Toelichting bij COM(2016)358 - Europese normen voor de 21e eeuw

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier COM(2016)358 - Europese normen voor de 21e eeuw.
bron COM(2016)358 NLEN
datum 01-06-2016
EUROPESE COMMISSIE

Inhoudsopgave

1.

Brussel, 1.6.2016


COM(2016) 358 final

Normalisatiepakket

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S

EUROPESE NORMEN VOOR DE 21E EEUW

{SWD(2016) 186 final}


2.

Europese normen voor de 21e eeuw



Europese normen dragen bij tot de integratie van de eengemaakte markt en zorgen dus voor nieuwe banen, een algemene groei van de economie van de EU, een groter concurrentievermogen, innovatie en industrieel leiderschap. Het verdiepen van de eengemaakte markt betekent dat het gelijke speelveld voor marktdeelnemers wordt uitgebreid, met name door technische harmonisatie.

Zowel op het gebied van goederen en diensten als op het gebied van informatie- en communicatietechnologieën (ICT) is gebleken dat normen een flexibel instrument zijn om de kwaliteit en de veiligheid te verhogen, de transparantie en de interoperabiliteit te verbeteren, de kosten te drukken en de markten voor ondernemingen, met name voor het midden- en kleinbedrijf (mkb), open te stellen. Consumenten, ondernemingen en de samenleving in haar geheel hebben baat bij normen.

Uit economische gegevens blijkt dat een goed functionerend normalisatiesysteem zich vertaalt in groei van het bbp (zie blz. 3). In Europa wordt normalisatie voornamelijk door het bedrijfsleven gestuurd. Terwijl normen door een normalisatie-instelling worden ontwikkeld, kan de markt ook eenvoudig technische specificaties overnemen die zijn ontwikkeld door een onderneming of door organen die actief zijn op het gebied, d.w.z. beroepsorganisaties.

De regelgevende instanties kunnen essentiële eisen vaststellen door middel van wetgeving en het Europese normalisatiesysteem (ENS) verzoeken vrijwillige Europese normen te ontwikkelen die, na bekendmaking ervan in het PBEU, een vermoeden van conformiteit (of veiligheid) geven. Een doelmatig normalisatiesysteem kan dus enkel worden gebaseerd op een nauwe samenwerking tussen de regelgevende instanties, de normalisatie-instellingen en het bedrijfsleven.

Een norm is een vrijwillig technisch document waarmee marktdeelnemers in een waardeketen gemakkelijker kunnen interopereren. De normen inzake papierformaten (A3, A4, A5 enz.) bijvoorbeeld vereenvoudigen de interactie tussen consumenten, fabrikanten van papier en enveloppen, drukkerijen en producenten van fotokopieerapparaten. De norm zorgt voor zichtbaarheid en technische zekerheid, een voorwaarde voor marktdeelnemers om te investeren.

Het ENS heeft tot nu toe met succes hoogwaardige en doelmatige normen vastgesteld en zo Europa op het wereldtoneel geplaatst. Het bedrijfsleven ondersteunt de ontwikkeling van Europese normen en de regelmatige en flexibele herziening ervan om rekening te kunnen houden met geavanceerde technologieën. Daarnaast is er voortdurend interactie tussen de Europese en de internationale normalisatie; soms worden Europese normen voorgesteld aan internationale normalisatieorganisaties en soms worden internationale normen Europese normen. Die dialoog is belangrijk en maakt het gemakkelijker voor ondernemingen, met name voor het mkb, om wereldwijd actief te worden.

De wereld van de normalisatie is echter aan het veranderen. Nieuwe technologieën, de geleidelijke integratie van digitale oplossingen in industriële mondiale waardeketens en de snel evoluerende internationale context oefenen druk uit op het ENS, dat nog steeds kan worden ingezet om meer bij te dragen tot de werkgelegenheid en de groei in de EU. Er is een nieuw momentum nodig om doeltreffend te kunnen reageren op de normalisatiebehoeften van het bedrijfsleven, de consumenten en andere belanghebbenden. Door voort te bouwen op dat nieuwe momentum kan Europa een mondiaal centrum voor normalisatie blijven. Zo niet, dan zouden de normen elders worden vastgesteld en zou Europa kansen missen om van het pioniersvoordeel te profiteren.

Het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie in het kader van de strategie voor een eengemaakte markt voorziet in een innovatieve wijze om die prioriteiten te verwezenlijken, namelijk door middel van een open publiek-private samenwerking.

In deze mededeling schetst de Commissie haar visie voor één enkel en doelmatig ENS dat zich kan aanpassen aan de veranderende omgeving, meerdere beleidslijnen ondersteunt en voordelen biedt voor zowel ondernemingen, consumenten als werknemers.

De mededeling maakt ook duidelijk dat het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie een maatregel is in het kader van de strategie voor een eengemaakte markt. Zij gaat vergezeld van documenten waarin de verschillende aspecten van Europese normalisatie worden verkend, zoals een evaluatieverslag, het jaarlijkse werkprogramma van de Unie voor 2017 en een document inzake normen voor diensten.

Verordening (EU) nr. 1025/2012 betreffende Europese normalisatie (hierna 'de verordening' genoemd) vormt het rechtskader voor een langdurig partnerschap tussen de EU, de lidstaten, normalisatieorganisaties en instellingen, sociale en maatschappelijke belanghebbenden, inclusief die welke personen met een handicap vertegenwoordigen, en gebruikers van normen.

