Toelichting bij JOIN(2015)12 - Hongkong: jaarverslag 2014 - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | JOIN(2015)12 - Hongkong: jaarverslag 2014. |
|---|---|
| bron | JOIN(2015)12   |
| datum | 24-04-2015 |
Inhoudsopgave
JOIN(2015) 12 final
GEZAMENLIJK VERSLAG AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
Speciale administratieve regio Hongkong: jaarverslag 2014
Samenvatting
Sinds de overdracht van Hongkong aan de Volksrepubliek China in 1997 hebben de Europese Unie (EU) en haar lidstaten de politieke en economische ontwikkelingen in de speciale administratieve regio (SAR) Hongkong binnen het kader van het beginsel 'één land, twee systemen' op de voet gevolgd. Volgens de afspraak van 1997 met het Europees Parlement wordt over de ontwikkelingen in Hongkong jaarlijks een verslag gepubliceerd. Dit is inmiddels het zeventiende jaarverslag, en heeft betrekking op 2014. De EU onderschrijft een één-China-politiek en ondersteunt het 'één land, twee systemen'-beginsel en de uitvoering ervan.
De EU is van oordeel dat ondanks een aantal problemen het beginsel 'één land, twee systemen' in 2014 naar behoren bleef functioneren, hetgeen gunstig was voor zowel Hongkong, heel China als de internationale gemeenschap.
De rechterlijke macht bleef blijk geven van haar onafhankelijkheid en een strikte naleving van de beginselen van een billijke rechtsgang. Tijdens de langdurige campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid bleven de beginselen van de rechtsstaat de richtsnoeren bij het optreden van de overheid, de bedrijfswereld en de gehele bevolking. Corruptiebestrijding bleef een topprioriteit, zoals bleek uit de veroordeling van twee vooraanstaande persoonlijkheden en positieve indicatoren op het vlak van behoorlijk bestuur. Met uitzondering van twee incidenten was het politieoptreden tijdens de drie maanden durende betogingen voor meer democratie professioneel en was het gebruik van geweld proportioneel. De mediavrijheid bleef gehandhaafd. Aanvallen op mediavertegenwoordigers waren evenwel zorgwekkend. De vrije markteconomie bleef doeltreffend functioneren en Hongkong bleef een concurrerend internationaal zakencentrum alsook het belangrijkste knooppunt voor de handel met het Chinese vasteland.
De democratische ontwikkeling in Hongkong bevindt zich in een cruciale fase, met nooit eerder geziene betogingen en meer gepolariseerde en heftige debatten, die een uiting zijn van zowel de politieke als de sociaal-economische verschillen. De EU wenst nogmaals te beklemtonen dat zij zal ijveren voor een versterking van de democratie, met inbegrip van de rechtsstaat, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, grondrechten en fundamentele vrijheden, transparantie, vrijheid van informatie en meningsuiting in Hongkong.
Als belanghebbende partij in de toekomst van Hongkong en overeenkomstig de basiswet ondersteunt de EU de invoering van het algemeen stemrecht voor de verkiezingen van de Chief Executive in 2017 en de Wetgevende Raad tegen 2020. De EU ondersteunt het streven van de bevolking van Hongkong voor een hoge mate van politieke participatie, waarbij een echte keuze kan worden gemaakt, bij de verkiezing van de Chief Executive in 2017 en de daaropvolgende jaren. Een verantwoordingsplichtige regering bevordert stabiliteit en welvaart, draagt bij tot het behoud van de grondrechten en fundamentele vrijheden en zorgt voor het behoud van de status en het concurrentievermogen van Hongkong als een belangrijk internationaal zakencentrum. Met de invoering van het algemeen stemrecht zou de regering kunnen rekenen op grotere steun bij de bevolking en meer legitimiteit bij het bereiken van de economische doelstellingen van Hongkong en het aanpakken van de sociale problemen.
De EU hoopt dat Hongkong in het kader van een constructieve discussie in staat zal zijn tijdig overeenstemming te bereiken over een democratisch, rechtvaardig, open en transparant kiesstelsel. Aansluitend verwacht de EU tevens dat onverwijld wordt begonnen met de invoering van het algemeen stemrecht voor de verkiezing van alle leden van de Wetgevende Raad in 2020.
De EU is bereid samen te werken op het gebied van de hervorming van het kiesstelsel, inclusief interparlementaire ontmoetingen en uitwisseling van praktische ervaringen inzake democratische ontwikkelingen, met inachtneming van het soevereiniteitsbeginsel.
De invoering van het algemeen stemrecht voor de verkiezingen van de Chief Executive in 2017 blijft het belangrijkste vraagstuk in de binnenlandse politiek van Hongkong. Overeenkomstig de basiswet van de SAR Hongkong moeten de Chief Executive en de Wetgevende Raad een grondwettelijke, uit vijf stappen bestaande procedure naleven. Op 15 juli 2014 heeft de regering van de SAR Hongkong de eerste stap gezet, met de indiening van het rapport van Chief Executive Leung Chun-ying bij het permanente comité van het Nationale Volkscongres van China (NPCSC), waarin is voorgesteld het kiesstelsel voor de verkiezing van de Chief Executive te hervormen. Het voorstel was gebaseerd op een openbare raadpleging van vijf maanden, die had geresulteerd in 124 700 schriftelijke voorstellen.
Volgens het rapport van de Chief Executive was het belangrijkste discussiepunt de voordracht van kandidaten. In het rapport wordt voorgesteld dat kandidaten worden voorgedragen door een 1 200 man sterk voordrachtscomité, zoals in de basiswet is vastgesteld. Het idee van een voordracht door een burgeralliantie of een politieke partij dat door de pan-democratische oppositiepartijen is bepleit, is in het rapport verworpen. Zij voerden aan dat een voordracht door een comité niet voldeed aan de democratische normen en in de praktijk ertoe zou leiden dat de voordracht van pan-democratische kandidaten zou worden verhinderd.
