Artikelen bij COM(2015)400 - Nieuwe start voor banen en groei in griekenland - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2015)400 - Nieuwe start voor banen en groei in griekenland. |
|---|---|
| document | COM(2015)400   |
| datum | 15 juli 2015 |
Brussel, 15.7.2015
COM(2015) 400 final
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S
EEN NIEUWE START VOOR BANEN EN GROEI IN GRIEKENLAND
Inleiding
Het Griekse volk heeft uiterst moeilijke tijden doorgemaakt sinds de financiële en economische crisis zes jaar geleden begon. De oorzaken van de crisis hebben zich over vele jaren opgebouwd voordat zij zichtbaar werden. Een zwak concurrentievermogen, lage productiviteit, rigide arbeids- en productenmarkten, een zeer hoog overheidstekort en een zeer hoge overheidsschuld hebben de Griekse economie in 2010 aan de rand van wanbetaling gebracht.
In deze moeilijke tijden stond de EU Griekenland ter zijde en ondersteunde zij het als lid van de EU-familie. Naast financiële bijstand van de EU tegen zeer gunstige leenvoorwaarden 1 zijn EU-middelen de grootste bron van directe buitenlandse investeringen in Griekenland en een zeer tastbare uiting van Europese solidariteit en ondersteuning. De hulp en ondersteuning die Griekenland van de EU, de lidstaten en andere internationale partijen en particuliere investeerders de laatste jaren heeft gekregen en de komende jaren nog zal krijgen, is goed voor meer dan 400 miljard EUR 2 . Dit bedrag vertegenwoordigt meer dan 230% van het Griekse bbp in 2014 of ongeveer 38 000 EUR per Griekse burger. Het bedrag van de Europese en internationale middelen voor Griekenland is vandaag reeds groter dan dat van het Amerikaanse Marshallplan dat na de Tweede Wereldoorlog voor heel Europa werd opgezet.
Er werd veel moeite gedaan om het land te moderniseren en te hervormen, en om optimaal gebruik te maken van de EU-middelen ter ondersteuning van de Griekse prioriteiten. Deze inspanningen loonden: de overheidsfinanciën en de banksector werden gestabiliseerd en er werden belangrijke hervormingen doorgevoerd op gebieden als sociale verzekering, pensioenen, gezondheidszorg en arbeidsmarktbeleid. In Griekenland was er weer economische groei met een reële bbp-groei van 0,8% in 2014 en de verwachting was dat deze groei zich zou doorzetten, totdat de onzekerheid toesloeg. Ongeveer 100 000 nieuwe banen werden vorig jaar gecreëerd en de werkloosheid was eindelijk gaan dalen. De private consumptie ging voor het eerst in vijf jaar stijgen, en voor het eerst sinds 2008 uitte het toenemende vertrouwen in het economisch herstel zich in hogere investeringen in uitrusting.
De ingrediënten voor een blijvend herstel zijn nog steeds grotendeels aanwezig. De directe belemmeringen voor duurzame groei zijn strengere financieringsvoorwaarden alsook de heersende onzekerheid over de Griekse economische en politieke vooruitzichten. Om weer banen en groei te creëren moet Griekenland met de hervormingen doorgaan en de structurele uitdagingen aanpakken waarvoor het nog steeds staat.
Alles samengenomen is het niveau van de steun aan Griekenland van de EU en de internationale partners ongekend en kan het de komende jaren een significant verschil maken. De besluiten die op de Eurotop van 12 juli 2015 konden worden genomen, getuigen van de bereidheid van de eurozone om Griekenland te blijven steunen indien het land de nodige stappen zet om het vertrouwen en geloofwaardigheid te herstellen en terug te keren naar houdbaarheid.
Het doel van deze mededeling is een vernieuwde aanpak te schetsen voor de substantiële middelen die uit de EU-begroting beschikbaar zijn om als een nieuwe start voor banen en groei in Griekenland te dienen. Het voornemen van de Commissie om nauw met de Griekse autoriteiten samen te werken en tot 35 miljard EUR vrij te maken voor het financieren van investeringen en economische activiteit (ook in het mkb) in Griekenland, was een van de opvallende punten op de Eurotop van 12 juli 2015. Deze mededeling wil een aanvulling zijn op de omvattende reeks hervormingen en toezeggingen die Griekenland nu aan het uitvoeren is en die de basis zullen vormen voor een stabiliteitssteunprogramma voor Griekenland in het kader van het Verdrag tot instelling van het Europees Stabiliteitsmechanisme.
EU-financiering was de primaire bron van publieke investeringen in Griekenland tijdens de crisis. De metro van Athene, het algemeen ziekenhuis in Katerini, het Akropolismuseum en het stadsverwarmingssysteem van Kozani werden bijvoorbeeld alle grotendeels uit de EU-begroting gefinancierd. Met steun van de Commissie zal Griekenland over de financieringsperiode 2014-2020 naar verwachting meer dan 35 miljard EUR uit de EU-begroting kunnen ontvangen. Er zou 20 miljard EUR uit de Europese structuur- en investeringsfondsen kunnen worden gemobiliseerd om banen en duurzame groei te creëren, en de Griekse landbouwers zouden van directe betalingen van meer dan 15 miljard EUR moeten blijven profiteren. Enkele eerste betalingen uit deze EU-Fondsen aan Griekenland in 2014 en 2015 bedragen nu reeds bijna 4,5 miljard EUR.
