Toelichting bij COM(2017)94 - Onderzoek naar de manipulatie van statistieken in Oostenrijk als bedoeld in Verordening 1173/2011 (Besluit van de Commissie van 3 mei 2016)

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

EUROPESE COMMISSIE

Inhoudsopgave

1.

Brussel, 22.2.2017


COM(2017) 94 final

VERSLAG VAN DE COMMISSIE

over het onderzoek naar de manipulatie van statistieken in Oostenrijk als bedoeld in Verordening (EU) nr. 1173/2011 van het Europees Parlement en de Raad inzake de effectieve handhaving van het begrotingstoezicht in het eurogebied (Besluit van de Commissie van 3 mei 2016)

{SWD(2017) 105 final}


2.

Inhoud


Samenvatting

3.

1. Inleiding


Achtergrond



4.

1.1.1. Relevante bepalingen en beginselen van het EU-recht


5.

1.1.2. Feiten en procedure


6.

1.2.Het formele onderzoek van de Commissie naar verdachte manipulatie van statistieken in Oostenrijk als bedoeld in Verordening (EU) nr. 1173/2011


7.

2. Belangrijkste bevindingen


8.

2.1.Een overzicht van de financiële posities van de deelstaat Salzburg: 2002-2012


9.

2.2.Institutionele verantwoordelijkheden in de deelstaat Salzburg


10.

2.2.1. Toekenning van bevoegdheden


11.

2.2.2. Interne controle


12.

2.2.3. Controle door de LRH


13.

2.3.Financieel beheer van de deelstaat Salzburg in de periode 2002-2012


14.

2.3.1. Het vierogenprincipe


15.

2.3.2. Vervalsing van handtekeningen en documenten


16.

2.3.3. Extrabudgettaire rekeningen


17.

2.3.4. Kredietverlening door de OeBFA aan de deelstaat Salzburg


18.

2.3.5. Boeking van effecten (passiva)


19.

2.3.6. Financiële derivaten


20.

2.4.Beschrijving van de gebeurtenissen in de periode van mei 2012 tot december 2012


21.

2.5.December 2012 tot oktober 2013: de feiten zoals opgetekend door STAT


22.

2.5.1. Informatieverstrekking aan de Commissie


23.

3. Beoordeling van de bevindingen


24.

3.1.Conclusies met betrekking tot de belangrijkste actoren die bij de beschreven gebeurtenissen betrokken zijn


25.

4. Conclusies


Eindnoten


Samenvatting


Op 3 mei 2016 startte de Europese Commissie een formeel onderzoek naar mogelijke manipulatie van statistieken in de Oostenrijkse deelstaat Salzburg 1 . Dit besluit werd genomen in overeenstemming met artikel 8, lid 3, van Verordening (EU) nr. 1173/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 november 2011 inzake de effectieve handhaving van het begrotingstoezicht in het eurogebied in combinatie met Gedelegeerd Besluit 2012/678/EU van de Commissie van 29 juni 2012 betreffende onderzoeken en boeten in verband met de manipulatie van statistieken, als bedoeld in Verordening (EU) nr. 1173/2011.

Het onderzoek had tot doel na te gaan of de ernstige aanwijzingen voor een verkeerde voorstelling van schuld- en tekortgegevens in 2012 konden worden bevestigd, en zo ja, of die verkeerde voorstelling het gevolg was van opzet dan wel ernstige nalatigheid.

Dit verslag stelt de bevindingen van de Commissie voor in het licht van het gevoerde onderzoek, samen met de belangrijkste feiten die die bevindingen ondersteunen. De door de Republiek Oostenrijk ingediende schriftelijke opmerkingen over de voorlopige bevindingen van de Commissie zijn bijgevoegd in een werkdocument van de diensten van de Commissie bij dit verslag, en voor zover die opmerkingen relevant werden geacht, is er terdege rekening mee gehouden 2 . Het verslag bevat een gedetailleerde beschrijving van de belangrijkste redenen voor de herzieningen van de Oostenrijkse staatsschuld in de BTP-kennisgeving van april 2014 — met een bedrag van 1 192 miljoen EUR voor 2012, 879 miljoen EUR voor 2011 en 523 miljoen EUR voor 2010 — op basis van een analyse van de registratie, controle en rapportage van financiële transacties in de deelstaat Salzburg.

De belangrijkste conclusies zijn dat gedurende meerdere jaren ernstige onregelmatigheden hebben plaatsgevonden bij de registratie, controle en rapportage van financiële maar ook niet-financiële transacties in de deelstaat Salzburg, met name door het verborgen houden van bankrekeningen, activa en de vereiste financiering daarvan, wat uiteindelijk heeft geleid tot het verborgen houden en onjuist rapporteren van verplichtingen die relevant zijn voor de Maastrichtschuld 3 . Als gevolg van ernstige nalatigheid zijn regels van de overheidsboekhouding niet gevolgd, was er een gebrek aan controle, zijn financiële en niet-financiële transacties niet naar behoren gerapporteerd en zijn aanbevelingen van de Oostenrijkse Rekenkamer genegeerd. Daarnaast zijn opzettelijk documenten vervalst en is opzettelijk misleidende informatie verstuurd naar de nationale statistische instanties en de Oostenrijkse Rekenkamer (RH). Dit heeft er dus gedurende ten minste vijf jaar toe geleid dat Oostenrijk aan de Commissie (Eurostat) een staatsschuld rapporteerde die lager was dan de werkelijke staatsschuld, wat op grond van artikel 8, lid 1, van Verordening (EU) nr. 1173/2011 neerkomt op een verkeerde voorstelling van schuldgegevens die relevant zijn voor de toepassing van artikel 121 of 126 VWEU of voor de toepassing van het aan het VEU en VWEU gehechte Protocol 12 (d.w.z. op een verkeerde voorstelling van de Maastrichtschuld van de Republiek Oostenrijk). Eind 2012 werd de Oostenrijkse staatsschuld 1 192 miljoen EUR lager voorgesteld dan het werkelijke bedrag 4 .

In het verslag wordt gesteld dat de uitvoerende en wetgevende macht in de deelstaat Salzburg vanaf het jaar 2002 handelde respectievelijk wetten maakte op een wijze die de afdeling Financiën van de deelstaat Salzburg onbeperkte bevoegdheden toekende om met kredietinstellingen financiële transacties met een hoog risico aan te gaan en te sluiten, en dit voor onbeperkte tijd en onbeperkte bedragen. Tegelijkertijd was de afdeling Financiën bij decreet vrijgesteld van toezicht door de Interne Controle van de deelstaat Salzburg, wat volgens de bevindingen van de RH in het controleverslag van 9 oktober 2013 'in strijd is met de gebruikelijke regels van het openbaar bestuur' en 'bijdroeg aan het bestaan van ernstige hiaten in de controle in financieel relevante gebieden'.

In het verslag wordt vastgesteld dat de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (Amt der Salzburger Landesregierung) en de Salzburgse deelstaatregering (Salzburger Landesregierung) een belangrijke rol speelden bij de gebeurtenissen rond het niet-registreren en niet-rapporteren van financiële transacties en standen. De betrokkenheid van andere instellingen, met name de regionale Rekenkamer (Salzburger Landesrechnungshof), het Oostenrijkse bureau voor de statistiek (Statistik Austria), de Oostenrijkse centrale bank (Österreichische Nationalbank) en het Oostenrijkse federale financieringsagentschap (Österreichische Bundesfinanzierungsagentur) wordt ook in het verslag besproken.

Daarnaast bevat dit verslag andere belangrijke bevindingen. Hoewel de Maastrichtschuld in de BTP-kennisgeving van april 2014 werd herzien voor de jaren 2010-2012, lijkt het erop dat de onjuiste rapportage van schulden evenals eventuele tekorten ten minste in 2008 en mogelijk zelfs vroeger begon en dat de door de Oostenrijkse statistische instanties voor de jaren 2008 en 2009 gerapporteerde Maastrichtschuld nog steeds te laag is geschat.

Tot slot wordt in het verslag geconcludeerd dat terwijl de Commissie (Eurostat) pas op 10 oktober 2013 van deze zaak op de hoogte werd gebracht, de Oostenrijkse statistische instanties ten minste vanaf 6 december 2012 op de hoogte waren van de mogelijkheid van onjuiste weergaven in de rekeningen van de deelstaat Salzburg. In het verslag wordt ook geconcludeerd dat zowel het Oostenrijkse bureau voor de statistiek als de Oostenrijkse Centrale Bank op de hoogte was van aanzienlijke inconsistenties in de door de deelstaat Salzburg gerapporteerde gegevens voordat het zogenaamde 'financieel schandaal' eind 2012 publiek werd.

Op basis van de bevindingen in dit verslag met betrekking tot de handelwijze van de autoriteiten van de lidstaat in de periode van de inwerkingtreding van Verordening (EU) nr. 1173/2011 op 13 december 2011 tot de start van het onderzoek op 3 mei 2016, heeft de Commissie besloten een aanbeveling aan de Raad aan te nemen om de Republiek Oostenrijk een boete op te leggen zoals voorzien in Verordening (EU) nr. 1173/2011.

Lijst van gebruikte acroniemen

AcroniemDuitsNederlands
BTPVerfahren bei einem übermäßigen Defizit (VÜD)Buitensporigtekortprocedure
ESREuropäisches System Volkswirtschaftlicher Gesamtrechnungen (ESVG)Europees systeem van rekeningen
LRHLandesrechnungshofRekenkamer van de deelstaat (in dit document de Rekenkamer van de deelstaat Salzburg)
BMFBundesministerium für FinanzenOostenrijks ministerie van Financiën
OeNBÖsterreichische NationalbankOostenrijkse centrale bank
OeBFAÖsterreichische BundesfinanzierungsagenturOostenrijks federaal financieringsagentschap
RHRechnungshofOostenrijkse [Federale] Rekenkamer
STATStatistik AustriaOostenrijks bureau voor de statistiek
SLH Salzburger Landes - Hypothekenbank AG-
VRVVoranschlags- und Rechnungsabschlussverordnung Oostenrijkse verordening inzake begrotings- en gesloten rekeningen van nationale en lokale overheden


Lijst van tabellen en grafieken

Tabel 1: Maastrichtschuld van de deelstaat Salzburg voor de jaren 2002-2012

Tabel 2: Te ontvangen en te betalen rente van de deelstaat Salzburg voor de jaren 2002-2012

Diagram 1: Kasstromen in de rekeningen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (in miljoenen EUR)

Lijst van bijgevoegde documenten

Werkdocument van de diensten van de Commissie: Opmerkingen van de Republiek Oostenrijk over de voorlopige bevindingen van het onderzoek naar de manipulatie van statistieken in Oostenrijk


1. Inleiding

1.1.Achtergrond

26.

1.1.1.Relevante bepalingen en beginselen van het EU-recht


1. De lidstaten moeten de jaarlijkse tekort- en schuldgegevens rapporteren aan de Commissie (Eurostat), met inachtneming van de Europese statistische regels en procedures (Europees systeem van nationale en regionale rekeningen, ESR 5 ).

2. Artikel 16 van Verordening (EG) nr. 479/2009 van de Raad betreffende de toepassing van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte Protocol betreffende de procedure bij buitensporige tekorten 6 stelt: "De lidstaten zien erop toe dat de bij de Commissie (Eurostat) ingediende gegevens in overeenstemming met de beginselen van artikel 2 van Verordening (EG) nr. 223/2009 zijn. De nationale bureaus voor de statistiek hebben hierbij tot taak erop toe te zien dat de ingediende gegevens in overeenstemming zijn met artikel 1 van de onderhavige verordening en de onderliggende boekhoudregels van het ESR 2010.".

3. In overeenstemming met artikel 3 van Verordening (EG) nr. 479/2009 van de Raad stellen de lidstaten de Commissie (Eurostat) tweemaal per jaar in kennis van hun voorziene en feitelijke overheidstekorten en van de omvang van hun voorziene en feitelijke overheidsschuld, de eerste keer voor 1 april van het lopende jaar (jaar n), en de tweede keer voor 1 oktober van jaar n. De gegevens verstrekt in jaar n betreffen de jaren n-1, n-2, n-3 en n-4.

4. Sinds 13 december 2011 verleent Verordening (EU) nr. 1173/2011 7 inzake de effectieve handhaving van het begrotingstoezicht in het eurogebied de Commissie de bevoegdheid om een onderzoek in te stellen als er serieuze indicaties zijn van manipulatie van statistieken, met opzet of ten gevolge van ernstige nalatigheid. Bepaalde criteria, procedures en regels relevant voor de uitoefening van dat mandaat zijn vastgelegd in Gedelegeerd Besluit 2012/678/EU van de Commissie. Volgens Verordening (EU) nr. 1173/2011 kan dergelijk onderzoek leiden tot een aanbeveling van de Commissie aan de Raad dat de Raad een boete zou opleggen aan de lidstaat. De aan te bevelen boete wordt berekend door de Commissie, maar de Raad heeft de uiteindelijke verantwoordelijkheid om de boete op te leggen en de hoogte ervan te bepalen. Als wordt vastgesteld dat de lidstaat, met opzet of door ernstige nalatigheid, zijn tekort- en schuldgegevens verkeerd heeft voorgesteld, kan de Raad beslissen een boete op te leggen tot 0,2 % van het bbp van die lidstaat.

5. De Commissie is over het algemeen van oordeel dat ernstige nalatigheid kan bestaan uit de evidente schending van de zorgvuldigheidsplicht door een persoon die verantwoordelijk is voor de productie van gegevens over overheidstekorten en overheidsschulden, zoals vermeld in overweging 10 van Gedelegeerd Besluit 2012/678/EU van de Commissie, maar ook uit ernstige tekortkomingen in de organisatie van de gegevensstromen tussen publieke entiteiten en de statistische instanties, met inbegrip van regelingen met betrekking tot de verantwoordelijkheid van nationale ambtenaren en werknemers die betrokken zijn bij deze workflows, de centrale controle van de boekhoudkundige gegevens door lidstaten op alle niveaus van de overheid, en robuuste en doeltreffende toezicht- en controlesystemen op nationaal niveau.

6. Tot slot heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie steeds gesteld dat een lidstaat zich niet kan beroepen op omstandigheden die binnen zijn eigen rechtsstelsel bestaan ter rechtvaardiging van de niet-nakoming van verplichtingen die uit het EU-recht voortvloeien. Het feit dat iedere lidstaat vrij is om interne wetgevende bevoegdheden naar eigen goeddunken toe te wijzen, neemt niet weg dat iedere lidstaat op grond van artikel 258 VWEU als enige verantwoordelijk is jegens de Europese Unie voor de naleving van verplichtingen die uit het EU-recht voortvloeien 8 .

7. Daarnaast is het vaste rechtspraak van het Hof van Justitie, wat betreft de verplichting van de lidstaten om schade te vergoeden die particulieren hebben geleden als gevolg van schendingen van het EU-recht waarvoor de lidstaten aansprakelijk kunnen worden gehouden (bijvoorbeeld niet-omzetting van richtlijnen), dat de aansprakelijkheid van de staat geldt voor alle gevallen waarin een lidstaat het EU-recht schendt, 'ongeacht het orgaan van de lidstaat waarvan de handeling of het verzuim de schending uitmaakt' 9 . Derhalve kan "een lidstaat zich [...] niet op de verdeling van de bevoegdheid en aansprakelijkheid tussen de in zijn nationale rechtsorde bestaande openbare lichamen beroepen om zich aan zijn aansprakelijkheid uit dien hoofde te onttrekken" 10 . Soortgelijke beginselen zijn naar analogie van toepassing op de aansprakelijkheid van de lidstaten voor het manipuleren van statistieken, en dus volstaat het voor het vaststellen van een dergelijke aansprakelijkheid dat de verkeerde voorstelling van gegevens het gevolg is van opzet of nalatigheid ergens in de sector overheid.

27.

1.1.2.Feiten en procedure


8. Eind 2012 startte de Oostenrijkse Federale Rekenkamer (hierna 'RH' genoemd) met een controle van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg. De controle omvatte een meer gedetailleerd onderzoek van de interne-controlesystemen en het financieel beheer van de deelstaat Salzburg, met aandacht voor de registratie van transacties in openbare rekeningen, hun risicoprofiel en hun gerelateerde cashmanagement, en kwam er naar aanleiding van de persconferentie door ambtenaren van de deelstaat Salzburg over de vermeende onrechtmatige handelingen door het hoofd van de dienst Begroting. Bovendien omvatte de controle een inventarisopname met betrekking tot open financiële transacties van de deelstaat Salzburg op 31 december 2012 en de resultaten van de voortijdige beëindiging van financiële verrichtingen in het laatste kwartaal van 2012.

9. Op 9 oktober 2013 publiceerde de RH zijn verslag over de financiële situatie van de deelstaat Salzburg 11 waarin werd gewezen op een aantal onregelmatigheden bij de registratie en rapportage van, alsook het toezicht op financiële transacties in de deelstaat Salzburg die gedurende meerdere jaren hebben plaatsgevonden. Naar aanleiding van de bevindingen van de RH heeft de Commissie (Eurostat) onmiddellijk contact opgenomen met Statistics Austria (hierna 'STAT' genoemd), dat de daaropvolgende dagen verdere informatie heeft verstrekt. Afgezien van een globale analyse van de mogelijke omvang van de gevolgen was het echter niet mogelijk voor STAT en de Commissie (Eurostat) om de statistische effecten van de bevindingen op zo'n korte termijn te analyseren. Als gevolg daarvan maakte de Commissie (Eurostat) in haar BTP-persbericht van 21 oktober 2013 een voorbehoud ten aanzien van de kwaliteit van de door Oostenrijk verstrekte gegevens.

10. Op 10 maart 2014 heeft STAT (Eurostat) de resultaten van zijn interne analyse van de statistische implicaties van de bevindingen van de RH aan de Commissie medegedeeld en aangekondigd dat, na opname van de nieuwe gegevens voor de deelstaat Salzburg, de overheidsschuld voor de jaren 2010, 2011 en 2012 naar boven zou worden herzien (+ 0,2 procentpunt van het bbp in 2010, + 0,3 procentpunt in 2011, en + 0,4 procentpunt in 2012). De Commissie (Eurostat) vroeg verdere verduidelijking, die STAT onmiddellijk in schriftelijke vorm verstrekte op 28 maart 2014. In zijn BTP-persbericht van 23 april 2014 heeft Eurostat zijn voorbehoud ten aanzien van de kwaliteit van de door Oostenrijk verstrekte gegevens ingetrokken, omdat de noodzakelijke wijzigingen door STAT waren aangebracht in de ingediende tekort- en schuldgegevens.

11. Na onderzoek van de feiten door de Commissie (Eurostat) werd geoordeeld dat het geval van niet-gerapporteerde schuld in de deelstaat Salzburg ernstig was. De elementen die tot deze conclusie hebben geleid, zijn onder meer het feit dat de RH bevindingen 12 had gepubliceerd die wezen op het bestaan van verschillende en ernstige onregelmatigheden in het financieel beheer van de deelstaat Salzburg, dat die onregelmatigheden hebben geresulteerd in een onjuiste rapportage van schuldcijfers voor niet-verwaarloosbare bedragen, waarover de nationale statistische instanties vele jaren lang niet zouden zijn geïnformeerd, en ten slotte dat de regionale regering in de deelstaat Salzburg bij de uitoefening van haar wettelijke bevoegdheden de onjuiste rapportage van transacties leek te hebben gefaciliteerd.

12. Bijgevolg heeft de Commissie (Eurostat) geoordeeld dat de feiten die zich in Salzburg hebben voorgedaan grondiger dienden te worden onderzocht. Tijdens die interne voorbereidende fase is gebleken dat de onjuiste rapportage van aanzienlijke omvang was, dat er aanwijzingen voor ernstige nalatigheid of opzettelijk onjuiste rapportage waren en dat de feiten zich gedurende meerdere jaren hebben afgespeeld.

1.2.Het formele onderzoek van de Commissie naar verdachte manipulatie van statistieken in Oostenrijk als bedoeld in Verordening (EU) nr. 1173/2011

13. Op basis van haar interne analyse heeft de Commissie (Eurostat) geconcludeerd dat er ernstige aanwijzingen voor een verkeerde voorstelling van statistieken waren die de uitvoering van een volledig onderzoek rechtvaardigden op grond van artikel 8, lid 3, van Verordening (EU) nr. 1173/2011. De Commissie heeft daarom besloten een onderzoek te openen naar de verkeerde voorstelling van BTP-gegevens in Oostenrijk. Op 3 mei 2016 startte de Commissie een formeel onderzoek naar de mogelijke manipulatie van statistieken van de Oostenrijkse deelstaat Salzburg 13 .

