Toelichting bij COM(2016)586 - Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling (EFDO) en tot instelling van de EFDO-garantie en het EFDO-garantiefonds - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2016)586 - Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling (EFDO) en tot instelling van de EFDO-garantie en het EFDO-garantiefonds. |
|---|---|
| bron | COM(2016)586   |
| datum | 14-09-2016 |
• Motivering en doel van het voorstel
Op 7 juni 2016 heeft de Europese Commissie haar goedkeuring gehecht aan een mededeling over een nieuw partnerschapskader met derde landen in het kader van de Europese migratieagenda 1 . Naast velerlei maatregelen die zijn voorgesteld om te voorzien in de meest dringende behoeften van vluchtelingen en om de gastgemeenschappen te ondersteunen, roept de Commissie op een langetermijnstrategie op te zetten in het kader waarvan de EU de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de Agenda 2030 kan nastreven en aldus de onderliggende oorzaken van migratie kan blijven aanpakken.
Deze benadering stemt ook overeen met de algehele EU-strategie voor het buitenlands en veiligheidsbeleid waarbij uitdagingen zoals migratie in het algemene buitenlandse beleid van de EU worden geïntegreerd en gezorgd wordt voor samenhang en synergieën met het ontwikkelings- en nabuurschapsbeleid van de EU en de Europese economische diplomatie.
Op 28 juni 2016 heeft de Europese Raad de Commissie verzocht uiterlijk in september 2016 een voorstel voor een ambitieus extern investeringsplan (EIP) te presenteren. Het EIP zal gebaseerd zijn op drie pijlers, die hand in hand gaan: een nieuw investeringsfonds (pijler 1) technische bijstand (pijler 2) om lokale autoriteiten en bedrijven bijstand te verstrekken bij de ontwikkeling van een groter aantal duurzame projecten en het aantrekken van investeerders en ten slotte een reeks specifieke thematische, nationale en regionale EU-programma's voor ontwikkelingssamenwerking, in combinatie met een gestructureerde politieke dialoog die erop gericht is het investeringsklimaat en de algehele beleidsomgeving in de betrokken landen te verbeteren (pijler 3). De derde pijler van het EIP is de link tussen het Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling (EFDO) en het brede partnerschap tussen de EU en haar partnerlanden. Dit partnerschap komt tot stand in de politieke en beleidsdialoog die de Commissie voert via de EU-delegaties en politieke contacten.
Pijler 1 wordt uitgevoerd door middel van het EFDO. De hoofddoelstelling van het EFDO is te voorzien in een geïntegreerd financieringspakket voor de financiering van investeringen in de regio's van Afrika en de nabuurschap 2 .
Het EFDO wordt samengesteld uit regionale investeringsplatforms, die financiering afkomstig van bestaande blendingfaciliteiten 3 en de EFDO-garantie combineren. Met het EFDO wordt één loket opgericht voor het ontvangen van financieringsvoorstellen van financiële instellingen en openbare of particuliere investeerders en het ter beschikking stellen van een breed gamma van financiële ondersteuning aan in aanmerking komende investeringen.
De hoofddoelstelling van het EFDO is te voorzien in een geïntegreerd financieringspakket voor de financiering van investeringen in Afrikaanse regio's voor landen die partij zijn bij de partnerschapsovereenkomst tussen de leden van de groep van staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS), enerzijds, en de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, anderzijds, ondertekend te Cotonou op 23 juni 2000, (hierna de 'overeenkomst van Cotonou' genoemd) 4 en de nabuurschap, waarbij kansen voor groei en werkgelegenheid worden gecreëerd, de additionaliteit wordt gemaximaliseerd, innovatieve producten tot stand komen en middelen uit de particuliere sector worden aangetrokken. Met middelen uit de algemene begroting van de Unie en andere financieringsbronnen ten belope van 3 350 000 000 EUR tot 2020 zal het EFDO naar verwachting tot 44 000 000 000 EUR aan investeringen mobiliseren.