Indien optimaal gebruikt, verstandig gericht en goed besteed zal deze financiering aan het herstel bijdragen en de fundamenten voor duurzame banen, groei en sociale cohesie versterken. Deze middelen kunnen een solide basis bieden voor de economische ommekeer. Zij zullen ervoor zorgen dat direct in de reële economie wordt geïnvesteerd, banen worden gecreëerd en de noodzakelijke hervormingen worden ondersteund om aan de transformatie van de economie bij te dragen en de levensstandaard van de burgers te verhogen. Bovendien zal het investeringsplan voor Europa van de Commissie, waaronder de inwerkingtreding van het Europees Fonds voor strategische investeringen, een belangrijke rol spelen in het bijdragen tot het mobiliseren van private investeringen via het gebruik van publiek geld.
Dit is op dit moment niet vanzelfsprekend voor Griekenland. Moeilijke financiële omstandigheden, onzekerheid over de algemene economische situatie, aarzelingen over prioriteiten en resterende administratieve knelpunten verstoren de investeringsplannen van veel actoren en doen twijfelen of de autoriteiten in staat zijn de beschikbare EU-financiering goed en volledig te gebruiken. Een belangrijk aantal projecten voor het cohesiebeleid dreigt momenteel niet te worden voltooid. Als bovendien de Griekse autoriteiten tegen eind 2015 niet volledig gebruikmaken van de in de financieringsperiode 2007-2013 nog beschikbare financiële middelen van de EU (een bedrag van bijna 2 miljard EUR voor het cohesiebeleid) zouden deze ongebruikte middelen verloren zijn. Dit zou betekenen dat aangevatte projecten die nog niet voltooid zijn, vanaf 2016 extra nationale middelen zouden vergen wanneer deze projecten geen steun kunnen blijven ontvangen uit de programma's voor 2014-2020. Bovendien is het, wil Griekenland van EU-financiering profiteren, eveneens essentieel dat wettelijke basisvereisten wat betreft naleving van de EU-regels, gezond financieel beheer van de middelen en accounting, volledig worden nageleefd.
Zodra het vertrouwen terugkeert, zou de combinatie van publieke steun via de EU-fondsen en van private initiatieven een significante opleving van de economische activiteit moeten teweegbrengen. Samen met de voortzetting van de hervormingen die van Griekenland een aantrekkelijke locatie voor inkomende investeringen maken, zou dit de trigger moeten zijn voor een duurzaam traject naar banen en groei. De Commissie staat klaar om samen met Griekenland, de andere lidstaten, de internationale kredietverleners en de particuliere investeerders te helpen bij deze nieuwe start.
1. EU-Fondsen om de werkloosheid aan te pakken en de groei te stimuleren in Griekenland
1.1. Hoeveel geld is beschikbaar?
Griekenland kan profiteren van de EU-Fondsen – voornamelijk in de vorm van subsidies – onder de voorwaarden vervat in de EU-financieringsregels 3 . Griekenland profiteert ook van EU-programma's die voor alle lidstaten open staan, waarbij Griekse ondernemingen, onderzoekers en burgers projecten voor financiering kunnen indienen.
Voor de periode 2007-2013 heeft Griekenland reeds 38 miljard EUR (17,5% van het gemiddelde jaarlijkse Griekse bbp over die periode) in het kader van het EU-beleid inzake cohesie, landbouw, plattelandsontwikkeling en visserij ontvangen. Voor de programmeringsperiode 2007-2013 is een bedrag van in totaal bijna 42 miljard EUR uitgetrokken.
Voor het cohesiebeleid kunnen de Griekse autoriteiten, mits aan alle voorwaarden is voldaan, nog steeds tot het wettelijke plafond van 95 % worden terugbetaald voor in aanmerking komende uitgaven die met betrekking tot programma's van de periode 2007-2013 zijn gedaan. Griekenland heeft reeds meer dan 90% van de middelen opgenomen, waardoor het maximumbedrag dat beschikbaar is voor terugbetaling van in aanmerking komende uitgavendeclaraties in de programmeringsperiode 2007-2013 nog tot het plafond van bijna 820 miljoen EUR kan oplopen. Dit bedrag zal worden aangevuld met de eindafsluitingsbetalingen aan Griekenland voor de periode 2007-2013, die tot 2018-2019 kunnen plaatsvinden en tot 5 % van de totale EU-toewijzing (ongeveer 1 miljard EUR) vertegenwoordigen, mits de in aanmerking komende einddeclaraties en afsluitingsdocumenten tegen de voorgeschreven termijn van 31 maart 2017 worden ingediend. Door een snelle implementatie op het terrein zullen de EU-middelen voor het beschikbare maximumbedrag volledig kunnen worden benut tegen 31 december 2015, de einddatum voor de subsidiabiliteit.