De vandaag voorgestelde visie is gebaseerd op een Refit 1 -evaluatie van dat kader 2 en uitgebreide openbare raadplegingen 3 , waaruit werd geconcludeerd dat het ENS op de goede weg is om de door de wetgever vastgestelde doelstellingen te verwezenlijken 4 , terwijl werd aangeraden om de inclusiviteit, de interactie en de communicatie in het kader van het ENS te verbeteren.

In reactie op die oproepen en teneinde het partnerschap tussen de Europese instellingen en de Europese normalisatiegemeenschap te versterken, heeft de Commissie in haar strategie voor een eengemaakte markt 5 haar voornemen aangekondigd om een gezamenlijk initiatief inzake normalisatie te lanceren en zo openbare en particuliere instellingen en organisaties samen te brengen in een gezamenlijke dialoog. De gemeenschappelijke doelstelling is het bevorderen van een Europees normalisatiecentrum met wereldwijde uitstraling, waar op een tijdige, open, transparante en inclusieve wijze normen worden ontwikkeld ter ondersteuning en bevordering van innovatie voor iedereen en ter versterking van het concurrentievermogen van de Europese ondernemingen in globaliserende waardeketens 6 .

Het gezamenlijk initiatief wordt aangevuld met twee andere documenten, die concreter ingaan op belangrijke gebieden inzake normalisatie, die sectoroverschrijdende gevolgen hebben voor de economische ontwikkeling: de mededeling van de Commissie 'Normalisatieprioriteiten op ICT-gebied voor de digitale eengemaakte markt' 7 , die in april 2016 werd aangenomen als onderdeel van het pakket voor de digitale eengemaakte markt betreffende technologie en de modernisering van overheidsdiensten ("de mededeling van april inzake ICT-normen"), en een specifiek document inzake normen voor diensten, dat deel uitmaakt van dit pakket.

Zo zal met nieuwe vormen van samenwerking een nieuwe beste praktijk worden vastgesteld voor een meer op samenwerking gerichte en flexibelere benadering, in overeenstemming met de beginselen van betere regelgeving 8 .


Ter ondersteuning van de nieuwe visie inzake normen en in overeenstemming met het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie stelt de Commissie voor een interinstitutionele dialoog op te starten – inclusief een geïntegreerde jaarlijkse verslaglegging, waarbij de diversiteit van de verschillende domeinen wordt behouden – met het Europees Parlement, de Raad, het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over de uitvoering van het EU-beleid inzake normalisatie en de bijdrage die Europese normen leveren aan het EU-beleid in het algemeen en aan het creëren van werkgelegenheid, concurrentievermogen en groei in het bijzonder.

3.

1. Normen zijn belangrijk


...omdat zij innovatie bevorderen

In het verleden werden normen soms gezien als de oorzaak van vertraging op het gebied van innovatie. In feite bevorderen normen innovatie juist: zij zorgen ervoor dat innovatieve producten en diensten snel in de handel kunnen worden gebracht, met name indien zij betrekking hebben op prestatiecriteria in plaats van het gebruik van specifieke producten of procedures voor te schrijven, en indien zij technologieoverdracht mogelijk maken en onderzoek vergemakkelijken. Normen waarborgen normaliter ook de interoperabiliteit tussen verschillende apparaten en diensten, zodat na de innovatie weer nieuwe innovatie kan plaatsvinden. Normalisatie zorgt ervoor dat verschillende particulieren, ondernemingen en instellingen hun werkzaamheden met betrekking tot een bepaalde technologie of methodologie kunnen coördineren. Zodra normen zijn ontwikkeld, meestal binnen de Europese normalisatieorganisaties, verschaffen zij waardevolle input voor verdere innovatie, waardoor nieuwe producten en diensten kunnen worden ontwikkeld. Inclusieve innovatieprocessen op basis van de verordening waarborgen dat normen zowel voor ontwikkelaars als voor gebruikers van normen werken, zodat normen kunnen bijdragen tot open markten en innovatie.

4.

...omdat zij de kwaliteit en de veiligheid verbeteren


Normen zorgen ook voor een betere kwaliteit en veiligheid van producten en diensten, wat consumenten, werknemers, ondernemingen en de samenleving in haar geheel ten goede komt. Gezondheids-, veiligheids- en milieunormen bepalen de kenmerken van veel producten en diensten.

5.

...omdat zij werkgelegenheid en groei stimuleren


Normen zijn een essentieel instrument voor het creëren van werkgelegenheid en groei in Europa. Een goede werking van de normalisatieprocessen bevordert het concurrentievermogen. Uit verscheidene nationale onderzoeken is gebleken dat normen een positief effect hebben op de economische groei en het concurrentievermogen. Onderzoeken uit bijvoorbeeld Frankrijk 9 , Duitsland 10 en het Verenigd Koninkrijk 11 hebben bevestigd dat normalisatie het bbp van een land doet stijgen. Voor Frankrijk wordt het effect van normen op de groei op 0,8 % van het bbp geraamd, voor het Verenigd Koninkrijk op 0,3 % en voor Duitsland op 0,9 %. In geld uitgedrukt: naar schatting van de Duitse normalisatie-instelling DIN genereren normen in Duitsland alleen tot 17 miljard EUR per jaar. Een ander recent onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk bevestigt ook dat het gebruik van normen de nationale economie ten goede komt: in 2013 hebben normen ongeveer 11 miljard EUR bijgedragen tot de bbp-groei van 40 miljard EUR (prijzen van 2014) en ongeveer 8,5 miljard EUR tot de uitvoer van het VK. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat normen bijdragen tot verbetering van de kwaliteit: 70 % van de respondenten gaf aan dat normen de kwaliteit van producten en diensten hebben verbeterd 12 .

