Artikelen bij COM(2024)121 - REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS On the implementation of the New European Innovation Agenda - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2024)121 - REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE ... |
|---|---|
| document | COM(2024)121 |
| datum | 18 maart 2024 |
VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S
over de uitvoering van de nieuwe Europese innovatieagenda
1. Inleiding — De nieuwe Europese innovatieagenda in actie
1. Doel van het verslag
De mededeling van de Commissie over de nieuwe Europese innovatieagenda1 is op 5 juli 2022 goedgekeurd. De nieuwe Europese innovatieagenda heeft tot doel Europa een voortrekkersrol te geven in de nieuwe golf van deeptech-innovatie, door nieuwe technologieën te ontwikkelen om urgente maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en die op de markt te brengen. Deeptech-innovatie betreft innovatie die voortkomt uit geavanceerde wetenschap, technologie en engineering. Dit soort innovatie is vaak een combinatie van ontwikkelingen in de fysische, biologische en digitale sfeer, en heeft het potentieel om baanbrekende oplossingen voor mondiale uitdagingen op te leveren.
Om het beste klimaat te scheppen voor het gedijen van deeptech-innovatie in Europa en voor de groei van innovatieve bedrijven, worden in de nieuwe Europese innovatieagenda 25 acties beschreven die zijn ondergebracht in vijf vlaggenschipinitiatieven, namelijk: 1) financiering voor doorgroeibedrijven; 2) deeptech-innovatie mogelijk maken met behulp van experimenteerruimten en overheidsopdrachten; 3) innovatie in Europese innovatie-ecosystemen in de hele EU versnellen en versterken, en de innovatiekloof dichten; 4) talenten stimuleren, aantrekken en behouden, en 5) instrumenten voor de beleidsvorming verbeteren.
Zoals vermeld in de conclusies van de nieuwe Europese innovatieagenda, zal de Commissie hierop toezicht houden en uiterlijk in 2024 verslag uitbrengen over de voortgang en het effect van de in deze mededeling vastgestelde acties, in nauwe samenwerking met de vertegenwoordigers van de lidstaten in het forum van de Europese Innovatieraad (EIC). Met dit verslag wordt die belofte nagekomen,waarbij de nadruk wordt gelegd op de stand van zaken en de resultaten van de verschillende acties, terwijl een langer tijdschema nodig zal zijn om het effect ervan volledig te evalueren. Sinds de totstandkoming van de nieuwe Europese innovatieagenda heeft de Commissie regelmatig updates gepubliceerd over de voortgang ervan in een specifiek gedeelte van de Europa-website2. Er zijn ook regelmatig updates verstrekt aan de lidstaten en met Horizon Europa geassocieerde landen tijdens de vergaderingen van het EIC-forum3, het EIC-college, de relevante samenstelling van het programmacomité van Horizon Europa en de EU-instellingen en -organen4.
18 maanden na de vaststelling ervan zijn alle 25 kernacties die in de nieuwe Europese innovatieagenda zijn aangekondigd, voltooid of lopende. Daarnaast zijn sinds de vaststelling van de nieuwe Europese innovatieagenda een aantal aanvullende acties ter ondersteuning ervan door de Commissie of andere EU-instellingen gestart. Tot slot hebben de lidstaten en geassocieerde landen in het kader van het EIC-forum meer dan tweehonderd initiatieven aangekondigd5 om de nieuwe Europese innovatieagenda op nationaal niveau te ondersteunen met wetgevingsmaatregelen, beleidsinitiatieven of financieringsregelingen. Dit verslag bevat ook voorbeelden van deze ondersteunende acties.
Op basis van de geboekte vooruitgang en de veranderende Europese en mondiale context worden in dit verslag de volgende stappen voor de uitvoering van de nieuwe Europese innovatieagenda beschreven.
2. Een veranderende Europese en mondiale context
Het innovatielandschap is onderhevig aan snelle en voortdurende transformatie en sinds de vaststelling van de nieuwe Europese innovatieagenda zijn zowel de mondiale als de Europese context aanzienlijk veranderd.
Op mondiaal niveau hebben de belangrijkste economische spelers hun investeringen en initiatieven ter bevordering van binnenlandse innovatie aanzienlijk opgevoerd. De Verenigde Staten hebben zowel de Inflation Reduction Act (wet inflatiebestrijding), die plannen bevat voor bijna 400 miljard USD aan investeringen in groene en digitale projecten6, als de CHIPS and Science Act (ter waarde van 280 miljard USD) op het gebied van halfgeleiders goedgekeurd. De VS ondersteunen ook innovatiehubs in het hele land en verspreiden het zogenaamde ARPA-model7 om innovatie op het gebied van vervoersinfrastructuur, energie en gezondheid te stimuleren. China doet ook aanzienlijke inspanningen om innovatie te bevorderen, bijvoorbeeld via het initiatief “Made in China 2025”. De afgelopen jaren hebben landen met een hoog inkomen (zoals Saudi-Arabië) en opkomende middeninkomenslanden (zoals Indonesië, Turkije, India, Vietnam, Brazilië, de Filipijnen en Iran) alle hun positie in de Global Innovation Index8 verbeterd.
Deze ontwikkelingen effenen de weg om bestaand technologisch leiderschap op mondiaal niveau te versterken of uit te dagen op het gebied van belangrijke technologieën zoals batterijen, waterstof, fotovoltaïsche energie, windenergie, ruimtevaart- en voortstuwings- en kwantum- en chiptechnologieën. In dit verband heeft de EU als gevolg van de toenemende en onderling verweven uitdagingen in verband met het stimuleren van het concurrentievermogen, het versnellen van de groene en de digitale transitie en het waarborgen van zowel open strategische autonomie9 als economische veiligheid na de vaststelling van de nieuwe Europese innovatieagenda nieuwe initiatieven en instrumenten geïntroduceerd. Het gaat onder meer om het industrieel plan voor de Green Deal10 en concrete initiatieven in het kader daarvan, zoals de verordening voor een nettonulindustrie11 of de verordening kritieke grondstoffen12, alsook de mededeling over de Europese economische veiligheid13. De EU-chipverordening14 is in 2023 door de medewetgevers vastgesteld en het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP)15, dat gericht is op het stimuleren van investeringen in kritieke technologieën in Europa, is in februari 2024 vastgesteld. Ook is in februari 2024 een nieuw initiatief ter ondersteuning van industrieel leiderschap op het gebied van geavanceerde materialen16 goedgekeurd. In al deze initiatieven wordt het belang van innovatie, met inbegrip van deeptech-innovatie, benadrukt vanwege de cruciale rol ervan in toekomstige en opkomende toeleveringsketens, zoals de voorzitter van de Commissie in haar toespraak over de Staat van de Unie van september 2023 heeft benadrukt17.
2. Stand van de uitvoering van acties in het kader de vijf vlaggenschipinitiatieven van de nieuwe Europese innovatieagenda
1. Financiering voor deeptech-doorgroeibedrijven
In het kader van dit vlaggenschipinitiatief van de nieuwe Europese innovatieagenda wordt beoogd de belemmeringen weg te nemen die investeringen en groei voor deeptech-doorgroeibedrijven in de weg staan. Vanwege hun kapitaalintensieve aard, informatieasymmetrie (waarbij investeerders minder goed geïnformeerd zijn dan degene die werkzaam zijn op het gebied van deep tech) en lange levertijden18, hebben deeptech-start-ups aanzienlijke kapitaalinvesteringen nodig om hun volledige potentieel te bereiken. De Europese kapitaalmarkten, die worden gekenmerkt door afhankelijkheid van bankleningen, zijn echter nog steeds onvoldoende technologisch onderlegd, beschikken niet over een brede investeerdersbasis die in een groot kapitaalaanbod voorziet, of hebben onvoldoende samenhang om de kapitaalbasis te verschaffen die dergelijke ondernemingen nodig hebben19.
De EU moet bestaande, maar momenteel onbenutte bronnen van particulier kapitaal (zoals Europese pensioenfondsen, die momenteel hun reeds beperkte investeringen in particulier kapitaal verminderen20, alsook vermogensbeheerders en verzekeringsmaatschappijen) mobiliseren ten behoeve van innovatieve ondernemingen, onder meer via durfkapitaalfondsen. Om het onbenutte potentieel van durfkapitaaltalent op het gebied van gender21 aan te pakken, moet Europa bovendien beschikken over een inclusiever en diverser investeringsecosysteem voor deeptech-start-ups22.
Voltooide acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Het voorstel van de Commissie voor een verordening inzake beursnoteringen23, dat in december 2022 is goedgekeurd, heeft tot doel de noteringsvereisten te vereenvoudigen — vooral voor ondernemingen op de kapitaalmarkten van de EU — om de kosten te verlagen en de rechtszekerheid voor uitgevende instellingen te vergroten, en tegelijkertijd de bescherming van investeerders en marktintegriteit te waarborgen. De verordening inzake beursnoteringen voorziet ook in een minimale harmonisatie van nationale regelingen die aandelenstructuren met meervoudig stemrecht mogelijk maken, zodat kleinere ondernemingen, waaronder start-ups, in alle lidstaten grotere bedragen aan middelen kunnen aantrekken door aandelen van hun ondernemingen uit te geven, terwijl de zeggenschap over beheersbeslissingen na de notering behouden blijft. De medewetgevers hebben de onderhandelingen in het begin van 2024 afgerond en de bekendmaking van de wetgeving wordt in de loop van dit jaar verwacht.
Het voorstel van de Commissie voor een richtlijn betreffende een tegemoetkoming ter vermindering van de ongelijkheid tussen vreemd en eigen vermogen24 in de vennootschapsbelasting is in mei 2022 goedgekeurd. Het doel is iets te doen aan de momenteel in de meeste lidstaten bestaande asymmetrische fiscale behandeling tussen financiering met vreemd en eigen vermogen waarbij vreemd vermogen gunstiger wordt behandeld dan eigen vermogen. Dit voorstel zou bedrijven stimuleren om groei/opschaling te financieren door aandelen aan te trekken in plaats van leningen. De besprekingen over het voorstel zijn in november 2022 in de Raad opgeschort. De Commissie roept de Raad op de bespreking van het voorstel van de Commissie snel te hervatten.
Het programma Women2Invest van het Europees Instituut voor innovatie en technologie (EIT) is in 2022 van start gegaan. Het is bedoeld om vrouwen met een achtergrond op het gebied van wetenschap, technologie, engineering, kunst en wiskunde (STEAM) te helpen bij het starten van een loopbaan op het gebied van durfkapitaal. Twee groepen van 131 begunstigden van 25 Europese nationaliteiten hebben al acht weken durende stages in durfkapitaalfondsen in het kader van het programma gevolgd. In 2024 en 2025 zullen hiervoor extra groepen worden geselecteerd.
Lopende acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
De uitbreiding van het mechanisme voor de Europese opschalingsactie voor risicokapitaal (European scale-up action for risk capital, Escalar) in het kader van het InvestEU-programma heeft tot doel durfkapitaalfinanciering te mobiliseren voor snelgroeiende doorgroeibedrijven. Het initiatief beoogt met name risicomijdende investeerders (zoals pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen) meer te betrekken bij durfkapitaalfondsen voor opschaling, door hun risico te verminderen in ruil voor plafonnering van de potentiële opbrengsten die zij kunnen ontvangen. Het heeft met name tot doel onbenutte bronnen van institutioneel kapitaal aan te trekken door gunstige mede-investeringsmogelijkheden in durfkapitaalfondsen te bieden.
In mei 2023 ontmoette de Commissie een groep Europese institutionele investeerders die hun belangstelling voor Escalar-producten bevestigden. Naar aanleiding hiervan organiseerden het Europees Investeringsfonds (EIF)25 en InvestEurope26 een vervolgworkshop ter bevordering van een specifieke oproep tot het indienen van blijken van belangstelling27, die in het najaar van 2023 bekend werd gemaakt. De oproep heeft tot doel in aanmerking komende financiële tussenpersonen te selecteren om financiële tussenpersonen van Escalar te worden, en de selectie moet in 2024 zijn afgerond.