Voor de periode 2014-2020 zal meer dan 35 miljard EUR EU-middelen voor Griekenland beschikbaar komen via:
• de Europese fondsen voor regionale ontwikkeling en cohesie, die ondersteuning bieden voor investeringen door het mkb, voor innovatie- en onderzoeksactiviteiten, voor digitalisering en voor maatregelen ter verbetering van het ondernemingsklimaat; alsook voor sleutelinfrastructuur voor duurzaam vervoer, milieubescherming en efficiënt gebruik van hulpbronnen, een koolstofarme economie en klimaatverandering;
• het Europees Sociaal Fonds, dat een actief arbeidsmarktbeleid en beleid van sociale inclusie financiert om jongeren en langdurig werklozen kansen te geven op het vinden van een baan, beroepsopleiding en leerlingplaatsen;
• het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief, dat jongeren helpt ervaring op te doen in een eerste baan en helpt om beter onderwijs, stages en beroepsopleidingen te volgen;
• het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen, dat zorgt voor bijstand, voedsel, kleding, hygiëneproducten en andere essentiële goederen voor wie dit het meest nodig hebben teneinde de nood te verlichten;
• het Europees Garantiefonds voor de landbouw, dat rechtstreekse betalingen doet aan landbouwers in de vorm van inkomensondersteuning en maatregelen ter ondersteuning van cruciale landbouwmarkten;
• het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling, dat eraan bijdraagt de landbouwsector concurrerend te maken, innovatieve landbouwtechnologieën en duurzaam bosbeheer bevordert en economische ontwikkeling en banencreatie in plattelandsgebieden bevordert;
• het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij, dat kustgemeenschappen bij het diversifiëren van hun lokale economie ondersteunt en bij de overgang naar duurzame visserij helpt.
Bovendien zullen Griekse projecten blijven profiteren van financiering geboden door de thematische EU-brede programma's zoals de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (CEF) op het gebied van energie en vervoer, Horizon 2020 voor onderzoek en innovatie, het programma voor het concurrentievermogen van ondernemingen en voor het mkb, of het LIFE-programma voor milieu en klimaatactie. Deze middelen kunnen dienen voor de ondersteuning van projecten zoals de aansluiting van de havens van Igoumenitsa, Patras, Piraeus en Thessaloniki op het trans-Europese netwerk, spoorverbindingen tussen Athene/Piraeus en Thessaloniki en investeringen in hernieuwbare energie.
1.2. Krijgt Griekenland een speciale behandeling?
Griekenland geniet, gelet op de zeer specifieke omstandigheden waarin het zich bevindt, momenteel een preferentiële behandeling. In de programmeringsperiode 2007-2013 ontvangen met EU-middelen gefinancierde Griekse programma's een hoger percentage EU-financiering van de EU, waardoor Griekenland minder moet medefinancieren dan vele andere landen. Dit komt door een 'aanvulling' van 10 % op de medefinanciering van de EU tot medio 2016 – veelal betekent dit dat de EU in de financieringsperiode 2007-2013 95 % van de totale investeringskosten betaalt (in plaats van het maximum van 85 % dat anders van toepassing is).
Recentelijk is het bij gebrek aan beschikbare publieke middelen voor lokale, regionale en nationale overheden moeilijk geworden om hoognodige investeringen te bevorderen. Voor investeringen die nog moeten worden gefinancierd in het kader van de programmeringsperiode 2007-2013, zal de Commissie bij wijze van uitzondering, mede gezien de unieke positie van Griekenland, met een aantal voorstellen komen die de directe liquiditeit moeten verbeteren, zodat nù investeringen kunnen plaatsvinden, met een gunstig effect op groei en banen. Daarbij zal het onder meer gaan om versnelde vrijgave van de laatste 5% resterende EU-betalingen die normaal gesproken zouden worden aangehouden tot de afsluiting van de programma's, en om een cofinancieringspercentage van 100% voor de periode 2007-2013. Daaraan is dan wel de voorwaarde verbonden dat de Griekse autoriteiten een mechanisme opzetten dat moet borgen dat de met deze middelen extra beschikbaar gekomen bedragen volledig worden gebruikt voor de begunstigden en activiteiten in het kader van de programma's. Een en ander zou nog eens zo'n 500 miljoen EUR directe liquiditeit moeten opleveren en voor de Griekse begroting een besparing van rond 2 miljard EUR betekenen die zo beschikbaar komt om opnieuw investeringen voor groei en banen te financieren. Ook zal de Commissie voorstellen om het percentage initiële voorfinanciering voor programma's voor 2014-2020 in Griekenland met 7 procentpunten te verhogen 4 . Door deze extra voorfinanciering kan, volledig in overeenstemming met artikel 81, lid 2, van de Verordening Gemeenschappelijke Bepalingen, 1 miljard EUR bijkomend vrijkomen die alleen voor het opstarten van in het kader van het cohesiebeleid gecofinancierde projecten mag worden gebruikt. De verhoogde voorfinanciering zal ertoe bijdragen om de liquiditeitsproblemen die op dit moment investeringen in de weg staan te verminderen en om op het terrein tot snellere resultaten te komen wat betreft ondernemingsimpact en banencreatie. Deze blijken van uitzonderlijke solidariteit met Griekenland zullen samengaan met robuuste maatregelen die gezond financieel beheer en regelmatigheid van de uitgaven moeten verzekeren. Al deze maatregelen zullen ten uitvoer worden gelegd binnen de landentoewijzingen die in het huidige meerjarig financieel kader 2014-2020 zijn overeengekomen.
Om de implementatie van de EU-middelen te versnellen en het werk van de autoriteiten te vergemakkelijken, zal de Europese Commissie Griekenland blijven ondersteunen bij het optimaal inzetten van de middelen. Medio maart 2015 heeft zij een gezamenlijke groep op hoog niveau met de Griekse overheden opgericht om intensief op twee fronten te werken: Griekenland helpen om ervoor te zorgen dat alle beschikbare geldmiddelen uit de programmeringsperiode 2007-2013 tijdig worden gebruikt voordat zij aan het einde van dit jaar vervallen, en Griekenland helpen aan de noodzakelijke vereisten te voldoen om tot alle in de huidige programmeringsperiode 2014-2020 voor dat land beschikbare EU-middelen toegang te hebben.