Naar aanleiding van de openbare raadpleging organiseerde de maatschappelijke organisatie 'Occupy Central with Love and Peace' in de periode van 20-29 juni een onofficieel referendum. Bijna 800 000 inwoners brachten hun stem uit - ruim boven de verwachtingen - waarbij een grote meerderheid voorstander was van een kandidatenvoordracht door burgerallianties of politieke partijen. In augustus heeft de maatschappelijke organisatie 'Alliance for Peace and Democracy' anderhalf miljoen handtekeningen verzameld tegen de door 'Occupy Central' gevoerde campagne en ter ondersteuning van de door de regering gevolgde koers; bij de ondertekenaars bevonden zich Chief Executive Leung Chun-ying en andere hoge ambtenaren.
De discussie werd verder aangewakkerd door de publicatie op 10 juni 2014 van een witboek van de Chinese staatsraad onder de titel 'The Practice of the 'One Country, Two Systems" Policy in the Hong Kong SAR" (vert. 'De tenuitvoerlegging van het 'één land, twee systemen"-beleid in de SAR Hongkong"). In het witboek werd beklemtoond dat de hoge mate van autonomie waarop Hongkong aanspraak kan maken, onderworpen was aan het gezag van de centrale regering, die beschikte over uitgebreide bevoegdheden om de SAR te besturen en werd de aandacht gevestigd op de noodzaak om de soevereiniteit, veiligheid en ontwikkelingsbelangen van China te waarborgen. In het witboek werd ook opgemerkt dat vaderlandsliefde een essentiële politieke vereiste was voor de bestuurders van Hongkong, met inbegrip van rechters en ander justitieel personeel. Hoewel vertegenwoordigers van de centrale regering aanvoerden dat in het witboek een loutere weergave van de bestaande situatie was opgenomen en dus geen nieuw beleid werd uitgestippeld, werd het document door velen in Hongkong beschouwd als een poging om de 'hoge mate van autonomie' van Hongkong terug te schroeven en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in Hongkong te ondermijnen.
Op 31 augustus 2014 heeft het NPCSC het kader voor de eerste verkiezing in Hongkong van de Chief Executive in 2017 volgens het beginsel "één persoon = één stem" met eenparigheid van stemmen goedgekeurd. Volgens deze kaderregeling zouden slechts twee of drie personen, die kunnen rekenen op ten minste 601 stemmen van het 1 200 man sterke voordrachtscomité, zich kandidaat kunnen stellen voor het ambt van Chief Executive. Het voordrachtscomité, dat gebaseerd is op het model van het bestaande verkiezingscomité, zou worden opgesplitst in vier afdelingen, waarvan de leden worden verkozen door ongeveer 250 000 kiezers (zowel privépersonen als instellingen).
Het besluit van het NPCSC werd alom beschouwd als restrictiever dan verwacht. Volgens oppositiegroepen was het zelfs uitermate restrictief. De orde van advocaten van Hongkong omschreef het besluit als 'onredelijk restrictief'. De regering en de voorzitter van de Wetgevende Raad voerden aan dat het besluit van het NPCSC op talrijke punten blijk gaf van flexibiliteit die zou kunnen worden benut om het democratische karakter van het kiesstelsel te versterken.
De belangrijkste reactie op het besluit van het NPCSC was een campagne van talrijke studentenverenigingen en andere voorvechters van de democratie die in september van start is gegaan. Vanaf 27 september werden hoofdverkeerswegen in Hongkong door activisten geblokkeerd en werden de gebouwen waarin de wetgevende macht is gehuisvest en de belangrijkste regeringsgebouwen door betogers omsingeld. Op 28 september maakte de politie op grootschalige manier gebruik van traangras, hetgeen alom als buitensporig werd beschouwd. Dit optreden bracht de betogers massaal op de been, waarbij het aantal betogers op het hoogtepunt van de demonstraties geraamd werd op 100 000. Ondanks enkele geïsoleerde gewelddadige incidenten verliepen de betogingen grotendeels vreedzaam en maakte de politie in geringe mate gebruik van geweld. Wanneer de betogers werden geconfronteerd met een toenemende afkeuring bij de bevolking, namen de demonstraties geleidelijk aan af. Naar aanleiding van gerechtelijke uitspraken werden de wegversperringen één na één opgeruimd, waarbij de laatste wegversperring op 15 december werd verwijderd.
De regering heeft getalmd om in contact te treden met de betogers en om een compromis tot stand te brengen. Tijdens de betogingen hebben verscheidene internationale leiders, waaronder de secretaris-generaal van de VN Ban Ki-moon, de Britse premier David Cameron en hoge vertegenwoordiger van de Unie Catherine Ashton, verklaringen afgelegd waarin beide partijen werden opgeroepen om terughoudendheid te betrachten en een vreedzame oplossing na te streven voor de politieke impasse.
Hoewel de betogingen in eerste instantie een politieke aanleiding hadden, waren zij ook de uiting van belangrijke sociaal-economische grieven. Aan de basis van deze grieven lagen vraagstukken die verband hielden met de levensomstandigheden en een gevoel - dat in het bijzonder bij de jongeren aanwezig was - op economisch vlak te worden buitengesloten door een politiek stelsel waarvan wordt verondersteld dat het de belangen van de zakelijke elite begunstigt, die er vooral belang bij heeft de goede betrekkingen met de centrale regering te behouden.
Uit academisch onderzoek is gebleken dat jongeren in Hongkong zich sterk met Hongkong identificeren, veeleer dan met geheel China en dat zij vrezen dat China inbreuken begint te maken op de rechtsstaat, rechten en vrijheden in Hongkong. Op 7 januari 2015 heeft de regering van de SAR Hongkong buiten het vijfstappenkader een rapport gepubliceerd dat uiting gaf aan de standpunten en verzuchtingen van de bevolking in de periode tussen 31 augustus en 15 december 2014. Het rapport was een toegeving van de regering aan de betogende studenten, die evenwel kritiek uitten op de regering omdat zij niet was ingegaan op hun belangrijkste punten van zorg.