14. Het onderzoeksteam van de Commissie ondervroeg in afzonderlijke bijeenkomsten vertegenwoordigers van STAT, de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (Amt der Salzbuerger Landesregierung), de regionale Rekenkamer (Salzburger Landesrechnungshof — LRH), de Oostenrijkse centrale bank 14 (Österreichische Nationalbank — OeNB) en het Oostenrijkse federale financieringsagentschap 15 (Österreichische Bundesfinanzierungsagentur — OeBFA). Van iedere bijeenkomst werd een schriftelijk verslag gemaakt dat door alle deelnemers werd ondertekend.

15. De citaten in de eindnoten (aangegeven met a, b, c, ...) van dit verslag komen uit de officiële verslagen van die bijeenkomsten en geven precies de verklaringen weer die werden gedaan door de ondervraagde vertegenwoordigers van de verschillende instellingen.

16. Dit verslag presenteert de bevindingen van de Commissie in het licht van het onderzoek dat werd gevoerd in overeenstemming met Gedelegeerd Besluit 2012/678/EU van de Commissie, samen met de belangrijkste feiten die die bevindingen ondersteunen. De door de Republiek Oostenrijk ingediende schriftelijke opmerkingen over de voorlopige bevindingen van de Commissie zijn opgenomen in een werkdocument van de diensten van de Commissie bij dit verslag, en voor zover die opmerkingen relevant werden geacht, is er terdege rekening mee gehouden.

17. Er moet worden opgemerkt dat de Commissie bij haar onderzoek naar de onjuiste rapportage van tekorten en schulden heeft geprobeerd de volledige omvang van het probleem bloot te leggen en de manier waarop het is gebeurd, om dergelijke gevallen in de toekomst te voorkomen. Het is dan ook onvermijdelijk dat bij het nauwkeurige onderzoek onder meer feiten werden onderzocht die vóór de inwerkingtreding van Verordening (EU) nr. 1173/2011 op 13 december 2011 plaatsvonden. In dat verband moet in gedachten worden gehouden dat de verkeerde voorstelling van BTP-gegevens even onwettig was (hoewel er geen potentiële straf aan verbonden was) vóór de inwerkingtreding van Verordening (EU) nr. 1173/2011, in die zin dat de lidstaten eveneens verplicht waren en zijn om de Commissie volledige en betrouwbare gegevens te verstrekken op basis van de reeds bestaande regels, met name Verordening (EG) nr. 479/2009.

18. Voor de toepassing van de speciale sanctieregeling die in artikel 8 van Verordening (EU) nr. 1173/2011 is vastgesteld, heeft het onderzoek echter primair tot doel na te gaan of die verkeerde voorstelling van gegevens plaatsvond na de inwerkingtreding van laatstgenoemde verordening. De relevante handelwijze van de lidstaat waarop de Commissie zich kan baseren om een aanbeveling te doen aan de Raad is dus de handelwijze van de lidstaat in de periode van 13 december 2011 tot de start van het onderzoek op 3 mei 2016.

19. In het kader van de schriftelijke opmerkingen bij de voorlopige bevindingen van de Commissie heeft de administratie van de Salzburgse deelstaatregering bovendien bezwaar gemaakt tegen het feit dat de verklaringen van individuele werknemers van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering tijdens de bijeenkomst tussen de Commissie en die entiteit zijn beschouwd als verklaringen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering zelf 16 . In dit verband zij eraan herinnerd dat de Commissie op grond van artikel 8 van Verordening (EU) nr. 1173/2011 bevoegd is om vermeende verkeerde voorstellingen te onderzoeken, en dat de modaliteiten van een dergelijk onderzoek in Gedelegeerd Besluit 2012/678/EU van de Commissie zijn vastgelegd en informatieverzoeken door een overheidsentiteit die direct of indirect betrokken is bij het opstellen van de relevante gegevens, omvatten (artikel 3 van het voornoemde besluit). Het informatieverzoek werd geregeld in bijeenkomsten eind september 2016 met de entiteiten die direct of indirect betrokken waren bij het opstellen van tekort- en schuldgegevens, en de Commissie moet ervan uitgaan dat de meningen die tijdens die bijeenkomsten door vertegenwoordigers en werknemers van de betrokken entiteiten werden geuit noodzakelijkerwijs de mening van die entiteiten uitdrukken.

20. Daarnaast werden door de Commissie notulen opgesteld en ter controle naar alle deelnemers verstuurd. Alle door de deelnemers gevraagde en in de notulen aangebrachte wijzigingen werden door de Commissie aanvaard.

21. Verder is in de voetnoten van de notulen het specifieke geval vermeld van één persoon die een werknemer van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering en een voormalige werknemer van de LRH was, en de specifieke verklaringen van die persoon in zijn vroegere hoedanigheid van werknemer van de LRH zijn niet beschouwd als een weergave van de standpunten van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering.

22. Wat betreft het argument dat Oostenrijk in zijn opmerkingen over de voorlopige bevindingen van de Commissie aanvoerde 17 , dient tot slot te worden opgemerkt dat het onderzoek van de Commissie van administratieve en niet van strafrechtelijke aard is. Het mandaat van de Commissie om onderzoeken te voeren zoals in Verordening (EU) nr. 1173/2011 en Gedelegeerd Besluit 2012/678/EU van de Commissie is vastgesteld, staat volledig los van eventuele strafrechtelijke procedures in Oostenrijk en kan niet worden beperkt door het gegeven dat bepaalde feiten die relevant zijn voor het onderzoek van de Commissie ook het voorwerp kunnen zijn van strafrechtelijke procedures op nationaal niveau.

2. Belangrijkste bevindingen

23. Dit deel bevat een gedetailleerde beschrijving van de belangrijkste redenen voor de verkeerde voorstelling van het overheidstekort en de overheidsschuld van Oostenrijk die hebben geleid tot opwaartse herzieningen in de BTP-kennisgeving van april 2014 voor de jaren 2010, 2011 en 2012. Deze verkeerde voorstelling was het gevolg van het feit dat de deelstaat Salzburg naar de nationale statistische instanties verzonden gegevens ten minste in die jaren onjuist heeft gerapporteerd. Tevens wordt in dit deel getracht om vast te stellen in welke mate verschillende instellingen verantwoordelijk zijn voor de onjuiste rapportage, op zowel regionaal als nationaal niveau.

24. De deelstaat Salzburg had een aanzienlijk bedrag aan verplichtingen, evenals andere financiële posities, nooit eerder gerapporteerd in de jaarrekeningen die ze bij de Oostenrijkse statistische instanties indiende.

25. Op 6 december 2012 hielden de Finanzreferent 18 van de deelstaat Salzburg, het hoofd van de afdeling Financiën en het hoofd van de LRH een gezamenlijke persconferentie I , waarin werd bekendgemaakt dat de deelstaat Salzburg op beleggingen in financiële derivaten een 'louter boekhoudkundig verlies' van 340 miljoen EUR had geleden als gevolg van de onrechtmatige handelingen van het hoofd van de dienst Begroting, die haar handelingen verborgen had gehouden, haar leidinggevenden had misleid en documenten had vervalst. Het was pas na die persconferentie dat de RH en andere entiteiten begonnen met een grondig onderzoek van de rekeningen van de deelstaat Salzburg om de gevolgen van die onjuiste rapportage volledig bloot te leggen.

2.1.Een overzicht van de financiële posities van de deelstaat Salzburg: 2002-2012

26. Tabel 1 geeft een overzicht van de verplichtingen die relevant zijn voor de Maastrichtschuld van de deelstaat Salzburg voor de periode 2001-2012.

27. In de eerste rij van de tabel zijn de financiële schulden (Finanzschulden) van de deelstaat Salzburg weergegeven zoals gerapporteerd in de balansen 19 die de administratie van de Salzburgse deelstaatregering voor de jaren 2002-2012 opstelde 20 . Volgens informatie van STAT zouden die 'Finanzschulden' op zijn minst zowel leningen als staatsobligaties moeten omvatten, maar kunnen ze ook andere verplichtingen omvatten die niet relevant zijn voor de Maastrichtschuld. Hoewel Finanzschulden als een benadering kunnen worden beschouwd, moeten dus voor het bepalen van de Maastrichtschuld altijd verdere analyses worden uitgevoerd. Niettemin heeft de Commissie definitief vastgesteld, zoals in tabel 1 te zien is, dat in het geval van de deelstaat Salzburg, en voor 2012, de stand van de Finanzschulden bijna identiek was aan de Maastrichtschuld.

28. Zoals in de tabel te zien is, is er een breuk in de reeks van 2011 tot 2012. Dit geeft aan dat hoewel de deelstaat Salzburg erin geslaagd is de stand van bestaande verplichtingen per 31 december 2012 aan het licht te brengen, de deelstaat zijn balansen voor de jaren 2002-2011 niet achterwaarts heeft herzien 21 . In dat verband heeft de Commissie de administratie van de Salzburgse deelstaatregering verzocht om gegevens over de financiële verplichtingen van de deelstaat Salzburg te verstrekken, zoals die gegevens eind 2012 bekend waren door/beschikbaar waren voor de afdeling Financiën, d.w.z. zoals ze effectief zouden zijn gerapporteerd indien deze zaak niet op 6 december 2012 in de openbaarheid was gekomen. De administratie van de Salzburgse deelstaatregering heeft aangevoerd dat een dergelijke bepaling niet is uitgevoerd, aangezien de jaarrekening van de deelstaat Salzburg voor 2012 pas na de grondige onderzoeken van de RH en particuliere revisoren werd opgesteld. Toch geven de resultaten van de diepgaande analyse die de RH in 2013 uitvoerde aan dat de op 16 november 2012 opgestelde financiële middellangetermijnplanning van de deelstaat Salzburg wees op een totale schuld van 874 miljoen EUR die de deelstaat Salzburg per 31 december 2012 moest rapporteren 22 . Omdat de administratie van de Salzburgse deelstaatregering niet meer gedetailleerde informatie verstrekte, moet de Commissie dit accepteren als het schuldbedrag dat per 31 december 2012 effectief had moeten worden gerapporteerd. Het wordt weergegeven in rij (1a) van tabel 1.

29. In rij (3) van tabel 1 wordt de bijdrage van de schuld van de deelstaat Salzburg aan de Oostenrijkse Maastrichtschuld weergegeven, zoals door STAT geschat op 30 september 2013, zijnde de datum van de laatste BTP-kennisgeving die door de Oostenrijkse statistische instanties werd verzonden voordat de Commissie (Eurostat) in kennis werd gesteld van het feit dat de schuld van de deelstaat Salzburg mogelijk werd onderschat. Zoals kan worden afgeleid uit de vergelijking van de rijen (3) en (1) (zie rij (5)), werd bij die schatting door STAT niet alleen rekening gehouden met de door de deelstaat Salzburg gerapporteerde schuldgegevens, maar ook met andere gegevensbronnen 23 .

30. Zo hield STAT in zijn schatting rekening met een aanzienlijk deel van de in de Voranschlagsunwirksame Erläge opgenomen bedragen, d.w.z. via de rekeningen van de deelstaat Salzburg passerende geldmiddelen die aan een derde entiteit verschuldigd zijn, waarvan STAT vaststelde 24 dat ze ook de lening van de OeBFA ter financiering van het Salzburger Landeswohnbaufonds 25 omvatten. Er werd vastgesteld dat dit bedrag voor 2011 1 050 miljoen EUR bedroeg, zoals te zien is in rij (2.b), en dat het volledig in de Voranschlagsunwirksame Erläge werd opgenomen (zie punt 2.3.4 hieronder).

31. Na informatie te hebben ontvangen van de OeNB, concludeerde STAT verder dat de deelstaat Salzburg in 2010 zichzelf had gefinancierd via de uitgifte van staatsobligaties voor een bedrag van 300 miljoen EUR. Hoewel dat bedrag nergens te zien was in de balansen van de deelstaat Salzburg, besloot STAT om de directe gegevensbron van de OeNB te volgen (na kruiscontroles met andere indirecte gegevensbronnen) en die bedragen in de schuld van de deelstaat Salzburg op te nemen (zie punt 2.3.5 hieronder).

32. Indien voor 2011 de 1 050 miljoen EUR die is gerapporteerd onder rij (2) (en zichtbaar is in rij (2.b)) en de 300 miljoen EUR aan effecten zoals vermeld in de database voor individuele effecten van de OeNB worden opgeteld bij het onder rij (1) gerapporteerde schuldbedrag, zou de schuld 2 126 miljoen EUR bedragen. Het verschil (166 miljoen EUR) met het bedrag van de in 2011 door STAT geschatte schuld (2 293 miljoen EUR) is voornamelijk te verklaren door de inconsistenties die door de administratie van de Salzburgse deelstaatregering werden gerapporteerd met betrekking tot de door de OeBFA verstrekte leningen. In geval van verschillen koos STAT er consequent voor om te vertrouwen op de door de OeBFA verstrekte informatie II . STAT heeft de mogelijkheid om de cijfers van de gegevensbronnen tijdens het opstellen van de nationale rekeningen te wijzigen, maar is niet gemachtigd om entiteiten te verplichten de gerapporteerde gegevens te wijzigen III (zie punt 2.3.4 hieronder).

33. In rij (4) van tabel 1 wordt de bijdrage van de schuld van de deelstaat Salzburg aan de Oostenrijkse Maastrichtschuld weerspiegeld, zoals door STAT berekend op 31 maart 2014, d.w.z. nadat Eurostat een voorbehoud maakte over de Oostenrijkse gegevens, wat geleid heeft tot een gezamenlijke analyse van de verplichtingen van de deelstaat Salzburg door STAT en de administratie van de Salzburgse deelstaatregering.

34. Rij (7) van tabel 1 illustreert de herzieningen van de Oostenrijkse Maastrichtschuld die door STAT werden uitgevoerd na de ontdekking van de onjuiste rapportage van schulden in de deelstaat Salzburg. Daaruit kan worden vastgesteld dat de schuldgegevens voor de jaren voorafgaand aan 2010 niet door de statistische instanties werden gecontroleerd. In de opmerkingen van Oostenrijk van 25 januari 2017 over de voorlopige bevindingen van het onderzoek, stelt STAT: "De lidstaten zijn volgens de BTP-verordening verplicht om gegevens voor de jaren n-4 tot en met n mee te delen. In de kennisgeving van april 2014 moesten bijgevolg alleen gegevens voor de jaren 2010 tot en met 2014 worden meegedeeld. De mededeling van wijzigingen in de gegevens over voorgaande jaren is alleen verplicht op grond van andere EU-verordeningen 26 ." De Commissie begrijpt uit die verklaring dat de jaren voorafgaand aan 2010 niet werden onderworpen aan een onderzoek met betrekking tot tekorten of schulden. Niettegenstaande deze verklaring van STAT concludeert de Commissie, op basis van haar bijeenkomsten met de Oostenrijkse autoriteiten in het kader van het onderzoek, met name met de administratie van de Salzburgse deelstaatregering, dat de onjuiste rapportage van gegevens mogelijk al in 2008 of zelfs vroeger begon IV .

35. Tot slot wordt in rij (6a) het verschil weerspiegeld tussen de berekening van de schuld van de deelstaat Salzburg rekening houdend met alle gegevensbronnen die in maart 2014 beschikbaar waren (rij (4)) en de schuld die effectief door de deelstaat Salzburg werd gerapporteerd (rij (1a)) voor die jaren, onder de Finanzschulden. Dit betekent dat als bij het bepalen van de bijdrage van de deelstaat Salzburg aan de Oostenrijkse Maastrichtschuld geen andere indirecte gegevensbronnen waren gebruikt, de gevolgen van de herzieningen van de Oostenrijkse Maastrichtschuld niet 0,4 % maar 0,9 % van het bbp in 2012 zouden hebben bedragen.

36. In de schriftelijke opmerkingen van Oostenrijk over de voorlopige bevindingen van de Commissie voerden de Oostenrijkse autoriteiten aan dat het werkelijke bedrag van de Maastrichtschuld voor 2012 zoals in de BTP-kennisgeving van april 2014 definitief gerapporteerd, d.w.z. inclusief de correcties die volgden na de ontdekking van de verkeerde voorstelling van schulden, lager was dan het bedrag van de Maastrichtschuld van 2012 zoals gerapporteerd tijdens de BTP-kennisgevingen van 2012 27 . Op grond daarvan beweert Oostenrijk dat er in de betwiste BTP-kennisgevingen geen sprake is van een verkeerde voorstelling van schulden.

37. Het is belangrijk om duidelijk te maken dat het tekort dat en de schuld die in de BTP-kennisgevingen van 2012 met betrekking tot het jaar 2012 zijn gerapporteerd, ramingen in plaats van werkelijke gegevens zijn. Ramingen zijn geen werkelijke cijfers maar prognoses door overheden van de lidstaten. Prognoses kunnen niet worden gelijkgesteld met werkelijke cijfers die door de lidstaten aan de Commissie worden verstrekt en kunnen dus niet worden vergeleken, in termen van relevantie, juistheid, volledigheid en betrouwbaarheid, met feitelijke gegevens, d.w.z. met daadwerkelijk bestaande verplichtingen.

38. Verordening (EG) nr. 479/2009 van de Raad betreffende de toepassing van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte Protocol betreffende de procedure bij buitensporige tekorten 28 stelt heel duidelijk dat de Commissie in de BTP-context alleen de kwaliteit van feitelijke gegevens beoordeelt. Indien de feitelijke gegevens niet van goede kwaliteit zijn, kan dat er bovendien toe leiden dat de Commissie een voorbehoud maakt of deze gegevens wijzigt.

39. Bovendien is de Commissie van oordeel dat het schuldbedrag voor 2012 dat in de BTP-kennisgeving van oktober 2012 als raming werd gerapporteerd ook werd onderschat op basis van de in april 2014 ontdekte schuld van 1 192 miljoen EUR. Elke andere interpretatie zou suggereren dat de statistische instanties in oktober 2012 al op de hoogte waren van het bestaan van dergelijke niet-gerapporteerde verplichtingen die relevant zijn voor de Maastrichtschuld, wat echter niet de conclusie van de Commissie in dit onderzoek is.

Tabel 1: Maastrichtschuld van de deelstaat Salzburg voor de jaren 2002-2012

[zie origineel document voor tabel]




2.2.Institutionele verantwoordelijkheden in de deelstaat Salzburg

40. De deelstaat Salzburg heeft, net als alle Oostenrijkse deelstaten, een parlement (Landtag), een deelstaatregering (Landesregierung), een gouverneur (Landeshauptmann) en een administratie van de deelstaatregering (Amt der Landesregierung).

41. De Landtag is verantwoordelijk voor de uitvaardiging van wetten inzake niet-federale aangelegenheden voor de deelstaat, voor het toezicht op de uitvoering van de wetten en voor de verkiezing van de deelstaatregering. De Landtag oefent ook toezicht uit op de LRH.

42. De LRH wordt geleid door een 'Leiter', die door de Landtag wordt benoemd voor een termijn van twaalf jaar; herbenoeming is niet toegestaan. De LRH is verantwoordelijk voor het toezicht op het beheer van de deelstaat Salzburg en van andere rechtspersonen die onder zeggenschap van de deelstaat staan, alsmede van die welke door de overheid financieel worden gesteund en van de lokale entiteiten met een bevolking van minder dan 10 000 inwoners. De controles van de LRH zijn gericht op de naleving van de wet, op de juiste berekening van cijfers, en op de economische efficiëntie en effectiviteit van het financieel beheer van de administratie van de deelstaatregering. De door de LRH opgestelde verslagen omvatten de belangrijkste bevindingen, suggesties en aanbevelingen. Er kan ook een vervolgonderzoek worden uitgevoerd om na te gaan of de suggesties en aanbevelingen daadwerkelijk door de desbetreffende diensten zijn geïmplementeerd. De LRH heeft echter niet de mogelijkheid om de uitvoering van suggesties en aanbevelingen af te dwingen — de belangrijkste kracht van de LRH ligt in de openbaarheid van zijn verslagen.

43. De Landtag nomineert de leden van de deelstaatregering, die door een gouverneur (Landeshauptmann) wordt geleid en uitvoerende macht bezit. In de deelstaat Salzburg bestaat de deelstaatregering uit zeven leden, die elk (politiek) verantwoordelijk zijn voor een aantal afdelingen van de administratie van de deelstaatregering. Het lid van de deelstaatregering dat verantwoordelijk is voor de financiële zaken (Finanzreferent) is de hoogste besluitvormer met betrekking tot financiële zaken, is verantwoordelijk voor het waarborgen van de goede werking van zijn bevoegdheidsgebied en is de eindverantwoordelijke voor alle activiteiten, resultaten en uitkomsten van het financieel beheer van de deelstaat.