Er wordt ook een EIC-proefprogramma ontwikkeld om een Europese gender- en diversiteitsindex voor innovatie op te zetten. Met het programma wordt getracht de gender- en diversiteitskloof in investeringen in deeptech-start-ups te meten. Het project28 vordert en de eerste resultaten worden eind 2024 verwacht.
Aanvullende acties
In het kader van Horizon Europa helpt de Europese Innovatieraad (EIC)29 Europa om zijn ambities op het gebied van deep tech te verwezenlijken, namelijk het omzetten van uitmuntend Europees deeptech-onderzoek in innovaties en het op grote schaal invoeren van radicale deeptech-innovaties. De EIC kan deze ambities met succes waarmaken door baanbrekende ideeën uit de onderzoeksbasis in kaart te brengen en een kritische massa aan capaciteit op te bouwen die onderzoekers verbindt met innovatoren, investeerders, kmo’s en bedrijven op strategische gebieden zoals kwantumtechnologieën, innovatieve ruimtevaarttechnologieën en -diensten, cel- en gentherapieën, waterstof- en batterijtechnologieën.
De EIC is de grootste investeerder in deeptech-durfkapitaal in Europa30 en biedt een unieke combinatie van traditionele overheidssubsidies en geduldige directe investeringen in bedrijven. Dit helpt bij het dichten van een kritieke kloof in Europa, waar durfkapitaal te klein en gefragmenteerd is. Belangrijk is dat de EIC — door dergelijke investeringen in samenwerking met particuliere investeerders te doen — ook bijdraagt tot de ontwikkeling van de Europese deeptech-investeerdersbasis en het gebruik van gespecialiseerde domeinkennis en netwerken van particuliere investeerders om door de EIC ondersteunde bedrijven te helpen opschalen.
Na iets meer dan één jaar operationeel te zijn geweest, heeft het EIC-fonds al investeringsbeslissingen genomen voor meer dan tweehonderd bedrijven ter waarde van in totaal ruim 1 miljard EUR. Deze investeringsbeslissingen hebben 3,5 EUR aan extra particuliere investeringen aangetrokken voor elke euro aan investeringen via de EIC in start-ups en kmo’s met groot potentieel. Door de EIC gefinancierde bedrijven zijn er ook in geslaagd aanzienlijke vervolgfinanciering te verkrijgen en hun waarderingen aanzienlijk te doen toenemen, waarbij ruim honderd bedrijven nu “centaur”-waarderingen31 hebben behaald na de verlening van EIC-steun.
In februari 2023 heeft de Europese Investeringsbank Groep het European Tech Champions Initiative (ETCI) opgericht, dat tot doel heeft in een laat stadium durfkapitaalinvesteringen op grotere schaal in deeptech-doorgroeibedrijven te verstrekken. ETCI zal naar verwachting 10 tot 15 investeringen doen in grote durfkapitaal-/groeifondsen (met ongeveer 1 miljard EUR aan activa onder beheer). Het doel is meer dan 10 miljard EUR aan particuliere investeringen in innovatieve bedrijven in hun groeifase te mobiliseren. Het ETCI-fonds, dat door het EIF wordt beheerd op basis van een mandaat van de Europese Investeringsbank (EIB) en de deelnemende lidstaten32, heeft 3,75 miljard EUR aan overheidsmiddelen zekergesteld. Het EIF ondersteunt al vier in de EU gevestigde fondsen33, waarbij wordt gestreefd naar complementariteit met bestaande EU-financieringsinstrumenten34.
Het Startup Europe-initiatief35 versterkt de netwerkmogelijkheden voor deeptech-doorgroeibedrijven en ecosysteembouwers om de groei van Europese start-ups te versnellen.
Het industrieel plan voor de Green Deal voor het nettonultijdperk, dat in februari 2023 is bekendgemaakt, bevat een pijler voor het bevorderen van snellere toegang tot voldoende financiering om publieke en particuliere financiële middelen te mobiliseren ter ondersteuning van de groene transitie. De verordening voor een nettonulindustrie omvat de oprichting van academies voor vaardigheden om de vaardigheden van de Europese beroepsbevolking in belangrijke nettonulsectoren snel te verbeteren, voortbouwend op het succes van initiatieven zoals de door het EIT beheerde European Battery Alliance Academy (academie van de Europese alliantie voor batterijen). Het EIT breidt deze aanpak momenteel uit met de uitvoering van de European Solar Academy (Europese academie voor zonne-energie).
Bovendien is het Innovatiefonds, dat projecten ondersteunt op het gebied van innovatieve koolstofarme technologieën, uitgebreid en versterkt36. Het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP), dat in februari 2024 is vastgesteld, heeft tot doel investeringen in kritieke technologieën in Europa te stimuleren, onder meer door cumulatieve of gecombineerde financiering uit verschillende EU-instrumenten te vergemakkelijken.
Het in september 2023 bekendgemaakte steunpakket voor kmo’s omvat maatregelen om de toegang tot financiering voor kmo’s te verbeteren, zoals het vergemakkelijken van de toegang tot duurzame financiering en markten voor overheidsopdrachten37.
De Commissie heeft zich actief ingezet voor de bevordering van de nieuwe Europese innovatieagenda en Europese innovatie-ecosystemen in de VS en heeft Silicon Valley bezocht met een grote groep vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de academische wereld. De belangrijkste doelstelling is talenten, innovatoren en investeerders naar de EU aan te trekken, zodat in Europa gevestigde start-ups zich kunnen ontwikkelen en kunnen groeien.
De lidstaten en geassocieerde landen hebben ook een aantal nationale initiatieven aangekondigd ter ondersteuning van betere financiering voor deeptech-doorgroeibedrijven38. Zo versterkt het “Zukunftsfonds”-initiatief in Duitsland financieringsmogelijkheden in de kapitaalintensieve opschaalfase van start-ups met verschillende instrumenten, waaronder een deeptech- en klimaatfonds en een fonds voor financiering van risicokapitaal en technologische groei39.Het “Fondo Nazionale Innovazione”, dat in Italië wordt beheerd door de nationale stimuleringsbank Cassa Depositi e Prestiti, gebruikt directe en indirecte investeringen om de ontwikkeling van het binnenlandse innovatie-ecosysteem te bevorderen, met inbegrip van programma’s voor versnelling, hubs voor technologieoverdracht, de groene en de digitale transitie en steun voor bedrijven uit achterstandsregio’s40. Het “Innvierte” -programma, dat wordt beheerd door het CDTI in Spanje, bevordert ook durfkapitaalinvesteringen en mede-investeringen in strategische technologiesectoren, waaronder telecommunicatie, artificiële intelligentie (AI), robotica, halfgeleiders, cyberbeveiliging, lucht- en ruimtevaart, defensie, energieopslag, kwantum- en nucleaire technologieën, nanotechnologieën, biotechnologieën, geavanceerde materialen en geavanceerde productiesystemen41. Het NCBR-investeringsfonds (NIF) in Polen verwerft aandelen in ondernemingen die projecten uitvoeren die voortvloeien uit wetenschappelijk onderzoek of wetenschappelijke ontwikkeling (“portefeuillemaatschappijen”), in samenwerking met mede-investeerders (“geaccrediteerde fondsen”), om een stabiel investeringsplatform voor de lange termijn voor technologieprojecten te creëren42.
2. Deeptech-innovatie mogelijk maken met behulp van experimenteerruimten en overheidsopdrachten
Randvoorwaarden, waaronder regelgeving, zijn belangrijke elementen voor de ontwikkeling en toepassing van innoverende producten en processen. Samen met de verdere uitbreiding van innovatiegericht aanbesteden is de totstandbrenging van innovatievriendelijke regelgevingskaders de belangrijkste prioriteit van dit vlaggenschipinitiatief. De belangrijke rol van dergelijke kaders, met name testomgevingen voor regelgeving, is ook uitdrukkelijk erkend door de Europese Raad sinds de vaststelling van de nieuwe Europese innovatieagenda43.
Voltooide acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
In juli 2023 heeft de Commissie een werkdocument van de diensten van de Commissie44 gepubliceerd om nadere uitleg te geven over de aard en de rol van beschikbare experimenteerinstrumenten (met name testomgevingen voor regelgeving, maar ook over proefbanken en levende laboratoria), met richtsnoeren over hoe de EU en nationale regeringen innovatoren kunnen ondersteunen en bij het regelgevingsproces kunnen betrekken. In het document worden bestaande voorbeelden van experimenteerruimten uit Europa en daarbuiten uiteengezet, met bijzondere aandacht voor de energiesector, in overeenstemming met het REPowerEU-plan45.
De herziene kaderregeling betreffende staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie is in oktober 2022 goedgekeurd om de door de EU-lidstaten toegepaste regels te vereenvoudigen en, onder bepaalde voorwaarden, overheidssteun toe te staan voor test- en experimenteerinfrastructuur die nodig is om nieuwe technologieën te ontwikkelen, te testen en op te schalen.
In maart 2023 heeft de Commissie een gerichte wijziging van de algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) vastgesteld om de steun voor de groene en de digitale transitie van de EU verder te vergemakkelijken, te vereenvoudigen en te versnellen46. De nieuwe regels vergemakkelijken de uitvoering van bepaalde projecten waarbij begunstigden in verschillende lidstaten betrokken zijn, zoals belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang, op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, door zowel de toegestane steunintensiteiten als de aanmeldingsdrempels te verhogen47. Zo kregen zeven lidstaten in december 2023 toestemming om tot 1,2 miljard EUR aan overheidsfinanciering vrij te maken — waarmee nog eens 1,4 miljard EUR aan particuliere investeringen wordt gestimuleerd — ter ondersteuning van onderzoek, ontwikkeling en initiële industriële toepassing van Europese innovaties op het gebied van cloud- en edgetechnologieën48. De bepalingen van de gewijzigde AGVV zijn verlengd tot eind 2026.
Sinds januari 2023 financiert de Commissie samen met de lidstaten vier test- en experimenteerfaciliteiten (TEF’s) in het kader van het programma Digitaal Europa49. TEF’s bieden een combinatie van fysieke en virtuele faciliteiten om technologieaanbieders in heel Europa in staat te stellen op grote schaal en in reële omgevingen geavanceerde AI-oplossingen te testen en ermee te experimenteren, met inbegrip van zowel software- als hardwareproducten en -diensten, waaronder robots. EU-brede toegang tot de TEF’s wordt vergemakkelijkt door een dicht netwerk van meer dan 200 Europese digitale-innovatiehubs, die worden gefinancierd door het programma Digitaal Europa in combinatie met nationale en regionale middelen.
Lopende acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Een aantal projecten omtrent open innovatieproefbanken op het gebied van waterstof en geavanceerde materialen50 wordt met steun van Horizon Europa51 uitgevoerd. De projecten hebben tot doel toegang te bieden tot fysieke faciliteiten, capaciteiten en diensten ter ondersteuning van de ontwikkeling van een levendige schone waterstofeconomie.
In 2023 heeft de Commissie in het kader van Horizon Europa een oproep gedaan voor het verlenen van een gespecialiseerde adviesdienst op het gebied van innovatiegericht aanbesteden52. De geselecteerde projecten zullen naar verwachting in het tweede kwartaal van 2024 van start gaan. De adviesdienst zal fungeren als tussenpersoon tussen plaatsers van overheidsopdrachten en innovatieve leveranciers.