De betrekkingen tussen de uitvoerende en wetgevende macht werden in 2014 steeds meer gespannen, waarbij oppositieleden van de Wetgevende Raad een obstructiepolitiek voerden en gingen filibusteren om regeringsinitiatieven vertraging te doen oplopen. Bij verscheidene gelegenheden heeft de voorzitter van de Wetgevende Raad gebruik gemaakt van zijn discretionaire bevoegdheid om de besprekingen af te ronden. Toen dit optreden bij de gerechtelijke autoriteiten werd aangevochten, velde de rechtbank een arrest ten gunste van de voorzitter. De besprekingen in de Wetgevende Raad zouden gebaat zijn bij duidelijkere schriftelijke regels met betrekking tot het verloop van de debatten.
In april heeft de voorzitter van de Wetgevende Raad een delegatie van wetgevers geleid naar Shanghai voor een ontmoeting met hoge ambtenaren van de centrale regering waarop de hervorming van de wetgeving is besproken. In juni en november hebben radicale betogers de gebouwen bestormd waarin de Wetgevende Raad van Hongkong is gehuisvest, waarbij personeelsleden van de Wetgeving Raad verwondingen opliepen en delen van de gebouwen werden beschadigd.
In 2014 werden de beginselen van de rechtsstaat doorgaans nageleefd en werden de hoge normen van de rechterlijke macht gehandhaafd. Bij verscheidene gelegenheden verzochten partijen om rechterlijke beslissingen met verstrekkende politieke gevolgen. De rechterlijke instanties bleven evenwel onafhankelijk en professioneel functioneren en werden niet beïnvloed door externe factoren of politieke overwegingen. Spraakmakende zaken waren onder meer verscheidene gerechtelijke bevelen waarom economische actoren hadden verzocht, waarbij met succes de rechtmatigheid werd aangevochten van de wegversperringen die tijdens de betogingen in de periode van september - december waren opgeworpen. Hierbij volgden de rechterlijke instanties de correcte procedurele stappen - er was een gelijke toegang tot de rechter voor beide partijen, rechtsbijstand werd verleend, de procesvoering verliep in het openbaar en het rechterlijk vonnis werd bekendgemaakt en nageleefd. Uit de veroordelingen van een voormalig hoofdsecretaris van de regering en een vastgoedmagnaat, die beiden gedurende de behandeling van het beroep dat ze hadden aangetekend in de gevangenis bleven, blijkt ook het onpartijdig optreden van de rechterlijke macht van Hongkong.
In het Global Economic Competitiveness Report 2014-2015 van het Wereld Economisch Forum staat Hongkong als vijfde gerangschikt van de 144 rechtsgebieden en als eerste in Azië voor gerechtelijke onafhankelijkheid. Sommige vraagstukken moeten nog steeds worden opgelost, zoals de moeizame aanwerving van rechters, het tekort aan griffiepersoneel en de lage vergoedingen voor advocaten die rechtsbijstand verlenen, in het bijzonder in strafzaken. Het handhaven van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de volledige eerbiediging van de rechtsstaat zijn essentieel bij het hooghouden van een geloofwaardig democratisch bestuur in Hongkong, zijn status als een belangrijk internationaal zakencentrum en de steeds grotere rol die Hongkong vervult als internationaal centrum voor arbitrage en bemiddeling.
In 2014 is de handhaving van de openbare orde over het algemeen verbeterd in Hongkong. Volgens het hoofd van de politie Andy Tsang is het aantal misdrijven met 7,1% gedaald ten opzichte van 2013. De misdaadcijfers bleven dalen - van 72 911 naar 67 740 zaken, het laagste cijfer sinds 1997.
Tijdens de campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid bleef het politieoptreden zeer transparant. Op enkele opvallende uitzonderingen na is de politie steeds professioneel opgetreden met een proportioneel gebruik van geweld. Uitzonderingen waren onder meer het buitensporig gebruik van traangras op 28 september en de mishandeling op 15 oktober van een betoger door zeven politieagenten. Dit laatste incident is door een plaatselijke televisieomroep op beeld vastgelegd. De rechtszaak tegen de zeven politieagenten is momenteel lopende.
In totaal werden 955 mensen vastgehouden voor verschillende overtredingen tijdens de periode waarin de protestacties plaatsvonden. De politiediensten streefden ernaar alle onderzoeken binnen een termijn van drie maanden af te ronden. Tot op heden zijn 30 demonstratieleiders aangehouden en vervolgens vrijgelaten in afwachting van het onderzoek.
De dienst die belast is met de behandeling van klachten tegen politieagenten, ontving 1 972 klachten, waarvan er slechts 106 ontvankelijk zijn bevonden (de resterende klachten zijn meestal ingediend door burgers op grond van berichten in de media of beeldopnames). Leden van het onafhankelijke klachtenbureau bij de politiediensten volgden de onderzoeken, inclusief het onderzoek naar de mishandeling van een betoger.
In het algemeen werd ervan uitgegaan dat corruptie - ook binnen de overheidsdiensten - volkomen beheersbaar is gebleven. Het systeem van corruptiebestrijding bleef robuust en veerkrachtig. In de corruptieperceptie-index van Transparency International voor 2014 daalde Hongkong evenwel met twee plaatsen tot de 17de plaats op een totaal van 175 landen.
Volgens deze enquête, die is uitgevoerd door een onafhankelijk enquêtebureau, hebben slechts 1,5% van de geënquêteerden aangegeven dat zij in de voorbije 12 maanden met corruptie waren geconfronteerd. 81% van de geënquêteerden waren van oordeel dat de onafhankelijke Commissie tegen corruptie (ICAC) doeltreffend optrad en 97% was van oordeel dat de ICAC hun steun verdiende. In 2014 heeft de ICAC 222 mensen onderzocht in 114 zaken. Het op personen gebaseerde veroordelingenpercentage steeg van 78% tot 85%, terwijl het op de zaak gebaseerde veroordelingenpercentage opliep van 81% tot 87% ten opzichte van 2013. Van alle corruptieklachten die in 2014 werden ingediend, had 63% betrekking op de particuliere sector, 30% op met de overheid gerelateerde diensten en 7% op overheidsorganen.