6.

...omdat zij mondiale waardeketens ondersteunen


Normen ondersteunen ook mondiale waardeketens, omdat zij ook buiten de EU markten voor ondernemingen kan openen. Europese en nationale normalisatie-instellingen werken samen met internationale normalisatie-instellingen, zoals ISO en IEC, om internationale normen te ontwikkelen die wereldwijd worden gebruikt.

Om al die redenen maken normalisatieverzoeken deel uit van allerlei EU-beleidslijnen, van de energie-unie, over klimaatactie en de circulaire economie tot de digitale eengemaakte markt.

7.

...omdat het Europese normalisatieproces komaf maakt met dure versnippering op de eengemaakte markt


Het ENS is gebaseerd op een langdurig en succesvol publiek-privaat partnerschap tussen Europese en nationale normalisatie-instellingen (NNI's) – als leveranciers van normen –, de Commissie – die Europese normalisatie gebruikt om de uitvoering van de wetgeving en het beleid van de Unie te ondersteunen –, alsmede het bedrijfsleven, het mkb, werknemers, milieuorganisaties en burgerverenigingen. Het is een systeem dat op de particuliere sector is gebaseerd 13 en dat normalisatie van producten en diensten in alle sectoren bestrijkt. Het normalisatieproces zelf berust op WTO-beginselen 14 en op de betrokkenheid van het mkb en maatschappelijke belanghebbenden 15 . Aangezien het systeem op consensus is gebaseerd, wordt het dankzij de verwachte overname ervan door de markt mogelijk om innovatieve producten tegen lagere productiekosten in de handel te brengen.

Door de verordening worden drie Europese normalisatieorganisaties (CEN, Cenelec en ETSI) erkend. Zij buigen zich respectievelijk over verschillende soorten producten, materialen en processen (CEN), over het domein van de elektrotechniek (Cenelec) en over informatie- en communicatietechnologieën (ETSI).

Europese normen hebben een vrijwillig en marktgericht karakter en worden aangenomen door de Europese normalisatieorganisaties: zij vervangen tegenstrijdige nationale normen in alle 28 lidstaten. Dat maakt het leven eenvoudiger voor ondernemingen, met name voor het mkb. Een belangrijk kenmerk van Europese normen is ook dat zij regelmatig worden geactualiseerd om rekening te kunnen houden met geavanceerde kennis en technologie. Momenteel zijn er ongeveer 20 000 door CEN en Cenelec ontwikkelde Europese normen voor producten en diensten en 35 000 door ETSI ontwikkelde normalisatieproducten.

"Geharmoniseerde Europese normen" zijn een specifiek type Europese normen, die door de Europese normalisatieorganisaties worden ontwikkeld in het kader van normalisatieverzoeken (mandaten) 16 van de Commissie met het oog op de toepassing van de harmonisatiewetgeving van de Unie. Na de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie (PBEU) 17 genieten ondernemingen in de EU die gebruik wensen te maken van geharmoniseerde normen een 'vermoeden van conformiteit' met de eisen van de desbetreffende Europese wetgeving 18 . Zij kunnen zonder enige verdere belemmering hun producten of diensten op de markt brengen in de gehele eengemaakte markt, waardoor zij meer dan een half miljard potentiële consumenten bereiken. Momenteel zijn er 4 000 door CEN en Cenelec en bijna 500 door ETSI ontwikkelde geharmoniseerde Europese normen.

8.

2. Normen als geheel: één enkel platform voor meerdere beleidslijnen


Snel evoluerende technologiecycli, toegenomen complexiteit en interactie van industriële systemen, vervaging van de grenzen tussen producten, diensten en ICT en diversificatie van bedrijfsmodellen zetten de huidige regelgevingssystemen onder druk. Hetzelfde geldt voor het ENS.

Gezien die uitdagingen is er behoefte aan een efficiënt, open, transparant, inclusief en flexibel ENS om geavanceerde normen te ontwikkelen ter ondersteuning van de behoeften van de markt en het overheidsbeleid, die marktdeelnemers een voorspelbaar en stabiel investeringskader bieden.

Eén enkel normalisatiebeleid ter ondersteuning van tal van economische sectoren en belanghebbenden is van cruciaal belang voor het Europese leiderschap. Tijdige en hoogwaardige normen, op inclusieve wijze ontwikkeld samen met alle actoren, die ervoor zorgen dat innovatieve ondernemingen kunnen groeien op de eengemaakte markt en op wereldschaal, komen zowel de regelgevende instanties, het bedrijfsleven als de consumenten ten goede.

Daartoe werd, zoals gezegd, in het kader van de strategie voor een eengemaakte markt de lancering aangekondigd van het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie (GIN) tussen de openbare en particuliere partners in het ENS, inclusief Europese en nationale normalisatieorganisaties en instellingen, brancheverenigingen, het mkb, consumentenorganisaties, vakbonden, milieuorganisaties, de EVA, de lidstaten en de Commissie.