Aanvullende acties
De adviesgroep inzake innovatievriendelijke regelgeving, die uit elf deskundigen bestaat, is eind 2022 door de Commissie benoemd. De groep heeft tot taak stroomopwaarts beleidsadvies over nieuwe technologieën te verstrekken. De nadruk lag in 2023 op: i) het gebruik van opkomende digitale technologieën in de overheidssector, en met name virtuele werelden, door te kijken naar de gevolgen ervan voor de EU-regelgeving, en ii) aanvragen op gebieden als de betrokkenheid van burgers bij de besluitvorming. De adviesgroep heeft zijn mandaat in februari 2024 beëindigd en zal haar bevindingen in het tweede kwartaal van 2024 bekendmaken.
Zodra de verordening voor een nettonulindustrie is vastgesteld, zal zij testomgevingen voor regelgeving voor strategische innovatieve nettonultechnologieën bevorderen53.
Zodra de AI-verordening54 is vastgesteld, zal zij bijdragen tot de totstandbrenging van een rechtskader voor AI dat innovatievriendelijk, toekomstbestendig en bestand tegen verstoringen is, onder meer door de regeldruk voor kmo’s en start-ups te verminderen. Met de AI-verordening zullen nationale autoriteiten worden aangemoedigd testomgevingen voor regelgeving op te zetten en wordt een basiskader voor governance, toezicht en aansprakelijkheid geschapen. Voorts heeft de Commissie in januari 2024 een nieuw pakket maatregelen voorgesteld, waaronder de opzetten van AI-fabrieken, om innovatie en start-ups te stimuleren, onder meer op gebieden als het testen, evalueren en valideren van grootschalige AI-modellen55.
Open innovatieproefbanken zijn van cruciaal belang voor de uitvoering van de mededeling van de Commissie over geavanceerde materialen voor industrieel leiderschap56 en zullen het voorwerp vormen van een proefprogramma voor een Europese aanpak van investeringen in technologie-infrastructuur.
Govtech4all (Incubator)57 brengt nationale GovTech-initiatieven samen in een consortium van 21 digitale agentschappen uit 14 Europese landen om een eengemaakte GovTech-markt van de Europese Unie te bevorderen en interoperabiliteit en nieuwe modellen voor innovatie in de overheidssector te stimuleren. Het is gericht op het verkennen, via proefprojecten en experimenten, van de grensoverschrijdende toepassing van opkomende technologieën in de publieke sector, met bijzondere aandacht voor start-ups en innovatieve kmo’s.
Horizon Europa blijft zowel kennis als activiteiten op het gebied van innovatiegericht aanbesteden op het gebied van gezondheid vergroten, waarbij het Procure4Health-netwerk in 2024 twee oproepen voor twinning heeft gepubliceerd om het gebruik van het instrument in heel Europa te verbreden. Voorts omvat het werkprogramma van Horizon Europa 2024 een precommerciële aanbesteding over de vergroening van gezondheidszorgstelsels, met een begroting van 15 miljoen EUR.
De lidstaten en geassocieerde landen hebben een aantal nationale initiatieven aangekondigd ter ondersteuning van experimenteerruimten en overheidsopdrachten58. Zo bestaan de “vrije technologische zones” in Portugal uit testomgevingen voor regelgeving of levende laboratoria onder toezicht van het nationaal innovatieagentschap. Actie op het gebied van innovatiegericht aanbesteden in Estland of door het Zweedse programma over cheques voor innovatiegericht aanbesteden is gericht op het vergroten van het gebruik van deze vorm van aanbesteden door middel van speciale adviesdiensten, het delen van beste praktijken en het ondersteunen van de ontwikkeling en uitvoering van innovatieve oplossingen in de overheidssector. Het in Italië opgezette portaal voor innovatiegericht aanbesteden zal de vraag naar en het aanbod van innovatie op elkaar afstemmen en samenwerking tussen overheidsdiensten, bedrijven, start-ups en onderzoeksinstellingen aanmoedigen.
3. Innovatie in Europese innovatie-ecosystemen in de hele EU versnellen en versterken, en de innovatiekloof dichten
Het innovatievermogen van Europa is in hoge mate afhankelijk van de diversiteit en dynamiek van zijn regionale ecosystemen. In het kader van dit vlaggenschipinitiatief richt de nieuwe Europese innovatieagenda zich op drie specifieke doelstellingen: i) het versterken van regionale innovatie-ecosystemen op basis van lokale strategieën voor slimme specialisatie; ii) het verkleinen van de regionale innovatiekloof die in heel Europa blijft bestaan59 ondanks verschillende EU- en nationale maatregelen60,61, en iii) het stimuleren van betere samenwerking op het gebied van innovatie tussen regio’s op hun gemeenschappelijke gebieden van slimme specialisatie om waardeketens in heel Europa tot stand te brengen en te versterken.
Voltooide acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Het ontwikkelen en consolideren van synergieën tussen cohesiebeleidsprogramma’s en Horizon Europa behoren tot de belangrijkste acties om het effect van het optreden van de EU op dit gebied te maximaliseren. De Commissie heeft in 2022 de leidraad gepubliceerd over synergieën tussen Horizon Europa en de programma’s van het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling62 om beheersautoriteiten te helpen beter gebruik te maken van de beschikbare financieringsmogelijkheden om innovatie en de toepassing van geavanceerde technologieën in hun regio’s te bevorderen.
Lopende acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
De actie voor regionale innovatievalleien heeft tot doel het volledige innovatiepotentieel van EU-regio’s te stimuleren en te benutten, onder meer op het gebied van deeptech-innovatie, teneinde dringende maatschappelijke uitdagingen in de EU en de verschillen op het gebied van innovatieprestaties aan te pakken Het doel is om maximaal honderd regio’s aan te wijzen die zich ertoe verbinden hun inspanningen op het gebied van onderzoek en innovatie te concentreren op specifieke prioriteiten en hun coördinatie met andere regio’s te versterken. Prioritaire gebieden zijn voedselzekerheid, digitale transformatie, energie, gezondheidszorg en de circulaire economie.
Regio’s kunnen via verschillende kanalen het keurmerk regionale innovatievallei krijgen: 1) regio’s die zijn geselecteerd in het kader van een oproep tot het indienen van blijken van belangstelling, die in maart 2023 door de Commissie en het Comité van de Regio’s is uitgeschreven, met 170 aanvragers 63 uit 140 regio’s64; 2) regio’s die zijn geselecteerd in het kader van de eerste gecoördineerde oproepen in het kader van Horizon Europa en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (I3), voor een totale begroting van 122 miljoen EUR65: meer dan 50 voorstellen werden ontvangen met bijna 1 000 deelnemers uit 25 lidstaten en 6 geassocieerde landen.
Tegelijkertijd loopt de actie om het aantal zogenoemde waterstofvalleien te verdubbelen. Na de laatste selectie in 2023 bevinden zich momenteel 55 waterstofvalleien in het Mission Innovation Hydrogen Valleys Platform, dat in mei 2023 is vernieuwd. In maart 2023 heeft de Commissie een gezamenlijke verklaring over waterstofvalleien ondertekend66. Het concept waterstofvalleien zal ook worden uitgebreid tot alle hernieuwbare energiebronnen via een afzonderlijk onderwerp in het kader van Horizon Europa.
Er wordt gewerkt aan de totstandbrenging van een één loket voor spelers op het gebied van innovatie-ecosystemen. Het éénloketsysteem zal: i) een virtueel platform bieden aan geïnteresseerde belanghebbenden om de vraag naar en het aanbod van innovatieve oplossingen onder de aandacht te brengen, als eerste stap in het kader van Horizon Europa; ii) toegang verlenen tot belangrijke onderzoeksresultaten; iii) de verspreiding van ideeën ondersteunen, en iv) belanghebbenden met elkaar verbinden. Het éénloketsysteem zal informatie verstrekken over uitdagingen en kansen op het gebied van innovatie (technologie en markttrends, intellectuele eigendom, vraagniveaus enz.) en zal het gemakkelijker maken om diensten en financieringsmogelijkheden te identificeren. Momenteel wordt nagedacht over de wijze waarop de eenvoud, toegankelijkheid en functionaliteiten kunnen worden geboden die het best tegemoetkomen aan de behoeften van diversiteit van belanghebbenden op het gebied van innovatie.
In juni 2023 heeft de Commissie het EIC-initiatief “Scale-Up 100” opgezet. Het doel ervan is het in kaart brengen, bevorderen en ondersteunen van de groei van honderd veelbelovende Europese deeptech-bedrijven die de potentie hebben “eenhoorns”67 te worden. Die toekomstige deeptech-kampioenen zullen onder meer worden geselecteerd uit de best presterende begunstigden van financiële regelingen van de EIC en andere nationale en Europese innovatieprogramma’s. De deelnemende bedrijven zullen worden geselecteerd uit tien gebieden68 waarop sprake is van een gat in de markt en die nauw verbonden zijn met Europese beleidsprioriteiten. De eerste groep zal in april 2024 worden geselecteerd. De EIC-Scaling Club zal ook vierhonderd belanghebbenden bij elk nichegebied betrekken en nieuwe verbindingen en partnerschappen met leidende investeerders, adviseurs en relevante agentschappen faciliteren.
Aanvullende acties
In het kader van Horizon Europa heeft het programma Europese innovatie-ecosystemen ongeveer 24 miljoen EUR aan financiering verstrekt voor interregionale projecten die bijna 150 partners in heel Europa samenbrengen ter ondersteuning van de financiering van doorgroeibedrijven, innovatiegericht aanbesteden en innovatie-ecosystemen.
In 2023 heeft het forum voor de Europese Onderzoeksruimte (EOR) een subgroep opgericht waarin vertegenwoordigers van de lidstaten zitting hebben die belast zijn met O&I-beleid en cohesiebeleid. Het doel van de subgroep was toekomstige synergieën te bevorderen door middel van de uitwisseling van informatie en beleidsupdates om concrete acties te stimuleren, geïnspireerd door het voorbeeld van de overdracht van financiering uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO) naar Horizon Europa in twee lidstaten69.De Commissie heeft ook twee proefprojecten opgestart om, in nauw contact met het Comité van de Regio’s, het concept van EOR-hubs te ontwikkelen. Het doel van de EOR-hubs is een reeks specificaties en een methodologie te ontwikkelen en te testen om regio’s te helpen hun O&I-ecosystemen te beoordelen, te benchmarken en te verbeteren om te voldoen aan minimumkwaliteitscriteria inzake: i) interne coördinatie; ii) de verstrekking van ondersteunende diensten, en iii) onderlinge verbinding met andere ecosystemen. Voorts werden of zullen, in het kader van het onderdeel “Verbreding” van Horizon Europa,
In januari 2023 heeft de Commissie de plug-inregeling opgezet, een nieuw mechanisme dat nauwere samenwerking tussen de EIC en nationale innovatieprogramma’s bevordert. Hierdoor kan een project waaraan financiering is toegekend in het kader van een nationaal programma (gecertificeerd als “plug-in”-programma) via een versnelde procedure deelnemen aan de oproepen voor EIC-Accelerator.
Op energiegebied bleef de EU, samen met 23 landen, actief betrokken bij Mission Innovation70, een mondiaal initiatief dat gericht is op innovatie op het gebied van schone energie. Deze missie lag ten grondslag aan het eerste katalysatorpartnerschap dat tijdens de COP2871 werd aangekondigd waarbij EU-middelen bedrijven ondersteunen die de groene meerprijs van schone producten en oplossingen op het gebied van waterstof, duurzame luchtvaartbrandstoffen, energieopslag, CO2-afvang en het koolstofvrij maken van energie kunnen verlagen. Mission Innovation organiseert ook de missie voor schone waterstof om wereldwijd honderd “schone waterstofvalleien” te ontwikkelen, mede onder leiding van de Europese Commissie.
Voorts heeft de taskforce voor klimaatneutrale technologieën in energie-intensieve industrieën in 2023 een verslag72 opgesteld waarin zo’n tweehonderd door de EU gefinancierde demonstratie-installaties voor nettonultechnologieën in energie-intensieve industrieën in de EU worden geanalyseerd.