De ICAC onderzoekt verscheidene spraakmakende klachten. Een van deze klachten heeft betrekking op vermeende illegale politieke schenkingen door de eigenaar van Next Media, Jimmy Lai, aan verscheidene pan-democratische partijen en politici. Een andere klacht heeft betrekking op het feit dat Chief Executive Leung Chun-ying naar verluidt een onwettige en niet-aangegeven betaling heeft ontvangen van een particulier bedrijf na zijn aantreden als Chief Executive, hoewel de desbetreffende verleende dienst voordien had plaatsgevonden. Voor de behandeling van deze klacht heeft de minister van Justitie zijn bevoegdheden overgedragen aan de directeur van het openbaar ministerie, om te voorkomen dat bij de bevolking een indruk van vooringenomenheid of partijdigheid zou ontstaan met betrekking tot de aanpak van de zaak. Een ander onderzoek heeft betrekking op een beschuldiging ten aanzien van de voormalige Chief Executive Donald Tsang, die teruggaat tot 2012. Uit deze zaken zal blijken of de ICAC en de rechterlijke macht in staat zijn om op een onafhankelijke en onpartijdige wijze waarbij geen plaats is voor politieke overwegingen, het onderzoek naar en de berechting van spraakmakende corruptiezaken uit te voeren. Uit de veroordelingen op 23 december van een voormalig hoofdsecretaris van de regering en een vastgoedmagnaat blijkt dat de ICAC en de rechterlijke macht hun taken op het vlak van corruptiebestrijding onbevreesd en onpartijdig uitvoeren.
Op 8 mei 2014 sprak de Commissie economische, sociale en culturele rechten van de Verenigde Naties haar ongerustheid uit en gaf zij aanbevelingen over: i) het gebrek aan breed opgezette instellingen en wetgeving op het gebied van mensenrechten; ii) het toenemend aantal problemen op het vlak van migratie en het ontbreken van bescherming voor vluchtelingen, asielzoekers en migrerende werknemers; en iii) het tekort aan sociale woningen, en de groeiende sociale en economische kloof waarmee de bevolking van Hongkong wordt geconfronteerd.
De gelijkekansencommissie (EOC) ontving 100 000 reacties naar aanleiding van een openbare raadpleging over de herziening van de wetgeving ter bestrijding van discriminatie. In het tweede semester van 2015 zal de EOC een rapport met aanbevelingen bij de regering indienen. Voorts zal de EOC aanbevelingen opstellen voor het bevorderen van gelijke kansen voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (LGBTI) door wetgeving en concrete maatregelen. Momenteel wordt de wetgeving van Hongkong herzien met betrekking tot huwelijken tussen personen van hetzelfde geslacht en huwelijken waarbij transgenders betrokken zijn.
Een positieve stap was dat de regering na aanhoudende verzoeken van belangenverenigingen van etnische minderheden het schoolprogramma heeft aangepast om rekening te houden met niet-moedertaalsprekers van Chinees. Met ingang van het schooljaar 2014/2015 heeft de regering dus een schoolprogramma ingevoerd waarbij Chinees als tweede taal wordt aangeleerd in het basis- en secundair onderwijs. Hierbij is ook gezorgd voor ondersteunend lesmateriaal en beoordelingsinstrumenten.
Op 23 oktober heeft de Commissie van de Verenigde Naties voor de uitbanning van discriminatie van vrouwen aanbevolen dat Hongkong het mandaat van de Commissie voor vrouwenvraagstukken zou versterken en de vertegenwoordiging van vrouwen in het openbare en politieke leven zou bevorderen. De VN-Commissie riep tevens op meer te doen bij de bestrijding van de onderliggende oorzaken van de handel in vrouwen en meisjes en pleitte voor de vaststelling van wetgeving ter bestrijding van mensenhandel. Voorts vond het Comité dat buitenlandse vrouwen die als huishoudelijk personeel werken, beter zouden moeten worden beschermd tegen discrimininatie en misbruik door werkgevers, uitzend- en bemiddelingsbureaus.
Er zijn concrete maatregelen genomen om de gendergelijkheid te doen toenemen door alle overheidsdiensten te verplichten de aandachtpuntenlijst voor gendermainstreaming toe te passen bij het uitstippelen van het regeringsbeleid. De regering heeft zich ook ertoe verbonden de vertegenwoordiging van vrouwen in adviesorganen en publiekrechtelijke organen te verhogen van 30 % naar 35 %. Op 18 december heeft de Wetgevende Raad een wijziging van het arbeidsrecht aangenomen waardoor mannelijke werknemers uit de particuliere sector recht kregen op maximaal drie dagen ouderschapsverlof.
Op 23 april is de eerste persvrijheidsindex van Hongkong gepubliceerd. Hieruit bleek dat journalisten aan de persvrijheid in Hongkong een score van 42 op een schaal van 100 toekenden. De score bij de bevolking lag iets hoger op 49,4. Zelfcensuur bleef een belangrijke reden tot bezorgheid. Journalisten kenden aan zelfcensuur een score toe van 6,9 op een schaal van nul tot tien (waarbij 10 staat voor 'heel gangbaar'); de bevolking gaf een beoordeling van 5,4. Journalisten kenden een score van 6,5 toe voor door eigenaars of directie uitgeoefende druk ten opzichte van een score van 6,2 bij de bevolking.
In juli 2014 publiceerde de journalistenvereniging van Hongkong haar 21ste jaarverslag onder de titel 'De persvrijheid belaagd - ernstige bedreigingen voor de vrijheid van meningsuitving in Hongkong.' Volgens het rapport was 2014 het somberste jaar voor de persvrijheid sinds decennia. Journalisten zijn bij verscheidene gelegenheden aangevallen. Zo vond in februari een brutale aanval plaats op Kevin Lau, de voormalige hoofdredacteur van het Ming Pao Daily News. Sommige journalisten zijn ontslagen en journalisten met kritische standpunten moesten verslag uitbrengen over minder gevoelige onderwerpen. Hierdoor kwam de redactionele integriteit van de publicaties onder druk te staan. De journalistenvereniging maakte melding van 24 aanvallen op journalisten in de periode tussen 22 september en 29 oktober en beschuldigde de politie van buitensporig gebruik van geweld en het verhinderen van mediaverslaggeving. Op 26 oktober werd een incident waarbij journalisten werden aangevallen door onbekenden, sterk veroordeeld door de Chief Executive en de regering van Hongkong. Eind 2014 was de eigenaar van oppositiemedia, Jimmy Lai, het slachtoffer van verscheidene aanvallen, waaronder brandstichting.