44. Daarnaast benoemt de deelstaatregering, onder voorbehoud van goedkeuring door de federale regering, de Landesamtsdirektor, die aan het hoofd staat van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering. De administratie van de Salzburgse deelstaatregering staat in voor de administratieve ondersteuning van de deelstaat Salzburg en is verdeeld in verschillende afdelingen, waaronder Abteilung 8: Finanz- und Vermögensverwaltung (hierna 'de afdeling Financiën' genoemd). Daarnaast omvat het directoraat-generaal (Landesamdirektion) ook de Interne Controle 29 (Interne Revision), een centrale afdeling (Stabstelle).

45. De dienst Begroting (Referat 8/02 — Budgetangelegenheiten), die een centrale rol speelde bij de gebeurtenissen (zie de punten 2.2 en 2.3), is een dienst van de afdeling Financiën. De dienst Begroting was onder meer verantwoordelijk voor de financiële lange- en middellangetermijnplanning en het beheer van schulden en beleggingen. Daarnaast had de dienst Begroting veel invloed op de boekhouding van de financiële activa en financiële transacties in de Voranschlagsunwirksame. Tot juli 2012 had de dienst Begroting één diensthoofd, één werknemer en één secretariaatsmedewerker.

46. Daarnaast werd in 2007 in het kader van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg een Financiële Adviesraad (Finanzbeirat) opgericht met als doel het toezicht op en de bepaling van de strategie voor de afdeling Financiën. Die Adviesraad had geen beslissingsbevoegdheid en was vooral verantwoordelijk voor de jaarlijkse controle van de financiële en risicostrategie van de deelstaat Salzburg, en in het bijzonder voor de beoordeling van de toereikendheid van de risicolimieten ten opzichte van de risicocapaciteit en voor de toereikendheid van de invoering van verdere risicolimieten. De Adviesraad baseerde zijn beraadslagingen op de door de dienst Begroting opgestelde informatie. De Adviesraad werd voorgezeten door het hoofd van de afdeling Financiën en bestond daarnaast uit twee adviseurs uit de particuliere sector en twee werknemers van de dienst Begroting (die werknemers hadden geen stemrecht).

47. Tot slot was de dienst Boekhouding (Referat 8/04 — Landesbuchhaltung) opgenomen in de afdeling Financiën en verantwoordelijk voor boekingen in de begrotingsrekeningen (Voranschlagswirksame) en in de extrabudgettaire rekeningen (Voranschlagsunwirksame). Tot begin 2007 was die dienst een aparte afdeling (Abteilung 14 — Landesbuchhaltung) 30 .

28.

2.2.1.Toekenning van bevoegdheden


48. In 2006 nam de Landtag de begrotingswet van de deelstaat aan, waarvan artikel IV als volgt luidt: "Om aan de actuele vraag naar geld te voldoen, is de deelstaatregering bevoegd om bestemmingsreserves op te nemen, geld te lenen, schulden aan te gaan en afgeleide financiële transacties te verrichten om extra inkomsten te genereren indien de deelstaatregering van deze acties een economisch voordeel voor de deelstaat verwacht; dit omvat het actieve beheer van financiële activa voor het Landeswohnbaufonds 31 .". Volgens de aan de Commissie verstrekte informatie werd die wettelijke bepaling geïntroduceerd op uitdrukkelijk verzoek van het hoofd van de dienst Begroting, en stemde de Landtag in met dat verzoek V .

49. Verder werd in een verslag van de RH vastgesteld dat reeds in 2002 aan de dienst Begroting de facto volmachten werden toegekend voor het gebruik van de financiële middelen van de deelstaat Salzburg evenals die van het Landeswohnbaufonds met het oog op het verkrijgen van economische voordelen voor de deelstaat Salzburg 32 . Destijds verleende de Finanzreferent aan het hoofd van de afdeling Financiën, het hoofd van de dienst Begroting en een werknemer van die dienst individuele tekenbevoegdheden voor het aangaan van financiële transacties via de Salzburger Landes-Hypothekenbank AG 33 (SLH) met betrekking tot een groot aantal verrichtingen. Verder verleende de Finanzreferent op 6 februari 2003 aan dezelfde personen volmachten om financiële transacties met een hoog risico aan te gaan en af te sluiten met andere kredietinstellingen, en dit voor onbepaalde tijd en onbeperkte bedragen. Deze drie personen kregen ook een volmacht om bankrekeningen te openen en te sluiten. Deze volmachten waren geldig van medio juli 2012, toen de Finanzreferent van de deelstaat Salzburg deze volmachten van het hoofd van de dienst Begroting introk 34 .

50. Tijdens het onderzoek van de Commissie verklaarden de ambtenaren van de administratie van de deelstaatregering ook dat de volmachten die specifiek aan het hoofd van de dienst Begroting werden verleend nooit in vraag werden gesteld vanwege haar uitstekende reputatie VI .

51. Zo ook werd in de richtlijnen voor het financieel beheer van de deelstaat Salzburg 35 , opgesteld door de Finanzreferent en geldig vanaf 4 juni 2007, gesteld dat financiële beleggingen in derivaten niet alleen tot doel hadden de rentelasten te drukken maar ook extra inkomsten voor de overheid te genereren 36 .

29.

2.2.2.Interne controle


52. In een nota van 2 februari 2004 37 besloot de Finanzreferent van de deelstaat Salzburg dat de dienst Begroting vanaf die dag zou stoppen met het rapporteren van zijn boekingen in de Voranschlagsunwirksame 38 aan de dienst Boekhouding, en in het bijzonder zou stoppen met het rapporteren van de financiële beleggingen door de dienst Begroting in het kader van het beheer van het VuF (Versorgungs- und Unterstützungsfonds, een pensioenfonds van de deelstaat Salzburg) 39 . Zoals bevestigd tijdens het onderzoek van de Commissie, was de informatie die door de dienst Begroting aan de dienst Boekhouding moest worden gerapporteerd echter "nodig voor het voeren van een correcte boekhouding VII ".

53. Die beslissing werd pas in 2008 deels gewijzigd. Maar zoals de administratie van de Salzburgse deelstaatregering tijdens het onderzoek van de Commissie op 28 september 2016 verklaarde, waren ook na 2008 '(...) sommige transacties nog steeds vrijgesteld van de rapportageverplichtingen'.

54. Volgens een in de loop van het onderzoek van de Commissie afgelegde verklaring was het besluit van 2004 noodzakelijk omdat de beleggingen door de dienst Begroting, met name in het VuF, de deelstaat Salzburg destijds aanzienlijke inkomsten verschaften VIII en omdat de complexe transacties een snelle reactie vereisten van de dienst Begroting IX . Bovendien was het personeel van de dienst Boekhouding niet in staat om toezicht te houden op deze transacties vanwege hun complexiteit X .

55. De Commissie stelt ook vast dat de dienst Begroting niet alleen was vrijgesteld van zijn verplichting om aan de dienst Boekhouding te rapporteren, maar dat het personeel van de dienst Boekhouding instructies kreeg van het hoofd van de dienst Begroting. Een voorzienbaar gevolg van die organisatiestructuur was dat de dienst Boekhouding de gegevens aanvaardde zoals ze werden verstrekt XI .

56. Bovendien stelt de Commissie vast dat de interne boekhouding en de openbare rekeningen die door de administratie van de Salzburgse deelstaatregering en met name door de afdeling Financiën werden opgesteld, vanaf 1999 waren vrijgesteld van controles door de Interne Controle XII . De RH was van mening dat de stand van zaken 'in strijd was met de gebruikelijke regels van het openbaar bestuur' en uiteindelijk 'bijdroeg tot het bestaan van ernstige hiaten in de controle in financieel relevante gebieden' 40 .

57. Samenvattend ging de uitbreiding van de aan de dienst Begroting van de deelstaat Salzburg toegekende bevoegdheden niet gepaard met een gelijktijdige verhoging van het toezicht op de acties van die dienst. Het is zelfs zo dat de uitbreiding van de aan de dienst Begroting toegekende bevoegdheden gepaard ging met een afname van de rapportageverplichtingen van die dienst aan andere diensten van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering.

30.

2.2.3.Controle door de LRH


58. De LRH heeft de verantwoordelijkheid om onder andere het financieel beheer van de deelstaatregering van Salzburg en haar fondsen te controleren, waarbij vooral wordt nagegaan of de wetgeving is nageleefd en of de cijfers juist zijn berekend. Toch lijkt het erop dat de afdeling Financiën (en de jaarrekeningen) van de deelstaat Salzburg in de periode 2002-2012 nooit het voorwerp waren van een gedetailleerde controle door de LRH XIII .

59. Volgens zowel het huidige als het voormalige hoofd van de LRH werden dergelijke gedetailleerde controles van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg niet uitgevoerd wegens een gebrek aan personeel en middelen XIV en omdat het personeel destijds geen specifieke opleiding in de controle van deze transacties had gekregen XV .

60. Zoals blijkt uit controleverslagen van de LRH met betrekking tot de jaarrekening ("Rechnungsabschluss") van de deelstaat Salzburg 41 voor de jaren 2008 tot en met 2011, was hun conclusie niettemin steevast dezelfde: 'Uit de door de LRH uitgevoerde controles bleek dat de boekhouding en de jaarrekening naar behoren werden opgesteld en volledig waren. Het kassaldo is correct en wordt onderbouwd door bankafschriften' 42 . De Commissie concludeerde echter dat er geen kruiscontroles met bankafschriften werden uitgevoerd XVI . Bijgevolg was die verklaring in de conclusie van de verslagen van de LRH niet correct.

61. De Commissie concludeerde tot slot dat dergelijke gedetailleerde controles van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg destijds geen hoofdbekommernis van de Landtag waren XVII .

2.3.Financieel beheer van de deelstaat Salzburg in de periode 2002-2012

62. In dit deel wordt een beschrijving gegeven van een aantal van de onregelmatigheden in het financieel beheer van de deelstaat Salzburg die zich tussen 2002 en 2012 hebben voorgedaan, waarbij wordt gefocust op de belangrijke rol die de afdeling Financiën van de deelstaat Salzburg en met name de dienst Begroting in die gebeurtenissen speelde. Verder wordt er in dit deel naar gestreefd de betrokkenheid van andere regionale en nationale instellingen bij de controle van de deelstaat Salzburg, bij zijn financiering en bij de opstelling van de nationale rekeningen te verduidelijken.

31.

2.3.1.Het vierogenprincipe


63. Het vierogenprincipe is een fundamenteel boekhoudprincipe dat inhoudt dat een bepaalde actie, zoals een besluit of een transactie, pas mogelijk is nadat ze door ten minste twee personen is goedgekeurd. Dat controlemechanisme wordt toegepast om de delegatie van bevoegdheden te vergemakkelijken, de transparantie te vergroten en het voor een persoon die alleen optreedt moeilijker te maken een organisatie te bedriegen.

64. Zoals eerder vermeld, verleende de Finanzreferent in 2002 aan drie werknemers van de afdeling Financiën individuele tekenbevoegdheden om financiële transacties aan te gaan met de SLH. Deze bevoegdheden werden in 2003 verder uitgebreid voor onbepaalde tijd, onbeperkte bedragen, en zonder enige beperking wat betreft het aantal transacties of de kredietinstellingen met wie ze transacties konden aangaan.

65. Zoals ook eerder vermeld, werd de dienst Begroting in 2004 in een nota van de Finanzreferent vrijgesteld van de verplichting om enigerlei informatie aan de dienst Boekhouding te verstrekken. Dat besluit ging regelrecht in tegen het vierogenprincipe, aangezien een aanzienlijk deel van de namens de deelstaat Salzburg aangegane financiële transacties werd verricht door de dienst Begroting. Omdat twee jaar eerder individuele tekenbevoegdheden waren toegekend, impliceerde die nota dat financiële transacties niet een tweede keer intern door de dienst Begroting werden gecontroleerd en evenmin werden gecontroleerd door de dienst die belast was met het opstellen van de definitieve rekeningen van de deelstaat Salzburg. Ook bleek tijdens het onderzoek van de Commissie dat het hoofd van de dienst Begroting de mogelijkheid had boekhoudgegevens te manipuleren 43 .

66. Indien de Interne Controle in 1999 niet bij decreet was vrijgesteld van toezicht op de afdeling Financiën, had ze waarschijnlijk op die tekortkomingen van de interne-controleprocedures kunnen wijzen.

67. Hoewel de beslissing in de nota van 2004 uiteindelijk in 2008 werd gewijzigd, waren sommige transacties nog steeds vrijgesteld van de rapportageverplichtingen 44 , in het bijzonder de transacties tussen het kernbudget van de deelstaat Salzburg en de fondsen, namelijk het VuF en het Landeswohnbaufonds, alsmede alle onder de Voranschlagsunwirksame geboekte transacties (zie punt 2.3.3).

68. Daarnaast was het hoofd van de dienst Begroting tegelijkertijd ook verantwoordelijk voor de financiële aangelegenheden van het Landeswohnbaufonds XVIII , wat betekende dat bij transacties tussen de twee instellingen het hoofd van de dienst Begroting van de deelstaat Salzburg de enige persoon was die aan beide kanten handelde en bedragen boekte. Die gang van zaken was ook een duidelijke schending van het vierogenprincipe.

69. Tot slot wijzen verschillende verklaringen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering erop dat het vierogenprincipe ook niet werd gerespecteerd bij de rapportage van informatiestromen 45 .

70. Op basis hiervan komt de Commissie tot de conclusie dat de deelstaat Salzburg het vierogenprincipe ten minste vanaf 2002 niet naleefde in het kader van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg, en dit in meerdere opzichten. Dit beginsel is van cruciaal belang bij het waarborgen van een goed financieel beheer 46 . De Commissie beschouwt het verzuim van de deelstaat Salzburg om het vierogenprincipe na te leven als ernstige nalatigheid.

32.

2.3.2.Vervalsing van handtekeningen en documenten


71. Tijdens het onderzoek van de Commissie informeerde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering de Commissie dat veel handtekeningen door het voornoemde hoofd van de dienst Begroting werden vervalst als een direct gevolg van de nota van 2008 tot invoering van de verplichting om sommige van de financiële transacties door twee werknemers te laten ondertekenen XIX .

72. Op de vraag om uit te leggen hoe het mogelijk was dat sommige bankrekeningen verborgen konden worden gehouden voor de RH toen die entiteit de administratie van de Salzburgse deelstaatregering controleerde (zie punt 2.3.3), antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering dat het hoofd van de dienst Begroting ook notulen en jaarrekeningen had vervalst XX .

73. Ook de verslagen die werden opgesteld op basis van de informatie die door de dienst Begroting werd opgesteld en door de afdeling Financiën aan de Finanzbeirat werd voorgelegd, werden vervalst. De Commissie stelde vast dat die vervalsing mogelijk al in 2005/2006 begon XXI .

33.

2.3.3.Extrabudgettaire rekeningen


Diagram 1: Kasstromen in de rekeningen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (in miljoenen EUR) 47




74. Diagram 1 toont de geboekte kasstromen in de boekhouding van de administratie van de deelstaatregering met betrekking tot de begrotingsrekeningen (voranschlagswirksame Gebarung) en extrabudgettaire rekeningen (voranschlagsunwirksame Gebarung) voor de jaren 2006 tot 2011. Zoals hierboven uiteengezet, viel de boeking in de voranschlagswirksame onder de verantwoordelijkheid van de dienst Boekhouding en viel de rapportage in de voranschlagsunwirksame onder de verantwoordelijkheid van de dienst Begroting tijdens de onderzochte jaren, hoewel de boekhouding van de beide typen rekeningen in principe onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de dienst Boekhouding had moeten vallen 48 .

75. Zoals in het diagram zichtbaar is, was ten minste in de jaren 2006 tot 2011 de groei van de instromen (EIN) en uitstromen (AUS) in de extrabudgettaire rekeningen aanzienlijk hoger dan in de begrotingsrekeningen.

76. Op basis van de verklaringen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering concludeert de Commissie dat de afdeling Financiën van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering in 2003 bankrekeningen onder de voranschlagsunwirksame 49 begon te verbergen XXII . Hoewel die rekeningen alleen transitorische posten (stromen) mochten bevatten, werden er ook standen van activa en passiva in opgenomen XXIII XXIV , d.w.z. de schulden van de deelstaat Salzburg werden onder dat boekhoudkundige kader verborgen, mogelijk vanaf 2003.

77. Ondanks hun aanzienlijke volume werden de voranschlagsunwirksame in de jaren 2002 tot 2012 niet effectief en efficiënt door de dienst Boekhouding van de deelstaat Salzburg gecontroleerd XXV . Het lijkt erop dat indien de dienst Boekhouding deze rekeningen correct had gecontroleerd, de onregelmatigheden mogelijk vóór 2012 hadden kunnen worden ontdekt.

78. Bovendien waren deze onregelmatigheden alleen mogelijk omdat het hoofd van de dienst Begroting niet alle informatie verstrekte die de RH vroeg in het kader van zijn controles XXVI .

79. Ten slotte werden de rentestromen met betrekking tot die financiële instrumenten ook opgenomen in de voranschlagsunwirksame, waardoor ze niet verschenen in de jaarrekening van de deelstaat Salzburg XXVII .

80. In tabel 2 wordt de te betalen en te ontvangen rente in de Oostenrijkse nationale rekeningen weergegeven, zoals STAT die aan de Commissie (Eurostat) verstrekte.

Tabel 2: Te ontvangen en te betalen rente van de deelstaat Salzburg voor de jaren 20022012

[zie origineel document voor tabel]



81. Om te beginnen is de Commissie van mening dat STAT de te betalen rente ten minste ook voor de jaren 2010 en 2011 had moeten herzien, samen met de herzieningen van de schuld (zie tabel 1). In een brief van STAT aan Eurostat op 28 maart 2014 werd met betrekking tot herzieningen van de jaren 2010 en 2011 gesteld: 'Als een resultaat van onze bilaterale bijeenkomst met ambtenaren van de deelstaat Salzburg kan met zekerheid worden aangenomen dat er geen extra middelen zullen worden besteed om eerdere jaren verder uit te klaren. Dat betekent dat onze schattingen ongewijzigd blijven.'.

82. Op basis van de vaststelling dat de schuld voor de jaren vóór 2010 is onderschat, is de Commissie verder van mening dat bijgevolg ook de rente en dus het Oostenrijkse overheidstekort voor die jaren mogelijk onjuist zijn weergegeven.

34.

2.3.4.Kredietverlening door de OeBFA aan de deelstaat Salzburg


83. Zoals uit tabel 1 blijkt, begon de deelstaat Salzburg vanaf 2006 geld te lenen bij de OeBFA. Zoals op basis van de door STAT verstrekte gegevens werd geconcludeerd, werden de door de OeBFA aan de deelstaat Salzburg geleende middelen waarvan de uiteindelijke begunstigde het Landeswohnbaufonds was, geboekt onder de post Voranschlagsunwirksame Erläge 50 in de balans van de deelstaat Salzburg.

84. In een bijeenkomst op 8 september 2010 tussen STAT en de dienst Begroting van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering verklaarde STAT dat alle door de OeBFA uitgeleende gelden voor ESR- en BTP-doeleinden dienden te worden gerapporteerd als leningactiva van de federale overheid en leningpassiva van de betrokken deelstaatregering. Die boeking leidt de facto ook tot een toename van de Finanzschulden, zoals bepaald volgens de Oostenrijkse richtlijnen voor de overheidsboekhouding 51 . Verder informeerde STAT de dienst Begroting van de deelstaat Salzburg dat de Voranschlagsunwirksame alleen voor de boeking van transitorische posten (transacties, stromen) is bedoeld 52 , niet voor een 'vaste' stand van activa en passiva.

85. De boeking van het merendeel van de aan het Landeswohnbaufonds doorgeleende middelen in de Voranschlagsunwirksame Erläge kan niet als een geval van onjuiste rapportage worden beschouwd, omdat dit geen invloed had op de schuld van de Republiek Oostenrijk als gevolg van de door STAT uitgevoerde consolidatie. Niettemin is het een algemene vaststelling dat het gebruik van deze post van de jaarrekening voor de boeking van passivastanden een ernstig misbruik van de rekeningen vormt, en het is verrassend dat een dergelijk gemakkelijk te detecteren misbruik van de rekeningen niet door een van de toezichthoudende entiteiten is ontdekt.