In oktober 2023 heeft de Commissie een mededeling gepubliceerd over de herziening van het strategisch plan voor energietechnologie (SET-plan)73 ter versterking van de rol van het SET-plan bij de coördinatie van Europese en nationale O&I-strategieën voor koolstofarme energie. Met name is een nieuwe werkgroep inzake waterstof opgericht om de strategische agenda van het EOR-proefproject inzake groene waterstof74 uit te voeren.
Op het gebied van artificiële intelligentie (AI) werkt de Commissie, naast de AI-verordening en haar voorstellen inzake innovatievriendelijke regelgeving75, aan de hand van een advies in het kader van het mechanisme voor wetenschappelijk advies76 aan de beoordeling van de impact van AI op onderzoek en innovatie.
Voorts heeft een netwerk van meer dan tweehonderd Europese digitale-innovatiehubs (EDIH’s) dat alle regio’s van Europa bestrijkt77, tot doel de brede toepassing van AI, hoogwaardige computers, cyberbeveiliging en andere digitale technologieën te bevorderen. Zij helpen bedrijven bij het innoveren van nieuwe producten en diensten met behulp van AI en bij het concurrend maken van deze producten en diensten. Het innovatiepakket voor innovatie en start-ups op het gebied van AI78 introduceert AI-fabrieken79 en andere financiële en operationele maatregelen die innovatie en start-ups op het gebied van AI zullen stimuleren, zoals het verlenen van toegang tot high-performance computing van wereldklasse aan onderzoekers en kmo’s die actief zijn op het gebied van AI via de Gemeenschappelijke Onderneming EuroHPC.
De chipverordening, die op 21 september 2023 in werking is getreden, heeft tot doel het technologische leiderschap van Europa te versterken door kennisoverdracht te vergemakkelijken en de industrialisering van innovatieve technologieën door Europese bedrijven te bevorderen80.
Het initiatief voor ruimteondernemerschap Cassini is de actie van de Commissie ter ondersteuning van ondernemers, start-ups en kmo’s in de ruimtevaartindustrie, met inbegrip van nieuwe ruimtevaart, in de periode 2021-202781. Het moet de groei van start-ups en kmo’s in alle sectoren van de ruimtevaartindustrie versnellen, met als doel bedrijfsvriendelijke ecosystemen te versterken, bedrijfscapaciteiten in ruimtevaartmarktsegmenten te vergroten, kritieke toeleveringsketens te versterken en de EU in staat te stellen een grotere mate van strategische autonomie te bereiken. Cassini omvat een EU-start- en -groeifonds ter waarde van 1 miljard EUR, hackathons en mentorschap, uitdagingen, demonstratie en validering in de omloopbaan, een business accelerator, partnerschappen en matchmaking.
Horizon Europa financiert onderzoek en innovatie om de innovatiekloof tussen stad en platteland aan te pakken. In 2023 is meer dan 25 miljoen EUR geprogrammeerd voor de financiering van projecten ter ondersteuning van het innovatie-ecosysteem op het platteland en zijn twee EU-partnerschappen opgezet82. Bovendien is de EU-missie “Een bodemdeal voor Europa” gericht op de totstandbrenging van honderd levende laboratoria en vuurtorens om het voortouw te nemen in de transitie naar gezonde bodems tegen 2030. In 2023 is 60 miljoen EUR geïnvesteerd in de eerste oproepen tot het indienen van voorstellen voor levende laboratoria.
In het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zijn meer dan 3 200 operationele groepen van het Europees innovatiepartnerschap voor productiviteit en duurzaamheid in de landbouw (EIP-AGRI) ondersteund. Bovendien zijn er door de lidstaten in hun strategische GLB-plannen voor de periode 2023-2027 nog eens 6 600 gepland om via samenwerking praktische oplossingen voor landbouw-, bosbouw- en plattelandsgemeenschappen in innovatieprojecten op lokaal niveau te creëren.
In december 2022 is de aanbeveling van de Raad over de leidende beginselen voor kennisvalorisatie83 aangenomen om gemeenschappelijke beleidsbeginselen en -maatregelen vast te stellen voor nationale, regionale en lokale beleidsmakers om O&I-resultaten om te zetten in oplossingen die de samenleving ten goede komen. De leidende beginselen zijn: i) alle actoren bij O&I-ecosystemen betrekken; ii) de nadruk leggen op verbindingen en cocreatie tussen actoren, en iii) de nadruk leggen op ondernemersvaardigheden en -praktijken84.
Daarnaast heeft de Commissie twee praktijkgemeenschappen op het gebied van samenwerking tussen het bedrijfsleven en de academische wereld85 en de betrokkenheid van burgers met het oog op kennisvalorisatie opgezet, waarin meer dan driehonderd belanghebbenden van universiteiten en private en publieke organisaties, waaronder het maatschappelijk middenveld, zijn samengebracht86. Zij waren actief tussen maart en juni 202387.
Ook hebben de lidstaten en geassocieerde landen een aantal nationale initiatieven aangekondigd om innovatie-ecosystemen te stimuleren. Zo richten de regionale vuurtorens voor het bedrijfsleven in Denemarken zich op het opbouwen van toekomstige sterke posities voor Deense bedrijven in de groene sector (bio-oplossingen, watertechnologie, CO2-afvang), biowetenschappen en robotica door middel van steun voor specifieke projecten. Het “Cervera”-netwerk verleent in Spanje ook rechtstreeks subsidie aan regionale/lokale ecosystemen en versterkt daarmee de innovatiecapaciteit van kmo’s door O&O-activiteiten uit te besteden aan kennisgenererende centra of door O&O-projecten in samenwerking met deze centra uit te voeren. In Duitsland voert het federaal agentschap voor disruptieve innovatie (SPRIND) verschillende projecten uit om innovatieve ideeën te ondersteunen en te versnellen, waaronder een wedstrijd voor innovatoren. Het Hydrogen Center is een organisatie die de toegang tot onderzoeksinfrastructuren in Slovenië en Oostenrijk beoogt te verbeteren. Het is een goed voorbeeld van grensoverschrijdende samenwerking die wordt ondersteund door regionale EU-fondsen en nationale middelen.
4. Deeptech-talenten stimuleren, aantrekken en behouden
Het vermogen om getalenteerde en gekwalificeerde personen te koesteren, te behouden en aan te trekken blijft een prioriteit voor Europa, zoals ook werd benadrukt tijdens het Europees Jaar van de Vaardigheden 2023. Om talent te koesteren, is het van essentieel belang inspanningen te leveren om onderwijs op het gebied van wetenschap, technologie, engineering, kunst en wiskunde (STEAM) en ondernemersvaardigheden, met name onder vrouwen, te verbeteren. Om getalenteerde mensen te behouden, moeten nieuwe kansen en interessante groeiperspectieven worden ontwikkeld en bevorderd. Om getalenteerde mensen uit andere continenten aan te trekken — deels om de vaardigheidskloof in bepaalde technologische sectoren te dichten — kan de EU zichzelf verder promoten op het wereldtoneel en mogelijkheden voor “circulaire mobiliteit”88 bevorderen. De EU vult maatregelen van de lidstaten op dit gebied aan door middel van een breed scala aan beleidsinitiatieven89 en door de EU gefinancierde programma’s90, waaronder de acties die door de nieuwe Europese innovatieagenda in het kader van dit vlaggenschipinitiatief zijn opgezet.
Voltooide acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Het initiatief “deeptech-talent” van het EIT (DTTI)91 is een ambitieuze regeling die beoogt om tegen 2025 opleidingsmogelijkheden te bieden aan 1 miljoen deeptech-talenten. Bij het initiatief92, dat in oktober 2022 is geïntroduceerd, waren tot dusver 106 aanbieders van onderwijs en opleiding, ondernemingen, financiële partners en institutionele partners betrokken die zich ertoe hebben verbonden meer dan 700 000 mensen op te leiden93. Er zullen nog steeds belanghebbenden worden geworven die zich bij deze toezeggingen willen aansluiten en in 2024 zullen evenementen en oproepen tot het indienen van voorstellen worden georganiseerd.
De in 2022 door de EIC opgezette regeling voor vrouwelijk ondernemerschap en leiderschap94 biedt opleidings- en netwerkmogelijkheden voor door vrouwen geleide start-ups. Tot op heden heeft de regeling bijna tweehonderd door vrouwen geleide EIC-begunstigden ondersteund, waaronder enkele door het EIT gefinancierde ondernemingen. Jaarlijks wordt 10 tot 15 miljoen EUR voor deze oproepen uitgetrokken. De Commissie zal nieuwe oproepen publiceren in het kader van het werkprogramma van Horizon Europa 2023-2024.
De praktijkgemeenschap voor onderwijs en innovatie, waaraan ongeveer zevenhonderd belanghebbenden uit de academische wereld, private en publieke organisaties uit alle EU-lidstaten en verschillende niet-EU-landen deelnemen, is in oktober 2022 in samenwerking met de OESO opgericht. Het eerste werkonderdeel, waaronder activiteiten voor peer learning en analytische verslagen, was gericht op het versterken van partnerschappen met het hoger onderwijs voor groene en digitale innovatie. Het tweede onderdeel ondersteunt vaardigheden voor innovatie in het reguliere hoger onderwijs.
De allianties voor innovatie in het kader van Erasmus+ zijn van start gegaan en de ontwikkeling van deeptech-vaardigheden is aangemerkt als een prioriteit voor 2023. Dit zal de groei van starterscentra binnen instellingen voor hoger onderwijs ondersteunen en bevorderen, in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. Het doel is studenten-ondernemers te helpen hun ideeën om te zetten in levensvatbare bedrijven, in overeenstemming met de doelstellingen van de Europese strategie voor universiteiten. Op dit moment gaan de werkzaamheden van geselecteerde projecten van start. In 2023 werden 32 projecten geselecteerd in verschillende sectoren, waaronder AI, games, productie en deeptech-innovatie. In de oproepen tot het indienen van voorstellen in het kader van het werkprogramma Erasmus+ 2024 zal de focus op deeptech-vaardigheden behouden blijven en worden versterkt.
Het programma Digitaal Europa is gericht op geavanceerde digitale vaardigheden. In november 2023 zijn in het kader van Digitaal Europa oproepen voor het opleiden van deskundigen op belangrijke gebieden van digitale capaciteit gepubliceerd95: de ene was gericht op het versterken van vaardigheden op het gebied van halfgeleiders en de andere op de academie voor cyberbeveiligingsvaardigheden96. Daarnaast was de oproep voor het stimuleren van digitale vaardigheden van jongeren, met name meisjes, gericht op de ontwikkeling van digitale vaardigheden vanaf jonge leeftijd.
Lopende acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Het platform van de Innovation Talent Pool zal de mobiliteit van gekwalificeerde personen naar en binnen Europa vergemakkelijken door middel van internationale aanwerving. Dit doet het platform door matchmaking met in de EU gevestigde werkgevers te ondersteunen die niet in staat zijn het talent te vinden dat zij in Europa nodig hebben. De eerste fase van het platform (een nieuwe rubriek op de portaalsite Euraxess97, die openstaat voor onderdanen van derde landen) is in maart 2023 van start gegaan. Deze omvat: i) informatie over financieringsmogelijkheden; ii) informatie over de Europese blauwe kaart, het EU-immigratievisum; iii) contactpunten in 43 Europese landen, en iv) een digitale toolkit voor start-ups om hen te helpen een bedrijf in de EU te starten. In de tweede fase zal het platform een matchmakinginstrument bieden voor innovatoren, ondernemers en getalenteerde werknemers over de hele wereld die in Europa willen creëren, werken en wonen.
Aandelenopties vormen een belangrijke stimulans voor werknemers om te werken bij bedrijven die ze aanbieden. De werkgroep inzake aandelenopties van het EIC-forum is in maart 2023 van start gegaan met deelname van leden van het EIC-forum (lidstaten en geassocieerde landen), leden van het EIC-college, externe belanghebbenden en vertegenwoordigers van de Commissie. Op basis van de resultaten van toekomstige bijeenkomsten van de werkgroep zal het EIC-forum overwegen in 2024 een lijst van goede praktijken en voorstellen op te stellen om belemmeringen voor aandelenopties voor werknemers in de hele EU aan te pakken.