In 2016 zal de Commissie de toewijzing van de financiering in het kader van het cohesiebeleid aan alle lidstaten voor de periode 2017-2020 toetsen om met de jongste bbp-statistieken rekening te houden. Deze exercitie zal waarschijnlijk eveneens tot een verdere verhoging van het bedrag van de EU-financiering beschikbaar voor investeringen in Griekenland leiden.
1.3. Waarvoor kan het geld worden gebruikt?
Investeringen
In de periode 2015-2017 komt Griekenland, naast EU-middelen in de vorm van subsidies, ook in aanmerking voor het Investeringsplan voor Europa van de Commissie waarin 315 miljard EUR zit. De financiering van het nieuw opgerichte Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI) is niet specifiek verdeeld volgens land of sector, maar publieke en private investeerders in Griekenland zullen - net als voor investeerders uit andere landen - een beroep kunnen doen op de versterkte technische bijstand die de Europese investeringsadvieshub biedt om hen te helpen hoogkwalitatieve en economisch levensvatbare projecten in te dienen. Investeerders zullen ook extra technische bijstand kunnen krijgen om hun projecten uit te werken. Een goede optie om versnelde toegang tot EFSI-financiering te krijgen, zou een partnerschap zijn tussen de Institution for Growth (IfG) in Griekenland en het EFSI.
De Europese Investeringsbank (EIB) ondersteunt de Griekse economie actief. Sinds 2007 heeft zij voor meer dan 11 miljard EUR financiering voor investeringskredieten verstrekt. Bij deze kredietverschaffing lag de klemtoon op energie, vervoer, industrie, het mkb en milieuprojecten.
Daarnaast kunnen investeringsprojecten in Griekenland in aanmerking komen voor kredietmogelijkheden die worden geboden door internationale financiële instellingen waarvan Griekenland een lid is. De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) heeft Griekenland voor de periode tot eind 2020 de status toegekend van ontvangend land. Daardoor komt het land nu in aanmerking voor steun van de EBRD. Binnenkort opent de EBRD een resident office in Griekenland en start zij haar activiteiten op, met een investeringsvolume van naar raming 500 miljoen EUR per jaar. De EBRD-Raad heeft een eerste ronde van handelsfacilitatieprojecten goedgekeurd, ter waarde van 30 miljoen EUR. De International Finance Corporation (IFC) wordt mogelijk opnieuw actief in Griekenland via geselecteerde projecten met grote impact in de financiële sector en infrastructuurprojecten.
De strijd tegen werkloosheid, armoede en slechte sociale omstandigheden
EU-financiering zet in op de ontwikkeling van human resources, investeringen in onderwijs en een leven lang leren. Deze financiering dient ook als schokdemper voor de negatieve gevolgen van onvoorziene lokale of sectorale crises op de arbeidsmarkt. Binnen het totale budget van 20 miljard EUR aan middelen uit de Europese structuur- en investeringsfondsen die in de periode 2014-2020 voor Griekenland beschikbaar zijn, zal zo'n 3,9 miljard EUR beschikbaar zijn om Griekenland te helpen de werkgelegenheid een impuls te geven en de armoede en sociale uitsluiting terug te dringen. Volgens de ramingen van de Griekse overheid is er steun nodig voor ten minste 250 000 werklozen, voor 180 000 mensen die al een baan hebben en een opleiding kunnen krijgen, maar ook voor 30 000 migranten en Roma, 33 000 mensen in huishoudens zonder arbeidsinkomen, 10 000 mensen met een handicap en 80 000 andere mensen uit doelgroepen.
EU-middelen helpen te zorgen voor betere banen en eerlijker kansen voor iedereen. Zij leveren resultaat op doordat wordt geïnvesteerd in de vaardigheden, ervaring en kennis van werknemers, jongeren en al wie op zoek is naar een baan. Concreet gesproken, dragen deze investeringen bij tot een ondernemingsklimaat en banencreatie, verbeteren zij het onderwijsbestel en de beroepsopleiding, en moderniseren zij de overheidsdiensten.
Zo kwam er voor ongeveer 300 000 kinderen kinderopvang, waardoor de banenkansen voor rond 250 000 moeders werden verbeterd. Aanzienlijke financiële steun voor de hervorming van de arbeidsbemiddelingsdienst (OAED) moet werkzoekenden helpen een baan te vinden. EU-middelen steunen ook de meest kwetsbare mensen in de samenleving doordat zij beter toegang krijgen tot publieke dienstverlening. Indien deze middelen ook echt worden opgenomen, kan daarmee sociale inclusie worden gestimuleerd en de strijd worden aangebonden tegen armoede, vooral voor de meest behoeftigen in Griekenland.
Meer dan 149 000 jonge Grieken jonger dan 25 (>50%) waren begin dit jaar werkloos. EU-middelen voor een 'jongerengarantie' moeten 45 000 jongeren helpen om werkervaring op te doen en een opleiding te krijgen. Griekenland ontving meer dan 170 miljoen EUR in het kader van het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief (YEI). Deze middelen moeten jongeren helpen die momenteel zonder baan zitten of geen onderwijs of opleiding volgen. De verwachting is dat meer dan 100 000 jongeren in aanmerking komen voor regelingen met YEI-steun en zo een leerplaats, stageplaats en een beroepsopleiding krijgen. Een en ander moet ook de ondernemingszin ten goede komen.