Tussen alle partners hebben besprekingen met een uniek karakter plaatsgevonden, gebaseerd op een open, innovatief, op consensus en samenwerking gebaseerd ontwerpproces. Dat proces werd gekenmerkt door een proactief engagement van alle bovengenoemde belanghebbenden. Het resultaat van dat proces omvat een gezamenlijke visie van alle partners en een gemeenschappelijk proces, waarbij de aandacht wordt gericht op een aantal initiatieven met het oog op de modernisering, prioritering, versnelling en stroomlijning van de vaststelling van normen tegen eind 2019.

De deelnemers streven ernaar de visie van het GIN te onderschrijven en samen uit te voeren, op vrijwillige basis en zonder afbreuk te doen aan de bestaande wetgeving, met name Verordening (EU) nr. 1025/2012. Iedere partner zal naargelang zijn expertise en belang tot het proces bijdragen.

Het GIN is gebaseerd op de normalisatiewaardeketen (zie figuur 1) en zal worden verwezenlijkt door 15 maatregelen op 3 gebieden (zie bijlage 1):

I. bewustmaking, onderwijs en goed begrip met betrekking tot het ENS;

II.coördinatie, samenwerking, transparantie en inclusiviteit;

III.concurrentievermogen en de internationale dimensie.

Die maatregelen beogen de werking van het ENS te verbeteren, in overeenstemming met de kernwaarden ervan, zoals consensus en de vrijwillige aard van normen.

9.

Voornaamste verwachte resultaten van het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie (GIN)


In 2013 duurde de ontwikkeling van een Europese norm gemiddeld 36 maanden (ten opzichte van 60 maanden in 2009). De snelheid van de ontwikkeling van normen moet stroken met de inclusiviteit en de kwaliteit van de norm. In verschillende delen van de normalisatiegemeenschap worden interessante experimenten uitgevoerd met het oog op een tijdigere vaststelling van hoogwaardige normen. Het gaat daarbij om nieuwe wijzen om normen te ontwikkelen, met als doel de benodigde tijd tegen 2020 te halveren. Dankzij de uitwisseling van beste praktijken en een nauwere samenwerking tussen de organisaties in het kader van het GIN zullen de vereiste normalisatieprocessen tot stand komen.

Tijdige ontwikkeling van normen in een snel evoluerend technologisch kader vereist ook dat de relevantie van normen al vroeg – in de O&O-fase – wordt nagegaan. De partners van het GIN stellen voor normalisatie te versnellen met nieuwe wijzen van op samenwerking gebaseerde ontwikkeling van normen.

Efficiënte anticipatie op en planning van normalisatie via O&O zijn belangrijk. Prognostische studies kunnen helpen anticiperen op de behoefte aan normontwikkeling door opkomende technologieën en de onderzoeksbehoeften voor toekomstige producten en processen te koppelen aan de ontwikkeling van het beleid. In een recent prospectief onderzoek heeft het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek 19 zich gebogen over het toekomstige industriële landschap en de punten waarop het ENS kan worden verbeterd om in de toekomstige behoeften te voorzien, met inachtneming van de kernwaarde van het systeem. In het kader van het GIN wordt onderzocht hoe de kloof tussen de prioriteiten op het gebied van onderzoek/innovatie en Europese normalisatie op een meer systematische en toekomstgerichte wijze kan worden geanalyseerd, om die kloof uiteindelijk doeltreffender te overbruggen, met het oog op een vroegtijdige normalisatie in het kader van O&O-werkzaamheden en de absorptie ervan door het ENS, om het op de markt brengen van innovatieve producten en diensten beter te ondersteunen. Zo kunnen de prioriteiten beter worden afgestemd op de activiteiten in het kader van het ontwikkelen en testen van normen die met name door het Horizon 2020-programma worden ondersteund.

Een ander belangrijk element is onderwijs en bewustmaking over het potentieel van normalisatie op het gebied van concurrentievermogen. Op Europees niveau komt normalisatie, en met name het normalisatiemodel van de EU, weinig of niet aan bod in het formele onderwijs of in beroepsopleidingen. Daarom moet normalisatie worden overwogen en gestimuleerd als onderdeel van het formele onderwijs, academische opleidingen en beroepsopleidingen, in samenwerking met ervaren lidstaten en de academische wereld, om de volgende generatie normalisatoren op tijd klaar te stomen. Het GIN beschouwt de ontwikkeling van opleidingsprogramma's over normalisatie voor nationale en Europese overheidsdiensten als een belangrijk element in het kader van dit innovatieve onderwijsproject en ondersteunt wetgeving die en overheidsbeleid dat slim en innovatievriendelijk is.

Prioritering van normalisatiewerkzaamheden is van cruciaal belang om het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven te helpen versterken. Doelmatige prioritering vereist een dialoog tussen en een gezamenlijke analyse door de EU en de belanghebbenden op het gebied van normalisatie, met het oog op het bepalen van de marktrelevantie en de beleidsbehoeften. Dit omvat advies van sociale en maatschappelijke belanghebbenden op het gebied van normalisatie en een vroegtijdige betrokkenheid van het bedrijfsleven door middel van een betere informatie-uitwisseling met de Commissie overeenkomstig de artikelen 10, 11 en 12 van de normalisatieverordening. Betere prioritering zorgt er ook voor dat de beschikbare expertise in Europa efficiënter kan worden gebruikt (vandaag dragen ongeveer 60 000 deskundigen bij aan het ENS). Een betere prioritering komt ook als een belangrijk element aan bod in de bovengenoemde mededeling inzake ICT-normen – waarin een alomvattende strategische en politieke benadering wordt uiteengezet voor normalisatie van prioritaire ICT-technologieën die van cruciaal belang zijn voor de voltooiing van de digitale eengemaakte markt – en in het document betreffende dienstennormen, waarvan deze mededeling vergezeld gaat. Die initiatieven hebben dezelfde visie als het GIN, dus zal de follow-up ervan op sectoroverschrijdende gebieden in overeenstemming met het GIN gebeuren. Daarnaast wordt met drie proefprojecten beoogd de ondersteuning te verbeteren van normalisatie op prioritaire gebieden, zoals de bouwsector, overheidsopdrachten en de betrokkenheid van het mkb en sociale en maatschappelijke belanghebbenden bij de internationale normalisatie.