De regeling voor innovatietalenten van de volgende generatie is in 2023 en het eerste kwartaal van 2024 van start gegaan. Dit is een stageregeling ter financiering van ongeveer zeshonderd innovatiestages voor onderzoekers en studenten over een periode van twee jaar in door de EIC en het EIT ondersteunde bedrijven, die alle lidstaten bestrijkt. De regeling zal worden uitgevoerd in samenwerking met het EIT, de ERC, de Marie Sklodowska-Curie-actie en de onderzoeksinfrastructuren van Horizon Europa.
Aanvullende acties
De afgelopen 18 maanden zijn verschillende aanvullende acties van gestart gegaan, met name op het gebied van AI en digitale vaardigheden, om Europeanen op te leiden, de talentenpool in Europa uit te breiden en geavanceerde digitale vaardigheden te ontwikkelen voor de volgende generatie innovatoren. Deze acties omvatten de Europese vaardighedenagenda, het actieplan voor digitaal onderwijs en de coalitie voor digitale vaardigheden en banen.Ook zijn in het kader van het programma Digitaal Europa, dat gericht is op de bestaande kloof op het gebied van geavanceerde digitale vaardigheden, eind 2023 36 projecten geselecteerd om de opleidingsmogelijkheden voor het verwerven van geavanceerde digitale vaardigheden te verbeteren en het aantal ICT-afgestudeerden en ICT-specialisten en professionals in specifieke sectoren met geavanceerde digitale vaardigheden te vergroten98.
In 2022 is in het kader van het initiatief inzake instellingen voor hoger onderwijs van het EIT de eerste oproep tot het indienen van voorstellen aangekondigd, met bijzondere aandacht voor deep tech99. Er werden 16 projecten geselecteerd, waarbij 100 instellingen voor hoger onderwijs en 79 niet-academische organisaties betrokken waren, die elk maximaal 750 000 EUR ontvingen ter vergroting van de innovatiecapaciteit, met name op het gebied van deep tech.
Om innovatie in de door vrouwen geleide deeptech-sector in Europa te stimuleren, biedt de regeling Women TechEU financiering in een vroeg stadium om de eerste stappen in het innovatieproces en de groei van bedrijven te ondersteunen. Tot dusver heeft deze regeling 130 door vrouwen geleide deeptech-start-ups gefinancierd, en de volgende editie100 zal zulke deeptech-start-ups helpen uit te groeien tot de technologische leiders van morgen.
Op het gebied van groene vaardigheden heeft het EIT-project Girls Go Circular, dat zich richt op basis- en middelbare scholen, meer dan 37 000 meisjes in 23 landen op het gebied van circulariteit opgeleid — binnenkort zal het tot alle lidstaten worden uitgebreid.
Zoals uiteengezet in de in 2022 vastgestelde Europese strategie voor universiteiten, werd voorgesteld een Europees kader voor diversiteit en inclusie te ontwikkelen, onder meer inzake genderkloven, om uitdagingen en oplossingen voor universiteiten in kaart te brengen. Om de deelname van vrouwen en meisjes aan STEAM-studies en -loopbanen te versterken, heeft de Commissie in 2022 en 2023 een routekaart met activiteiten geïntroduceerd, waaronder de opstelling van een manifest voor genderinclusieve STEM- en STEAM-onderwijs en -loopbanen, dat zal worden uitgevoerd met steun van cluster 2 van Horizon Europa (Cultuur, creativiteit en inclusieve samenleving)101.
Ook spelen de allianties van Europese universiteiten een belangrijke rol bij de uitvoering van de Europese strategie voor universiteiten, onder meer voor het dichten van de genderkloof en het vergroten van het aantal vrouwen dat een volwaardige leerstoel of leidinggevende functie bekleedt. Acties bestaan uit de ontwikkeling van een ondersteuningsplatform zoals het manifest “Women in Tech”, netwerken zoals het Female Founder Network of projecten voor voorbereidend wetenschappelijk onderwijs om STEAM-loopbanen aantrekkelijker te maken102.
Om de mobiliteit van getalenteerde werknemers aan te trekken, te behouden en te bevorderen — met inbegrip van, maar niet beperkt tot, de innovatiesector — heeft de Commissie in november 2023 een pakket voor de mobiliteit van vaardigheden en talent goedgekeurd. Het pakket omvat een reeks nieuwe maatregelen om de EU aantrekkelijker te maken voor talent van buiten de EU en de mobiliteit binnen de EU te vergemakkelijken. Specifiek voor O&I-loopbanen heeft de Commissie een competentiekader voor O&I-vaardigheden ResearchComp103 goedgekeurd. Daarnaast is het voorstel voor een Europees kader voor het aantrekken en behouden van onderzoeks-, innovatie- en ondernemingstalenten in Europa in december 2023 als een aanbeveling van de Raad104 goedgekeurd. Bij de vaststelling van dit kader105 werd het belang van intersectorale mobiliteit voor de verwezenlijking van deze doelstellingen en het belang van de nieuwe Europese innovatieagenda in dit verband onderstreept. Voorts wordt in 2024 een EOR-talentenplatform ontwikkeld, dat getalenteerde werknemers toegang zal bieden tot meerdere hulpmiddelen voor O&I-loopbanen (onder meer tot Euraxess, Resaver106 en het geplande waarnemingscentrum voor O&I-loopbanen).
Tegelijkertijd hebben de lidstaten en geassocieerde landen een aantal nationale initiatieven aangekondigd om innovatietalent te koesteren, te behouden of aan te trekken. Zo zal de AI-academie die in België wordt georganiseerd om deeptech-vaardigheden op het gebied van AI voor onderzoekers en bedrijven te ontwikkelen, een impuls geven aan academische loopbanen op het gebied van AI. Het programma voor vrouwelijke innovatoren in Oostenrijk biedt gerichte steun aan hooggekwalificeerde vrouwelijke onderzoekers en innovatoren op gebieden als leiderschap, ondernemerschap en netwerkvorming. Het techvisum in Frankrijk, het programma voor de vestiging van start-ups in Malta en de visumregeling voor start-ups in Cyprus zijn allemaal gericht op het aantrekken van internationaal technologisch talent door een vereenvoudigde procedure en ondersteuning te bieden aan mensen die in het technologie-ecosysteem werkzaam zijn. Zweden heeft ook een oproep gedaan om internationale excellentie aan te trekken, te integreren en te behouden, door werkgevers financiële steun te verlenen voor de aanwerving van onderzoekstalent en Marie Sklodowska-Curie-fellows. In de Republiek Noord-Macedonië zijn een “fablab”107 en “makersruimten” opgezet om jongeren de omstandigheden te bieden waarin zij innovatieve producten, diensten of processen kunnen ontwikkelen.
5. De instrumenten voor beleidsvorming op het gebied van innovatie verbeteren
Het diverse en zich ontwikkelende landschap van innovatiedefinities, -beleid en -gegevens in de 27 lidstaten staat centraal in het vijfde vlaggenschipinitiatief van de nieuwe Europese innovatieagenda. Acties van de nieuwe Europese innovatieagenda op dit gebied zijn gericht op: i) het faciliteren van een gemeenschappelijke aanpak van een aantal belangrijke aspecten om de coördinatie en samenwerking te verbeteren, en ii) het verbeteren van de steun voor capaciteit op aanvraag voor de lidstaten bij hun inspanningen om binnenlandse innovatie-ecosystemen en -beleid te stimuleren.
Voltooide acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
In maart 2023 is een verslag opgesteld over definities met betrekking tot start-ups, doorgroeibedrijven en deeptech-innovatie. Voortbouwend op dit verslag zal in 2024 een studie worden gestart naar de ontwikkeling van een Europees proefscorebord voor start-ups. Op basis van deze studie zal een reeks indicatoren worden opgesteld die kunnen worden gebruikt om toekomstige Europese innovatiescoreboards108 bij te werken.
Lopende acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Het EIC-forum brengt vertegenwoordigers van de lidstaten en geassocieerde landen samen om beste praktijken uit te wisselen en de coördinatie te verbeteren. Het komt regelmatig bijeen, zowel in plenaire vergaderingen als in thematische werkgroepen109. Op basis van deze werkzaamheden heeft het EIC-forum in 2022110 en 2023111 jaarlijkse beleidsoriëntaties vastgesteld. De Commissie zal de rol, de werkafspraken en de zichtbaarheid van het EIC-forum blijven consolideren om zijn positie als platform op hoog niveau te versterken, een platform dat de coördinatie van innovatiebeleid vergemakkelijkt en de Commissie in een vroeg stadium advies verstrekt over strategische innovatiebeleidskwesties.
Aanvullende acties
De Commissie helpt de lidstaten en de regio’s ook om via het instrument voor technische ondersteuning112 en de faciliteit ter ondersteuning van het Horizon-beleid (PSF)113 doeltreffender en impactvoller innovatiebeleid te ontwerpen en uit te voeren. Het instrument voor technische ondersteuning heeft 13 lidstaten114 ondersteund bij verschillende projecten op het gebied van innovatie-capaciteitsopbouw en innovatieadvies, zoals het project inzake het overwinnen van belemmeringen voor innovatie in regionale ondernemerschapsecosystemen in Spanje of de strategie voor start-upecosystemen in Roemenië. De PSF heeft praktische steun verleend aan zowel specifieke lidstaten115 voor hun binnenlandse inspanningen als aan groepen landen met behulp van de activiteiten voor wederzijds leren116. De PSF zal het ontwerp en de uitvoering van structurele hervormingen in de lidstaten blijven ondersteunen, onder meer door gebruik te maken van het nieuwe, flexibelere instrument van PSF Open en intercollegiaal beleidsleren dankzij de PSF-Challenge.
Om innovatiegerichte territoriale transformatie te versterken, heeft de Commissie in mei 2022 in samenwerking met het Comité van de Regio’s het proefproject partnerschappen voor regionale innovatie117 opgezet. Daarbij werd een draaiboek 118 gepubliceerd met beleidsinstrumenten en -praktijken die in Europa en daarbuiten gebruikelijk zijn. Naar aanleiding van het proefproject is een “actieboek” over innovatie voor plaatsgebonden transformatie119 gepubliceerd.
De afgelopen twee jaar heeft het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Commissie (JRC) de EIC ondersteund bij het opbouwen van zijn strategische inlichtingencapaciteit door middel van de ontwikkeling en het gebruik van prognoses en andere toekomstgerichte benaderingen, door inzichten te vergaren over opkomende technologieën en disruptieve innovaties120. Dit proces levert, door middel van een participatieve multistakeholderbenadering, onder meer op expertise gebaseerd bewijs ter ondersteuning van de prioritering van EIC-financiering.
Op internationaal niveau werkt de EU nauw samen met partnerlanden en -regio’s op het gebied van innovatie tot wederzijds voordeel, bijvoorbeeld in het kader van de Handels- en Technologieraad met de VS. Andere voorbeelden zijn: de innovatieagenda tussen de Afrikaanse Unie en de EU, die het gebruik van onderzoeksresultaten ondersteunt met betrekking tot volksgezondheid, de groene transitie, innovatie, technologie en de capaciteit voor wetenschap, om banen en groei te bevorderen en technologie en deskundigheid te delen. Daarnaast zijn er de Handels- en Technologieraad EU-India, ter bevordering van de bilaterale samenwerking op het gebied van groene en schone energie, met bijzondere aandacht voor samenwerking, normen en investeringen op het gebied van O&I, met als doel de handel in deze technologieën te vergemakkelijken, en de herziene routekaart van de EU en Celac voor O&I, dat een versterkte innovatiedimensie zal krijgen.