86. Een deel (166 miljoen EUR; zie punt 2.1) van de door de OeBFA aan de deelstaat Salzburg geleende gelden werd echter onder geen enkele balanspost gerapporteerd 53 . Ook al nam STAT die bedragen in de Oostenrijkse Maastrichtschuld op in overeenstemming met zijn consolidatiepraktijken 54 , staat het ontbreken van die bedragen in de balans van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering gelijk aan een valse verklaring door de administratie van de Salzburgse deelstaatregering aan de Oostenrijkse statistische en toezichthoudende entiteiten.

87. Voorts moet erop worden gewezen dat consolidatiepraktijken niet alleen inhouden dat de meest betrouwbare gegevens worden gebruikt wanneer wordt vastgesteld dat er een aanzienlijke discrepantie bestaat, zoals STAT in die jaren deed. De beste consolidatiepraktijken moeten ook inhouden dat de bevoegde instanties op de hoogte worden gebracht van het bestaan van dergelijke discrepanties, aangezien een onjuiste rapportage in een bepaalde post kan leiden tot onjuiste rapportages in andere posten 55 .

88. Ook heeft de OeNB de Commissie meegedeeld dat zijn praktijken bij het opstellen van de financiële rekeningen inhielden dat de van de OeBFA ontvangen ruwe gegevens over verstrekte leningen werden vergeleken met de door STAT verstrekte geconsolideerde informatie XXVIII . Goede consolidatiepraktijken dienen in te houden dat twee onafhankelijke sets ruwe gegevens worden vergeleken, in plaats van één set ruwe gegevens te vergelijken met een output die uit diezelfde gegevens voortkomt. In dit laatste geval is het onwaarschijnlijk dat er inconsistenties zullen zijn omdat de ene gegevensreeks is afgeleid van de andere.

89. De rol van de LRH in de registratie en het gebruik van de door de OeBFA verstrekte leningen is de Commissie nog steeds niet duidelijk 56 . De OeBFA heeft verklaard dat kruiscontroles van de informatie met betrekking tot deze middelen de verantwoordelijkheid van de LRH zijn XXIX , maar de LRH heeft verklaard dat dit de verantwoordelijkheid van de OeBFA is XXX . De Commissie concludeert dan ook dat voor de periode tussen 2006 en 2012 noch de OeBFA noch de LRH toezicht heeft gehouden op het gebruik van de middelen of de boeking ervan in de rekeningen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering.

90. Op 12 oktober 2012, na ontvangst van een tabel van STAT 57 waarin de door STAT bepaalde schuld van de deelstaat Salzburg vanaf 2011 was weergegeven (zie tabel 1, rij (3)), vroeg de RH meer informatie over de schuld van 1 050 miljoen EUR van de 'fondsen' 58 , waarbij meer specifiek werd gevraagd naar welke fondsen STAT verwees. Terwijl, zoals in dit deel uitgelegd, deze leningen in de balans van de deelstaat Salzburg dienen te worden geboekt als schuld van de deelstaat Salzburg, heeft de Commissie geen informatie ontvangen over verdere correspondentie met betrekking tot deze kwestie tussen de twee entiteiten, wat betekent dat de Commissie geen weet heeft van het feit dat de RH, in het licht van dat misbruik van de rekeningen van de deelstaat Salzburg, de kwestie verder heeft aangekaart bij STAT of de administratie van de Salzburgse deelstaatregering.

91. Zoals hierboven vermeld, had de onjuiste rapportage van de door de OeBFA verstrekte leningen geen invloed op de schuld van de Republiek Oostenrijk als gevolg van de door STAT als standaardprocedure uitgevoerde consolidatie. Toch is het belangrijk om te benadrukken dat indien de statistische en toezichthoudende instanties tijdig meer aandacht hadden geschonken aan deze inconsistenties en ze actief hadden opgevolgd, dit automatisch zou hebben geleid tot een preciezere en diepere analyse van de totaliteit van de jaarrekeningen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering. Een dergelijke actie zou de onjuiste rapportage zeker eerder aan het licht hebben gebracht, gezien het feit dat, zoals uiteengezet in punt 2.3.3, de schuld van de deelstaat Salzburg in de extrabudgettaire rekeningen verborgen was. Zoals in dit verslag vastgesteld, werden de extrabudgettaire rekeningen nooit grondig geanalyseerd.

35.

2.3.5.Boeking van effecten (passiva)


92. In 2011 werd STAT door de OeNB ervan in kennis gesteld 59 dat de administratie van de Salzburgse deelstaatregering geld had geleend via de verkoop van obligaties voor een bedrag van 300 miljoen EUR in 2010. Zoals intern besproken door STAT 60 , verschenen deze effecten niet in de aan STAT gerapporteerde rekeningen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering. Hoewel een dergelijk bedrag niet in de balansen van de deelstaat Salzburg (in geen enkele passiefpost) werd gerapporteerd, besloot STAT de directe gegevensbron van de OeNB te volgen en het dus op te nemen in de schuld van de deelstaat Salzburg.

93. Toen de RH 61 informeerde naar de verschillen tussen de door de deelstaat Salzburg gerapporteerde schuld (Finanzschulden) en de door STAT opgestelde tabel waarin de schuld van elk van de deelstaten was weergegeven, verklaarde STAT aan de RH dat het verschil onder andere 300 miljoen EUR met betrekking tot effecten omvatte 'die we nergens in de 'Rechnungsabschluss" hebben gevonden".

94. Deze verduidelijking door STAT had een onmiddellijke opvolging door de RH, bijvoorbeeld de inleiding van een nieuwe controleprocedure, kunnen rechtvaardigen. De Commissie heeft geen weet van een onmiddellijke en dringende opvolging van deze kwestie door de RH.

36.

2.3.6.Financiële derivaten


95. In de schriftelijke opmerkingen bij de voorlopige bevindingen van de Commissie voert Oostenrijk aan dat overeenkomstig Verordening (EG) nr. 479/2009 verplichtingen die voortvloeien uit financiële derivaten geen deel uitmaken van de overheidsschuld 62 . Hoewel deze bewering in strikte zin juist is, houdt de reden waarom de kwestie van de financiële derivaten relevant is verband met het feit dat de deelstaat Salzburg schulden moest aangaan om zijn beleggingen in financiële derivaten te financieren. Dit zijn dezelfde schulden die in de tekort- en schuldgegevens van de deelstaat Salzburg onjuist werden weergegeven.

96. In juli 2009 gaf de RH een controleverslag 63 uit waarin een vergelijkende analyse werd gemaakt van de financiering en belegging van de federale regering en verschillende Länder en Gemeinden 64 en waarin gefocust werd op elk van de gecontroleerde entiteiten, waaronder de deelstaat Salzburg. Dit controleverslag had betrekking op de periode van 2002 tot en met 2006, maar er werd ook rekening gehouden met een aantal belangrijke ontwikkelingen in 2007 en 2008.

97. In de samenvatting staat te lezen: "De deelstaat Salzburg ging derivatentransacties met een hoog volume en risico aan zonder voldoende geïnformeerd te zijn, gedurende de gehele periode, over de daaraan verbonden risico's en de algemene risico's van zijn financiering. Pas ongeveer vijf jaar na de start van dit soort transacties werden gedetailleerde schriftelijke richtlijnen opgesteld en continue risicoanalyses en uitgebreide beoordelingen van de gehele portefeuille ingevoerd. De gerealiseerde brutowinst uit derivatentransacties bedroeg 210,38 miljoen EUR, waarvan 65,04 miljoen EUR naar de deelstaatbegroting werd overgeboekt." 65 .

98. De belegging in financiële derivaten werd uitgevoerd door de dienst Begroting in het kader van een globaal beleid van de deelstaat Salzburg en alle relevante betrokken instellingen werden ervan op de hoogte gebracht dat de dienst Begroting in dergelijke transacties belegde XXXI . Het was ook bekend dat deze beleggingen werden opgenomen in de Voranschlagsunwirksamen Gebarung 66 . Desondanks heeft de Commissie geen weet van inspanningen van een van de betrokken instellingen in de deelstaat Salzburg (Landtag, LRH, deelstaatregering en administratie van de deelstaatregering) om de aanbevelingen van de RH nauwgezet te volgen en heeft ze in dit verslag ook geconcludeerd dat de Voranschlagsunwirksame Gebarung in feite niet effectief werd gecontroleerd. Als de relevante instellingen van de deelstaat Salzburg de aanbevelingen van de RH om toezicht te houden op het gebruik van dergelijke financiële instrumenten nauwgezet hadden gevolgd, dan was de Voranschlagsunwirksame Gebarung onderworpen geweest aan een effectieve controle en was de verkeerde voorstelling van de schuld zeer zeker vermeden.

99. Tot slot, en rekening houdend met enerzijds de publicatie van de verslagen van de RH en anderzijds het feit dat er omvangrijke cross-currencyswaps bestonden tussen de OeBFA en de deelstaat Salzburg evenals andere deelstaten, stelt de Commissie met verbazing vast dat voor de geanalyseerde jaren geen stromen of standen van financiële derivaten werden gerapporteerd in de nationale rekeningen voor de hele sector S.1312 (sector overheid), hoewel de OeBFA de statistische instanties zeer zeker in kennis heeft gesteld van deze cross-currencyswaps.


2.4.Beschrijving van de gebeurtenissen in de periode van mei 2012 tot december 2012

100. Volgens de interne mededelingen waartoe de RH toegang had en zoals bevestigd door de Commissie tijdens haar onderzoek in Oostenrijk van 26 tot 28 september 2016, hebben de gebeurtenissen als volgt plaatsgevonden:

• Volgens het op 9 oktober 2013 gepubliceerde verslag van de RH bracht het hoofd van de afdeling Financiën het hoofd van de personeelsafdeling in mei 2012 ervan op de hoogte dat het hoofd van de dienst Begroting had gehandeld in strijd met het beleid en de dienstaanwijzingen van de administratie van de deelstaatregering;

• Op 17 juli 2012 werd de Finanzreferent in kennis gesteld van deze feiten, trok hij de volmachten van het hoofd van de dienst Begroting voor de verrichting van transacties in en annuleerde hij een aantal transacties XXXII . Vanaf die dag nam het hoofd van de dienst Begroting vrij tot 12 september 2012;

• Op 23 augustus 2012 stuurde de deelstaat Salzburg zijn mening over het follow-upverslag van de RH naar de RH. Geen van deze onthulde feiten 67 werd vermeld in deze door de deelstaat Salzburg aan de Oostenrijkse Federale Rekenkamer gerichte mening XXXIII XXXIV ;

• Op 1 september 2012 wierven de Finanzreferent en het hoofd van de afdeling Financiën een nieuwe werknemer 68 aan om de jaarrekeningen van de deelstaat Salzburg verder te onderzoeken;

• Begin oktober 2012 informeerde het hoofd van de afdeling Financiën sommige werknemers van die afdeling dat de door hen onderzochte portefeuille in feite slechts een deel van de totale portefeuille was, wat betekent dat een deel van de portefeuille verborgen was XXXV ;

• In de tweede helft van oktober 2012 namen de Finanzreferent en het hoofd van de afdeling Financiën gezamenlijk het besluit om transacties in vreemde valuta en andere transacties te beëindigen XXXVI . De op 1 september 2012 aangeworven werknemer 69 werd belast met deze vroegtijdige beëindiging van transacties en posities. Er werden onder andere financiële-derivatenposities bij Deutsche Bank geannuleerd, wat resulteerde in een verlies van 56 miljoen EUR voor de deelstaat Salzburg 70 ;

• Op 23 oktober 2012 meldde het hoofd van de afdeling Financiën aan de Finanzbeirat het bestaan van extra financiële transacties die nog niet waren vermeld in het aan de Finanzbeirat gerichte portefeuilleverslag.

• Tijdens een ondervraging door de Finanzreferent, het hoofd van de afdeling Financiën en het hoofd van de LRH begin november 2012 ontkende het hoofd van de dienst Begroting dat ze zich voor rekening van de deelstaat Salzburg met risicovolle transacties had ingelaten. Ze herhaalde deze verklaring voor de Landtag XXXVII ;

• Op 26 november 2012 gaf het hoofd van de dienst Begroting aan haar directe leidinggevenden toe een boekhoudkundig verlies van 340 miljoen EUR op financiële beleggingen te hebben verborgen, waarna ze werd ontslagen 71 ;

101. Op 6 december 2012 meldden de Finanzreferent van de deelstaat Salzburg, het hoofd van de afdeling Financiën en het hoofd van de LRH in een persconferentie: 'Wij zijn misleid' ("Wir sind getäuscht worden"). Samengevat maakten zij bekend dat de deelstaat Salzburg een 'zuiver boekhoudkundig verlies' van 340 miljoen EUR had geleden op beleggingen in financiële derivaten, namelijk op valuta- en renteswapcontracten. Tijdens de persconferentie werd ook duidelijk gemaakt dat de toezichtsmechanismen op federaal en deelstaatniveau hadden gefaald 72 .

102. In de ochtend van dezelfde dag, namelijk op 6 december 2012, werd het follow-upverslag door de RH gepubliceerd 73 en op een persconferentie voorgesteld 74 . Omdat relevante informatie verborgen was gehouden voor de RH, gaf het follow-upverslag een misleidend beeld van de werkelijke stand van zaken.

103. Het lijkt er dan ook op dat van mei tot december 2012 (d.w.z. gedurende meer dan 6 maanden) de Salzburgse deelstaatregering, die op dat moment ten minste gedeeltelijk op de hoogte was van de feiten, relevante informatie achterhield waarvan ze ten minste de RH, de statistische instanties en mogelijk ook andere instanties in kennis had moeten stellen. In plaats daarvan werden vanaf de tweede helft van oktober ongeveer 300 financiële beleggingen vroegtijdig beëindigd door de administratie en regering van de deelstaat Salzburg 75 , naar eigen goeddunken van één personeelslid.

104. Pas op 22 januari 2013 bespraken de administratie van de Salzburgse deelstaatregering en STAT officieel het bestaan van manipulaties in de rekeningen van de deelstaat Salzburg.

105. De Commissie komt tot de conclusie dat het feit dat de ambtenaren belast met het financieel beheer en de regering van de deelstaat Salzburg tussen mei 2012 en december 2012 relevante informatie verborgen hielden voor de RH mede de oorzaak was van de onjuiste en onvolledige conclusies in het follow-upverslag van de RH van 2012, dat uiteindelijk op 6 december 2012 werd gepubliceerd.

2.5.December 2012 tot oktober 2013: de feiten zoals opgetekend door STAT

106. Volgens interne STAT-mededelingen en volgens verklaringen aan de betrokken entiteiten waartoe de Commissie tijdens haar onderzoek in Oostenrijk tussen 26 en 28 september 2016 toegang kreeg, werd het volgende vastgesteld:

• Door de persconferentie van de deelstaat Salzburg op 6 december 2012 werd STAT zich ervan bewust dat er mogelijk problemen waren met de gegevens in de deelstaat Salzburg XXXVIII ;

• Tijdens het onderzoek van de Commissie verklaarde STAT dat de deelstaat Salzburg en STAT in de periode tussen december 2012 en mei 2013 geen informatie over de kwestie uitwisselden XXXIX ;

• Vanaf 10 december 2012 ontving STAT vragen van het BMF over de rekeningen van de deelstaat Salzburg, met name over zijn schuld;

• Op 22 januari 2013 wisselden de administratie van de Salzburgse deelstaatregering en STAT enkele e-mails uit. In een van deze e-mails verklaart STAT: "Wij zijn zeer geïnteresseerd in de tussentijdse verslagen over de financiën van de deelstaat Salzburg om een beeld te krijgen van de wijzigingen/herzieningen die ons te wachten staan of van de rapportagefouten en manipulaties waarmee we zijn geconfronteerd 76 ."

• Op 30 januari 2013 stelde STAT voor om met de administratie van de Salzburgse deelstaatregering bijeen te komen, in de gebouwen van STAT, maar dan met de vermelding dat die bijeenkomst ten vroegste in de eerste week van maart 2013 kon plaatsvinden;

• Na in de pers te hebben gelezen over het materiële gebruik van financiële derivaten door de Oostenrijkse deelstaten, nam Eurostat op 31 januari 2013 het initiatief om contact op te nemen met STAT. De onderwerpen die tijdens dat gesprek werden besproken, hadden betrekking op de algemene boekhoudkundige verwerking van financiële derivaten in de nationale rekeningen. In dat verband vermeldde STAT dat de deelstaten Niederösterreich en Salzburg dergelijke financiële instrumenten gebruikten. In dat gesprek deelde STAT aan Eurostat mee dat bijeenkomsten met deze deelstaten werden voorbereid om algemene kwesties, waaronder het gebruik van financiële derivaten, te bespreken. Op geen enkel moment tijdens het gesprek werd echter melding gemaakt van de vermeende onrechtmatige handelingen van ambtenaren van de deelstaat Salzburg of van de onjuiste rapportage van transacties (geheime bankrekeningen of schulden) van de deelstaat Salzburg of het bestaan van niet eerder gerapporteerde financiële derivaten;

• Op 5 maart 2013 vond in Wenen een bilaterale bijeenkomst tussen STAT en de administratie van de Salzburgse deelstaatregering plaats;

• Op 27 maart 2013 77 deelde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering aan STAT mee dat ze naar aanleiding van een verslag van een externe onafhankelijke particuliere accountant had vastgesteld dat de geconsolideerde verplichtingen van de deelstaat Salzburg 3 507 miljoen EUR bedroegen, al kon geen uitsplitsing van dat bedrag worden gegeven. Voor zover de Commissie weet, heeft geen concrete dringende en passende opvolging plaatsgevonden om het werkelijke bedrag en de aard van deze verplichtingen te bepalen;

• In april 2013 bespraken Eurostat en STAT, in het kader van het reguliere verzoek om opheldering, de BTP-kennisgeving van april 2013 met betrekking tot Oostenrijk, waarbij Eurostat opnieuw het initiatief nam om te informeren naar de algemene boeking van financiële derivaten door de Oostenrijkse deelstaten. In zijn antwoorden op de vragen van Eurostat vermeldde STAT wederom niet het vermeende onrechtmatige gedrag van ambtenaren van de deelstaat Salzburg noch de onjuiste rapportage van transacties. Verder deelde STAT schriftelijk mee dat het geen kwantitatieve informatie kon verstrekken, maar dat het geen grote herzieningen van de BTP-schuldgegevens met betrekking tot het gebruik van derivaten in de Oostenrijkse deelstaten verwachtte.

• Op 7 mei 2013 vond een bijeenkomst plaats tussen STAT en de administratie van de Salzburgse deelstaatregering. Tijdens die vergadering erkende STAT dat er mogelijk problemen waren met de boeking van derivaten en schulden in de deelstaat Salzburg XL . STAT en de administratie van de Salzburgse deelstaatregering kwamen overeen dat STAT eind augustus 2013 volledige gegevens met betrekking tot openbare rekeningen voor 2012 diende te ontvangen XLI

• In augustus 2013 stuurde de deelstaat Salzburg alleen stromen (geen standen) door naar STAT XLII ;

• In september 2013, nog steeds zonder jaargegevens, gebruikte STAT de door de deelstaat Salzburg verstrekte kwartaalgegevens om de ESR/EDP-gegevens op te stellen XLIII ;

• In de periode van 6 december 2012 tot 9 oktober 2013 vond er geen communicatie plaats tussen de RH, dat de zaak al onderzocht, en STAT XLIV ;

• Op 9 oktober 2013 publiceerde de RH zijn verslag 'Land Salzburg - Finanzielle Lage';

• Op 10 oktober 2013 werd de kwestie voor de eerste keer onder de aandacht van Eurostat gebracht, dat wil zeggen tien maanden nadat de kwestie ter kennis werd gebracht van STAT;

• Op 11 oktober 2013 stuurde STAT zijn eerste opmerkingen over het op 9 oktober 2013 gepubliceerde verslag van de RH over de financiële situatie van de deelstaat Salzburg naar Eurostat;

• Op 21 oktober 2013 publiceerde Eurostat zijn persbericht over overheidstekort en overheidsschuld, waarin het een voorbehoud maakte bij de kwaliteit van de door Oostenrijk ingediende gegevens 78 ;

• Op 31 maart 2014 meldde STAT de BTP-kennisgeving van april 2014 aan Eurostat. De hoogte van de bijdrage van de deelstaat Salzburg aan de Maastrichtschuld voor 2012 werd naar boven bijgesteld met 1 192 miljoen EUR tot 3 507 miljoen EUR, d.w.z. precies het bedrag dat de administratie van de Salzburgse deelstaatregering op 27 maart 2013 aan STAT meldde;

• Op 23 april 2014 trok Eurostat zijn voorbehoud ten aanzien van de Oostenrijkse gegevens in.