• Samenhang met de huidige bepalingen op dit beleidsgebied
Binnen het kader van de beginselen en de doelstellingen van het extern optreden van de Unie, het herziene Europese nabuurschapsbeleid 5 , de Europese consensus inzake ontwikkeling 6 en van de Agenda voor verandering 7 en daaropvolgende wijzigingen en toevoegingen, is het hoofddoel van samenwerking in het kader van deze verordening het terugdringen en, op lange termijn, het uitbannen van armoede, overeenkomstig artikel 208 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), waarbij de onderliggende oorzaken van migratie worden aangepakt. Daarnaast moet samenwerking in het kader van deze verordening ook bijdragen tot: het stimuleren van duurzame en inclusieve economische, sociale en ecologische ontwikkeling, het consolideren en ondersteunen van de democratie, de rechtsstaat, goed bestuur, mensenrechten, gendergelijkheid en de toepasselijke beginselen van het internationale recht, de uitvoering van een op rechten gebaseerde aanpak die alle mensenrechten bestrijkt overeenkomstig de leidende beginselen van een dergelijke aanpak (transparantie, participatie, non-discriminatie, verantwoordingsplicht) en de uitvoering van het genderactieplan 8 .
Het EFDO heeft tot doel investeringen in Afrikaanse regio's te ondersteunen voor landen die partij zijn bij de overeenkomst van Cotonou alsook in de nabuurschap, om bij te dragen tot de verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen, waarbij de onderliggende oorzaken van migratie worden aangepakt en migranten die terugkeren naar hun land van herkomst, kunnen rekenen op duurzame re-integratie. Derhalve spoort het fonds met de instrumenten van de Unie voor de financiering van het externe optreden en met de bestaande investeringsfaciliteiten.
Door de nadruk die het EFDO legt op de betrokkenheid van de particuliere sector, worden met het fonds ook de doelstellingen bevorderd die staan vermeld in de mededeling 'Een sterkere rol voor de particuliere sector bij het streven naar inclusieve en duurzame groei in ontwikkelingslanden' 9 .
• Verenigbaarheid met andere beleidsterreinen van de Unie
Het EIP maakt deel uit van het nieuwe partnerschapskader van de EU met derde landen in het raam van de Europese migratieagenda.
Het plan spoort met het herziene Europese nabuurschapsbeleid (ENB) 10 , dat toegespitst is op het ondersteunen van de economische ontwikkeling in partnerlanden om zo geleidelijk tot een stabilisatie te komen en tevens een overgang van noodmaatregelen naar structurele maatregelen te bewerkstelligen. Daarnaast is het EIP ook afgestemd op de Addis Abeba-actieagenda voor financiering van ontwikkeling.
Het EFDO sluit aan bij het EU-beleid inzake klimaatverandering, aangezien het fonds bedraagt tot de uitvoering van de klimaatovereenkomst van Parijs (COP 21) 11 , inclusief de in het kader van deze overeenkomst aangegane internationale verbintenissen inzake klimaatfinanciering. Zoals is uiteengezet in de mededeling van de Commissie getiteld 'Wat na Parijs? Een beoordeling van de implicaties van de Overeenkomst van Parijs' 12 , biedt de Overeenkomst van Parijs kansen voor economische hervormingen, werkgelegenheid en groei. De overeenkomst is van cruciaal belang om ruimere doelstellingen op het gebied van duurzame ontwikkeling te verwezenlijken en de prioriteiten van de EU op het gebied van investeringen, concurrentievermogen, circulaire economie, onderzoek, innovatie en energietransitie concreet gestalte te geven.
2. RECHTSGRONDSLAG, SUBSIDIARITEIT EN EVENREDIGHEID
• Rechtsgrondslag
Aangezien het EFDO tot doel heeft investeringen in ontwikkelingslanden en andere derde landen te bevorderen, is de rechtsgrondslag voor de samenwerking dus artikel 209, lid 1 (voor ontwikkelingslanden), en artikel 212, lid 2 (voor derde landen), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.
• Subsidiariteit (voor niet-exclusieve bevoegdheden) en evenredigheid
Overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel, zoals neergelegd in artikel 5 VWEU, kunnen de doelstellingen van deze verordening niet voldoende door de lidstaten worden verwezenlijkt en kunnen zij daarom beter door de EU worden verwezenlijkt. De nagestreefde doelstellingen kunnen beter door een optreden op Unieniveau worden verwezenlijkt, in het licht van de omvang en de gevolgen daarvan. Meer in het bijzonder zal het optreden op EU-niveau bijdragen tot het aantrekken van particuliere investeringen uit de gehele EU en derde landen, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de Europese instellingen en hun expertise en kennis op dat gebied. De oprichting van de strategische raad zal zorgen voor consistentie en coherentie tussen de talrijke programma's en initiatieven op Europees niveau. Het multiplicatoreffect en het effect op het terrein zullen daardoor veel groter zijn dan wat kan worden bereikt met een investeringsprogramma in één enkele lidstaat of in een groep lidstaten.