Bovendien is voor de periode 2014-2020 een bedrag van meer dan 280 miljoen EUR beschikbaar voor Griekenland dat afkomstig is uit het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen. Deze middelen zullen worden ingezet voor de strijd tegen armoede, door te voorzien in basisbehoeften (zoals voeding, schoeisel en hygiëneproducten) en door te helpen bij sociale inclusie.
Onderzoek, innovatie en onderwijs
Bouwen aan een kennisintensievere economie vergt samenwerking tussen onderzoek in de publieke sector en het bedrijfsleven. Dit vergt ook een beleid dat focust op een beperkt aantal onderzoeks- en innovatieprioriteiten waarin de troeven van Griekenland worden uitgespeeld, en die afdoende financiering krijgen. Toch is het nog steeds zo dat de financiering van onderzoeks- en innovatiewerkzaamheden in Griekenland laag ligt, zodat EU-middelen een cruciale bijdrage kunnen leveren. Binnen het totale budget van 20 miljard EUR aan middelen uit de Europese structuur- en investeringsfondsen die in de periode 2014-2020 voor Griekenland beschikbaar zijn, is zo'n 1,3 miljard EUR uitgetrokken voor investeringen in onderzoek en innovatie. Daarmee zullen meer dan 2 000 mkb-bedrijven kunnen samenwerken met onderzoeksorganisaties en hun concurrentiepositie voor de toekomst kunnen versterken. Griekse organisaties coördineren momenteel 43 grote Europese onderzoeksprojecten en zijn betrokken bij in totaal 312 projecten. In het Horizon 2020-programma kan Griekenland een beroep doen op de beleidsondersteuningsfaciliteit om toegang te krijgen tot deskundigheid om daadwerkelijke hervormingen door te voeren in zijn onderzoeks- en innovatiesystemen. EU-middelen kunnen ook helpen om koolstofarme technologieën in Griekenland voet aan de grond te doen krijgen.
EU-middelen kunnen helpen om ervaring en inzetbaarheid te bevorderen, maar ook om onderwijs, opleiding en jeugdwerk te moderniseren. Meer en betere vaardigheden en kwalificaties zijn van cruciaal belang om de werknemers de vaardigheden te laten verwerven die de economie nodig heeft. Met EU-middelen worden projecten gesteund om het percentage schooluitval te doen dalen, meer belangstelling te wekken voor het leerlingwezen en een leven lang leren, en om het tertiaire onderwijs te verbeteren. De Europese Unie verschaft financiering voor de mobiliteit van leerlingen, studenten en leraren zodat zij in het buitenland kunnen studeren, een opleiding volgen of doceren. In 2014 heeft de Europese Unie 440 projecten gefinancierd voor mobiliteit in het onderwijs, voor een bedrag van rond 36 miljoen EUR. Daarmee konden bijna 15 000 studenten, leraren, mensen in een beroepsopleiding en andere projectdeelnemers in het buitenland gaan studeren en een opleiding volgen. Voor 2015 werden 1 200 Griekse projecten ingediend, goed voor 30 000 deelnemers.
Griekenland kan ook EU-middelen krijgen voor de bouw of renovatie van scholen, universiteiten en centra voor kinderopvang en voor- en vroegschoolse educatie. Voor de periode 2014-2020 zijn middelen beschikbaar voor het moderniseren en het bouwen van nieuwe infrastructuur voor tertiair onderwijs (87 miljoen EUR), beroepsonderwijs (20 miljoen EUR), basisonderwijs en secundair onderwijs (150 miljoen EUR) en voor centra voor kinderopvang en voor- en vroegschoolse educatie (29 miljoen EUR).
Landbouw en visserij
Landbouw en visserij dragen een enorm potentieel in zich om het concurrentievermogen van het land te versterken.
In de periode tot 2020 kan Griekenland bijna 20 miljard EUR krijgen voor zijn landbouwsector en plattelandsgebieden. Daarbij gaat het om rond 4,7 miljard EUR uit het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling binnen het totale budget van 20 miljard EUR aan middelen uit de Europese structuur- en investeringsfondsen die in de periode 2014-2020 voor Griekenland beschikbaar zijn, en rond 15 miljard EUR directe betalingen om het inkomen van landbouwers en producenten te ondersteunen. In 2013 ontvingen meer dan 700 000 landbouwers dit soort betalingen. Regelingen voor inkomenssteun zijn beschikbaar voor landbouwers die momenteel actief zijn, terwijl jonge landbouwers steun kunnen krijgen om een klein bedrijf op te zetten. De Europese Unie stelt ook middelen beschikbaar om landbouwers te helpen hun producten beter af te zetten, met steun voor fruit en groente, olijfolie, wijn, zuivelproducten en honing. Een bedrag van 4,7 miljard EUR is uitgetrokken voor initiatieven die het concurrentievermogen van de Griekse landbouwsector moeten versterken, zonder dat ecosystemen worden aangetast en waarbij wordt ingezet op een doelmatig gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Dit soort initiatieven biedt banenkansen in plattelandsgebieden en bevordert innovatie.
In de maritieme sector en de visserijsector is, binnen het totale budget van 20 miljard EUR aan middelen uit de Europese structuur- en investeringsfondsen, voor Griekenland bijna 400 miljoen EUR aan EU-middelen beschikbaar. Deze middelen kunnen ondersteuning bieden voor de diversifiëring van kust- en eilandeconomieën en voor de overgang naar duurzame visserij. De middelen kunnen ook worden ingezet voor het versterken van het concurrentievermogen van mkb-bedrijven, van de visserijsector, de aquacultuursector (in Griekenland een van belangrijkste sectoren voor de export van voedingsmiddelen) en de verwerkende sector. Ook de transitie naar een koolstofarme economie kunnen zij helpen te ondersteunen. Daarbij gaat het onder meer om het bevorderen van hulpbronnenefficiëntie en een duurzame territoriale ontwikkeling die inzet op werkgelegenheid en banencreatie.