37.

2.5.1.Informatieverstrekking aan de Commissie


107. Uit de chronologie van de gebeurtenissen blijkt dat STAT de Commissie (Eurostat) pas op 10 oktober 2013 in kennis stelde van de onjuiste rapportage in de deelstaat Salzburg. Niettemin werd vastgesteld dat STAT vanaf 6 december 2012 geleidelijk over deze feiten werd ingelicht. Het was met name op 22 januari 2013, en mogelijk zelfs vroeger, duidelijk voor STAT dat er in Salzburg 'onjuiste rapportages en manipulaties' hadden plaatsgevonden.

108. In de opmerkingen van Oostenrijk van 25 januari 2017 over de voorlopige bevindingen van het onderzoek voerde STAT aan dat het Eurostat op 31 januari 2013 op de hoogte bracht van de verkeerde voorstelling in de deelstaat Salzburg 79 , maar uit de documenten blijkt dat deze verklaring onjuist is. Ten eerste vond deze mededeling plaats op initiatief van Eurostat, en niet omdat STAT Eurostat proactief op de hoogte bracht. Uit het dossier blijkt ook dat de door STAT meegedeelde informatie geen informatie over of inzicht in het vermeende onrechtmatige gedrag van de ambtenaren van de deelstaat Salzburg of de onjuiste rapportage van transacties bevatte. In feite betrof het gewoon een follow-up van de persconferentie van de RH op 6 december 2012 — niet van de persconferentie van de deelstaat Salzburg die op dezelfde dag plaatsvond — met betrekking tot de publicatie van RH's follow-uponderzoek van het gebruik van financiële derivaten in de Oostenrijkse deelstaten, die om de reeds vermelde redenen geen inzicht in of informatie over de verkeerde voorstelling in de deelstaat Salzburg bevatte.

109. Bovendien had het voor STAT uiterlijk op 27 maart 2013 duidelijk moeten zijn, op basis van de door de administratie van de Salzburgse deelstaatregering verstrekte informatie met betrekking tot de resultaten van een onafhankelijke externe controle, dat de werkelijke schuld van de deelstaat Salzburg aanzienlijk hoger kon zijn dan eerder door STAT geschat. Aangezien STAT vier dagen later gegevens zou verstrekken aan Eurostat in het kader van de BTP-kennisgeving van april 2013, is de Commissie van mening dat STAT na ontvangst van die informatie van de deelstaat Salzburg onmiddellijk en dringend had moeten overgaan tot een praktische follow-up. Blijkbaar zijn dergelijke stappen niet gezet. Zelfs als in zo'n korte periode een uitgebreide follow-up van de kwestie niet mogelijk zou zijn geweest omdat het voor STAT misschien niet volledig duidelijk was welk type financiële instrumenten in dit bedrag was opgenomen, is de Commissie verder van mening dat STAT overeenkomstig het zorgvuldigheidsbeginsel Eurostat onmiddellijk na 27 maart 2013 op de hoogte had moeten brengen van het bedrag dat de administratie van de Salzburgse deelstaatregering aan STAT had meegedeeld.

110. De inkennisstelling van Eurostat had er ten minste toe kunnen dienen bilateraal te bespreken hoe deze kwestie verder moest worden aangepakt en of, bij gebrek aan meer gedetailleerde informatie, ofwel de door de deelstaat Salzburg verstrekte kwantitatieve informatie als een benadering voor de noodzakelijke correctie van de Maastrichtschuld moest worden gebruikt dan wel of Eurostat ertoe moest worden aangezet om op grond van de bestaande onzekerheid een voorbehoud ten aanzien van de Oostenrijkse gegevens te maken.

111. Het argument van STAT dat het Eurostat ten minste vanaf 31 januari 2013 volledig had geïnformeerd is in strijd met zijn verklaring dat het vóór mei 2013 geen informatie met de deelstaat Salzburg had uitgewisseld. Anderzijds is de verklaring van STAT dat het vóór mei 2013 geen informatie met de deelstaat Salzburg uitwisselde niet verenigbaar met de informatie die het ten minste met de administratie van de Salzburgse deelstaatregering op 22 januari en 27 maart 2013 uitwisselde.

112. Bovendien besloot STAT, hoewel het tijdens de BTP-kennisgeving van april 2013 werd gevraagd meer informatie te verstrekken over het gebruik van financiële derivaten in de Oostenrijkse deelstaten, de kwantitatieve informatie die het op 27 maart 2013 van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering ontving niet aan Eurostat mee te delen.

113. Tot slot besloot STAT, ondanks zijn verklaring dat het op 7 mei 2013 erkende dat er mogelijk problemen waren met de rapportage van de BTP-schuld van de deelstaat Salzburg, opnieuw deze informatie niet aan Eurostat mee te delen — wat uiteindelijk pas in oktober 2013 gebeurde.

3. Beoordeling van de bevindingen

114. Uit dit verslag blijkt dat gedurende een aanzienlijke periode ernstige onregelmatigheden hebben plaatsgevonden bij de registratie, controle en rapportage van zowel financiële als niet-financiële transacties in de deelstaat Salzburg. Regels van de overheidsboekhouding werden niet nageleefd, het ontbrak aan toezicht, het vierogenprincipe werd niet gerespecteerd, financiële en niet-financiële transacties werden niet naar behoren gerapporteerd, aanbevelingen van de RH werden genegeerd, documenten en handtekeningen werden vervalst en er werd misleidende informatie naar de nationale statistische instanties en naar de RH verstuurd, wat in ieder geval vanaf 2008 leidde tot de onjuiste rapportage van de financiële rekeningen en dus ook van de Oostenrijkse schuldgegevens.

115. De onjuiste rapportage van financiële transacties en het verborgen houden van bankrekeningen begon in 2003. De toekenning van bevoegdheden in 2002 aan het hoofd van de afdeling Financiën en aan twee werknemers van de dienst Begroting leidde tot een situatie waarin het mogelijk was financiële transacties met een hoog risico uit te voeren en honderden bankrekeningen te openen die in de boekhoudsystemen van de deelstaat Salzburg werden verborgen.

116. In dezelfde periode werden de Interne Controle en de dienst Boekhouding in de administratie van de Salzburgse deelstaatregering bij decreet vrijgesteld respectievelijk uitgesloten van de analyse van de transacties van de dienst Begroting en de analyse van de boeking van die transacties in de jaarrekening.

117. Zo ook voerde noch de LRH noch de RH tussen 2002 en 2012 een effectieve grondige controle van de financiële rekeningen van de deelstaat Salzburg uit. Ze controleerden met name niet de voranschlagsunwirksame Gebarung die, zoals uit diagram 1 en punt 2.3.3 blijkt, in 2011 meer dan 26 miljard EUR aan in- en uitstromen bereikte en de facto alle niet-gerapporteerde transacties en standen omvatte, terwijl ze in principe alleen extrabudgettaire stromen alsmede verplichtingen die niet relevant zijn voor de Maastrichtschuld moesten omvatten.

118. Die onregelmatige praktijken werden in 2012 openbaar gemaakt na een persconferentie die op 6 december 2012 door de Finanzreferent, het hoofd van de afdeling Financiën en het hoofd van de LRH van de deelstaat Salzburg werd gehouden. Uit dit verslag blijkt ook dat de feiten eerder hadden kunnen worden ontdekt indien de administratie van de Salzburgse deelstaatregering de relevante informatie volledig ter beschikking had gesteld van de toezichthoudende, gerechtelijke en statistische instanties.

119. Verder blijkt uit dit verslag ook dat STAT die feiten enkele maanden eerder aan de Commissie (Eurostat) had kunnen en moeten meedelen.

3.1.Conclusies met betrekking tot de belangrijkste actoren die bij de beschreven gebeurtenissen betrokken zijn

120. De belangrijkste actoren die betrokken waren bij de in dit verslag beschreven gebeurtenissen zijn de administratie van de deelstaatregering en in het bijzonder haar dienst Begroting, de deelstaatregering, de Landtag en de LRH van de deelstaat Salzburg, de RH, de OeBFA, de OeNB en STAT. De vertegenwoordigers van alle ondervraagde entiteiten waren behulpzaam, werkten volledig mee met het onderzoeksteam van de Commissie en verstrekten de Commissie alle gevraagde informatie die voor het onderzoek nodig was.

121. De administratie van de Salzburgse deelstaatregering, die verantwoordelijk is voor onder andere de Interne Controle, de dienst Boekhouding en de afdeling Financiën (met name de dienst Begroting), moet worden beschouwd als de belangrijkste verantwoordelijke voor het feit dat financiële en niet-financiële rekeningen vanaf 2008 en mogelijk zelfs vroeger onjuist werden weergegeven.

122. Enerzijds liet de Interne Controle van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering na de interne-controleprocedures en het risicobeheer van de afdeling Financiën te controleren. Anderzijds liet de dienst Boekhouding na de boekhoudkundige gegevens van zowel de budgettaire als niet-budgettaire rekeningen te controleren.

123. Uit de in het verslag beschreven bevindingen blijkt dat de afdeling Financiën en met name de dienst Begroting:

• de aanbevelingen van de RH 80 met betrekking tot risicovolle beleggingen negeerde;

• het vierogenprincipe niet respecteerde in de loop van diens activiteiten, met name wat betreft het openen van bankrekeningen en andere financiële posities alsook in het kader van het financieel beheer van het Landeswohnbaufonds;

• handtekeningen vervalstee bij het aangaan van financiële transacties;

• naliet elementaire boekhoudkundige principes te volgen;

• de naar de RH verzonden notulen van de vergaderingen van de Finanzbeirat vervalste om de financiële situatie van de deelstaat Salzburg rooskleuriger voor te stellen;

• de jaarrekeningen die naar de RH werden verzonden in het kader van de controles door de RH van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg vervalste;

• bankrekeningen verborgen hield, ten minste vanaf 2003;

• de jaarrekeningen van de deelstaat Salzburg onjuist opstelde, met name door in 2012 in de Finanzschulden een bedrag van 874 miljoen EUR aan verplichtingen te vermelden, terwijl het werkelijke bedrag 3 507 miljoen EUR was;

• de naar de statistische instanties verstuurde jaarrekeningen verkeerd voorstelde, wat leidde tot het verbergen van 1 192 miljoen EUR aan schulden in 2012;

• onjuiste verklaringen deed tegenover STAT, in het bijzonder met betrekking tot de leningen via de uitgifte van effecten. Verder drong zij/hij er bij STAT op aan dat dergelijke financiële posities niet in de schuld van de deelstaat Salzburg dienden te worden opgenomen;

• de rekeningen van de deelstaat Salzburg jarenlang manipuleerde, waarbij inkomsten, uitgaven, financiële transacties, financiële posities en bewegingen van contant geld verborgen werden gehouden en/of onjuist gerapporteerd werden.

124. De rol van de Landtag van de deelstaat Salzburg in de beschreven gebeurtenissen bestond uit het aannemen van artikel IV van de begrotingswet van de deelstaat van 2006, dat het financieel bestuur van de deelstaat Salzburg in wezen toestemming gaf voor het aangaan van financiële transacties met een hoog risico waarvan een economisch voordeel voor de deelstaat kon worden verwacht. Verder leek de Landtag de in 2009 door de RH gedane aanbevelingen met betrekking tot financiële transacties met een hoog risico niet te volgen en moedigde de Landtag de LRH niet aan om de rekeningen van de deelstaat Salzburg grondig te controleren.

125. De rol van de deelstaatregering en meer in het bijzonder die van de Finanzreferent bestond deels in de verlening van volmachten, vanaf 2002, aan drie werknemers van de afdeling Financiën om beleggingen met een hoog risico te doen, en deels in de vrijstelling van de activiteiten van de dienst Begroting van controles door de Interne Controle, in het bijzonder met betrekking tot de interne boekhouding, openbare rekeningen en interne-controleprocedures, en de dienst Boekhouding van de deelstaat Salzburg. Bovendien werden aan het hoofd van de dienst Begroting bevoegdheden toegekend om voor rekening van het Landeswohnbaufonds financiële transacties te ondernemen, wat betekende dat telkens wanneer dat fonds transacties aanging met de administratie van de deelstaatregering dezelfde werknemer optrad namens beide entiteiten zonder door andere personen of entiteiten te worden gecontroleerd. Deze bevoegdheden moeten mogelijkerwijs worden beschouwd als de belangrijkste factor die heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van de in dit verslag beschreven situatie.

126. Verder waren de deelstaatregering en de administratie van de Salzburgse deelstaatregering van mei tot december 2012 ervan op de hoogte dat er in het financieel beheer onregelmatigheden hadden plaatsgevonden en onderzochten ze deze kwestie intern. Toch brachten deze entiteiten de RH, die destijds zijn follow-up van een controleverslag voor de deelstaat Salzburg afrondde, noch de gerechtelijke of statistische instanties op de hoogte van die gebeurtenissen en bevindingen.

127. Bovendien besloot de Salzburgse deelstaatregering in die periode om honderden financiële beleggingen die niet eerder in de rekeningen waren opgenomen vroegtijdig te beëindigen. Om die beleggingen vroegtijdig te beëindigen, werd een voormalige werknemer van Deutsche Bank aangeworven. Diezelfde persoon was jarenlang de tegenpartij van de dienst Begroting van de deelstaat Salzburg geweest bij de bij Deutsche Bank aangegane beleggingen met een hoog risico.

128. De LRH liet na om de activiteiten van de afdeling Financiën en dus ook de rekeningen van de deelstaat Salzburg effectief en efficiënt te controleren. Hoewel werd aangevoerd dat de LRH destijds niet de nodige capaciteit had om de rekeningen van de deelstaat Salzburg grondig te analyseren, was het mogelijk geweest om enkele eenvoudige basiscontroles uit te voeren, met name een vergelijking van informatie over door de OeBFA verstrekte leningen met in de balansen van de deelstaat Salzburg gepubliceerde informatie. Bovendien is in punt 2.2.3 aangetoond dat de door de LRH gepubliceerde verslagen over de rekeningen van de deelstaat Salzburg voor de jaren 2008 en 2011 een aantal onjuiste verklaringen bevatten.

129. Na 31 augustus 2012 verzuimde de RH om over te gaan tot effectieve opvolging van de door STAT gemelde discrepanties die de RH in de rekeningen van de deelstaat Salzburg had gevonden en die betrekking hadden op 300 miljoen EUR aan effecten die niet in de balansen van de deelstaat Salzburg werden gerapporteerd.

130. De OeNB liet na om financiële derivaten aan de Commissie (Eurostat) te rapporteren bij het doorsturen van de Oostenrijkse financiële rekeningen 81 . Verder waren zijn consolidatiepraktijken met betrekking tot de financiële rekeningen ondoeltreffend 82 .

131. De rol van STAT in de beschreven gebeurtenissen betreft zijn verantwoordelijkheden als de belangrijkste Oostenrijkse statistische instantie alsmede zijn rapportageverplichtingen aan de Commissie (Eurostat). Ten eerste erkende STAT dat er ten minste vanaf 2010 discrepanties waren opgetreden in de rekeningen van de deelstaat Salzburg, in het bijzonder bij de vergelijking van de balansen van de deelstaat Salzburg met informatie van de OeBFA over verstrekte leningen en met informatie over effecten uit de database voor individuele effecten die door de OeNB werd verstrekt. Hoewel STAT in het kader van de BTP-kennisgevingen de nodige wijzigingen van de door de administratie van de Salzburgse deelstaatregering verstrekte gegevens correct uitvoerde, is de Commissie van mening dat op grond van het zorgvuldigheidsbeginsel andere bevoegde Oostenrijkse entiteiten, met name het BMF en de RH, hadden moeten worden geïnformeerd.

132. Ten tweede, en nog belangrijker, heeft STAT, hoewel het ten minste vanaf 22 januari 2013 volledig op de hoogte was van het feit dat er in de rekeningen van de deelstaat Salzburg onjuiste rapportages en manipulaties hadden plaatsgevonden, nagelaten om de Commissie (Eurostat) onmiddellijk van deze feiten op de hoogte te brengen. Als gevolg daarvan keurde Eurostat de in het kader van de BTP-kennisgeving van april 2013 verstrekte cijfers voor de jaren 2009 tot en met 2012 zonder enig voorbehoud goed, hoewel ze in feite onjuist waren.

4. Conclusies

133. Op basis van alle in dit verslag beschreven feiten en argumenten kan worden geconcludeerd dat de LRH, de administratie van de deelstaatregering en de Salzburgse deelstaatregering, d.w.z. entiteiten binnen de sector overheid van de Republiek Oostenrijk, ernstig nalatig waren door geen adequate controles en rapportageprocedures in te voeren. Daardoor maakten de entiteiten het voor de dienst Begroting van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering gemakkelijker om financiële transacties verkeerd voor te stellen en verborgen te houden, wat ertoe leidde dat de werkelijke gegevens verkeerd werden voorgesteld in de BTP-kennisgevingen van 2012 en 2013 van Oostenrijks schuldgegevens met betrekking tot de periode 2008-2012 83 aan Eurostat, d.w.z. na de inwerkingtreding van Verordening (EU) nr. 1173/2011.

134. Hoewel de conclusies met betrekking tot de belangrijkste actoren in punt 3.1. hierboven erop wijzen dat de dienst Begroting van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering een duidelijke intentie had om informatie te verbergen en te vervalsen, is de Commissie niet van oordeel dat deze acties werden ondernomen met de specifieke bedoeling de bij de Commissie ingediende BTP-tekort- en BTP-schuldindicatoren (Eurostat) te manipuleren. De Commissie is dan ook van mening dat het gedrag van de dienst Begroting van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering neerkomt op ernstige nalatigheid.

135. Tot slot wordt in het verslag geconcludeerd dat terwijl de Commissie (Eurostat) pas op 10 oktober 2013 van deze zaak op de hoogte werd gebracht, de Oostenrijkse statistische instanties ten minste vanaf 6 december 2012 op de hoogte waren van de mogelijkheid van onjuiste weergaven in de rekeningen van de deelstaat Salzburg. Daarnaast wordt in het verslag geconcludeerd dat zowel het Oostenrijkse bureau voor de statistiek als de Oostenrijkse centrale bank op de hoogte waren van aanzienlijke inconsistenties 84 in de door de deelstaat Salzburg gerapporteerde gegevens voordat het zogenaamde 'financieel schandaal' eind 2012 publiek werd.

136. Als gevolg daarvan waren de gegevens die Oostenrijk in het kader van de BTP-kennisgeving van 2013 naar Eurostat verstuurde onvolledig, in die zin dat aanzienlijke bedragen van verplichtingen niet werden gerapporteerd, wat leidde tot de herziening van de gerapporteerde Maastrichtschuld van de overheid met een bedrag van 1 192 miljoen EUR in de BTP-kennisgeving van april 2014, voor het jaar 2012, wat overeenkomt met 0,4 % van het bbp.

137. Op basis van de bevindingen in dit verslag en met betrekking tot de handelwijze van de autoriteiten van de lidstaat in de periode van 13 december 2011 tot de start van het onderzoek op 3 mei 2016 heeft de Commissie besloten om een aanbeveling aan de Raad aan te nemen om de Republiek Oostenrijk een boete op te leggen zoals voorzien in Verordening (EU) nr. 1173/2011.


Eindnoten

(1)

Bij vermelding van 'de deelstaat Salzburg' in dit verslag verwijst de Commissie niet naar de Oostenrijkse deelstaat Salzburg als zodanig noch naar zijn bevolking, maar naar de entiteiten die betrokken zijn bij de directe of indirecte registratie van tekort- en schuldgegevens, namelijk de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (Amt der Salzburger Landesregierung) en de Salzburgse deelstaatregering (Salzburger Landesregierung).

(2)

Er moet worden opgemerkt dat elke verwijzing in de schriftelijke opmerkingen naar een paginanummer betrekking heeft op het paginanummer van de voorlopige bevindingen.

(3)

In Verordening (EG) nr. 479/2009 van de Raad van 25 mei 2009 betreffende de toepassing van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte Protocol betreffende de procedure bij buitensporige tekorten, PB L 145 van 10.6.2009, blz. 1, wordt de parameter gedefinieerd als de nominale waarde van de aan het eind van het jaar uitstaande geconsolideerde bruto-overheidsschuld in de volgende categorieën van overheidsverplichtingen (zoals gedefinieerd in het ESR 2010): chartaal geld en deposito's, schuldbewijzen en leningen. De sector overheid bestaat uit de volgende subsectoren: centrale overheid, deelstaatoverheid, lagere overheid en socialezekerheidsfondsen.

(4)

Evenals een klein bedrag van 7 miljoen EUR wat de verkeerde voorstelling van het overheidstekort betreft.