Naar aanleiding van het besluit van de regering van Hongkong om geen licentie voor vrij te ontvangen tv-uitzendingen toe te kennen aan een van de meeste innovatieve aanvragers, het Hong Kong Television Network, zijn er ernstige bedenkingen geuit over de vrijheid van de elektronische media.
Internationale organisaties hebben ook gemeld dat de persvrijheid in Hongkong is afgenomen. Op de wereldwijde persvrijheidsindex van Verslaggevers zonder grenzen staat Hongkong als 61ste gerangschikt, ten opzichte van 58ste in 2013 en 18de in 2002. De organisatie merkte op dat 'China door zijn toenemende economische macht zijn invloed kan uitbreiden over media in Hongkong, Macau en Taiwan... en dat de onafhankelijkheid van de media in deze drie gebieden thans in het gedrang komt'.
Hoewel de media in Hongkong vrijelijk hun werk konden blijven doen en een breed spectrum van standpunten aan bod konden laten komen, zou politieke en economische druk een risico kunnen vormen voor de redactionele onafhankelijkheid. Voorts zijn de verscheidene daden van agressie tegen journalisten - waarvan enkele zeer brutaal waren - zorgwekkend en is een voortdurende bijzondere aandacht door de autoriteiten vereist.
Hongkong bleef het goed doen als internationaal financieel en handelscentrum in Oost-Azië, waarbij het meelifte met de snel groeiende Chinese en Aziatische economie. Hongkong bleef een van 's werelds toonaangevende markten voor beurshandel, beleggingen in niet-beursgenoteerde bedrijven, vermogensbeheer en valutahandel. Eind 2014 was de effectenbeurs van Hongkong de op twee na grootste beurs in Azië en de zevende grootste ter wereld op het vlak van beurskapitalisatie. Hongkong was het op één na grootste centrum voor beleggingen in niet-beursgenoteerde bedrijven in Azië, waarbij eind september 2014 ongeveer 21% van alle kapitaalfondsen in de regio in Hongkong werden beheerd. Volgens een driejaarlijkse enquête van de Bank voor Internationale Betalingen was Hongkong de vijfde grootste valutamarkt ter wereld, met een netto dagomzet van valutatransacties ten belope van 275 miljard USD in 2013. Door een plotselinge opleving van de transacties op het einde van het jaar steeg Hongkong in 2014 op de ranglijst tot de tweede plaats na New York op het vlak van investeringen (beursintroducties).
Hongkong is ook een van de grootste ontvangers en bronnen van buitenlandse directe investeringen (BDI) ter wereld. Volgens het jaarverslag 2014 van de de Conferentie van de Verenigde Naties voor handel en ontwikkeling (UNCTAD) over wereldwijde investeringen was Hongkong de op één na grootste ontvanger van BDI in Azië na China en de op twee na grootste bron van BDI in Azië, na Japan en China. De instellingen, de ligging en de knowhow in de dienstensector in Hongkong, die worden geschraagd door de rechtsstaat, hebben allemaal bijgedragen tot het succes van Hongkong. In 2014 kwam nauwere economische integratie tot stand met het Chinese vasteland, met de voortschrijdende ontwikkeling van offshore diensten in RMB, de koppeling van beurs van Hongkong met die van Shanghai en de aanzienlijke investeringen in Hongkong door op het Chinese vasteland gevestigde bedrijven. Hongkong bleef hoog genoteerd in veel wereldwijde enquêtes over economische vrijheid en concurrentievermogen.
In 2014 nam het bbp van Hongkong toe met 2,3% 1 in reële termen, na een stijging met 2,9% in 2013. Deze groei werd voornamelijk veroorzaakt door binnenlands verbruik en uitvoer van diensten. De arbeidsmarkt was veerkrachtig met een werkloosheidspercentage dat voor de meeste periodes van 2014 stabiel bleef op een niveau van 3,3% of lager. De consumentenprijsinflatie steeg met 4,4% in 2014. De totale uitvoer van goederen steeg in 2014 met 3,2% op jaarbasis, na een stijging met 3,6% in 2013. Het totale aantal bezoekers steeg met 12% tot 60,8 miljoen in 2014. De beweringen dat de beweging van Occupy Central de economie van Hongkong had getroffen, konden niet worden onderbouwd met economische gegevens. De ondernemingen die waren gevestigd in de zones waar werd betoogd, hebben evenwel schade geleden. Lang voordat de betogingen van start gingen, werd detailhandel geconfronteerd met een groeivertraging - aankopen van populaire luxeproducten (zoals juwelen en horloges) door toeristen daalden met meer dan 10% als gevolg van de vertraging van de Chinse economie en de corruptiebestrijding op het Chinese vasteland.
Door het handelsverkeer, de grensoverschrijdende investeringen en de ontwikkeling van Hongkong als een offshore renminbimarkt konden de economische betrekkingen tussen Hongkong en het Chinese vasteland verder worden verdiept. De SAR Hongkong herbergde de grootste hoeveelheid RMB-liquiditeit buiten het Chinese vasteland, met meer dan 1 biljoen CNY in 2014. In november 2014 heeft de monetaire autoriteit van Hongkong - nadat de centrale regering hiervoor haar instemming had verleend - de daglimiet voor valuta-omzettingen van 20 000 RMB CNY voor inwoners van Hongkong geschrapt. Door deze wijziging in de regelgeving werd het pad geëffend voor een vrijer verkeer van RMB tussen de onshore- en offshore-markten. Verwacht wordt dat de groei van de offshore RMB-valutamarkten hierdoor zal worden bevorderd. Hongkong beschikt weliswaar over een pioniersvoordeel, maar de concurrentie neemt toe doordat de centrale regering geleidelijk commerciële transacties in RMB mogelijk maakt in andere financiële centra.