Energie, vervoer en milieu
Voor de periode tot 2020 is, binnen de 20 miljard EUR uit de Europese structuur- en investeringsfondsen, rond 900 miljoen EUR beschikbaar om energie-investeringen te financieren. De energiesector geldt ook als een van de sectoren met het grootste potentieel om het concurrentievermogen van het land te versterken. Bijna 500 miljoen EUR is beschikbaar voor het verbeteren van de energie-efficiëntie in openbare gebouwen en woningen en in mkb-bedrijven, en voor hoogrenderende wkk en stadsverwarming in Griekenland. Deze investeringen zouden voor rond 26 000 huishoudens tot rationeler energieverbruik moeten leiden en zouden het primaire energieverbruik voor openbare gebouwen met rond 97 047 000 kWh per jaar moeten kunnen doen dalen. Een bedrag van 285 miljoen EUR is beschikbaar voor slimme energieopslag- en transmissiesystemen en nog eens 46 miljoen EUR voor slimme distributienetwerken voor elektriciteit. Dankzij deze investeringen zouden rond 200 000 extra gebruikers kunnen worden aangesloten op slimme netten. Ook is 94 miljoen EUR beschikbaar voor investeringen in hernieuwbare energie. Naast financiering uit het EU-cohesiebeleid financiert de Europese Unie ook specifieke energie-infrastructuurprojecten. Sinds 2014 ging naar de tot dusver geselecteerde energie-infrastructuurprojecten in Griekenland 8,5 miljoen EUR aan EU-steun.
Binnen het totale budget van 20 miljard EUR aan middelen uit de Europese structuur- en investeringsfondsen die in de periode 2014-2020 voor Griekenland beschikbaar zijn, zal bijna 3 miljard EUR kunnen worden gebruikt voor het ondersteunen van de transitie naar een energie-efficiënte en koolstofarme transportsector, de financiering van de aanleg van nieuwe spoor-, tram- en metrolijnen, voor het moderniseren van bestaande spoorlijnen en de aanleg van nieuwe wegen. De Europese Unie financiert ook projecten voor vervoersinfrastructuur voor het kernvervoersnetwerk van de EU.
Afvalbeheer, sluikstorten en bescherming van de watervoorraden blijven een bijzonder aandachtspunt voor Griekenland. Voor de periode tot 2020 zal 2,5 miljard EUR beschikbaar zijn om de milieubescherming te verbeteren en om de transitie naar een milieuvriendelijke economie te helpen maken. Van dit bedrag is rond 950 miljoen EUR beschikbaar voor investeringen in afvalbeheer. De Europese Unie financiert ook milieuprojecten via EU-brede programma's. Sinds 2014 hebben lokale autoriteiten, universiteiten en ngo's in Griekenland hiervoor 12 miljoen EUR ontvangen.
2. Hervormingen ondersteunen en EU-middelen inzetten
In september 2011 richtte de Commissie de taskforce Griekenland (TFGR) op.
Deze kreeg als taak om een omvattend programma van technische bijstand uit te werken en uit te voeren, dat Griekenland moest helpen om het EU-/IMF-aanpassingsprogramma te verwezenlijken en de absorptie van EU-middelen te versnellen.
Dankzij de bijstand en steun van deze taskforce konden de ingrijpende hervormingsinspanningen van Griekenland worden aangestuurd, begeleid en opgevoerd. Bij de hervormingen ging het er onder meer om de overheidsdiensten beter te laten functioneren, corruptie, witwassen van geld en fraude te bestrijden, de zorg te verbeteren, een regeling op te zetten voor een algemeen minimuminkomen, en handel te faciliteren. Technische bijstand speelde een cruciale rol om belangrijke snelwegprojecten economisch opnieuw op de sporen te krijgen.
Griekenland heeft de absorptie van structuurfondsen opvallend verbeterd: in 2011 stond het nog op nummer 18 in termen van gebruik van de fondsen, maar eind 2014 was het al opgeklommen naar plaats 6 5 .
Omdat diverse lidstaten, waaronder Griekenland, voor uitdagende hervormingen staan, heeft de Commissie besloten een Structural Reform Support Service op te richten, een permanente, maar bijzonder soepele capaciteit die maatwerk biedt voor het ondersteunen van landen op bepaalde beleidsterreinen 6 . Vanaf juli dit jaar zal dit soort ondersteuning niet alleen open staan voor lidstaten die in macro-economische bijstandsprogramma's zitten. Het zal gaan om meer algemene ondersteuning voor het uitwerken en uitrollen van groeibevorderende bestuurlijke en structurele hervormingen, met name in het kader van economische governanceprocessen, onder meer via bijstand met het oog op doelmatig en doeltreffend gebruik van EU-structuurfondsen. Ook wordt steun geboden in sectoren zoals beheer van de ontvangsten en beheer van overheidsfinanciën, versterking van het ondernemingsklimaat, arbeidsmarktbeleid, hervorming van de zorg, uitbouw van efficiënte en servicegerichte overheidsdiensten, een goed functionerende rechtsstaat en de strijd tegen corruptie.