(5)

De relevante rapportage beschreven in onderhavige zaak gebeurde op grond van Verordening (EG) nr. 2223/96 van de Raad van 25 juni 1996 inzake het Europees systeem van nationale en regionale rekeningen in de Gemeenschap (ESR 95), PB L 310 van 30.11.1996, blz. 1. Verordening (EU) nr. 549/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 21 mei 2013 betreffende het Europees systeem van nationale en regionale rekeningen in de Europese Unie (ESR 2010) (PB L 174 van 26.6.2013, blz. 1) is van toepassing vanaf 1 september 2014.

(6)

Verordening (EG) nr. 479/2009 van de Raad van 25 mei 2009 betreffende de toepassing van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte Protocol betreffende de procedure bij buitensporige tekorten, PB L 145 van 10.6.2009, blz. 1.

(7)

Verordening (EU) nr. 1173/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 november 2011 inzake de effectieve handhaving van het begrotingstoezicht in het eurogebied, PB L 306 van 23.11.2011, blz. 1.

(8)

Zaak C- 33/90, Commissie van de Europese Gemeenschappen v Italiaanse Republiek, Jurispr. 1991, blz. I05987, punt 24.

(9)

Gevoegde zaken C-46/93 en C-48/93, Brasserie du pêcheur/Factortame, Jurispr. 1996, blz. I01029, punt 32.

(10)

Zaak C-302/97, Konle, Jurispr. 1999, blz. I03099, punt 62.

(11)

Dat verslag is te vinden op www.rechnungshof.gv.at/berichte/ansicht/detail">www.rechnungshof.gv.at/berichte/ansicht/detail

(12)

www.rechnungshof.gv.at/fileadmin/downloads/2013">www.rechnungshof.gv.at/fileadmin/downloads/2013

(13)

Besluit C(2016) 2633 final van de Commissie van 3 mei 2016 betreffende de opening van een onderzoek naar de manipulatie van statistieken in Oostenrijk als bedoeld in Verordening (EU) nr. 1173/2001 van het Europees Parlement en de Raad inzake de effectieve handhaving van het begrotingstoezicht in het eurogebied.

(14)

De OeNB is momenteel verantwoordelijk voor het opstellen van de financiële rekeningen voor alle institutionele sectoren, met uitzondering van de sector overheid. In het verleden stelde de OeNB echter ook de financiële rekeningen van de overheid op. In 2009 kwamen STAT en de OeNB overeen dat eerstgenoemde na een overgangsperiode de opstelling van de financiële rekeningen voor de overheid (S.13) zou overnemen, teneinde ook zo veel mogelijk gebruik te maken van directe gegevensbronnen voor de opstelling van de financiële rekeningen. In september 2014 werden door STAT opgestelde financiële rekeningen voor de overheid voor de eerste keer bij Eurostat ingediend.

(15)

Het Bundeshaushaltsgesetz (wet federale begroting) machtigt het Oostenrijkse ministerie van Financiën (BMF) om op de kapitaalmarkt leningen aan te gaan en de geleende gelden door te lenen aan de deelstaten en extrabudgettaire eenheden. Het BMF heeft deze bevoegdheid aan de OeBFA gedelegeerd. De OeBFA treedt op in naam en voor rekening van het BMF, d.w.z. de federale overheid. In die zin is een in het verslag opgenomen verwijzing naar kredietverlening door de OeBFA een verwijzing naar kredietverlening door de federale overheid. Verder verstrekt de OeBFA gegevens en metagegevens aan de statistische instanties voor gebruik bij de berekening van aanpassingen die op grond van opgelopen rente vereist zijn alsmede gegevens over inkomsten en schulden van de federale overheid.

(16)

Sectie B, paragraaf 11 van de opmerkingen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering, bijlage II bij het werkdocument van de diensten van de Commissie bij dit verslag.

(17)

Inleiding, punt 3, eerste streepje van het werkdocument van de diensten van de Commissie bij dit verslag.

(18)

De Finanzreferent is in de praktijk het equivalent van een minister van Financiën van een deelstaat.

(19)

Vermӧgensrechnung.

(20)

De administratie van de Salzburgse deelstaatregering stuurde deze balansen op 18 oktober 2016 naar de Commissie (Eurostat).

(21)

In een op 4 november 2016 aan de Commissie (Eurostat) verzonden e-mail voerde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering aan dat een dergelijke achterwaartse herziening erg duur zou zijn en vanuit het oogpunt van middelentoewijzing inefficiënt zou zijn.

(22)

In 2013 wees de RH er in paragraaf 98.1, blz. 256, op dat "Het Stabiliteitsverslag van de deelstaat Salzburg werd opgesteld op basis van de in de schattingen en jaarrekeningen opgenomen cijfers. In dit stabiliteitsverslag was geen rekening gehouden met de verplichtingen, kasstromen en daaruit voortvloeiende kosten van de financiële transacties van de deelstaat Salzburg (zie noot 40), die reeds onvolledig waren in de rekeningen van de deelstaat. De voor de middellangetermijnprognose gebruikte initiële waarde was uitsluitend gebaseerd op de eind 2012 gerapporteerde leningen voor een bedrag van ca. 874 miljoen EUR, die tegen nominale waarde werden weergegeven". In de originele Duitstalige versie, "Der Stabilitätsbericht wurde auf Grundlage der in den Voranschlägen und Rechnungsabschlüssen dargestellten Zahlen erstellt. Die Verbindlichkeiten, Zahlungsflüsse und Folgekosten der Finanzgeschäfte des Landes Salzburg (siehe TZ 40), die schon in den Rechnungsabschlüssen des Landes nur unvollständig ausgewiesen waren, fanden auch im Stabilitätsbericht keine Berücksichtigung. Der für die mittelfristige Prognose verwendete Ausgangswert beruhte ausschließlich auf den mit Ende 2012 ausgewiesenen Darlehen in Höhe von rd. 874 Mio. EUR, die zum Nominalwert dargestellt wurden".

(23)

Er moet worden opgemerkt (rij (5)) dat de door STAT geschatte bijdrage van de schuld van de deelstaat Salzburg aan de Oostenrijkse Maastrichtschuld in de jaren 2002 tot en met 2005 in feite kleiner is dan de in de balansen van de deelstaat Salzburg gerapporteerde Finanzschulden. Dit komt door consolidatie-effecten van de zogenaamde Innere Anleihe, d.w.z. het feit dat de administratie van de Salzburgse deelstaatregering geld heeft geleend van een staatsfonds en dat geld in hetzelfde jaar of in het daaropvolgende jaar heeft terugbetaald, zoals STAT op 16 november 2016 toelichtte.

(24)

STAT heeft deze kwestie per e-mail besproken met het toenmalige hoofd van de afdeling Financiën, het hoofd van de dienst Begroting en een van diens werknemers. Een ambtenaar van de OeBFA ontving ook een kopie van deze e-mails die op 27 september 2012 werden uitgewisseld.

(25)

Het Landeswohnbaufonds is een openbaar fonds dat in de nationale rekeningen is ingedeeld in de sector overheid en dat tot doel heeft de bouw en verwerving van sociale woningen te financieren en ondersteunen.

(26)

In de Duitse versie: 'Die Mitgliedstaaten sind gemäß VÜD-Verordnung verpflichtet, Daten für die Jahre n-4 bis n zu notifizieren. Im Rahmen der Notifikation vom April 2014 waren daher ausschließlich Daten für die Jahre 2010 bis 2014 mitzuteilen. Die Mitteilung von Änderungen von Daten über frühere Jahre ist nur aufgrund von anderen EU-Verordnungen verpflichtend.'.

(27)

Tabel 1 van sectie 1.3 van de inleidende verklaringen van het werkdocument van de diensten van de Commissie bij dit verslag.

(28)

Verordening (EG) nr. 479/2009 van de Raad van 25 mei 2009 betreffende de toepassing van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte Protocol betreffende de procedure bij buitensporige tekorten, PB L 145 van 10.6.2009, blz. 1.

(29)

Het is de taak van de Interne Controle van de deelstaat Salzburg om de interne-controleprocedures en het risicobeheer te controleren en om na te gaan of de controlemechanismen in de administratie van de deelstaatregering adequaat zijn.

(30)

In dit verslag verwijst de term 'dienst Boekhouding' naar zowel de dienst Boekhouding als de afdeling Boekhouding.

(31)

Originele Duitstalige versie: "Die Landesregierung ist ermächtigt, zur Deckung des laufenden Geldbedarfes zweckbestimmte Rücklagen in Anspruch zu nehmen, Kassenkredite aufzunehmen, Umschuldungen vorzunehmen sowie zur Erzielung von Zusatzerträgen abgeleitete Finanzgeschäfte durchzuführen, wenn diese Maßnahmen einen wirtschaftlichen Vorteil für das Land erwarten lassen; dies schließt die aktive Verwaltung des Finanzvermögens für den Landeswohnbaufonds mit ein.".

(32)

Paragraaf 15.1, blz. 84, van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage. De originele Duitse versie luidt als volgt: "Der Finanzreferent Wolfgang Eisl stellte mit 28. Februar 2002 eine „Vollmacht für Handelsgeschäfte mit Firmen und Institutionen“ für die Hausbank des Landes Salzburg, die Salzburger Landes-Hypothekenbank AG, aus. Jeweils einzelvertretungsbefugt waren der Leiter der Finanzabteilung, die Leiterin des Budgetreferats und ab 5. Juli 2002 auch ein Mitarbeiter des Budgetreferats. (…)".

(33)

De Salzburger Landes-Hypothekenbank AG is ingedeeld in de sector Financiële ondernemingen (S.12). De deelstaat Salzburg heeft een participatie van 10 % in SLH via Salzburg Beteiligungen GmbH, een houdstervennootschap van de deelstaat Salzburg die 100 % onder zeggenschap van de deelstaat Salzburg staat en ook in de sector Financiële ondernemingen (S.12) is ingedeeld.

(34)

In paragraaf 15.1 op bladzijde 86 van de originele Duitstalige versie van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage, staat te lezen: "Mit 6. Februar 2003 erteilte der Finanzreferent (…) eine weitere Vollmacht, die — im Gegensatz zur gegenüber der Salzburger Landes-Hypothekenbank AG geltenden Vollmacht — an einen unbestimmten Kreis von Kreditinstituten und anderen Institutionen gerichtet war. Diese Vollmacht war inhaltlich an die Vollmacht aus dem Jahr 2002 angelehnt und enthielt auch die Berechtigung zur Erteilung von Untervollmachten. Ebenso waren Konto — und Depotöffnungen bzw. — schließungen durch die drei Bevollmächtigten (Leiter der Finanzabteilung, Leiterin des Budgetreferats, Mitarbeiter des Budgetreferats) möglich, wobei jeweils zwei Bevollmächtigte gemeinsam vertretungsbefugt waren. In weiterer Folge wurde diese Vollmacht Kreditinstituten und Institutionen, mit denen das Land Salzburg Finanzgeschäfte vornahm, vorgelegt.".

(35)

38.

Richtlinien für das Finanzmanagement


(36)

In paragraaf 17.2 op bladzijde 90 van de originele Duitstalige versie van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage, staat te lezen: "Der RH wies — wie bereits 2009 — kritisch darauf hin, dass die Richtlinien für das Finanzmanagement des Landes Salzburg ausdrücklich auch die Erzielung von zusätzlichen Erträgen aus Derivaten als Ziel der Finanzgeschäfte definierten, und betonte das damit verbundene Risiko. Er verwies darauf, dass die zur Ertragsoptimierung abgeschlossenen Derivate mit der Aufgabenerfüllung einer Gebietskörperschaft nicht vereinbar waren.".

(37)

De administratie van de Salzburgse deelstaatregering verstrekte die nota aan de Commissie (Eurostat) tijdens de vergadering tussen de twee instellingen op 28 september 2016.

(38)

In de originele nota: "Für Aufträge, die unmittelbar von der Abteilung 8 veranlasst wurden, trägt die Abteilung 14 keine Verantwortung. (…) Für sämtliche von der Abteilung 8 in Anspruch genommenen Instrumente im Rahmen des Liquiditäts- und Portfoliomanagements besteht nur eine eingeschränkte Prüfpflicht der Abteilung 14.".

(39)

In de originele nota: "Darüber hinaus ist die Geschäftsführung des Versorgungs- und Unterstützungsfonds der Abteilung 8 (Referat 8/02) übertragen. Dieser unselbständige Verwaltungsfonds veranlagt auch Geldmittel des Landes. Diese Veranlagungen und Geldmittel stehen nicht zur Deckung des allgemeinen Liquiditätsbedarfes des Landes zur Verfügung, sondern sind zweckgebunden zu verwenden. Der· Abteilung 8 obliegt die gesamte Gestlonierung des Fondsvermögens und ihr gehen auch alle Kontoauszüge betreffend diesen Verwaltungsfonds zu." (Versorgungs- und Unterstützungsfonds is een pensioenfonds van de deelstaat Salzburg).

(40)

Op bladzijde 27 van de originele Duitstalige versie van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage, staat te lezen: 'Entgegen den sonst üblichen Regelungen in der öffentlichen Verwaltung war die Interne Revision des Landes Salzburg per Erlass des Landesamtsdirektors ausdrücklich von der Prüfung der Gebarung und des Rechnungswesens ausgenommen. Die Interne Revision leitete daraus auch die Unzuständigkeit für die Kontrolle des Finanzmanagements ab. Dies führte zu Kontrolllücken in finanziell relevanten Bereichen, die dazu geeignet waren, fehlerhaftes, unwirtschaftliches Handeln bzw. in letzter Konsequenz strafrechtlich relevante Sachverhalte nicht zu entdecken.'.

(41)

www.salzburg.gv.at/pol/lt-rechnungshof">www.salzburg.gv.at/pol/lt-rechnungshof

(42)

Originele Duitstalige versie: 'Der LRH stellte fest, dass der Rechnungsabschluss ordnungsgemäß und vollständig erstellt wurde. Der Kassenabschluss war korrekt und der buchmäßig ausgewiesene Geldbestand wurde dem LRH durch Bankauszüge nachgewiesen.'.

(43)

Zie eindnoot k.

(44)

Zie eindnoot g.

(45)

Zie de eindnoten r, s, t en u.

(46)

Bijvoorbeeld in de tweede paragraaf van bladzijde 24 van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage, wordt het volgende gesteld: 'Bij financieel beheer is de scheiding van frontoffice (handel) en backoffice (afwikkeling en controle) een essentieel ICS-principe dat bijdraagt aan de kwaliteitsborging, wat het moeilijker maakt om verkeerd te handelen en wat ervoor zorgt dat de voorschriften worden nageleefd en dat transacties traceerbaar zijn.' De originele Duitstalige versie: 'Im Finanzmanagement ist die Trennung von Frontoffice (Handel) und Backoffice (Abwicklung und Kontrolle) ein wesentliches IKS-Prinzip, das zur Qualitätssicherung beiträgt, dolose Handlungen erschwert und die Einhaltung der Vorschriften sowie die Nachvollziehbarkeit der Geschäfte gewährleistet.'.

Verder wordt in paragraaf 9.1 op blz. 72 van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage, het volgende gesteld: 'Omdat het niet mogelijk was het vierogenprincipe na te leven, was er geen sprake van interne controle. Daarom konden mogelijke fouten niet worden ontdekt'. In de Duitse versie: 'Aufgrund der fehlenden Möglichkeit, das Vier-Augen-Prinzip einzuhalten, war eine interne Kontrolle nicht gegeben. Dadurch konnten mögliche Fehler nicht entdeckt werden.'.

(47)

Zoals op blz. 203 van het door de RH in 2013 opgestelde verslag Land Salzburg — Finanzielle Lage

(48)

Zoals in punt 2.2 vermeld, was dit niet het geval.

(49)

Zie eindnoot t.

(50)

Zoals in punt 2.1 uiteengezet, is deze post bedoeld voor de boeking van het aan een derde entiteit verschuldigde geld dat via de rekeningen van de deelstaat Salzburg loopt.

(51)

Zoals te zien is in tabel 1, die gebaseerd is op de balansen van de deelstaat Salzburg, en die voor 2012 deze passiva bevat onder de post Finanzschulden.

(52)

Zie voetnoot 50.

(53)

Dit volgt uit het e-mailverkeer van 27 september 2012 tussen STAT en de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (namelijk het hoofd van de dienst Begroting en het hoofd van de afdeling Financiën, met een vertegenwoordiger van de OeBFA in kopie).

(54)

Dit betekent dat in het geval van discrepanties tussen de door de OeBFA gerapporteerde informatie en de door de deelstaat Salzburg gerapporteerde informatie met betrekking tot de doorlening van middelen, STAT de door de OeBFA gerapporteerde informatie gebruikte voor het bepalen van de Maastrichtschuld omdat deze als de meest betrouwbare informatie wordt beschouwd.

(55)

In de opmerkingen van Oostenrijk van 25 januari 2017 over de voorlopige bevindingen van het onderzoek voert STAT aan dat het de bevoegde entiteiten altijd in kennis heeft gesteld van de consolidatie en de aanpassingen die werden uitgevoerd voor het opstellen van ESR/BTP-gegevens.

(56)

In de opmerkingen van Oostenrijk van 25 januari 2017 over de voorlopige bevindingen van het onderzoek heeft de OeBFA herhaald dat het tot de verantwoordelijkheden van de LRH behoort om de boeking en het gebruik van de leningen van de OeBFA aan de deelstaten te controleren.

(57)

Verzonden op 2 oktober 2012.

(58)

39.

Landesfonds


(59)

Dergelijke in OeNB's database van individuele effecten opgenomen informatie kwam niet uit de rekeningen van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering, maar van de tegenpartij (d.w.z. de kredietverstrekker).

(60)

Aan de Commissie (Eurostat) verstrekte e-mail van 21 september 2011.

(61)

E-mail van 31 augustus 2012.

(62)

Inleiding, punt 1.5 van het werkdocument van de diensten van de Commissie bij dit verslag.

(63)

Finanzierungsinstrumente der Gebietskörperschaften mit Schwerpunkt Land Salzburg, www.rechnungshof.gv.at/fileadmin/downloads/2009">www.rechnungshof.gv.at/fileadmin/downloads/2009

(64)

Gemeenten.

(65)

Originele Duitstalige versie: Das Land Salzburg führte Derivativgeschäfte mit hohem Volumen und Risiko durch, ohne über den gesamten Zeitraum über die damit verbundenen Risiken und die Gesamtrisiken seiner Finanzierungen ausreichend informiert gewesen zu sein. Ausführliche schriftliche Richtlinien sowie laufende Risikoanalysen und umfassende Bewertungen des gesamten Portfolios wurden erst rd. fünf Jahre nach Aufnahme der Geschäfte eingeführt. Das erzielte Bruttoergebnis aus Derivativgeschäften von 210,38 Mill. EUR wurde in Höhe von 65,04 Mill. EUR dem Landeshaushalt zugeführt.

(66)

Zie eindnoot t.

(67)

Namelijk dat het hoofd van de dienst Begroting had gehandeld in strijd met het beleid en de dienstaanwijzingen van de administratie van de deelstaatregering, dat de volmachten van het hoofd van de dienst Begroting waren ingetrokken en dat een aantal transacties vroegtijdig waren beëindigd.

(68)

Die werknemer was een voormalige werknemer van Deutsche Bank die sinds 2002 financiële transacties tussen Deutsche Bank en deelstaat Salzburg had geregeld.

(69)

Bladzijde 34 van de originele Duitstalige versie van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage: 'Der zuständige Finanzreferent Mag. David Brenner und der Leiter der Finanzabteilung vereinbarten am 15. Oktober 2012 die Auflösung der meisten Fremdwährungsgeschäfte und eines großen Teils der übrigen Geschäfte ohne Nachteil für den Rechnungsabschluss. Protokolle über diese Vereinbarung sowie über Gespräche mit dem Finanzbeirat konnten nicht vorgelegt werden. Der Vereinbarung lag keine schriftliche Strategie zugrunde. Von Oktober bis Dezember 2012 beendete das Land rd. 300 Finanzgeschäfte (davon 245 Derivate) vor Ablauf ihrer Fälligkeit. Die Abwicklung und Entscheidung über die Auflösung der Einzelgeschäfte lag im Ermessen eines einzelnen Mitarbeiters.'.

(70)

Blz. 166-167 van het door de RH in 2013 opgestelde verslag Land Salzburg — Finanzielle Lage.