Tegelijkertijd zal de Commissie beter kunnen toezien op niet-bekendgemaakte geharmoniseerde normen, die door de Europese normalisatieorganisaties zijn voorgesteld voor bekendmaking in het PBEU, opdat zij geharmoniseerde Europese normen zouden worden.

Naarmate de markten globaliseren, globaliseert ook de normalisatie. Op internationaal niveau wordt het handels- en investeringspotentieel van Europa versterkt door de bevordering van het Europese regelgevingsmodel in derde landen na te streven. Het GIN heeft tot doel belanghebbenden aan te moedigen het gebruik van instrumenten – zoals de ontwikkeling van gemeenschappelijke regelgevingsmodellen in internationale organisaties en onderhandelingen als basis voor normalisatie – internationaal te stimuleren, overeenstemming te bereiken met relevante handelspartners over wat de relevante internationale normen in de verschillende bedrijfstakken zijn en het Europese mkb en sociale en maatschappelijke belanghebbenden in internationale normalisatieprocessen te ondersteunen, bv. door beste praktijken voor het mkb te bevorderen op het niveau van de Internationale Organisatie voor Normalisatie (International Organisation for Standardisation, ISO) en de Internationale Elektrotechnische Commissie (IEC). Daartoe en met het oog op andere beleidsonderwerpen zal de Commissie regelmatige contacten en structurele dialogen met die organisatie onderhouden.

Over het algemeen moeten deze maatregelen worden gezien als een geheel en als elkaar versterkend. De gehele normalisatiewaardeketen zal dus transparanter, inclusiever en efficiënter worden, om te kunnen inspelen op toekomstige uitdagingen in het kader van de tien prioriteiten van de Commissie.

10.

Figuur 1: De Europese normalisatiewaardeketen (concept en ontwerp: Europese Commissie)





Met het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie wordt een visie uiteengezet en een modernisering van de wijze waarop normen worden ontwikkeld in Europa beoogd. Het zal met name worden toegespitst op de volgende belangrijke elementen: de snellere ontwikkeling van normen stimuleren, de kloof tussen onderzoeksprioriteiten en Europese normalisatie dichten, de prioritering verduidelijken en de internationale aanwezigheid versterken.

Er wordt een stuurgroep opgericht, voorgezeten door de Europese Commissie, om toe te zien op de follow-up van de verschillende individuele maatregelen en om er, in voorkomend geval, nieuwe te formuleren. De maatregelen zullen naar verwachting ter gelegenheid van de Wereldnormalisatiedag 2016 (14 oktober 2016) worden ingediend. De stuurgroep is een informeel adviesorgaan en de voorstellen ervan zullen geen afbreuk doen aan het bij Verordening (EU) nr. 1025/2012 vastgestelde regelgevingskader en de prerogatieven van de Commissie. De Europese Commissie zal beoordelen of zij andere maatregelen die kunnen worden voorgesteld, onderschrijft.

11.

3. Normen ter ondersteuning van beleidslijnen die de gehele economie bestrijken: diensten en ICT


Door de toenemende digitalisering en dienstengerichtheid van de economie zijn ICT- en dienstennormen cruciale instrumenten geworden voor het gehele economische spectrum. Het potentieel ervan wordt nog steeds niet volledig benut; daarom wordt normalisering op die twee gebieden door de Commissie specifiek en prioritair aangepakt. Daarom heeft de Commissie in april 2016 reeds de mededeling inzake ICT-normen aangenomen en presenteert zij als specifiek richtsnoer met betrekking tot dienstennormen het werkdocument 'Het potentieel van Europese dienstennormen benutten om de Europese consumenten en ondernemingen te helpen', dat bij deze mededeling is gevoegd.

ICT-normen...

Gemeenschappelijke ICT-normen waarborgen de interoperabiliteit van digitale technologieën en vormen de basis van een doeltreffende digitale eengemaakte markt. Zij garanderen dat technologieën uit de verschillende sectoren en bedrijfstakken vlot en betrouwbaar samenwerken, leveren schaalvoordelen op, bevorderen onderzoek en innovatie en houden de markten open. Voor de ontwikkeling van ICT-normen voor prioritaire technologieën die van cruciaal belang zijn voor de voltooiing van de digitale eengemaakte markt is een gericht en volgehouden Europees antwoord nodig. Die overwegingen liggen aan de basis van de mededeling van april inzake ICT-normen, met als doel ervoor te zorgen dat de ICT-gerelateerde normen zodanig worden vastgesteld dat zij beter op de beleidsbehoeften zijn afgestemd, flexibeler en opener zijn, nauwer zijn verbonden met onderzoek en ontwikkeling, samenhangender zijn en derhalve meer effect hebben op de bredere Europese economie, die verandert in een digitale economie.