• Keuze van het instrument
Er wordt voorgesteld het EFDO op te richten en het EFDO-garantiefonds op te zetten door de vaststelling van een verordening van het Europees Parlement en de Raad volgens de gewone wetgevingsprocedure. De vaststelling van een garantie met een voorwaardelijke verplichting voor de Unie behoort tot de bevoegdheden van de wetgever. De Commissie stelt tegelijkertijd voor om Verordening (EU, Euratom) nr. 966/2012 van het Europees Parlement en de Raad te herzien.
3. RAADPLEGINGEN VAN BELANGHEBBENDEN EN BIJEENBRENGEN VAN DESKUNDIGHEID
• Raadpleging van belanghebbenden
Informele verkennende besprekingen hebben plaatsgevonden met de Europese Investeringsbank (EIB), de financiële instellingen van de lidstaten, de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) en de Wereldbankgroep. Verder zijn het EU-platform voor blending in externe samenwerking (hierna 'EUBEC' genoemd) en organisaties uit de particuliere sector en het maatschappelijk middenveld geraadpleegd.
• Bijeenbrengen en benutten van deskundigheid
De Commissie heeft uitgebreide ervaring met soortgelijke instrumenten opgedaan, zoals het Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI) 13 voor het interne EU-beleid en verscheidene financiële instrumenten en gestructureerde subsidies die door de EU-blendingfaciliteiten worden ondersteund voor het externe beleid van de EU 14 . Het is de bedoeling extra investeringskapitaal aan te trekken, in het bijzonder van particuliere investeerders, door het verstrekken van gedeeltelijke garanties of buffers op een eersteverlies- of pari passus-basis aan financiële instellingen, doorgaans de openbare financiële instellingen die momenteel reeds actief zijn op het vlak van EU-blending bij extern optreden en die zelf steun verlenen (door middel van leningen, garanties, deelnemingen of soortgelijke producten).
• Grondrechten
Bij projecten waarvoor de garanties in het kader van het EFDO worden benut, wordt nagegaan welke impact zij hebben op de grondrechten. In het kader van de beginselen en doelstellingen van het extern optreden van de Unie, van het herziene Europese nabuurschapsbeleid 15 , van de Europese consensus inzake ontwikkeling 16 en van de Agenda voor verandering 17 , alsmede daaropvolgende wijzigingen en toevoegingen: a) is de hoofddoelstelling van samenwerking in het kader van deze verordening het terugdringen en, op lange termijn, het uitbannen van armoede, het aanpakken van de onderliggende oorzaken van migratie; b) moet samenwerking in het kader van deze verordening ook bijdragen tot: i) het stimuleren van duurzame en inclusieve economische, sociale en ecologische ontwikkeling, ii) het consolideren en ondersteunen van de democratie, de rechtsstaat, goed bestuur, mensenrechten, gendergelijkheid en de toepasselijke beginselen van het internationale recht, iii) de uitvoering van een op rechten gebaseerde aanpak die alle mensenrechten bestrijkt overeenkomstig de leidende beginselen van een dergelijke aanpak (transparantie, participatie, non-discriminatie, verantwoordingsplicht), iv) de uitvoering van het genderactieplan 18 . De verwezenlijking van die doelstellingen zal worden gemeten aan de hand van relevante indicatoren, met inbegrip van indicatoren van de menselijke ontwikkeling, met name duurzameontwikkelingsdoelstellingen en andere door de Unie en haar lidstaten op internationaal niveau overeengekomen indicatoren (bv. VN-richtsnoeren inzake het bedrijfsleven en mensenrechten).
4. GEVOLGEN VOOR DE BEGROTING
De Unie zal tot 2020 een totaalbedrag van 750 000 000 EUR ter beschikking stellen dat afkomstig is van zowel de algemene begroting van de Unie als het 11e Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 19 . Er kan worden voorzien in extra financiering. De Commissie is voornemens voor te stellen middelen uit de marge voor onvoorziene uitgaven ter beschikking te stellen om te voorzien in een bedrag van 250 000 000 EUR. Voor andere bijdragen uit de begroting van de Unie kunnen herschikkingen plaatsvinden of kan de focus van geprogrammeerde middelen worden verlegd. Verdere financiering kan ook andere bijdragen van andere contribuanten, zoals lidstaten, omvatten.