Hongkong bleef een proeftuin voor de hervorming van de Chinese kapitaalmarkt. Op 17 november 2014 kwam een verbinding tot stand tussen de beurzen van Shanghai en Hongkong. Het proefproject is een programma voor wederzijdse markttoegang waarbij investeerders in Hongkong en het Chinese vasteland op elkaars markten genoteerde aandelen kunnen verhandelen en transacties kunnen afwikkelen via een wissel- en verrekenkantoor in hun eigen lokale markt. Hoewel de handel in de aanvangsfase in een traag tempo verliep, is de verwachting dat naarmate het proefproject verder wordt ontwikkeld en tot wasdom komt, de Chinese investeringen in Hongkong (en omgekeerd) zullen worden bevorderd. Voorts wordt ervan uitgegaan dat het proefproject zal resulteren in een grotere integratie van de Chinese kapitaalmarkten in de mondiale economie. Met deze regeling werd de leidende rol van Hongkong als een offshore renminbimarkt bevestigd.
Naast deze samenwerking inzake financiële aangelegenheden hebben Hongkong en China op 18 december een aanvullende overeenkomst gesloten in het kader van de partnerschapsovereenkomst voor nauwere economische samenwerking (CEPA) om de handel in diensten tussen de provincie Guangdong en Hongkong te liberaliseren. De overeenkomst is voorgesteld als een model dat de basis moet vormen voor de liberalisering van de handel in diensten voor geheel China.
In 2011 maakte de centrale regering bekend dat zij ernaar streefde om tegen het einde van het twaalfde nationale Vijfjarenplan in 2015 de basis te leggen voor een liberalisering van de handel in diensten tussen het Chinese vasteland en Hongkong.
Op het vlak van de externe betrekkingen speelde Hongkong een actieve rol in de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Daarnaast bleef Hongkong zich inzetten voor de liberalisering van de wereldhandel. In dit verband was Hongkong het eerste WTO-lid dat de WTO ervan in kennis heeft gesteld dat alle bepalingen in afdeling I van de handelsfacilitatieovereenkomst als verplichtingen van categorie A zijn aangemerkt. Hongkong heeft ook deelgenomen aan de onderhandelingen over de uitbreiding van de Informatietechnologieovereenkomst, de Overeenkomst betreffende de handel in diensten en de Overeenkomst inzake milieugoederen. Om het bestaande netwerk van vrijhandelsovereenkomsten aan te vullen, zijn Hongkong en ASEAN in juli 2014 beginnen te onderhandelen over een vrijhandelsovereenkomst.
De regering van Hongkong heeft beloofd een duurzame economische groei op peil te houden als een voorwaarde voor het aanpakken van de problemen op het vlak van huisvesting, armoede, vergrijzing en milieu. Na de bekendmaking van de eerste gegevens met betrekking tot de armoedegrens in 2013, waaruit bleek dat het armoedecijfer 15,2% bedroeg, heeft de regering in haar beleid ernaar gestreefd de werkgelegenheid te bevorderen en het socialezekerheidsstelsel te verbeteren. In 2014 maakten onder meer een kindertoelageregeling voor minder draagkrachtige gezinnen 2 en een eenmalige subsidie voor lage-inkomensgroepen deel uit van de maatregelen om de armoede terug te dringen. In 2014 werd de waarde van tegoedbon die in het kader van het proefproject voor ouderengezondheidszorg is toegekend, verdubbeld tot 2 000 HKD. Bejaarden konden aanspraak maken op nieuwe kortingen voor het openbaar vervoer. De regering kocht plaatsen in woonzorginstellingen in Shenzhen en overwoog soortgelijke regelingen elders op het vasteland.
In de begroting 2014-2015 is het idee van een investeringsfonds voor de toekomst waarmee infrastructuurprojecten in periodes met aanhoudende begrotingstekorten kunnen worden gefinancierd, voor het eerst aan de orde gebracht door de minister van Financiën John Tsang. Van oudsher heeft Hongkong een robuuste begrotingspositie (met een begrotingsevenwicht) en ruime reserves 3 . De heer Tsjang merkte evenwel op dat de begrotingsstabiliteit op lange termijn in het gedrang zou kunnen komen. Hij waarschuwde ervoor dat Hongkong binnen een periode van 7 tot 15 jaar geconfronteerd zou kunnen worden met structurele tekorten wanneer de economie zich volledig zou hebben ontwikkeld en de groei zou vertragen als gevolg van de vergrijzing. De regering is de mogelijkheden aan het bekijken van hoe zij het best de vergrijzing het hoofd kan bieden. Hierbij gaat het onder meer over pensioenbescherming en een ziektekostenverzekering waaraan op vrijwillige basis kan worden deelgenomen.
In de laatste vijf jaar zijn de woningprijzen in Hongkong gestaag gestegen, waardoor de woningprijzen nu tot de duurste ter wereld behoren. De vraag naar woningen is toegenomen door een combinatie van lage rentevoeten en monetaire stabiliteit, waarbij het aanbod aan grond - dat door de overheid wordt gecontroleerd - geleidelijk afneemt. In de periode 2010-2013 is een reeks administratieve maatregelen - waaronder een zegelrecht voor vastgoedtransacties - genomen om de vraag te temperen. In 2014 bleven de woningprijzen evenwel stijgen, zij het minder snel dan voorheen 4 . Woningprijzen zijn nog steeds onbetaalbaar voor de meeste jongeren. Door de snelle stijging van de vastgoedprijzen is ook de vermogenskloof steeds groter geworden. De regering heeft een nieuwe huisvestingstrategie op lange termijn uitgestippeld die erop gericht is bijstand te verlenen aan wie nood heeft aan toegang tot betaalbare huisvesting. In de loop van de komende 10 jaar is de regering voornemens te voorzien in 470 000 nieuwe wooneenheden, waarbij sociale woningbouw 60% van alle huisvesting zal uitmaken.