Dankzij publiek-private partnerschappen en andere grootschalige, door het bedrijfsleven geleide onderzoeksinitiatieven kunnen Europese ondernemingen hun onderzoek aan normalisatie koppelen. Er is behoefte aan verdere samenwerking tussen de relevante belanghebbenden, inclusief het Europese bedrijfsleven, Europese en internationale normalisatieorganisaties en fora die zich buigen over alomvattende stappenplannen voor normalisatie. Het stimuleren van open normen is van bijzonder belang voor de Commissie. Open en sectoroverschrijdende ecosystemen voor de ontwikkeling van normen moeten worden verkozen boven merkgebonden oplossingen, zuiver nationale benaderingen en normen die de interoperabiliteit beperken.

De Commissie zal toezicht houden op de lopende werkzaamheden op prioritaire ICT-gebieden in relevante internationale normalisatiefora en andere fora en zal blijven samenwerken met belangrijke internationale partners om de mondiale afstemming van de prioriteiten op ICT-gebied te waarborgen.


12.

...en normen voor diensten


Een dienstennorm is een norm die de voorwaarden specificeert waaraan een dienst moet voldoen om de gebruiksgeschiktheid ervan vast te stellen, bv. door definities, indicatoren voor de kwaliteit van de dienst, inclusief het niveau ervan, of leveringstermijnen te verstrekken 20 .

Vrijwillige Europese normen voor diensten kunnen vaak dezelfde voordelen opleveren als normen voor producten. Diensten zijn goed voor 70 % van de economie van de EU, maar slechts 2 % van alle Europese normen zijn dienstennormen. Daarnaast is uit een recente raadpleging van belanghebbenden gebleken dat nationale dienstennormen een belemmeringen kunnen veroorzaken voor grensoverschrijdende dienstverlening. Nochtans stijgt in alle lidstaten het aandeel van diensten in het bbp, zijn dienstverleners steeds meer betrokken bij mondiale waardeketens en verlenen fabrikanten steeds vaker diensten bij hun producten, wat vaak dienstengerichtheid wordt genoemd. Dat proces kan worden tegengehouden indien de normen voor producten niet overeenstemmen met de normen voor de begeleidende diensten.

Het lagere ontwikkelingsniveau van de Europese dienstennormen leidt tot gemiste kansen voor Europese dienstverleners die grensoverschrijdend actief willen worden en voor Europese fabrikanten die in het buitenland diensten willen aanbieden bij hun producten. Om die reden, en vanwege de gevolgen voor de Europese economie in haar geheel, is er meermaals opgeroepen om gezamenlijk op Europees niveau op te treden.

Zoals aangekondigd in het kader van de strategie voor een eengemaakte markt en in reactie op de oproepen van het bedrijfsleven, consumentenorganisaties, lidstaten en normalisatoren stelt de Commissie in het werkdocument in de bijlage haar aanpak met betrekking tot dienstennormen voor. In het document wordt ingegaan op de uitdagingen met betrekking tot dienstennormen en worden een algemeen kader en praktische beleidsoplossingen vastgesteld om de ontwikkeling van Europese normen voor diensten te bevorderen, nationale belemmeringen aan te pakken en de informatieverstrekking te verbeteren. Het document zal de basis vormen waarop de Commissie, de lidstaten, normalisatoren en belanghebbenden zullen samenwerken om te waarborgen dat dienstennormen ten volle bijdragen tot het gehele economische spectrum. Het vormt een aanvulling op het gezamenlijk initiatief en op de maatregelen betreffende de integratie van de Europese dienstenmarkten.


In overeenstemming met het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie moeten ICT- en dienstennormen belangrijke prioriteiten van het Europese normalisatiesysteem zijn, opdat Europa de voordelen van de digitalisering en de dienstengerichtheid van de economie ten volle zou kunnen benutten. Wat de dienstennormen in het bijzonder betreft, heeft het werkdocument van de diensten van de Commissie, dat deel uitmaakt van dit pakket, tot doel een eerste analyse weer te geven van de behoeften inzake dienstennormen.


13.

4. Verdere maatregelen


Momenteel wordt het Europees normalisatiebeleid ontwikkeld door middel van verschillende beleidsinstrumenten, namelijk het jaarlijkse werkprogramma van de Unie voor Europese normalisatie 21 en het voortschrijdend plan voor ICT-normalisatie 22 . Voorts vindt op verschillende plaatsen, namelijk in het Comité voor normen 23 en het Europees multi-stakeholderplatform inzake ICT-normalisatie 24 , een dialoog over normen plaats. Een modern systeem moet zijn gebaseerd op één enkel, samenhangend Europees normalisatiebeleid, dat de verschillende beleidsprioriteiten en instrumenten van de EU op elkaar afstemt.

Om dat te bereiken, vindt de Commissie het belangrijk dat al die instrumenten op elkaar worden afgestemd in het kader van een alomvattende jaarlijkse bestuurscyclus over het normalisatiebeleid van de EU. De vaststelling van het jaarlijkse werkprogramma van de Unie, in juli van elk jaar, zal centraal staan in die cyclus en zou vanaf 2017 worden voorafgegaan door een interinstitutionele dialoog in het voorjaar, om te waarborgen dat het Europees Parlement, de Raad, de het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's ten volle worden betrokken. De dialoog zal zijn gebaseerd op één verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de uitvoering van het jaarlijkse werkprogramma van de Unie, de normalisatieprioriteiten op ICT-gebied voor de digitale eengemaakte markt, het GIN en de ontwikkeling van Europese dienstennormen.