(71)

Blz. 67 van het door de RH in 2013 opgestelde verslag Land Salzburg — Finanzielle Lage

(72)

www.salzburg.com/nachrichten/salzburg/politik/sn">www.salzburg.com/nachrichten/salzburg/politik/sn

(73)

Finanzierungsinstrumente der Gebietskörperschaften in den Ländern Burgenland und Salzburg; Follow-up-Überprüfung, www.rechnungshof.gv.at/berichte/ansicht/detail

(74)

In dit follow-upverslag werd de volgende conclusie getrokken: 'De deelstaat Salzburg voerde bijna alle aanbevelingen van de RH uit. De deelstaat bleef echter complexe, risicovolle derivatentransacties sluiten om extra inkomsten te genereren. De risicoposities werden echter aanzienlijk beperkt door het sluiten van aanvullende afdekkingstransacties.' In de Duitse versie: "Das Land Salzburg setzte fast alle Empfehlungen des RH um. Es schloss jedoch weiterhin komplexe — mit Risiko behaftete — Derivativgeschäfte ab, um dadurch zusätzliche Erträge zu erwirtschaften. Allerdings wurden durch den Abschluss zusätzlicher Sicherungsgeschäfte die Risikopositionen stark reduziert.".

(75)

Op bladzijde 34 van de originele Duitstalige versie van het door de RH in 2013 opgestelde verslag, Land Salzburg — Finanzielle Lage, staat te lezen: 'Von Oktober bis Dezember 2012 beendete das Land Salzburg rd. 300 Finanzgeschäfte (davon 245 Derivate) vor Ablauf der Fälligkeit ohne konkrete schriftliche Strategie.'.

(76)

In de originele Duitstalige versie: 'Wir unsererseits waren sehr interessiert an den Zwischenberichten über die Finanzen des Landes Salzburg, um uns ein Bild zu machen von den Änderungen/Revisionen die auf uns zukommen, bzw. welchen Machinationen und Manipulationen wir da aufgesessen sind.'.

(77)

Vier dagen vóór de BTP-kennisgeving van april 2013.

(78)

"Eurostat maakt een voorbehoud ten aanzien van de kwaliteit van de door Oostenrijk meegedeelde gegevens, vanwege onzekerheid over het statistische effect van de conclusies van het verslag van de financiële controledienst over de deelstaat Salzburg, dat op 9 oktober 2013 is gepubliceerd. In het verslag worden tekortkomingen aan het licht gebracht ten aanzien van het financiële beheer en de volledigheid van de overheidsrekeningen van de deelstaat Salzburg. De statistische implicaties van de audit van de PBT-gegevens worden door het Oostenrijkse bureau voor de statistiek in samenwerking met Eurostat onderzocht, om de exacte effecten op 2012 en voorgaande jaren te verduidelijken. Het is mogelijk dat dit een opwaartse herziening van de overheidsschuld van bijna een half procent van het bbp tot gevolg heeft, met meer kleine herzieningen van het overheidstekort, op basis van de op dat moment beschikbare informatie.".

(79)

Paragraaf B.18 van de opmerkingen van STAT, bijlage II bij het begeleidende werkdocument van de diensten van de Commissie.

(80)

Finanzierungsinstrumente der Gebietskörperschaften in den Ländern Burgenland und Salzburg; Follow-up-Überprüfung, www.rechnungshof.gv.at/berichte/ansicht/detail">www.rechnungshof.gv.at/berichte/ansicht/detail

(81)

In de opmerkingen van Oostenrijk van 25 januari 2017 over de voorlopige bevindingen van het onderzoek stelt de OeNB dat Europese of nationale wetgevingen de OeNB niet wettelijk verplichten om gegevens aan Eurostat te rapporteren. Toch was het de facto de OeNB die tot september 2014 de Oostenrijkse ESR-tabel 27 aan Eurostat rapporteerde. Bovendien was het de OeNB die alle vragen in het kader van de controle van ESR-tabel 27 door Eurostat beantwoordde, waaruit blijkt dat de OeNB een effectieve en operationele verantwoordelijkheid voor die tabel had.

(82)

Zie punt 2.3.4.

(83)

Met name het totale aantal verslagjaren voor de rapportage in 2012 (voor de jaren 2008 tot en met 2011) en in 2013 (voor de jaren 2009 tot en met 2012), volgens de formule dat in jaar n verstrekte gegevens betrekking hebben op de jaren n-1, n-2, n-3 en n-4.

(84)

Voor zover de Commissie weet, hebben de statistische instanties nooit onderzocht of die inconsistenties op puur conceptuele kwesties waren gebaseerd. De Commissie heeft vastgesteld dat een aanzienlijk deel van die inconsistenties in feite geen verband hield met dergelijke verschillen in concepten tussen de definities van Maastrichtschuld en nationale schuld.

(I)

De video van die persconferentie is hier te bekijken: www.salzburg.com/nachrichten/salzburg/politik/sn">www.salzburg.com/nachrichten/salzburg/politik/sn


(II)

In de bijeenkomst tussen de Commissie en STAT op 26 september 2016,

Commissie: "In april 2014 meldde u een toename van de schuld met circa 1,2 miljard EUR, wat betekent dat STAT de schuld van de deelstaat Salzburg op circa 2,3 miljard EUR schatte. In zijn balans rapporteerde de deelstaat Salzburg echter slechts een schuld van ongeveer 1,4 miljard EUR. Hoe kon STAT dit schatten zonder de cijfers te kennen?".

STAT: 'We hadden de informatie over de 'Rechtsträgerfinanzierung" van de OeBFA en we weten dat het Wohnbaufonds een deel van de via de 'Rechtsträgerfinanzierung' verstrekte bedragen ontving. We gebruikten de door de OeBFA verstrekte informatie en niet de informatie die rechtstreeks door de deelstaat Salzburg werd verstrekt.".

Commissie: 'Omvatten deze cijfers alleen de schuld van de deelstaat Salzburg als een institutionele eenheid of ook de schuld van andere eenheden die samen de 'Deelstaat Salzburg" vormen in de nationale rekeningen?".

STAT: "De 2,3 miljard EUR omvatte ook de schuld van het Wohnbaufonds.".

Commissie: 'Waar is het Wohnbaufonds ingedeeld in de nationale rekeningen? Hoe worden de door de OeBFA verstrekte en via de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (kernbudget) lopende leningen aan het Wohnbaufonds (extrabudgettaire eenheid) in de nationale rekeningen ingedeeld?'.

STAT: 'Het Wohnbaufonds is ingedeeld in de sector overheid en de via de 'Rechtsträgerfinanzierung" verstrekte bedragen worden direct aan het Wohnbaufonds toegewezen.".

STAT: 'De door de rapporterende eenheden verstrekte gegevens worden vergeleken met de gegevens afkomstig van OeBFA, en indien deze gegevens niet overeenkomen, passen we ze aan zodat ze de gegevens van de OeBFA weerspiegelen.'.

Commissie: 'Heeft STAT voor de betrokken jaren, 2002-2012, ooit relevante discrepanties opgemerkt tussen de door OeBFA gerapporteerde gegevens en de door de deelstaat Salzburg gerapporteerde gegevens?'.

STAT: 'Ja, altijd.'.


(III)

Op de bijeenkomst tussen de Commissie en STAT op 26 september 2016 werd STAT gevraagd wat zijn bevoegdheden zijn met betrekking tot de juistheid en volledigheid van de door de entiteiten gerapporteerde gegevens, waarop STAT antwoordde: "STAT is wettelijk verplicht om de gevraagde gegevens te verstrekken en stelt onder meer op basis van die gegevens de gegevens van de nationale rekeningen op. De deadline voor indiening van de gegevens bij STAT is eind mei, en tot midden juli is het mogelijk om open vragen te stellen aan de gegevensverstrekkers of om de doorgestuurde gegevens bij te werken. Als er over de doorgestuurde gegevens twijfel bestaat, is het mogelijk om de entiteiten te raadplegen en gegevens van voorgaande jaren te gebruiken. Tot 16 september kunnen de rapporterende eenheden bijgewerkte gegevens en nadere toelichting verstrekken. STAT heeft ook de mogelijkheid om de gegevens te wijzigen, maar is niet gemachtigd om de entiteiten gegevenswijzigingen op te leggen. (…) De Gebarungsstatistik (d.w.z. de statistieken van de overheidsfinanciën) worden als input bij de opstelling van de gegevens van de nationale rekeningen gebruikt. De deelstaatoverheden kunnen gegevens opstellen op basis van hun regels/procedures, maar dit heeft geen gevolgen voor de nationale rekeningen omdat die op basis van het ESR worden opgesteld en onder de verantwoordelijkheid van STAT vallen. De deelstaten kunnen hun twijfels uiten over bepaalde resultaten van de opstelling die ook in de besprekingen van het nationale stabiliteitspact worden weerspiegeld, maar dit heeft geen invloed op de opstelling door STAT.".


(IV)

Tijdens de bijeenkomsten met de administratie van de Salzburgse deelstaatregering informeerde de Commissie of het mogelijk was dat de onderrapportage zelfs vóór 2010 begon. De administratie van de Salzburgse deelstaatregering antwoordde: "We beschikken niet over die informatie omdat we niet in staat waren de rekeningen van voorgaande jaren opnieuw te controleren. De Federale Rekenkamer heeft ons gevraagd om de vorige rekeningen te corrigeren. Vanuit praktisch oogpunt is dit echter niet mogelijk (…)" en daarom, "(…) kunnen we niet uitsluiten dat in de jaren voorafgaand aan 2010 verplichtingen niet werden gerapporteerd.".


Op de vraag vanaf wanneer de geheime bankrekeningen van de deelstaat Salzburg werden geopend, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: 'Vanaf 2003.'.


Op de vraag of de RH informatie over deze geheime bankrekeningen had verkregen, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering tot slot: "Terwijl [het hoofd van de dienst Begroting] voor de in 2009 afgesloten controle [door de RH] waarschijnlijk alle gevraagde informatie met betrekking tot de jaren 2007 en 2008 verstrekte, was dit bij de opvolgingscontrole in 2011 niet het geval. Voor die laatste controle verstrekte [het hoofd van de dienst Begroting] niet alle gevraagde informatie. Bijgevolg kan worden geconcludeerd dat er vóór 2007 geen geheime boekhouding was.".


(V)

Toen tijdens de bijeenkomst met de LRH gevraagd werd commentaar te geven bij de opname van deze wettelijke bepaling in de begrotingswet van de deelstaat, voerde het hoofd van de LRH aan: "Voor de deelstaatregering van Salzburg is het speculatieve deel van de portefeuille nu gesloten. [Het hoofd van de dienst Begroting] was verantwoordelijk (...) voor de opname van artikel IV in de begrotingswet van de deelstaat van 2006. [Het hoofd van de dienst Begroting] wenste dit en destijds deed de Landtag alles wat [het hoofd van de dienst Begroting] wilde doen. Ook de administratie van de Salzburgse deelstaatregering stemde hiermee in. Als gevolg van deze wijziging was het mogelijk om de financiële activa van het Landeswohnbaufonds te gebruiken voor het uitvoeren van derivatentransacties. [De toenmalige Finanzreferent] richtte het Versorgungs- und Unterstützungsfonds (VuF) op, in de eerste plaats voor fiscale doeleinden. Het was mogelijk om in dit fonds geld te verzamelen en om inkomsten te genereren zonder daar belastingen op te betalen. Niettemin waren dergelijke transacties de facto al in 2002 begonnen.".


(VI)

Toen werd gevraagd commentaar te geven bij de omvang van de volmachten die tijdens het jaar aan het hoofd van de dienst Begroting werden verleend, verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "[Het hoofd van de dienst Begroting] genoot een uitstekende reputatie in Oostenrijk. [Het hoofd van de dienst Begroting] was lid van de VR-commissie en werd zeer gewaardeerd. Daarom werden nooit vragen gesteld bij het feit dat ze zoveel macht had gekregen.".


(VII)

Gevraagd naar de beslissing om de dienst Begroting niet te laten rapporteren aan de dienst Boekhouding, verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "In 2003 en 2004 waren er problemen tussen de diensten 8/02 en 8/04 in verband met de door dienst 8/02 te verstrekken gegevens die dienst 8/04 nodig had om een correcte boekhouding te voeren. De achtergrond van deze problemen was de oprichting van een nieuw extrabudgettair fonds, het zogenaamde 'VuF' (een pensioenfonds) in 2003. Dienst 8/04 vroeg specifieke informatie over dit nieuwe fonds om de gerelateerde transacties correct in het boekhoudsysteem te kunnen boeken. De Finanzreferent nam toen de beslissing dat de verantwoordelijkheid voor dit fonds volledig bij dienst 8/02 zou liggen en dat dienst 8/04 zich niet moest bemoeien met en geen informatie moest vragen over het VuF. Alle boekhoudkundige kwesties moesten worden uitgevoerd door dienst 8/02 of zoals voorgeschreven door dienst 8/02. In een interne nota (Aktenvermerk) van 14 februari 2008 is vermeld dat het vierogenprincipe hier niet werd gerespecteerd. In die nota werd verduidelijkt dat het vierogenprincipe in de toekomst moest worden gerespecteerd en dat dienst 8/04 — voorheen afdeling 14 — verantwoordelijk is voor het toezicht op de uitvoering van betalingen. Interne uitgaven en ontvangsten, d.w.z. betalingen tussen het kernbudget en het fonds (Innenumsätze) waren nog steeds vrijgesteld van de toepassing van het vierogenprincipe. Met deze nota werd de vorige nota van 2 februari 2004 gecorrigeerd. In 2002 was de dienst Boekhouding van de deelstaat Salzburg een zelfstandige afdeling. In de loop van een organisatorische herstructurering werd afdeling 14 toegewezen aan afdeling 8 en kreeg ze de status van een dienst (8/04) binnen afdeling 8. Tussen 2004 en 2008 werden de rekeningen van het VuF niet door de boekhoudkundige dienst geboekt of gecontroleerd.".


(VIII)

Tijdens de bijeenkomst met de Commissie op 28 september 2016 verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: 'Het succes van het VuF was zeer gewenst. De resultaten van dit fonds maakten het mogelijk om jaarlijks een aanzienlijk bedrag over te dragen aan de begroting.'.


(IX)

Tijdens de bijeenkomst met de Commissie op 28 september 2016 verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "De voornoemde nota van 2004 was nodig omdat de transacties een zekere dynamiek hadden bereikt; ze werden op korte termijn en snel afgewikkeld. Bij dit type transacties was het nodig snelle beslissingen te treffen, wat het noodzakelijk maakte een dergelijk besluit te nemen (de nota van 2004).".


(X)

Toen het voormalige hoofd van de dienst Boekhouding van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering (en het hoofd van de LRH in de periode 2007-2012) tijdens de bijeenkomst met de Commissie op 28 september 2016 werd gevraagd naar zijn algemene bezorgdheid over de swaptransacties, antwoordde hij: "De eerste swaptransacties werden waarschijnlijk in 2003 uitgevoerd. De dienst 8/04 wilde de gerelateerde kasstromen reconstrueren. Dat was echter onmogelijk vanwege de complexiteit van deze transacties en omdat het personeel van dienst 8/04 niet voldoende gekwalificeerd was — het was erg moeilijk en uitermate tijdrovend om deze activiteiten te controleren. De dienst 8/02 klaagde bij hogere entiteiten dat de door dienst 8/04 gestelde vragen de bedrijfsprocessen blokkeerden. Er waren hevige discussies met de Finanzreferent en het hoofd van de afdeling Financiën. De Finanzreferent — (…) — besloot dat het succes van het VuF een prioriteit was en daarom werd het van vitaal belang geacht dat de dienst 8/02 efficiënt kon werken. Bijgevolg werd besloten dat dienst 8/04 de activiteiten van dienst 8/02 niet mocht blokkeren met vragen. Dit besluit en de nieuwe verdeling van taken tussen dienst 8/02 en dienst 8/04 werden schriftelijk vastgelegd in de voornoemde nota van 2 februari 2004."


Het voormalige hoofd van de afdeling Boekhouding verklaarde ook: "Dienst 8/04 trachtte zich tegen deze situatie te verzetten, maar moest noodgedwongen aanvaarden dat er een afzonderlijke boekhoudkundige entiteit, namelijk het VuF, bestond die van de toezichtstaken van dienst 8/04 was uitgesloten. In deze afzonderlijke boekhoudkundige entiteit werden beleggingstransacties uitgevoerd en werden vragen over die transacties als ongewenst beschouwd. Er werd gezegd dat de verduidelijking van deze transacties door dienst 8/02 te tijdrovend was. Ik begrijp dat er een aantal transacties waren die als interne transacties werden beschouwd. Dienst 8/02 voerde ook beleggingstransacties uit. Toen echter in 2004 werd besloten dat dienst 8/04 deze transacties niet mocht controleren, mochten we er niet langer informatie over vragen.".


(XI)

Volgens de administratie van de Salzburgse deelstaatregering werden de essentiële boekhoudkundige activiteiten effectief geleid door het hoofd van de dienst Begroting en voerde het personeel in de dienst Boekhouding altijd haar orders uit, ook al was ze formeel niet het hoofd van de Dienst boekhouding. Verder werd verklaard dat het hoofd van de dienst Begroting zelf in het boekhoudsysteem kon werken.


(XII)

Op de vraag of er een interne richtlijn was geweest om de dienst Begroting uit te sluiten van controles door de Interne Controle, antwoordde de administratie van de deelstaatregering dat er naar haar weten "(...) geen specifieke richtlijn was op grond waarvan dienst 8/02 niet hoefde te worden gecontroleerd. In feite had de Interne Controle vanaf 1999 niet de taak om de hele administratie van de Salzburgse deelstaatregering te controleren."


(XIII)

Fragment uit de inleidende verklaring van het hoofd van de LRH tijdens de bijeenkomst met de Commissie op 27 september 2016:


"Met de implementatie van het 'Landesrechnungshofgesetz' fungeert de LRH sinds 1993 als onafhankelijke, hoogste controle-instantie. De LRH houdt zich aan de voorschriften van de wet, hoewel de Landtag zich ook het recht voorbehoudt om specifieke controles te vragen. Ook lokale overheidsinstellingen kunnen de LRH tips over specifieke zaken geven voor controledoeleinden. Wat de LRH precies kan controleren, is vastgesteld in hoofdstuk 6 van het 'Landesrechnungshofgesetz'. De belangrijkste gebieden die kunnen worden gecontroleerd zijn onder meer: het financieel beheer van en de naleving van de wet ("Gebarung") door de deelstaatregering van Salzburg en haar middelen, stichtingen, vennootschappen of andere entiteiten; de ontvangers van financiële overheidssteun en het financiële beheer van, en de naleving door, de lokale overheden met minder dan 10 000 inwoners. De verantwoordelijkheid voor lokale overheden met 10 000 en meer inwoners ligt bij de RH. Wat de 'Gebarung' betreft, zijn de controles door de LRH gericht op de vraag of de naleving van de wet is verzekerd en de cijfers juist zijn berekend en/of op de economische efficiëntie en effectiviteit. Entiteiten waarin de deelstaatregering van Salzburg meer dan 25 procent van het eigen vermogen bezit, kunnen worden gecontroleerd. Ook elke instelling of persoon die financiële overheidssteun ontvangt, kan worden gecontroleerd. De LRH kan echter vrij beslissen over de vraag of een entiteit dient te worden gecontroleerd. De LRH vermeldt in zijn verslagen de belangrijkste bevindingen alsook zijn suggesties en aanbevelingen. Er kan een vervolgonderzoek worden uitgevoerd om na te gaan of de suggesties en aanbevelingen door de desbetreffende dienst zijn geïmplementeerd. Het is niet mogelijk om de uitvoering van suggesties en aanbevelingen af te dwingen. De kracht van de LRH ligt in de openbaarheid van zijn verslagen. De LRH is onafhankelijk en er is geen wederzijdse controle tussen de RH en de LRH (zie ook artikel 127, lid 1, van de Oostenrijkse grondwet waarin gesteld wordt dat de LRH niet ondergeschikt is aan de RH). De jaarrekeningen van de deelstaatregering van Salzburg waren tot 1 april 2012 niet het voorwerp van een duidelijke controlebevoegdheid. Dat betekent dat de LRH niet verplicht was om te controleren, maar kon besluiten om onder bepaalde omstandigheden controles te verrichten. Tussen 2005 en 2008 was er een initiatief voor het uitvoeren van vrijwillige controles aangezien er geen duidelijke regels voor een dergelijke procedure waren. In 2009 startte de LRH met de eerste zelf geïnitieerde controle van de jaarrekening van de deelstaatregering van Salzburg over het verslagjaar 2008. Er was echter geen duidelijke controleprocedure en [er was] een gebrek aan wettelijke voorschriften voor deze [soort] controle, en bovendien was de beschikbare kennis voor het uitvoeren van de controle van een jaarrekening beperkt. De jaarrekeningen over 2009 en 2010 werden binnen hetzelfde beperkte kader gecontroleerd. In de periode 2002-2012 werd de afdeling Financiën zelf nooit aan een gedetailleerde controle door de LRH onderworpen. Dat was ook een gevolg van de coördinatie tussen de RH en LRH. De RH heeft het recht om de deelstaatregering van Salzburg te controleren en heeft ook het recht om de jaarrekening te ontvangen en te controleren (zie de artikelen 18 en 20 van het 'Landesrechnungsgesetz' van 1930, laatst gewijzigd op 30 augustus 2010). Gedurende al die jaren dreef [het hoofd van de dienst Begroting] in wezen niet alleen handel maar voerde ze ook de boekhouding, en was er niemand die echt controleerde wat ze precies deed. In 2010 ontwikkelde de LRH een controleprocedure en werden gesprekken gestart met het parlement om een rechtsgrondslag voor een verplichte controle te creëren. De Rechnungsabschluss van 2011 was de eerste verplichte controle door de LRH van de rekeningen van de deelstaat Salzburg. De RH en LRH coördineerden de controle. Omdat de LRH wist dat de RH de controles van de deelstaat Salzburg uitvoerde, voerde hij ze niet zelf uit.".