Innovatie en technologie werden genoemd als de pijlers voor het bevorderen van de economische ontwikkeling in de financiële dienstverlening, het toerisme, de handel en de logistiek, de vrije beroepen en andere producentgerelateerde dienstverlening. De regering zorgde hierbij voor steun door een bedrijfsvriendelijk regelgevingsklimaat te bevorderen en te investeren in infrastructuur. Er werd fors geïnvesteerd in transportnetwerken, onder meer in de Hongkong-Zhuhai-Macau-brug, het traject in Hongkong van de sneltreinverbinding Guangzhou-Shenzhen-Hongkong en de uitbreiding van het spoorwegennet voor collectief vervoer binnen de stad.
Hongkong blijft sterk concurrerend in zijn kernactiviteiten. Toch wordt het geconfronteerd met toenemende concurrentie van steden op het Chinese vasteland zoals Shanghai en Shenzhen en van andere internationale financiële centra. De beperkte beschikbaarheid van grond, infrastructuurbeperkingen en toenemende arbeidskosten hebben tot gevolg dat het nog belangrijker wordt voor de dienstenleveranciers in Hongkong om te concurreren op het vlak van kwaliteit, snelheid en innovatie. Op het vlak van de regelgeving heeft Hongkong inspanningen geleverd om een billijk en concurrerend kader voor het bedrijfsleven te handhaven. In 2014 hebben zich een aantal ontwikkelingen in de regelgeving voorgedaan. Hierbij ging het onder meer over de tenuitvoerlegging van de mededingingsordonnantie, nieuwe mededelingen op fiscaal vlak en inspanningen om het witwassen van geld tegen te gaan.
In 2012 is de eerste omvangrijke mededingingswet van Hongkong door de Wetgevende Raad aangenomen. In 2013 is de mededingingsautoriteit van Hongkong opgericht en bepalingen met betrekking tot de rechtbank voor mededinging traden in werking. In 2014 hebben de mededingingsautoriteit en de toezichthoudende instantie voor de communicatiesector van Hongkong ontwerprichtsnoeren bekendgemaakt voor de tenuitvoerlegging van de mededingingsordonnantie.
In september 2014 heeft Hongkong aangekondigd dat het zijn beleid zou afstemmen op de nieuwe mondiale standaard voor automatische uitwisseling van gegevens met het oog op meer fiscale transparantie en de bestrijding van grensoverschrijdende belastingontduiking. De regering van Hongkong heeft medegedeeld dat de eerste uitwisseling van fiscale informatie eind 2018 tot stand zou kunnen komen, afhankelijk van de goedkeuring van de desbetreffende wetgeving door de wetgevende macht in 2016.
Hongkong heeft de herziening van zijn wet- en regelgeving op het vlak van de bestrijding van het witwassen van geld voortgezet. Hongkong is lid van de Financiële-actiegroep (FATF), die in 2018 een doorlichting in Hongkong zal uitvoeren. In de laatste evaluatie van de FATF in 2008 werd geconcludeerd dat Hongkong slechts deels in overeenstemming was met de normen van de actiegroep en dat er ruimte was voor verbetering. In oktober 2012 heeft de FATF evenwel verklaard dat Hongkong 'aanzienlijke vooruitgang had geboekt bij het wegwerken van de vastgestelde tekortkomingen'. De FATF was van mening dat het door Hongkong uitgeoefende toezicht op het vlak van witwasbestrijding doeltreffend was voor de bank- en verzekeringssector en het effectenwezen, maar zwak of onbestaande van de talrijke niet-financiële sectoren, zoals vastgoed.
In 2014 bleven de EU en Hongkong hun bilaterale betrekkingen verder ontwikkelen en versterken. De EU heeft haar positie behouden als op een na grootste handelspartner van Hongkong, na China 5 . Daarnaast bleef Hongkong een belangrijke rol vervullen als handelsknooppunt en faciliteerder voor de wederzijdse handels- en investeringsstromen tussen de EU en het Chinese vasteland.
Het bilaterale handelsverkeer in goederen tussen de EU en Hongkong daalde lichtjes met 1 % en bedroeg 45,3 miljard EUR in 2014, met een handelsoverschot voor de EU ten belope van 24 miljard EUR 6 . De meeste buitenlandse ondernemingen in Hongkong zijn afkomstig uit de EU. In totaal gaat het om 1 937 Europese ondernemingen 7 . De EU-bedrijven zijn in een brede waaier van sectoren actief, en vooral in financiële en zakelijke diensten, handel en logistiek, bouwprojecten en detailhandel. EU-bedrijven zijn belangrijke actoren in de bank- en verzekeringssector en het effectenwezen van Hongkong. Bijgevolg verblijven en werken een groot aantal Europese burgers in Hongkong, waarbij Britse en Franse onderdanen het talrijkst aanwezig zijn.
Op het vlak van investeringen bleven de betrekkingen tussen de EU en Hongkong zich gunstig ontwikkelen. In 2013 bedroegen de buitenlandse directe investeringen van de EU in Hongkong 10 miljard EUR; de instroom van buitenlandse directe investeringen uit Hongkong in de EU bedroeg 3,9 miljard EUR. Eind 2013 bedroegen de uit de EU afkomstige BDI in Hongkong 88,5 miljard EUR en de uit Hongkong afkomstige BDI in de EU tijdens dezelfde periode bedroegen 46,2 miljard EUR.
Hongkong blijft een belangrijke faciliteerder voor de wederzijdse handels- en investeringsstromen tussen de EU en het Chinese vasteland en biedt in die hoedanigheid uitstekende kansen aan de economische actoren uit de EU. Een aanzienlijk aantal Europese ondernemingen staan geregistreerd als 'dienstverleners uit Hongkong' in het kader van de partnerschapsovereenkomst voor nauwere economische samenwerking tussen Hongkong en het Chinese vasteland (CEPA). De grootste groep buitenlandse ondernemingen die gebruik maakt van de CEPA, is dus afkomstig uit de EU. Gezien de mogelijkheden die de CEPA biedt, zal er op gezette tijden een gedachtewisseling plaatsvinden tussen de EU en Hongkong over de ontwikkelingen van de CEPA en zal worden nagaan op welke wijze de kansen voor ondernemingen en investeerders uit de EU maximaal kunnen worden benut.