De nieuwe Europese innovatieagenda wordt uitgevoerd in het kader van een groot internationaal instrumentarium, waaronder groene allianties en partnerschappen, grondstoffenpartnerschappen, digitale handelsovereenkomsten en digitale partnerschappen. De meeste sectoren van de Europese economie hebben immers behoefte aan transnationale digitale input, die van fundamenteel belang is voor hun bedrijfsmodellen, processen en innovatiekanalen, alsook voor internationale connectiviteit, wat van cruciaal belang is om ervoor te zorgen dat zij wereldwijd kunnen opereren. Daartoe heeft de EU vrijhandelsovereenkomsten gesloten die bepalingen inzake digitale handel, waaronder gegevensstromen, bevatten. De EU onderhandelt momenteel ook over specifieke digitale handelsovereenkomsten met partners zoals Zuid-Korea en Singapore.
De samenwerking met China op het gebied van innovatieacties in het kader van Horizon Europa121 is opgeschort, in afwachting van de voortgang bij de besprekingen over randvoorwaarden voor innovatie overeenkomstig de gezamenlijke routekaart tussen de EU en China op het gebied van wetenschap, technologie en innovatie.
Het EIT heeft ook zijn activiteiten in de economieën van de Westelijke Balkan, Turkije en Oekraïne versterkt om hun innovatiecapaciteit op te bouwen en contacten te leggen met hun Europese tegenhangers122.
In de afgelopen 18 maanden hebben de lidstaten en geassocieerde landen verschillende nationale initiatieven aangekondigd om hulpmiddelen en instrumenten te ontwikkelen om de prestaties van hun innovatie-ecosystemen te optimaliseren. Zo ondersteunt het waarnemingscentrum voor innovatie in Tsjechië — een onafhankelijke entiteit voor het monitoren, analyseren, evalueren en produceren van inlichtingen over innovatie en concurrentievermogen — de besluitvorming over overheidsbeleid. In Oostenrijk geven de Start-up Council en de Start-up Dealroom, een onlineplatform, een overzicht van alle start-ups en investeerders die in het land actief zijn, met dagelijkse updates. Het waarnemingscentrum voor deeptech-start-ups in Frankrijk verzamelt en analyseert voortdurend gegevens met betrekking tot het Franse deeptech-landschap en verstrekt informatie over: i) waar deep tech plaatsvindt, in welke industriële sectoren en met welke technologieën; ii) de middelen die door deeptech-bedrijven worden aangetrokken, en iii) het effect van deeptech-innovaties op de omzet en de werkgelegenheid.
3. Institutionele dialoog, betrokkenheid van belanghebbenden en communicatie
1. Interactie met andere EU-instellingen
Sinds de introductie van de nieuwe Europese innovatieagenda hebben voortdurend dialoog en interactie met andere EU-instellingen en -organen plaatsgevonden.
De Raad heeft zowel in 2022 als in 2023 tijdens zijn verschillende voorzitterschappen de nieuwe Europese innovatieagenda besproken. Zo werd in de conclusies van de Raad tijdens het Tsjechische voorzitterschap123 gewezen op het belang van aanpassing aan de nieuwe innovatiegolf en werd benadrukt dat synergieën tussen bestaande financieringsprogramma’s en -initiatieven moeten worden versterkt.
Conclusies van de Raad tijdens het Spaanse voorzitterschap124 waren toegespitst op regionale ecosystemen, maatregelen om de innovatiekloof te dichten en innovatiegericht aanbesteden. De Raad riep met name op tot meer maatregelen op nationaal niveau en verzocht de Commissie verder te onderzoeken hoe innovatiegericht aanbesteden kan worden ondersteund. In 2024 zal op initiatief van het Belgische voorzitterschap een conferentie over dit onderwerp plaatsvinden125.
De nieuwe Europese innovatieagenda is in oktober 2023 het onderwerp geweest van een mondelinge vraag met debat in de plenaire vergadering van het Europees Parlement126. Bij die gelegenheid pleitten diverse Parlementsleden van verschillende fracties voor meer investeringen in innovatie, meer synergieën tussen programma’s en meer kansen voor kmo’s en vrouwen op het gebied van innovatie. Zij betreurden dat Europa achterblijft bij de VS, Zuid-Korea, Japan en China.
Het Economisch en Sociaal Comité heeft een advies uitgebracht over de invoering van een Europese stresstest voor innovatie127 voor de nieuwe beleidsinitiatieven op dit gebied om Europese innovatie-ecosystemen te versterken. Het Comité van de Regio’s draagt bij aan het debat over regionale innovatie-ecosystemen en heeft actief steun verleend aan het initiatief inzake regionale innovatievalleien, dat gedeeltelijk is gebaseerd op het initiatief inzake partnerschappen voor regionale innovatie.
Voorts is de Commissie een gestructureerde dialoog aangegaan met de Europese Investeringsbank Groep om te bespreken hoe deze het best kan bijdragen aan het eerste vlaggenschipinitiatief van de nieuwe Europese innovatieagenda, onder meer via het InvestEU-programma, Escalar en het European Tech Champions Initiative.
2. Dialoog met belanghebbenden
De uitvoering van de acties van de nieuwe Europese innovatieagenda ging gepaard met een constructieve dialoog met belanghebbenden uit de innovatiesector. Met name werd de “Coalition of the Willing”128 (coalitie van bereidwilligen), bestaande uit meer dan tachtig leden van publieke en private organisaties, opgericht om de nieuwe Europese innovatieagenda te verrijken met aanvullende initiatieven in nationale, lokale of particuliere contexten. Het doel was de samenwerking te vergemakkelijken en zichtbaarheid te geven aan beste praktijken. In het kader van deze werkzaamheden kondigde de Coalition of the Willing bijna tachtig acties aan ter ondersteuning van de nieuwe Europese innovatieagenda.
3. Communicatieactiviteiten en -evenementen omtrent acties van de nieuwe Europese innovatieagenda
Verschillende communicatieactiviteiten hebben plaatsgevonden om de nieuwe Europese innovatieagenda en de toegevoegde waarde ervan in heel Europa te promoten, onder meer voor de innovatiegemeenschap, beleidsmakers, de financiële actoren en het grote publiek. Sinds de vaststelling van de nieuwe Europese innovatieagenda heeft de Commissie meer dan honderd evenementen in heel Europa (vaak in samenwerking met de lidstaten) en daarbuiten georganiseerd of eraan deelgenomen, waaronder de eerste Europese innovatiedagen in Silicon Valley in maart 2023129. De speciale rubriek van de Europa-website130 wordt voortdurend bijgewerkt en de Commissie voert gerichte voorlichtingsacties uit, waaronder pers- en socialemedia-acties naar aanleiding van specifieke evenementen of nieuwe ontwikkelingen in het kader van de nieuwe Europese innovatieagenda131. De nieuwe Europese innovatieagenda stond ook regelmatig op de agenda van de versterkte O&I-dialogen die de Commissie met de lidstaten organiseert, en op de agenda van de vergaderingen van de gemengde comités met de met Horizon Europa geassocieerde landen.
4. Volgende stappen en toekomstige uitdagingen
De uitvoering van de nieuwe Europese innovatieagenda vordert goed. Van de 25 acties die in de nieuwe Europese innovatieagenda zijn uiteengezet132, zijn er 13 voltooid en lopen er nog 12. Tegelijkertijd ondersteunen, zoals in dit verslag wordt uiteengezet, verschillende aanvullende acties op zowel Europees als nationaal niveau de uitvoering van de nieuwe Europese innovatieagenda en dragen zij bij tot de verwezenlijking van de doelstellingen ervan. De voltooiing en volledige uitvoering van de nieuwe Europese innovatieagenda, samen met een betere coördinatie en uitwisseling van goede praktijken met en tussen de lidstaten, zullen een belangrijke bijdrage leveren aan het stimuleren van Europese innovatie en Europees concurrentievermogen.
De Commissie zal de voortgang en het effect van de in de nieuwe Europese innovatieagenda vastgestelde acties blijven monitoren en daarover verslag blijven uitbrengen. Dit zal gebeuren in nauwe samenwerking met het EIC-forum. Tegelijkertijd zal de Commissie haar dialoog met innovatieactoren blijven stimuleren, onder meer met een versterkte communicatie- en promotiestrategie over de nieuwe Europese innovatieagenda, genaamd “Innovation Made in Europe”.
BIJLAGE I — Lijst van acties in de nieuwe Europese innovatieagenda
| Titel (Vlaggenschipinitiatief — Acties) | Voltooid in |
| Vlaggenschipinitiatief: financiering voor deeptech-doorgroeibedrijven | |
| 1. Richtlijn betreffende een tegemoetkoming ter vermindering van de ongelijkheid tussen vreemd en eigen vermogen (Debra) met betrekking tot de vennootschapsbelasting, voorstel van de Commissie | Tweede kwartaal 2022 |
| 2. Verordening inzake beursnoteringen, voorstel van de Commissie | Vierde kwartaal 2022 |
| 3. Uitbreiding van het mechanisme voor de Europese opschalingsactie voor durfkapitaal (Escalar) | Lopend |
| 4. Proefproject in het kader van het WP 2022 van de EIC: gender- en diversiteitsindex voor innovatie | Lopend |
| 5. Women2Invest-programma van het EIT | Vierde kwartaal 2022 |
| Vlaggenschipinitiatief: deeptech-innovatie mogelijk maken met behulp van experimenteerruimten en overheidsopdrachten | |
| 6. Leidraad voor testomgevingen voor regelgeving | Derde kwartaal 2023 |
| 7. Open innovatieproefbank voor hernieuwbare waterstof | Lopend |
| 8. Lancering van test- en experimenteerfaciliteiten voor het testen van AI-innovatie | Eerste kwartaal 2023 |
| 9. Herziene kaderregeling inzake staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie | Vierde kwartaal 2022 |
| 10. Lancering van gespecialiseerde adviesdienst voor innovatiegericht | Lopend |
| Vlaggenschipinitiatief: innovatie in Europese innovatie-ecosystemen in de hele EU versnellen en versterken, en de innovatiekloof dichten | |
| 11. Regionale deeptech-innovatievalleien opzetten en met elkaar verbinden | Lopend |
| 12. Mededeling van de Commissie over synergieën tussen Horizon Europa en de programma’s van het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling | Derde kwartaal 2022 |
| 13. Verdubbeling van het aantal waterstofvalleien in de EU | Lopend |
| 14. Eén loket voor spelers in innovatie-ecosystemen oprichten | Lopend |
| 15. “Scale-up 100” lanceren | Lopend |
| Vlaggenschipinitiatief: deeptech-talenten stimuleren, aantrekken en behouden | |
| 16. Het initiatief “deeptech-talent” van het EIT lanceren | Vierde kwartaal 2022 |
| 17. De regeling voor innovatiestages lanceren | Lopend |
| 18. Een EU-talentenpool opzetten om bedrijven, waaronder start-ups, te helpen talent van buiten de EU te vinden | Lopend |
| 19. Een programma voor ondernemerschap en leiderschap van vrouwen opzetten | Vierde kwartaal 2022 |
| 20. Uitwisseling van beste praktijken inzake aandelenopties voor werknemers van start-ups | Lopend |
| 21. Praktijkgemeenschap op het gebied van onderwijs- en innovatie | Vierde kwartaal 2022 |
| 22. Erasmus+-allianties voor innovatie lanceren | Tweede kwartaal 2023 |
| 23. Oproep Digitaal Europa lanceren om deskundigen op toekomstgerichte gebieden op te leiden | Derde kwartaal 2022 |
| Vlaggenschipinitiatief: instrumenten voor de beleidsvorming verbeteren | |
| 24. Verslag over definities met betrekking tot start-ups, doorgroeibedrijven en deeptech-innovatie | Eerste kwartaal 2023 |
| 25. De rol van het forum van de Europese Innovatieraad versterken | Lopend |
1
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s van 5 juli 2022 (COM(2022) 332 final).