Deze nieuwe dienst wordt gecoördineerd door vicevoorzitter van de Commissie Valdis Dombrovskis, die nu reeds de werkzaamheden coördineert van de werkgroep op hoog niveau over een optimaal gebruik van de structuurfondsen in Griekenland, zodat deze als katalysator kunnen dienen voor verdere publieke en private investeringen om de Griekse economie opnieuw op de sporen te krijgen, onder meer via financiële instrumenten.
Als Griekenland dat vraagt, kan de Commissie ook ondersteuning bieden bij het uitwerken en/of uitvoeren van structurele en institutionele hervormingen binnen dit nieuwe raamwerk voor technische bijstand. Met het nieuwe plan van de Commissie voor technische bijstand moet de steun worden gestuurd en gecoördineerd die wordt georganiseerd in samenwerking met andere diensten van de Commissie, andere lidstaten en/of internationale organisaties.
Een van die taken die op korte termijn wacht, is Griekenland te helpen om EU-middelen maximaal op te nemen, zodat investeringen zo snel mogelijk weer aantrekken en er zekerheid is dat eisen inzake gezond financieel beheer en de verschillende deadlines worden nageleefd. Binnen de programmeringsperiode 2014-2020 van de EU-fondsen is bijna een half miljard EUR beschikbaar voor technische bijstand op het gebied van cohesiebeleid voor het versterken van de beheers- en controlesystemen en administratieve capaciteit die ervoor moeten helpen te zorgen dat EU-middelen effectief worden ingezet en resultaten opleveren.
De resultaten van de technische bijstand zijn sterk afhankelijk van het bestaan van een goed functionerende coördinatiestructuur binnen de Griekse overheidsdiensten en doelgerichte werkzaamheden, in nieuwe samenwerking met de Commissie en haar nieuwe Structural Reform Support Service.
Voorts zet de Commissie bij wijze van pilot een Technical Assistance Trust-fonds van 1,5 miljoen EUR op, dat naar verwachting door de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) zal worden beheerd. Hiermee moet de uitwerking en uitvoering worden ondersteund van prioritaire projecten in Griekenland, die kunnen worden (mede)gefinancierd door de EBRD en de International Finance Corporation (IFC).
3. Conclusies
Tijdens deze hele crisis is de Commissie steeds aan de zijde van Griekenland blijven staan en is zij het land financiële steun en technische bijstand blijven verlenen. Zij zal dat ook blijven doen om zo - in het belang van het Griekse volk - opnieuw voor groei te zorgen en de banen te scheppen die zo hard nodig zijn. Daarvoor is van essentieel belang dat er een deal wordt gesloten die duidelijkheid en voorspelbaarheid biedt. Wanneer EU-middelen ten volle worden gemobiliseerd, kan dit een katalysator zijn voor herstel.
Het is nu van essentieel belang dat Griekenland snel opnieuw financieel stabiel wordt, zodat het de forse EU-steun die beschikbaar is in de vorm van subsidies, leningen en technische bijstand, ten volle kan benutten om te bouwen aan een zekere toekomst. Nu nationale financiering onder druk staat, kan deze steun het verschil maken wanneer het er op aankomt om de fundamenten te leggen voor duurzame banen, groei en sociale cohesie.
Griekenland moet ook zelf zijn deel doen. Deze mededeling wil een aanvulling zijn op de omvattende reeks hervormingen en toezeggingen die Griekenland nu aan het uitvoeren is en die de basis kunnen vormen voor een stabiliteitssteunprogramma voor Griekenland op grond van het Verdrag tot instelling van het Europees Stabiliteitsmechanisme.
Deze hervormingen moeten, samen met nieuwe investeringen, snel worden doorgevoerd, omdat zij een vitaal onderdeel zijn van het gezondmakingsproces van de economie. Hoeveel resultaten de EU-middelen opleveren, hangt af van de stabiele en gunstige macro-economische omgeving, met een stevig begrotingsbeleid en economisch beleid als fundament. Griekenland moet ook een aantal ernstige zwakke punten in zijn administratieve capaciteit aanpakken, zodat alle financiering die in deze mededeling beschreven wordt, ook volledig kan worden opgenomen.
De Commissie staat klaar om verder technische bijstand te verlenen in het kader van haar nieuwe raamwerk voor technische bijstand en om verdere voorstellen te doen aan de EU-wetgever om de prefinanciering die voor Griekenland beschikbaar is, te verruimen.
Door in een geest van partnerschap samen te werken met andere lidstaten, de EU-instellingen en andere internationale partners kan Griekenland bouwen aan een bloeiende toekomst binnen de Europese Unie. Vele voorwaarden om opnieuw te gaan groeien zijn al voorhanden. Nu komt het er op aan om het proces tot een goed einde te brengen en een duurzame toekomst voor Griekenland veilig te stellen.