Om dat verslag beter empirisch te kunnen onderbouwen en omdat de Raad hierom heeft verzocht 25 , zal de Commissie bovendien een EU-breed onderzoek laten uitvoeren naar de economische gevolgen van normalisatie, ter aanvulling van nationale onderzoeken.

Samen met de mededeling van april inzake ICT-normen en het gezamenlijk initiatief bevat dit normalisatiepakket een samenhangende visie van de Commissie op de rol die normalisatie speelt bij de ondersteuning van de beleidsvorming. Het pakket bestaat uit de volgende documenten:

1. het jaarlijkse werkprogramma van de Unie voor Europese normalisatie 2017, waarin de strategische prioriteiten en doelstellingen voor Europese normalisatie worden vastgesteld, rekening houdend met de langetermijnstrategieën van de EU voor banen en groei, zoals het actieplan voor de circulaire economie 26 , en waarin wordt aangegeven voor welke Europese normen en Europese normalisatieproducten de Commissie voornemens is in 2017 een verzoek in te dienen bij de Europese normalisatieorganisaties;

2. het verslag uit hoofde van artikel 24 en het Refit-document, die bewijsmateriaal betreffende de werking van het ENS omvatten en beleidsontwikkelingen in het kader van het GIN ondersteunen;

3. het werkdocument van de diensten van de Commissie inzake dienstennormen 'Het potentieel van Europese dienstennormen benutten om de Europese consumenten en ondernemingen te helpen'.


14.

5. Conclusie


In het kader van de follow-up van de strategie voor een eengemaakte markt stelt de Commissie in dit normalisatiepakket een samenhangende visie voor waarmee zij een nieuw momentum wil creëren voor de normalisatie, ter ondersteuning van de beleidsvorming van de EU, afgestemd op het snel veranderende economische landschap en de vervagende grenzen tussen de verwerkende industrie, de digitale wereld en diensten. De eerste maatregel die in dat verband is genomen, is het akkoord over het gezamenlijk initiatief inzake normalisatie, om de verschillende actoren in het Europese normalisatiesysteem beter met elkaar te verbinden, met een gemeenschappelijke doelstelling: de prioriteiten van de Commissie verwezenlijken en bijdragen tot werkgelegenheid en groei in de EU. In deze visie, die is gebaseerd op een holistische benadering van normalisatie, is ook de onlangs aangenomen mededeling inzake ICT-normen geïntegreerd.

De Commissie verzoekt het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's deze mededeling en de documenten waarvan zij vergezeld gaat goed te keuren, om zo bij te dragen tot de voltooiing van de eengemaakte markt, en om zich actief in te zetten voor de uitvoering ervan, in nauwe samenwerking met alle relevante belanghebbenden.


15.

Bijlage I: Het voorstel voor het gezamenlijk initiatief voor een eerste ontwerp van een reeks maatregelen, vergezeld van proefprojecten


16.

1. Bewustmaking, onderwijs en goed begrip met betrekking tot het Europese normalisatiesysteem


17.

1) Onderzoek naar de economische en maatschappelijke gevolgen en toegang tot normen in de EU en de EVA


18.

2) Onderzoek en innovatie koppelen aan normalisatie


19.

3) Programma's voor onderwijs met betrekking tot normalisatie/Opleiding en bewustmaking met betrekking tot normalisatie


20.

4) Verbetering van bewustzijn met betrekking tot normalisatie, met name op het niveau van nationale overheidsinstanties


21.

5) Proefproject: betere ondersteuning van normalisatie in het kader van de bouwproductenverordening



22.

2. Coördinatie, samenwerking, transparantie en inclusiviteit


23.

6) Rondetafel over de marktrelevantie van normen (Standards Market Relevance Roundtable, SMARRT)


24.

7) Optimalisering van de operationele aspecten van Verordening (EU) nr. 1025/2012


25.

8) Tijdige vaststelling van en verwijzing naar hoogwaardige normen


26.

9) Inclusiviteit, transparantie en effectieve deelname van alle belanghebbenden aan het Europese normalisatiesysteem


27.

10) Bevordering van deelname van alle belanghebbenden op nationaal niveau


28.

11) Proefproject: intensiever gebruik van normen bij overheidsopdrachten en een betere naleving van de richtlijnen inzake overheidsopdrachten



29.

3. Concurrentievermogen en de internationale dimensie


30.

12) Bevordering van de ontwikkeling en het gebruik van Europese dienstennormen om de integratie van de Europese dienstenmarkten te stimuleren


31.

13) Bevordering van het Europese regelgevingsmodel, ondersteund door vrijwillige normen en de nauwe band ervan met internationale normalisatie in derde landen


32.

14) Modernisering, inclusief digitalisering, van het Europese bedrijfsleven in een mondiaal kader


33.

15) Proefproject: verbetering van de vertegenwoordiging van de belangen van het Europese mkb en maatschappelijke belanghebbenden in internationale normalisatieprocessen



Geen van deze maatregelen heeft extra gevolgen voor de begroting van de EU; financiering kan in het kader van de huidige meerjarige financiële vooruitzichten echter als subsidiabel worden beschouwd.

(1)

Programma voor gezonde en resultaatgerichte regelgeving (REFIT): stand van zaken en vooruitzichten, COM(2014) 368 final, 18.6.2014.

(2)

Het verslag uit hoofde van artikel 24 maakt deel uit van dit pakket.