2
https://research-and-innovation.ec.europa.eu/strategy/support-policy-making/shaping-eu-research-and-innovation-policy/new-european-innovation-agenda_en.
3
https://research-and-innovation.ec.europa.eu/strategy/support-policy-making/shaping-eu-research-and-innovation-policy/new-european-innovation-agenda/eic-forum_en.
4
Zie hoofdstuk 3.1.
5
Member States and Associated Countries are actively supporting New European Innovation Agenda! (europa.eu).
6
Zie de mededeling van de Commissie voor een verslag over EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van investeringen in schone technologieën (COM(2023) 684 final).
7
ARPA (American Rescue Plan Act) is een financieel programma ter ondersteuning van technologieën in specifieke sectoren die anders niet zouden kunnen worden uitgevoerd via risicovol onderzoek met een hoog rendement waarbij laboratoria van de overheid, de particuliere sector en universiteiten betrokken zijn. Naar aanleiding van het succes van dit model op het gebied van defensie (DARPA) hebben de VS extra agentschappen voor hetzelfde model opgericht: ARPA-Evoor energie, ARPA-Hvoor gezondheid en ARPA-I voor vervoersinfrastructuur.
8
Zie de Global Innovation Index van 2023 van de WIPO (Wereldorganisatie voor de intellectuele eigendom). Zo steeg Saudi-Arabië ten opzichte van 2020 18 plaatsen (van de 66e naar de 48e plaats) op de mondiale ranglijst, Indonesië 24 (van de 85e naar de 61e plaats) en Turkije 12 (van de 51e naar de 39e plaats). De EU-lidstaten hebben hun eerdere plaatsen in deze periode grotendeels behouden (tussen Zweden op de tweede plaats en Roemenië op de 47e plaats), maar voor twaalf ervan is de innovatie-index in de afgelopen drie jaar licht gedaald.
9
Het concept van open strategische autonomie is geïntroduceerd in het strategisch prognoseverslag 2021 van de Commissie (COM(2021) 750 final).
10
Mededeling van de Commissie van 1 februari 2023, COM(2023) 62 final.
11
Voorstel van de Commissie voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad van 16 maart 2023 (COM(2023) 161 final).
12
Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een kader om een veilige en duurzame voorziening van kritieke grondstoffen te waarborgen, en tot wijziging van de Verordeningen (EU) 168/2013, (EU) 2018/858, (EU) 2018/1724 en (EU) 2019/102.
13
Gezamenlijke mededeling aan het Europees Parlement, de Europese Raad en de Raad betreffende een “strategie voor economische veiligheid van de EU”, JOIN(2023) 20 final.
14
Verordening (EU) 2023/1781 van het Europees Parlement en de Raad van 13 september 2023.
15
Verordening (EU) 2024/795 van het Europees Parlement en de Raad van 29 februari 2024 tot oprichting van het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP).
16
Mededeling van de Commissie van 27 februari 2024, “Geavanceerde materialen voor industrieel leiderschap” (COM(2024) 98 final).
17
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/speech_23_4426.
18
https://dealroom.co/reports/the-european-deep-tech-report-2023.
19
Groei-investeringen die verder gaan dan serie C-kapitaalrondes worden door Amerikaanse/Aziatische actoren en staatsinvesteringsfondsen gedomineerd. Vergeleken met Europa hebben de VS 10 tot 15 keer meer durfkapitaalfondsen met een omvang van ten minste 1 miljard EUR; en deze fondsen van ten minste 1 miljard EUR zijn nodig om tickets van meer dan 50 miljoen EUR te kunnen uitrollen ter ondersteuning van de late opschaling van deeptech-ondernemingen.
20
De Europese pensioenfondsen hebben in 2023 slechts 60 vastleggingen gedaan voor particuliere kapitaalfondsen in Europa, bijna de helft van hun toezegging in 2022 toen zij 113 toezeggingen deden, volgens de gegevens van PitchBook.
21
Momenteel wordt slechts 5 % van de Europese durfkapitaalinvesteringen in gemengde teams en slechts 2 % in uit alleen vrouwen bestaande teams gedaan.
22
Uit gegevens blijkt dat diverse teams betere investeringsbeslissingen nemen. Zie “Gender Smart Financing Investing In & With Women: Opportunities for Europe”, https:// economy-finance.ec.europa.eu/publications/gender-smart-financing-investing-and-women-opportunities-europe_enof “Why diverse teams are smarter” in Harvard Business Review (2016), https://hbr.org/2016/11/why-diverse-teams-are-smarter.
23
Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad, COM(2022) 762 final.
24
Voorstel voor een richtlijn van de Raad tot vaststelling van regels voor een tegemoetkoming ter vermindering van de ongelijkheid tussen vreemd en eigen vermogen en tot beperking van de aftrekbaarheid van rente voor de vennootschapsbelasting 2022/0154 (CNS) van 1 mei 2022 (COM(2022) 216 final).
25
Het EIF voert Escalar uit in het kader van InvestEU.
26
https://www.investeurope.eu.
27
https://www.eif.org/InvestEU/escalar-call-for-expression-of-interest/index.htm.
28
HORIZON-EIC-2022-GENDER-01-01.
29
Met een begroting van 10,1 miljard EUR over een periode van zeven jaar organiseert de EIC regelmatig drie afzonderlijke subsidieoproepen: EIC-Pathfinder, EIC-Transition en EIC-Accelerator. In het kader van EIC-Accelerator is het EIC-fonds een specifiek instrument voor durfkapitaalinvesteringen, dat wordt bijgestaan door de Europese Investeringsbank als investeringsadviseur.
30
The European Innovation Council Fund: the biggest European deep tech investor — European Commission (europa.eu).
31
Een waardering van ten minste 100 miljoen USD.
32
Tot op heden: Spanje, Duitsland, Frankrijk, Italië, België en Nederland.
33
Atomico Growth VI, FSI II en Keensight Nova 6, plus een overeenkomst die op het punt staat te worden gesloten.
34
Waaronder InvestEU, de EIC, Escalar en het IPO-initiatief (voor beursgang).
35
Startup Europe (HORIZON-EIE-2024-CONNECT-01-02) — Europese Commissie (europa.eu).
36
In 2023 zijn nieuwe sectoren, een nieuw financieel instrument en een verhoogde begroting ingevoerd na de herziening van het emissiehandelssysteem.
37
https://single-market-economy.ec.europa.eu/news/unleashing-potential-europes-small-businesses-2023-09-28_
https://digital strategy.ec.europa.eu/en/policies/startup-europe.
38
Flagship 1: Funding for deep tech scale ups (europa.eu).
39
https://www.bundesfinanzministerium.de/Content/DE/Standardartikel/Themen/Internationales_Finanzmarkt/zukunftsfonds.html.
40
https://www.cdpventurecapital.it/cdp-venture-capital/en/home.page.
41
https://www.cdti.es/en/node/889.
42
https://nifasi.pl/en/.
43
Zie de conclusies van de Europese Raad van 23 maart 2023.
44
Werkdocument van de diensten van de Commissie, “Regulatory Learning in the EU, Guidance on Regulatory Sandboxes, Test-bedds and living labs in the EU, with a focus section on energy” (SWD(2023) 277/2 final van 29.8.2023).
45
COM(2022) 230 final van 18 mei 2022.
46
Verordening (EU) 2023/1315 van de Commissie van 23 juni 2023 houdende wijziging van Verordening (EU) nr. 651/2014.
47
Het steunbedrag waarboven een verplichting tot aanmelding bij de Commissie ontstaat.
48
Het IPCEI Next Generation Cloud Infrastructure and Services (IPCEI CIS) is op 5 december 2023 door zeven lidstaten gezamenlijk aangemeld, namelijk Frankrijk, Duitsland, Hongarije, Italië, Nederland, Polen en Spanje.
49
Deze projecten hebben betrekking op agrovoeding, gezondheidszorg, productie en slimme steden en gemeenschappen. Zij zullen voor vijf jaar worden ondersteund met een totale begroting van 220 miljoen EUR.
50
Open-innovation test beds for advanced materials, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/0aaf1e05-2082-11ee-94cb-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-289339785.
51
Werkprogramma van 2022 voor cluster 4 van Horizon Europa (HORIZON-CL4-2022-RESILIENCE-01-20, “Climate Neutral and Circular Innovative Materials Technologies Open Innovation Test Beds”) en Werkprogramma van 2023 voor cluster 5 van Horizon Europa (HORIZON-CL5-2023-D2-01-06, “Open Pilot Line/Test Bed for hydrogen”).
52
Werkprogramma Europese innovatie-ecosystemen 2023-2024.
53
De verordening ondersteunt met name acht strategische nettonultechnologieën: i) technologieën voor fotovoltaïsche en thermische zonne-energie; ii) technologieën voor onshorewindenergie en hernieuwbare offshore-energie; iii) batterijen en opslag; iv) warmtepompen en technologieën voor geothermische energie; v) elektrolyse-installaties en brandstofcellen; vi) biogas/biomethaan; vii) koolstofafvang en -opslag (CCS), en viii) nettechnologieën (die ook slim en snel opladen van elektrische voertuigen omvatten).
54
Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van geharmoniseerde regels betreffende artificiële intelligentie (wet op de artificiële intelligentie) en tot wijziging van bepaalde wetgevingshandelingen van de Unie (COM(2021) 206 final).
55
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over het stimuleren van start-ups en innovatie op het gebied van betrouwbare artificiële intelligentie van 24 januari 2024 (COM(2024) 28 final).
56
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over geavanceerde materialen voor industrieel leiderschap van 27 februari 2024 (COM(2024) 98 final).
57
Een vierjarig project, dat wordt gefinancierd in het kader van Digitaal Europa.
58
Flagship 2: Enabling deep tech innovation through experimentation spaces and public procurement - European Commission (europa.eu).
59
Zie scorebord voor regionale innovatie.
60
Waaronder 56 miljard EUR uit de cohesiefondsen voor onderzoek en innovatie en 3 miljard EUR van Horizon Europa voor het verbreden van de toegang tot excellentie op het gebied van onderzoek en innovatie.
61
Zie scorebord voor regionale innovatie.
62
PB C421 van 4.11.2022, blz. 7.
63
Zie de matchmakingkaart voor regionale innovatievalleien met de databank van in aanmerking komende aanvragers.
64
Er worden regio’s geselecteerd die blijk geven van hun toezegging om: i) de coördinatie en consistentie van hun investeringen en beleid op het gebied van O&I met het oog op de belangrijkste prioriteiten van de EU te verbeteren; ii) interregionale samenwerking aan te gaan om innovatie te ontwikkelen, en iii) hun regionale innovatie-ecosystemen te versterken en onderling te verbinden.
65
60 miljoen EUR uit Horizon Europa (Europees innovatie-ecosysteem) en 62 miljoen EUR uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (instrument voor interregionale innovatie-investeringen).
66
Samen met Hydrogen Europe, Hydrogen Europe Research en het European Hydrogen Valleys Partnership.
67
Een “eenhoorn” is een bedrijf dat meer dan 1 miljard USD aan waardering overschrijdt.
68
Computersystemen van de volgende generatie, digitale veiligheid en digitaal vertrouwen, nieuwe ruimte, cardiovasculaire therapieën, nieuwe biotechnologieplatforms, slimme mobiliteit, hernieuwbare energie, batterijen en energieopslag, schone brandstoffen en waterstof, en landbouw- en voedseltechnologie.
69
Malta en Litouwen. EFRO-middelen worden gebruikt om aanvragers in het kader van de EIC, EOR-verbreding of MSCA te subsidiëren.