Bijlage
Tabel 1 - EU-financiering beschikbaar voor de Griekse economie en maatschappij (2014-2020) (in miljoen EUR)
| DEEL 1: Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF's), YEI, FEAD, ELGF | Geprogrammeerde bedragen 2014-2020 | Reeds uitgekeerde bedragen 2014 tot 12.7.2015 |
| Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) | 8 397 | 230 |
| Cohesiefonds (CF) | 3 247 | 92 |
| Europees Sociaal Fonds (ESF) | 3 691 | 104 |
| Werkgelegenheidsinitiatief voor jongeren (YEI) | 172 | 54 |
| Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen (FEAD) | 281 | 31 |
| Landbouw | ||
| - Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (ELFPO) | 4 718 | 0 |
| - Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) | 15 074 | 3 972 |
| Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV) | 389 | 0 |
| Subtotaal deel 1 | 35 969 | 4 483 |
| DEEL 2: Andere EU-fondsen | Reeds uitgekeerde bedragen 2014 tot 12.7.2015 | |
| Horizon 2020 | 163,9 | |
| "Connecting Europe"-faciliteit | 4,3 | |
| Energieprojecten ter ondersteuning van het economisch herstel | 3,8 | |
| Erasmus voor iedereen | 50,2 | |
| Concurrentievermogen van ondernemingen en kleine en middelgrote ondernemingen (COSME) | 0,5 | |
| Sociale verandering en innovatie (PSCI) | 1,4 | |
| Douane, Fiscalis en fraudebestrijding | 0,8 | |
| Life+ | 12,8 | |
| Fonds voor asiel en migratie en Fonds voor interne veiligheid | 28,2 | |
| Creatief Europa | 2,7 | |
| Europa voor de burger | 0,5 | |
| Gezondheid voor groei en consumentenbescherming | 1,4 | |
| Rechten, Burgerschap en Justitie | 0,9 | |
| Burgerbescherming | 1,5 | |
| Levensmiddelen en diervoeders | 5,2 | |
| Europees fonds voor aanpassing aan de globalisering | 28,6 | |
| Europees Solidariteitsfonds | 4,7 | |
| Subtotaal deel 2 | 311 | |
| TOTAAL UITGEKEERDE BEDRAGEN (2014 - 12.7.2015) | 4 794 |
Tabel 2 - EU-financiering ter ondersteuning van de Griekse economie en maatschappij (2007-2013) (in miljoen EUR)
| DEEL 1: Structuurfondsen, Cohesiefonds, landbouw- en visserijfondsen | Geprogrammeerde bedragen 2007-2013 | Reeds uitgekeerde bedragen 2007 tot 12.7.2015 |
| Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) | 12 345 | 11 554 |
| Cohesiefonds (CF) | 3 697 | 3 376 |
| Europees Sociaal Fonds (ESF) | 4 364 | 3 687 |
| Landbouw | ||
| - Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (ELFPO) | 3 906 | 3 109 |
| - Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) | 17 315 | 16 491 |
| Europees Visserijfonds (EVF) | 208 | 170 |
| Subtotaal deel 1 | 41 835 | 38 387 |
| DEEL 2: Andere EU-fondsen | Uitgekeerde bedragen: 2007 - 2013 | |
| Zevende Kaderprogramma voor onderzoek | 929,3 | |
| Trans-Europese netwerken | 37,1 | |
| Energieprojecten ter ondersteuning van het economisch herstel | 6,0 | |
| Een leven lang leren en Jeugd in actie | 224,4 | |
| Kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie | 52,4 | |
| Agenda voor sociaal beleid | 12,0 | |
| Douane 2013 en Fiscalis 2013 | 6,3 | |
| Life+ | 47,3 | |
| Solidariteit en beheer van de migratiestromen + Veiligheid en bescherming van de vrijheden | 199,9 | |
| Cultuur 2007-2013 en Media 2007 | 14,9 | |
| Europa voor de burger | 2,1 | |
| Programma Volksgezondheid en consumentenbescherming | 8,3 | |
| Grondrechten, justitie en burgerschap | 165,0 | |
| Burgerbescherming | 5,7 | |
| Europees fonds voor aanpassing aan de globalisering | 2,9 | |
| Europees Solidariteitsfonds | 99,1 | |
| Subtotaal deel 2 | 1813 | |
| TOTAAL UITGEKEERDE BEDRAGEN (2007 - 12.7.2015) | 40 200 |
(1)
Griekenland leent geld van de Europese Faciliteit voor financiële stabiliteit (EFSF) tegen 1,35 %, terwijl vóór de crisis Griekenland tegen ongeveer 5 % op de markt kon lenen. De gemiddelde gewogen looptijd van de Europese leningen aan Griekenland bedraagt 32,5 jaar en er dient vóór 2023 geen rente of hoofdsom te worden terugbetaald.
(2)
Dit bedrag omvat vier delen: 1) meer dan 240 miljard EUR financiële bijstand (eerste en tweede economische aanpassingsprogramma voor Griekenland), 2) bijna 42 miljard EUR EU-financiering in de periode 2007-2013, bestaande uit ongeveer 24 miljard EUR uit de structuurfondsen en het Cohesiefonds van de EU, de visserijfondsen en de fondsen voor plattelandsontwikkeling, en ongeveer 17 miljard EUR voor directe betalingen aan landbouwers en ondersteuningsmaatregelen voor landbouwmarkten; 3) meer dan 35 miljard EUR EU-financiering in de periode 2014-2020, die bestaat uit 20 miljard EUR uit de Europese structuur- en investeringsfondsen en meer dan 15 miljard EUR voor directe betalingen aan landbouwers en ondersteuningsmaatregelen voor landbouwmarkten; en 4) 100 miljard EUR inbreng van de particuliere sector.
(3)
De voorwaarden omvatten vervulling van de administratieve en wettelijke vereisten en beschikbaarstelling van voldoende nationale medefinanciering (zie hieronder).
(4)
Dit heeft geen betrekking op het Jongerenwerkgelegenheidsinitiatief (YEI), waarvoor de voorfinanciering reeds is verhoogd tot 30 %; zie Verordening (EU) 2015/779 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 1304/2013.
(5)
Deze ranking geldt voor de absorptie van middelen uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Cohesiefonds en het Europees Sociaal Fonds (ESF).
(6)
Besluit van de Commissie van 17 juni 2015.