(3)

Onafhankelijke evaluatie van het Europese normalisatiesysteem, ISBN: 978-92-79-46201-6; DOI: 10.2873/720891; ET-01-15-151-EN-N.

(4)

Bij de verordening wordt de voordien versnipperde normalisatiewetgeving geharmoniseerd, wordt het toepassingsgebied ervan uitgebreid tot diensten en andere normalisatieproducten dan normen en worden ten slotte de maatschappelijke belanghebbenden en het mkb beter in het systeem geïntegreerd. In het kader van de Refit-evaluatie werd het kader zelf geschikt bevonden voor het beoogde doel en werd de aandacht verplaatst naar de wijze waarop de uitvoering ervan de tien prioriteiten van de Commissie het best kan ondersteunen. Gezien de recente inwerkingtreding van de verordening was het nog niet mogelijk om een volledige ex-postevaluatie van de verordening uit te voeren, aangezien nog geen volledige cyclus is afgerond van de sinds 2013 door de Commissie aangevraagde normalisatiewerkzaamheden. Desalniettemin heeft de onafhankelijke evaluatie, een belangrijk onderdeel van de Refit-evaluatie, onder de belanghebbenden heel wat interesse gewekt. Hun voornaamste bezwaren hebben betrekking op het feit dat in het kader van het huidige ENS de deelname en vertegenwoordiging van belanghebbenden moeten worden versterkt.

(5)

COM(2015) 550 final.

(6)

Inclusieve processen zijn belangrijk om te vermijden dat normen buitensporige nalevings- of certificeringskosten met zich meebrengen of een risico van belemmering van de mededinging veroorzaken.

(7)

COM(2016) 176 final.

(8)

COM(2015) 215 final; ec.europa.eu/smart-regulation/better_regulation

(9)

AFNOR (2016): Economic impact of standardisation, januari 2016, Parijs (Frankrijk); AFNOR (2009): The Economic Impact of Standardisation – Technological Change, Standards and Long-Term Growth in France.

(10)

DIN (2000): Economic Benefits of Standardisation, 3 delen. Berlijn: Beuth. (Update 2011).

(11)

DTI (2005): The Empirical Economics of Standards, DTI Economics Paper No.12. Londen.

(12)

British Standards Institution (2015), The Economic Contribution of Standards to the UK Economy.

(13)

Overweging 2 van Verordening (EU) nr. 1025/2012: 'De Europese normalisatie wordt georganiseerd door en voor de belanghebbenden gebaseerd op nationale vertegenwoordiging (het Europees Comité voor Normalisatie (CEN) en het Europees Comité voor Elektrotechnische Normalisatie (Cenelec)) en rechtstreekse deelname (het Europees Instituut voor Telecommunicatienormen (ETSI)'.

(14)

Transparency, Openness, Impartiality and Consensus, Effectiveness and Relevance, Coherence, Development dimension (The WTO Agreements Series – Technical Barriers to Trade, Decisions and recommendations adopted by the TBT Committee since 1 January 1995, Part 1: Decisions and recommendations) ( www.wto.org/english/res_e/publications_e">https://www.wto.org/english/res_e/publications_e ).

(15)

In bijlage III bij Verordening (EU) nr. 1025/2012 bedoelde organisaties.

(16)

Artikel 10 van Verordening (EU) nr. 1025/2012.

(17)

Overeenkomstig artikel 10 van de verordening.

(18)

Deze verklaring geldt in grote mate voor overeenkomstig de richtlijn algemene productveiligheid (2001/95/EG) ontwikkelde Europese normen, die een vermoeden van veiligheid geven na bekendmaking ervan in het PBEU.

(19)

How will standards facilitate new production systems in the context of European innovation and competitiveness in 2025?, ISBN: 978-92-79-45414-1.

(20)

Voorbeelden zijn de norm inzake de behandeling van klachten van consumenten met betrekking tot postdiensten, normen inzake vereisten voor toeristische informatie of normen inzake de processen met betrekking tot faciliteitenbeheer.

(21)

Overeenkomstig artikel 8 van Verordening (EU) nr. 1025/2012 worden in het jaarlijkse werkprogramma van de Unie de strategische prioriteiten voor Europese normalisatie vastgesteld, rekening houdend met de groeistrategieën van de Unie voor de lange termijn. In het werkprogramma worden de Europese normen en Europese normalisatieproducten aangegeven waarvoor de Commissie voornemens is een verzoek bij de Europese normalisatieorganisaties in te dienen.

(22)

Jaarlijks door de Commissie, in samenwerking met het Europees multi-stakeholderplatform inzake ICT-normalisatie, opgesteld document waarin een meerjarig overzicht wordt gegeven van de behoeften inzake voorbereidende of aanvullende werkzaamheden op het gebied van ICT-normalisatie ter ondersteuning van het EU-beleid.

(23)

Artikel 22 van Verordening (EU) nr. 1025/2012.

(24)

Het multi-stakeholderplatform is opgericht bij het Besluit van de Commissie van 28 november 2011 tot oprichting van een Europees multi-stakeholderplatform inzake ICT-normalisatie (2011/C 349/04). Het is een adviesgroep van de Commissie die zich buigt over kwesties in verband met het ICT-normalisatiebeleid. In de groep zetelen lidstaten, Europese, internationale en mondiale normalisatie-instellingen en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en de samenleving.

(25)

Conclusies van de Raad van maart 2015.

(26)

COM(2015) 614 final van 2 december 2015.