In het kader van de officiële bilaterale betrekkingen vond op 11 november 2014 in Brussel de achtste gestructureerde dialoog tussen de EU en Hongkong plaats. De belangrijkste agendapunten waren het economisch beleid, de regelgeving voor de financiële sector, de versterking van de bescherming van de intellectuele eigendom en het besluit van Hongkong om de nieuwe mondiale standaard voor automatische uitwisseling van financiële inlichtingen in fiscale aangelegenheden toe te passen. Voorts vond overleg plaats tussen de partijen over nieuwe middellangetermijndoelstellingen om de betrekkingen verder te ontwikkelen.
In 2014 vond een aantal bezoeken op hoog niveau plaats van vertegenwoordigers van EU-instellingen aan Hongkong. Commissaris voor de interne markt en diensten Michel Barnier bezocht Hongkong in januari en commissaris voor belastingen en douane-unie, audit en fraudebestrijding Algirdas Semeta in mei. Tijdens dit laatste bezoek konden de positieve ontwikkelingen in Hongkong verder worden bevorderd. Hierbij ging het om: de automatische uitwisseling van financiële inlichtingen in fiscale aangelegenheden, douanesamenwerking en de handhaving van de intellectuele-eigendomsrechten. Een delegatie van leden van het Europees Parlement bezocht Hongkong in januari.
In mei bracht de Chief Executive van de SAR Hongkong Leung Chun-ying een bezoek aan Brussel, waarbij een ontmoeting plaatsvond met voorzitter van de Europese Raad Herman Van Rompuy en Europees Commissievoorzitter José Manuel Barroso. Voorts brachten ook de minister van Onderwijs, Eddie Ng Hak-kim en de minister bevoegd voor financiële diensten en de schatkist, professor KC Chan, in 2014 een bezoek aan Brussel en hadden zij een ontmoeting met hun EU-ambtgenoten.
De EU en Hongkong zijn overeengekomen te werken aan de opstelling van een actieplan voor de verdere ontwikkeling van de douanesamenwerking om de internationale handel in IER-inbreukmakende goederen in alle schakels van de toeleveringsketen aan banden te leggen.
Het Europese bedrijfsleven in Hongkong wordt hoofdzakelijk vertegenwoordigd door de Europese Kamer van Koophandel (ECC). De ECC is een 'kamer van kamers'. De leden van de ECC zijn veertien in Hongkong gevestigde Europese kamers van koophandel, een in Macau gevestigde kamer en vijf ondernemingsraden voor sectoren. In samenwerking met het Bureau van de Europese Unie in Hongkong heeft de ECC een groot aantal activiteiten georganiseerd om de dialoog met de regering te bevorderen en het bedrijfsleven en de industrie uit de EU te stimuleren. De ECC heeft zich ook met succes ingeschreven voor de volgende fase van het European Union Business Information Programme dat tot doel heeft het economische partnerschap en de commerciële samenwerking met Hongkong en Macau te versterken, waarbij wordt gezorgd voor een sterkere en beter gecoördineerde vertegenwoordiging van het Europese bedrijfsleven en zijn belangen in Hongkong en Macau.
In 2014 bleven de diplomatieke missies van de EU en de lidstaten in Hongkong samenwerken om het profiel van de EU in Hongkong aan te scherpen. Met het oog hierop organiseerde het Bureau van de Europese Unie in Hongkong ontmoetingen tussen de EU-missiehoofden, hooggeplaatste leden van de regering van Hongkong, de Wetgevende Raad en de rechterlijke macht en andere leidinggevenden.
Voor talrijke activiteiten op het vlak van interpersoonlijke contacten werkten de diplomatieke missies en de culturele instellingen van de EU samen met lokale partners. Belangrijke evenementen waren onder meer het EU-filmfestival, de EU-onderwijsbeurs, de EU-kookwedstrijd, de Europese Dag van de talen en een schoolkalenderwedstrijd. Daarnaast hebben de EU en haar lidstaten samengewerkt met de EOC en de Chinese universiteit van Hongkong bij de organisatie van het eerste internationale symposium in Hongkong voor de bevordering van de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (LGBTI). De EU wil deze gelegenheid aangrijpen om verder samen te werken met de regering, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven bij het bevorderen van gedachtewisselingen over rechten en vrijheden.
Het academisch EU-programma in Hongkong (EUAP), een consortium waarvan de Baptistenuniversiteit van Hongkong, de universiteit van Hongkong, de Chinese universiteit van Hongkong en de Lingnan universiteit deel uitmaken, bleef bijdragen tot een versterking van de betrekkingen tussen de EU en Hongkong door middel van academische werkzaamheden en het opbouwen van netwerken met lokale, regionale en Europese partners. In 2014 heeft het EUAP een aantal evenementen op touw gezet waarop de Europese benaderingen van stedelijke ontwikkeling werden voorgesteld. Het EUAP heeft een succesvolle simulatie 'model EU' georganiseerd, waarbij studenten de rol speelden van staats- en regeringsleiders van de EU-lidstaten op een bijeenkomst van de Europese Raad.
(1)
Tenzij anders wordt aangegeven zijn alle economische indicatoren over de Hongkongse economie afkomstig van de dienst voor bevolking en statistiek van Hongkong.
(2)
Goedgekeurd door de commissie Financiën van de Wetgevende Raad op 15 januari 2015.
(3)
In februari 2014 raamde de regering van Hongkong dat de budgettaire reserves tegen einde maart 2015 755 miljard HKD zouden bedragen, of 34% van het bbp van Hongkong.
(4)
Volgens de dienst kredietverlening en waardering van de regering van Hongkong steeg de prijsindex van particulier vastgoed tot 278,2, een toename met 13,5% op jaarbasis in december 2014. De index schoot omhoog van 206,2 in 2012 tot 242,4 in 2013, een toename met 17,6% op jaarbasis.
(5)
Deze rangschikking is gebaseerd op de handelsstatistieken van de dienst voor bevolking en statistiek van Hongkong.
(6)
Bron: Eurostat: Comext database.
(7)
Bron: Jaaroverzicht 2014 van ondernemingen in Hongkong die buiten Hongkong gevestigde moederbedrijven vertegenwoordigen, dienst voor bevolking en statistiek van Hongkong.