(XIV)

Op de vraag wat op het moment van de gebeurtenissen in kwestie door de LRH werd gecontroleerd, antwoordde het voormalige hoofd van de LRH: 'De LRH had slechts een beperkt aantal personeelsleden en middelen. Voor de periode 2008-2011 werd de 'Rechnungsabschluss" door de LRH geanalyseerd. De gegevens worden eind maart of begin april naar de LRH verzonden. De LRH was verplicht om binnen 4 weken een verslag in te dienen bij het parlement. We hadden twee controleurs die de gegevens controleerden, en daarna moesten we wachten op het commentaar van de afdeling Financiën. Deze twee controleurs hebben slechts vier of vijf weken om hun controles uit te voeren. Dat betekent dat we alleen steekproefsgewijze controles tussen de jaren kunnen uitvoeren en dat we ons moeten concentreren op trendbreuken. Het parlement wist dat de door de LRH uitgevoerde analyse niet te vergelijken was met het werk van accountantskantoren en dat deze analyse niet gelijkstaat aan een certificering. De rechtsgrondslag op basis waarvan de LRH werkt, laat alleen toe audits uit te voeren, en daarom moesten we deze economische analyses 'audits' noemen. We waren niet in staat de gehele portefeuille van de deelstaatregering van Salzburg te analyseren. Dat was ook een deel van de overeenkomst met de RH in verband met de coördinatie van de controleprojecten.".


(XV)

Het huidige hoofd van de LRH verklaarde: 'Het punt is dat er destijds bij de LRH een gebrek aan kennis was over hoe dergelijke transacties moesten worden gecontroleerd.'.


(XVI)

Tijdens de bijeenkomst met de administratie van de Salzburgse deelstaatregering vroeg de Commissie het voormalige hoofd van de LRH of de conclusie in de verslagen van de LRH voor de jaren 2008 tot en met 2011, 'Uit de door de LRH uitgevoerde controles bleek dat de boekhouding en de jaarrekening naar behoren werden opgesteld en volledig waren. Het kassaldo is correct en wordt onderbouwd door bankafschriften' betekende dat daadwerkelijk een kruiscontrole met bankafschriften werd uitgevoerd, waarbij de Commissie beklemtoonde dat dergelijke slotopmerking doorgaans pas wordt toegevoegd als een interne of externe controle is uitgevoerd. Op deze vraag antwoordde het voormalige hoofd van de LRH: 'We hebben die kruiscontrole niet uitgevoerd.'.


(XVII)

Tijdens de bijeenkomst met de administratie van de deelstaat stelde de Commissie het voormalige hoofd van de LRH ook vragen met betrekking tot zijn vroegere hoedanigheid als hoofd van de afdeling Boekhouding van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering. De Commissie vroeg meer bepaald waarom hij — gezien zijn ervaring met het financieel beheer van de deelstaat Salzburg en zijn algemene bezorgdheid — besloot om een economische analyse uit te voeren in plaats van een controle in het kader van LRH's controles van het financieel beheer van de deelstaat Salzburg voor de jaren 2008 tot en met 2011. Het voormalige hoofd van de LRH verklaarde: (…) in overleg met de voorzitter van de Landtag van Salzburg werd besloten om de discussie over minder belangrijke details te vermijden en analyses voor te leggen die de belangrijkste ontwikkelingen rond de jaarrekeningen weergeven.".


(XVIII)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd wie voor de financiële aangelegenheden van het Landeswohnbaufonds verantwoordelijk was, d.w.z. welke persoon daadwerkelijk de transacties verrichtte en de boekhouding voerde namens het Landeswohnbaufonds, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering. "[het hoofd van de dienst Begroting]".


(XIX)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd hoe het in de praktijk mogelijk was om het vierogenprincipe na te leven in een dienst met slechts drie werknemers, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "(…) het hoofd van afdeling 8 [afdeling Financiën] was ook bevoegd om te tekenen" en 'Natuurlijk kon het vierogenprincipe niet worden gewaarborgd. Bovendien werden handtekeningen vaak vervalst.'.


(XX)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of in 2002 en 2003 al geheime rekeningen bestonden, antwoordde de vertegenwoordiger van de RH: "Er was geen informatie over geheime bankrekeningen bekend tijdens de twee controles van de 'Regionale Financieringsinstrumenten' in 2009 en 2012. Het was pas tijdens de controle die uitmondde in het verslag van oktober 2013 dat bankrekeningen onder de loep werden genomen.".

De administratie van de Salzburgse deelstaatregering vulde de verklaring van de RH aan met de volgende toelichting: "Alles werd weergegeven in de 'Voranschlagsunwirksamen Gebarung' en de RH ging ervan uit dat de swap- en derivatentransacties aan onderliggende transacties waren gelinkt. Daarnaast legde [het hoofd van de dienst Begroting] vervalste notulen voor aan de RH.".


(XXI)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie naar de taken van de Finanzbeirat werd geïnformeerd, verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "De Finanzbeirat had de taak om te rapporteren aan de persoon in de deelstaatregering die verantwoordelijk was voor financiële zaken (d.w.z. de Finanzreferent)." En ook: 'De richtlijnen werden begin 2006 door de 'Finanzreferent" ondertekend. Daarna stelde [het hoofd van de dienst Begroting] de verslagen voor de Finanzbeirat op. De door [het hoofd van de dienst Begroting] verstrekte verslagen omvatten echter niet alle transacties; deze onjuiste rapportage aan de Finanzbeirat begon rond 2005/06.".

Op de vraag hoe het mogelijk was geweest dat bij de in 2011/2012 door de RH uitgevoerde controle geen inconsistenties in de jaarrekening werden gevonden, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering bovendien: "De indicatoren die [het hoofd van de dienst Begroting] naar de RH had gestuurd, waren allemaal verkeerd.".


(XXII)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd vanaf wanneer de niet-gerapporteerde bankrekeningen werden geopend, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: 'Vanaf 2003'.


(XXIII)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd wat de 'Voranschlagsunwirksame Gebarung' bevatte en waarom dat deel van de 'Gebarung' niet werd gecontroleerd, verklaarde de LRH: ' In dat deel van de begroting worden normaal transitorische posten geboekt. Niemand vermoedde dat in dat deel ook saldi werden geboekt. Vandaag wordt de 'Voranschlagsunwirksame Gebarung" grondig gecontroleerd.".


(XXIV)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd wat in de geheime bankrekeningen werd geboekt, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "(…) In sommige gevallen werden voor de afwikkeling van financiële transacties tussenrekeningen gebruikt die zowel uitstromen als instromen bevatten (…). Voor deze bankrekeningen was geen informatie over de schuld beschikbaar. Deze informatie werd gegenereerd met de steun van de betrokken banken. Wij vroegen de banken schriftelijk om opheldering over de rekeningen. Op basis van de antwoorden op onze brieven konden we de schuldstand bepalen. (…).".


(XXV)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd waarom de aanzienlijke mutaties in de 'Voranschlagsunwirksamen Gebarung' nooit werden gecontroleerd, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "De samenvoeging van taken en de beschikbaarheid van personeel om al die informatie te controleren resulteerden in [een toestand van] 'ondoorgrondelijkheid'.

Het voormalige hoofd van de dienst boekhouding en van de LRH verklaarde: 'De dienst Boekhouding en de Rekenkamer van de deelstaat, destijds onder leiding van mezelf, hebben inderdaad vragen gesteld over de enorme bedragen die in de 'Voranschlagsunwirksamen Gebarung" werden geboekt. [Het hoofd van de dienst Begroting] verklaarde echter dat de bedragen verband hielden met afgesloten renteswaps. Als ze bijvoorbeeld een renteswap voor een bedrag van 10 miljoen EUR (vast naar variabel) afsloten, bedroeg het totaal van de in de 'Voranschlagsunwirksamen Gebarung' gepresenteerde bedragen 20 miljoen EUR (10 miljoen EUR voor vast en 10 miljoen EUR voor variabel) zonder enig effect op de inkomsten en uitgaven (kasstromen).".


(XXVI)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of de RH geen aanwijzingen voor het bestaan van geheime bankrekeningen vond, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "Terwijl [het hoofd van de dienst Begroting] voor de in 2009 afgesloten controle [door de RH] waarschijnlijk alle gevraagde informatie met betrekking tot de jaren 2007 en 2008 verstrekte, was dit bij de opvolgingscontrole in 2011 niet het geval. Voor die laatste controle verstrekte [het hoofd van de dienst Begroting] niet alle gevraagde informatie. (…).".

(XXVII)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of zelfs de rente met betrekking tot niet-gerapporteerde leningen niet werd gerapporteerd, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: 'De rente werd niet gerapporteerd omdat voor die leningen nettoboekingen werden gedaan.'.


(XXVIII)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of de OeNB tijdens de consolidatieprocessen één bron van ruwe gegevens en één output van dezelfde bron van ruwe gegevens gebruikte, hoewel twee bronnen van ruwe gegevens beschikbaar waren, antwoordde de OeNB: 'Ja'.


(XXIX)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd welke acties worden ondernomen en welke informatie wordt uitgewisseld met de LRH als de informatie met betrekking tot door de OeBFA verstrekte leningen niet identiek is aan de door de deelstaten gerapporteerde informatie, antwoordde de OeBFA: 'De verzending van deze informatie naar de LRH maakt deel uit van het werk voor de sluiting van rekeningen door de LRH. In die zin zijn de kruiscontroles de taak van de LRH, en niet die van de OeBFA, wat betekent dat we geen kruiscontroles uitvoeren op deze gegevens. Ook hebben we van de LRH nooit enige feedback ontvangen waarin stond dat er discrepanties waren tussen de gegevens.'.


(XXX)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd welk type informatie de LRH van de OeBFA ontving en hoe die informatie werd gebruikt, antwoordde de vertegenwoordiger van de LRH: "De OeBFA ontving de jaarrekeningen van de deelstaat Salzburg, dus had de OeBFA kruiscontroles moeten uitvoeren. (…).".


(XXXI)

Op de vraag of [het hoofd van de dienst Begroting] renteswaps had verricht, antwoordde het voormalige hoofd van de LRH en voormalig hoofd van de afdeling Boekhouding: 'Iedereen wist dat deze complexe swaptransacties werden verricht, ook de rekenkamers en het deelstaatparlement.'.


(XXXII)

Tijdens het onderzoek van de Commissie op 28 september 2016 verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "In juli 2012 onderzocht het hoofd van afdeling 8 [de afdeling Financiën] een aantal financiële posities en werden een aantal transacties geannuleerd.".


(XXXIII)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of de RH STAT informatie kon verstrekken over lopende controles, verklaarde de RH: "De RH voert zijn controles uit volgens nationale en internationale normen. De procedure is dat elk opgesteld verslag eerst intern wordt besproken. Vervolgens krijgen de gecontroleerde instellingen de gelegenheid om binnen 3 maanden opmerkingen in te dienen over de voorstellen die de RH in zijn verslag heeft geformuleerd. De ontvangst van deze opmerkingen wordt bevestigd en de opmerkingen worden in de eindverslagen weergegeven en op hun beurt door de RH becommentarieerd. Dit was ook het geval met het follow-upverslag van de RH met betrekking tot de deelstaat Salzburg. Het op 6 december 2012 gepubliceerde eindverslag omvatte de antwoorden en opmerkingen van de deelstaat Salzburg. De opmerkingen van de deelstaat Salzburg omvatten niets dat wees op de problemen die later op de persconferentie van de administratie van de Salzburgse deelstaatregering op 6 december 2012 werden bekendgemaakt. Na de onthulling van deze problemen startte de RH een nieuwe controle die resulteerde in het verslag van de RH van oktober 2013.".


(XXXIV)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd geïnformeerd naar de procedures die door de RH werden gevolgd tussen het finaliseren van een verslag en de publicatie ervan, verklaarde de RH: 'De onderzochte instelling krijgt het verslag op de dag dat het wordt gepubliceerd. De belangrijkste belanghebbenden krijgen het verslag een paar dagen eerder.'.

Verder verklaarde de LRH: 'De hele procedure is strak geregeld. Zo krijgt de gecontroleerde entiteit drie maanden om opmerkingen in te dienen. Het voorlopige verslag werd naar de administratie van de Salzburgse deelstaatregering verstuurd, die tot eind juli 2012 de tijd kreeg om opmerkingen in te dienen. De administratie van de Salzburgse deelstaatregering diende geen opmerkingen in, hoewel ze wist dat er een probleem was. Sommige personen waren op de hoogte van het probleem, maar besloten om de RH niet in kennis te stellen.'.


(XXXV)

Tijdens het onderzoek van de Commissie op 28 september 2016 verklaarde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "Pas in oktober 2012 deelde [het hoofd van de afdeling Financiën] ons op een vergadering van de 'Finanzbeirat' mee dat de door ons onderzochte portefeuille in feite slechts een deel van de totale portefeuille van de deelstaat Salzburg was" en "De indicatoren die [het hoofd van de dienst Begroting] naar de Finanzbeirat had verzonden, waren allemaal verkeerd.".


(XXXVI)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd waarom het probleem van de onjuiste rapportage voor de administratie van de Salzburgse deelstaatregering een intern probleem bleef tussen mei 2012 en 6 december 2012 en meer in het bijzonder waarom de RH, de LRH en het Oostenrijks bureau voor de statistiek niet op de hoogte werden gebracht, antwoordde de administratie van de Salzburgse deelstaatregering: "[Het hoofd van de afdeling Financiën] mengde zich niet in de door [het hoofd van de dienst Begroting] verrichte transacties. In plaats daarvan wierf [het hoofd van de afdeling Financiën] [een voormalige werknemer van Deutsche Bank] aan die de nodige ervaring had. Pas toen [de voormalige werknemer van Deutsche Bank] in de tweede helft van oktober 2012 een overzicht van de transacties kreeg, werden bepaalde problemen duidelijk. Er werd besloten om voor deze problemen een oplossing te vinden.".


(XXXVII)

Toen aan de administratie van de Salzburgse deelstaatregering dezelfde vraag werd gesteld, namelijk waarom het probleem van onjuiste rapportage voor de administratie van de Salzburgse deelstaatregering een intern probleem bleef tussen mei 2012 en 6 december 2012, antwoordde het voormalige hoofd van de LRH: "Als hoofd van de LRH heb ik wel een paar geruchten opgevangen maar geen officiële informatie ontvangen. Vanaf september was [het hoofd van de dienst Begroting] ziek en de administratie van de deelstaatregering was op zoek naar een nieuwe werknemer. Op 1 september kon de administratie van de deelstaatregering een nieuwe werknemer aanstellen. In november 2012 werd [het hoofd van de dienst Begroting] [door de Finanzreferent en het hoofd van de afdeling Financiën, in mijn bijzijn] gevraagd of de deelstaat Salzburg risicovolle transacties was aangegaan, een vraag die [het hoofd van de dienst Begroting] negatief beantwoordde. [Het hoofd van de dienst Begroting] herhaalde dit antwoord in het deelstaatparlement tijdens de begrotingsbesprekingen.".


(XXXVIII)

In een inleidende verklaring bij de bijeenkomst met de Commissie op 26 september 2016 zei STAT onder meer: " (…) dat het, nadat STAT zich bewust werd van mogelijke problemen met de gegevens in de deelstaat Salzburg (persconferentie van 6 december 2012), zeer moeilijk was om de bevoegde personen in de deelstaat Salzburg te ontmoeten om opheldering te vragen over de situatie en om de vereiste gegevens te krijgen van de deelstaat Salzburg".


(XXXIX)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of STAT de persconferentie van 6 december 2012 ter sprake bracht in de e-mails die in het kader van de BTP-kennisgeving van april 2013 met de deelstaat Salzburg werden uitgewisseld, verklaarde STAT: "We hebben in de eerste maanden van 2013 niets hierover vermeld in de e-mails. Pas na de kennisgeving van april 2013 hebben we contact opgenomen met de deelstaat Salzburg (…).".


(XL)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd wanneer STAT weet kreeg van het feit dat de door de deelstaat Salzburg verstrekte gegevens onregelmatigheden bevatten en hoe STAT hiervan in kennis werd gesteld, verklaarde STAT: "We vernamen dit in de pers op 6 december 2012. In dit verband kwamen we in mei 2013 voor het eerst bijeen met vertegenwoordigers van de deelstaat Salzburg. Deze bijeenkomst deed ons inzien dat er mogelijk problemen met de rapportage van derivaten en BTP-schulden (rapportage van leningen) waren geweest. In oktober 2013 stelden we tot slot vast dat de deelstaat Salzburg in het verleden ongeveer 2,1 miljard EUR aan schulden buiten zijn balans had gehouden. In verband hiermee kwamen we — zoals u weet — ook bijeen met Eurostat. Vóór oktober 2013 had de deelstaat Salzburg STAT niet officieel op de hoogte gebracht en hadden we geen geactualiseerde gegevens (correcties) van de deelstaat ontvangen. De deelstaat Salzburg verstrekte alleen de driemaandelijkse schuldgegevens overeenkomstig de bestaande rapportageverplichtingen, zonder verdere opmerkingen. Ook de RH heeft nooit iets aan STAT gerapporteerd.".


(XLI)

In de inleidende verklaring bij de bijeenkomst met de Commissie op 26 september 2016 verklaarde STAT onder meer: "(…) de eerste bijeenkomst [met de deelstaat Salzburg] vond pas op 7 mei 2013 plaats. (…) Tijdens die bijeenkomst verzekerde [het hoofd van de afdeling Financiën] aan STAT dat tegen augustus 2013 de nodige gegevens naar STAT zouden worden doorgestuurd.".


(XLII)

In de inleidende verklaring bij de bijeenkomst met de Commissie op 26 september 2016 zei STAT onder meer: "(…), de deelstaat Salzburg stuurde in augustus 2013 alleen stromen (geen bestanden) naar STAT. STAT gebruikte deze informatie voor het opstellen van de transitietabellen voor rapportage in het kader van het nationale stabiliteitspact (6/7 september 2013). Op dat moment had de deelstaat Salzburg het recht om opmerkingen te maken over de 'schattingen' die voor de Salzburgse gegevens werden uitgevoerd. Hiertoe werden de transitietabellen over tekorten en schulden op 17 september 2013 doorgestuurd naar Salzburg.".


(XLIII)

Tijdens de bijeenkomst met STAT op 26 september 2016 verklaarde de vertegenwoordiger van de RH, die in juli 2013 een werknemer van STAT was. "Omdat definitieve gegevens over de gesloten rekeningen van de deelstaat Salzburg voor het jaar 2012 niet beschikbaar waren, gebruikte STAT kwartaalgegevens om de nationale rekeningen op te stellen (…).".


(XLIV)

Toen tijdens het onderzoek van de Commissie werd gevraagd of er tussen STAT en de RH of LRH contact was voordat het verslag over de deelstaat Salzburg door de RH werd gepubliceerd, antwoordde STAT: "Er was geen contact met de RH. Er was destijds nog geen principeakkoord tussen STAT en de RH.".

Verder verklaarde de RH: 'Er wordt niet met derden gecommuniceerd over kwesties die verband houden met lopende controles, en verslagen die verband houden met lopende controles worden niet aan derden verstrekt. Het is voor de RH wettelijk niet mogelijk om andere personen of instellingen te informeren in geval van een lopende controle.'.