70
Mission Innovation is een wereldwijd initiatief van 23 landen en de Europese Unie met als doel de inspanningen voor innovatie op het gebied van schone energie wereldwijd te versnellen. Het is tijdens de COP21 van start gegaan en vandaag vertegenwoordigen leden van Mission Innovation meer dan 95 % van de wereldwijde overheidsinvesteringen in onderzoek en innovatie op het gebied van schone energie. Partnerorganisaties zijn onder meer het IEA, Irena, Breakthrough Energy, de Wereldbank, het Wereld Economisch Forum, het wereldwijde convenant van burgemeesters en de First Movers Coalition. Voor de komende tien jaar concentreren leden van Mission Innovation hun inspanningen op effectgerichte, publiek-private missies, met ambitieuze en inspirerende doelstellingen die het traject voor het behalen van de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs en klimaatneutraliteit versnellen.
71
Partnerschap tussen de EU en Catalyst (europa.eu).
72
Scaling up innovative technologies for climate neutrality. Dit verslag ging vergezeld van een interactieve tool voor het weergeven van de innovatieve demonstratie-installaties op een kaart: Demonstrators scaling up innovative technologies for climate neutral-industries around Europe | Research and Innovation (europa.eu).
73
COM(2023) 634 final.
74
Deskundigengroepen van het agendaproces (2022), Strategic Research and Innovation Agenda, Key findings and conclusions of the agenda process for the European research and innovation initiative on green hydrogen, definitieve versie ( (https://www.bmbf.de/bmbf/shareddocs/downloads/files/SRIA_green_hydrogen.pdf).
75
Zie vlaggenschipinitiatief 2.
76
https://scientificadvice.eu.
77
S. De Nigris, A. Kalpaka en D. Nepelski, Characteristics and regional coverage of the European Digital Innovation Hubs network, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, JRC134620.
78
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over het stimuleren van start-ups en innovatie op het gebied van betrouwbare artificiële intelligentie van 24 januari 2024 (COM(2024) 28 final).
79
In het kader van de Gemeenschappelijke Onderneming Europese high-performance computing.
80
Het initiatief Chips voor Europa in het kader van de chipverordening, dat door de Gemeenschappelijke Onderneming voor chips zal worden beheerd, zal worden ondersteund met 3,3 miljard EUR aan EU-middelen, die naar verwachting voor eenzelfde bedrag zullen worden aangevuld met middelen van de lidstaten. Het zal onder meer activiteiten ondersteunen op het gebied van: i) nieuwe geavanceerde proefproductielijnen om innovatie en technologische ontwikkeling te versnellen; ii) de ontwikkeling van een cloudgebaseerd ontwerpplatform; iii) de oprichting van kenniscentra; iv) de ontwikkeling van kwantumchips, en v) de oprichting van een chipfonds om de toegang tot schuldfinanciering en eigen vermogen te vergemakkelijken.
81
Het initiatief staat open voor alle gebieden van het EU-ruimtevaartprogramma en bestrijkt zowel de upstream- (nanosats, draagraketten enz.) als de downstreamsector (producten/diensten die mogelijk worden gemaakt door gegevens uit de ruimte enz.). Het Cassini-ecosysteem bestaat uit alle aan ruimtevaart gerelateerde start-ups en kmo’s die profiteren van en deelnemen aan de ter ondersteuning van Cassini bedoelde activiteiten van de Commissie en haar agentschappen (zoals Euspa, het Europees Uitvoerend Agentschap Innovatieraad en het mkb, het Europees Uitvoerend Agentschap voor gezondheid en digitaal beleid).
82
Waaronder één op het gebied van levende laboratoria en onderzoeksinfrastructuren inzake agro-ecologie.
83
Aanbeveling (EU) 2022/2415 van de Raad van 2 december 2022 betreffende de leidende beginselen voor kennisvalorisatie (PB L 317 van 9.12.2022, blz. 141).
84
In maart 2023 heeft de Commissie twee aanbevelingen aangenomen betreffende de pgedragscode voor het beheer van intellectuele activa en de gedragscode inzake normalisatie om de toepassing van de leidende beginselen te ondersteunen en praktische richtsnoeren te bieden aan belanghebbenden.
85
Aanbeveling (EU) 2023/499 van de Commissie van 1 maart 2023 betreffende een gedragscode voor het beheer van intellectuele activa met het oog op kennisvalorisatie in de Europese Onderzoeksruimte, (PB L 69 van 7.3.2023, blz. 75).
86
Deze gemeenschappen (groepen die onderwerpen van gemeenschappelijk belang behandelen) hebben input opgesteld voor de gedragscodes voor cocreatie tussen het bedrijfsleven en de academische wereld en de betrokkenheid van burgers met het oog op kennisvalorisatie. Deze twee codes zullen nieuwe strategische benaderingen voor belanghebbenden introduceren om proactief te streven naar gemeenschappelijke belangen om gezamenlijk kennis te produceren en te valoriseren. Zij zullen bijdragen tot: i) het helpen creëren van een gunstig klimaat en bevorderlijke voorwaarden voor cocreatie; ii) het tot stand brengen van interactieve modellen, en iii) het betere op elkaar afstemmen van de vraag naar en het aanbod van innovatie.
87
De gemeenschappen hebben input opgesteld voor de gedragscodes voor cocreatie tussen het bedrijfsleven en de academische wereld en de betrokkenheid van burgers met het oog op kennisvalorisatie. De gedragscodes zullen nieuwe strategische benaderingen voor belanghebbenden introduceren om proactief te streven naar gemeenschappelijke belangen om gezamenlijk kennis te produceren en te valoriseren. Zij zullen een gunstig klimaat en bevorderlijke voorwaarden voor cocreatie helpen creëren, interactieve modellen tot stand brengen en de vraag naar en het aanbod van innovatie beter op elkaar afstemmen.
88
In tegenstelling tot braindrain is circulaire mobiliteit een aanpak waarbij personen een deel van hun loopbaan in het buitenland doorbrengen alvorens terug te keren naar hun land van herkomst.
89
Bologna- en Lissabonproces, EOR, Europese Onderwijsruimte, vaardighedenagenda.
90
NextGenerationEU, Erasmus+, Erasmus voor jonge ondernemers, Europees Sociaal Fonds, programma Digitaal Europa, MSCA, ERC.
91
https://www.eitdeeptechtalent.eu/.
92
Het omvat ook een speciaal platform met opleidingscursussen, de “DTTI Radar” (een interactief instrument voor opkomende technologieën), een prijs en een jaarlijkse conferentie.
93
Bron: https://www.eitdeeptechtalent.eu/.
94
EIT & EIC Women Entrepreneurship and Leadership Programme | EIT (europa.eu).
95
Funding & tenders (europa.eu).
96
In de oproep voor gespecialiseerde onderwijsprogramma’s op belangrijke gebieden van capaciteit werd opgeroepen tot bachelor- en masterprogramma’s alsook op zichzelf staande modules op belangrijke digitale gebieden zoals AI, gegevenswetenschap, cyberbeveiliging, het internet der dingen, cloudcomputing, kwantumtechnologieën, blockchain en robotica.
97
Euraxess (europa.eu), een éénloketsysteem voor onderzoekers.
98
In 2024 zullen twee aanvullende oproepen voor acties worden gepubliceerd in het kader van Digitaal Europa, één voor de voortzetting van het platform voor digitale vaardigheden en banen en de tweede voor de ondersteuning van meisjes en vrouwen in de digitale wereld door inzicht te verschaffen in de genderkloof in ICT-beroepen in de EU.
99
In de oproep werd vereist dat aanvragers aantonen hoe zij innovatiecapaciteit zouden opbouwen door middel van de integratie van activiteiten ter stimulering van deeptech-talent.
100
https://eismea.ec.europa.eu/programmes/european-innovation-ecosystems/women-techeu_en.
101
https://cordis.europa.eu/project/id/101132652.
102
De allianties promoten ook STEM-disciplines, bijvoorbeeld met STEM-innovatiewedstrijden voor studenten om in samenwerking met STEM-gerelateerde sectoren reële uitdagingen op te lossen.
103
https://research-and-innovation.ec.europa.eu/jobs-research/researchcomp-european-competence-framework-researchers_en#what-is-researchcomp.
104
Aanbeveling van de Raad van 18 december 2023 betreffende een Europees kader voor het aantrekken en behouden van onderzoeks-, innovatie- en ondernemingstalenten in Europa (C/2023/1640).
105
Aanbeveling van de Raad van 18 december 2023 betreffende een Europees kader voor het aantrekken en behouden van onderzoeks-, innovatie- en ondernemingstalenten in Europa (C/2023/1640).
106
Resaver is een pensioenfonds voor onderzoekers met Europese mobiliteit.
107
“Fablabs” (fabricagelaboratoria) zijn kleinschalige werkplaatsen met open toegang voor digitale initiatieven.
108
https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/04797497-25de-11ee-a2d3-01aa75ed71a1.
109
Zij bespreken onderwerpen zoals innovatiebeleid, innovatiegericht aanbesteden en innovatiegegevens, aandelenopties voor werknemers of de EIC-plug-in.
110
https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/71293c89-75ed-11ed-9887-01aa75ed71a1\.
111
https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/d120bc6d-9efa-11ee-b164-01aa75ed71a1.
112
Instrument voor technische ondersteuning in het kader van NextGeneration. Zie: https://ec.europa.eu/research-and-innovation/en/statistics/policy-support-facility.
113
Zie https://ec.europa.eu/research-and-innovation/en/statistics/policy-support-facility.
114
Italië, Spanje, Bulgarije, Slowakije, Tsjechië, Malta, Polen, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Litouwen, Portugal en Slovenië.
115
Met inbegrip van Kroatië, Tsjechië, Griekenland en Roemenië.
116
Met betrekking tot bijvoorbeeld kennisvalorisatie, het koolstofvrij maken van de industrie en missies.
117
74 gebieden, waaronder vier lidstaten en 63 regio’s, namen deel aan het proefproject. Zie: https://s3platform.jrc.ec.europa.eu/pri.
118
D. Pontikakis, I. Gonzalez Vazquez, G. Bianchi, L. Ranga, A. Marques Santos, R. Reimeris, S. Mifsud, K. Morgan, C. Madrid Gonzalez en K. Stierna, Partnerships for Regional Innovation Playbook, EUR 31064 EN, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg (2022), beschikbaar op https://dx.doi.org/10.2760/775610.
119
https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC135826.
120
Dit omvat directe steun voor EIC-activiteiten — van regelmatige activiteiten en strategieën op korte tot die op middellange termijn — en belangrijke evenementen zoals de tussentijdse evaluatie van Horizon Europa en de ontwikkeling van het volgende kaderprogramma.
121
Op grond van artikel 22, lid 6, van de Horizon Europa-verordening wordt de samenwerking opgeschort voor het werkprogramma 2023-24 inzake marktgerichte innovatieacties.
122
Zie met name het programma Jumpstarter van het EIT.
123
Conclusies van de Raad over de nieuwe Europese innovatieagenda, 2 december 2022.
124
Conclusies van de Raad over de versterking van de rol en de impact van onderzoek en innovatie in het beleidsvormingsproces in de Unie, 8 december 2023.
125
19 en 20 maart 2024, tijdens de O&I-week 2024 in Brussel.
126
Vraag met verzoek om mondeling antwoord O-000038/2023 aan de Commissie, ingediend door Cristian-Silviu Buşoi namens de Commissie industrie, onderzoek en energie.
127
https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/opinions-information-reports/opinions/introducing-european-innovation-stress-test.
128
https://www.coalitionofthewilling.eu.
129
Zie vlaggenschipinitiatief 1, in het kader van aanvullende acties.
130
The New European Innovation Agenda — European Commission (europa.eu)
131
Voorbeelden zijn de publicatie van oproepen inzake regionale innovatievalleien, de goedkeuring van voorstellen voor de richtlijn betreffende een tegemoetkoming ter vermindering van de ongelijkheid tussen vreemd en eigen vermogen en de verordening inzake beursnoteringen, en de publicatie van de leidraad voor testomgevingen voor regelgeving.
132
Zie de lijst van acties in bijlage 1.
NL NL