5. OVERIGE ELEMENTEN
• Implementatieplannen en monitoring-, evaluatie- en rapportageregelingen
Het EFDO wordt beheerd door de Commissie en uitgevoerd via regionale investeringsplatforms die financiering van de bestaande blendingfaciliteiten voor Afrika en de nabuurschap combineren met het verlenen van de EFDO-garantie.
• Toelichting bij de specifieke bepalingen van het voorstel
Het EFDO bestaat uit regionale investeringsplatforms die financiering van de bestaande blendingfaciliteiten voor Afrika en de nabuurschap combineren met het verlenen van de EFDO-garantie.
Regionale investeringsplatforms hebben tot doel de verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen na te streven en een betere aanpak van de onderliggende oorzaken van migratie tot stand te brengen.
Met het oog op het EFDO-initiatief worden de doelstellingen van de Afrikaanse investeringsfaciliteit 20 en de investeringsfaciliteit voor het nabuurschapsbeleid 21 geheroriënteerd en krijgen zij een andere naam om de respectieve nieuwe regionale investeringsplatforms te worden die gebruik maken van de bestaande structuren. Dit zal tot stand komen bij besluit van de Commissie.
De regionale investeringsplatforms hebben dezelfde structuren als de bestaande blendingfaciliteiten.
De Commissie zal worden geadviseerd door een strategische raad en twee operationele raden, één voor elk regionaal investeringsplatform. De Commissie zal het EFDO-secretariaat verzorgen, dat alle taken en functies zal vervullen die vereist zijn om de EIP-doelstellingen te verwezenlijken. De strategische raad, die gezamenlijk zal worden voorgezeten door vertegenwoordigers van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor het buitenlands en veiligheidsbeleid en die zal zijn samengesteld uit de lidstaten en de EIB, zal voor strategische aansturing zorgen en de Commissie helpen bij het vaststellen van algemene investeringsdoelen wat het gebruik van de EFDO-garantie betreft, waarbij de coördinatie en de coherentie worden verzekerd tussen de regionale investeringsplatforms en met het mandaat voor externe leningen, het weerbaarheidsinitiatief en de ACS-investeringsfaciliteit die door de EIB worden beheerd. Via het verlenen van advies aan de Commissie zal de EIB een actieve bijdrage leveren aan het operationele beheer van de garantie.
Aldus zullen een gedegen technische beoordeling en due diligence, alsook een snelle uitvoering van individuele projecten worden gewaarborgd. Voordat de investeringsvoorstellen door de Commissie worden goedgekeurd, zullen de financierbaarheid en het risico van de projecten door de in aanmerking komende tegenpartijen worden beoordeeld en door onafhankelijke deskundigen worden geverifieerd teneinde de geloofwaardigheid ervan voor de particuliere sector te garanderen. De gedetailleerde praktische voorwaarden waaronder de garantie zal worden verleend, zullen voor elk investeringsvenster worden vastgesteld.
De oprichting van extra investeringsplatforms kan in de toekomst worden overwogen.
De EFDO-garantie is een van de onderdelen van het EFDO. De EFDO-garantie heeft tot doel garantiecapaciteit tot stand te brengen voor kredietverbetering, waarbij de eindinvesteringen uiteindelijk gebaat zullen zijn en waardoor het risico met andere investeerders, met name particuliere actoren, kan worden gedeeld. Hierdoor wordt alternatieve financiering aangetrokken, in het bijzonder uit de particuliere sector, door de sleutelfactoren aan te pakken die het mogelijk maken particuliere investeringen aan te trekken.
Het EFDO-garantiefonds voorziet in liquiditeiten indien een beroep wordt gedaan op de EFDO-garantie ter dekking van verliezen die zich in het kader van garantieovereenkomsten hebben voorgedaan. Het EFDO-garantiefonds ontvangt zijn middelen uit de EU-begroting en het EOF en eventueel van andere contribuanten en wordt ingezet om potentiële verliezen van in aanmerking komende tegenpartijen, zoals internationale financiële instellingen, ontwikkelingsbanken en investeerders uit de particuliere sector, op te vangen.