Toelichting bij COM(2017)514 - Hervormingsprogramma 2017 en stabiliteitsprogramma 2017 van Litouwen - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2017)514 - Hervormingsprogramma 2017 en stabiliteitsprogramma 2017 van Litouwen. |
|---|---|
| bron | COM(2017)514   |
| datum | 22-05-2017 |
Inhoudsopgave
COM(2017) 514 final
Aanbeveling voor een
AANBEVELING VAN DE RAAD
over het nationale hervormingsprogramma 2017 van Litouwen
en met een advies van de Raad over het stabiliteitsprogramma 2017 van Litouwen
AANBEVELING VAN DE RAAD
over het nationale hervormingsprogramma 2017 van Litouwen
en met een advies van de Raad over het stabiliteitsprogramma 2017 van Litouwen
DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,
Gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en met name artikel 121, lid 2, en artikel 148, lid 4,
Gezien Verordening (EG) nr. 1466/97 van de Raad van 7 juli 1997 over versterking van het toezicht op begrotingssituaties en het toezicht op en de coördinatie van het economisch beleid, 1 en met name artikel 5, lid 2,
Gezien de aanbeveling van de Europese Commissie 2 ,
Gezien de resoluties van het Europees Parlement 3 ,
Gezien de conclusies van de Europese Raad,
Gezien het advies van het Comité voor de werkgelegenheid,
Gezien het advies van het Economisch en Financieel Comité,
Gezien het advies van het Comité voor sociale bescherming,
Gezien het advies van het Comité voor de economische politiek,
Overwegende hetgeen volgt:
(1)Op 16 november 2016 heeft de Commissie haar goedkeuring gehecht aan de jaarlijkse groeianalyse 4 en daarmee de aanzet gegeven tot het Europees semester 2017 voor coördinatie van het economisch beleid. De prioriteiten van de jaarlijkse groeianalyse zijn op 9-10 maart 2017 door de Europese Raad bekrachtigd. Op 16 november 2016 heeft de Commissie op grond van Verordening (EU) nr. 1176/2011 ook het waarschuwingsmechanismeverslag 5 aangenomen, waarin zij Litouwen niet heeft genoemd als een van de lidstaten die aan een diepgaande evaluatie zouden worden onderworpen. Tevens heeft de Commissie op die datum een aanbeveling voor een aanbeveling van de Raad over het economisch beleid van de eurozone aangenomen. Die aanbeveling is op 9-10 maart 2017 door de Europese Raad bekrachtigd en op 21 maart door de Raad goedgekeurd 6 .
(2)Als lidstaat die de euro als munt heeft en in het licht van de grote onderlinge verwevenheid tussen de economieën van de economische en monetaire unie, dient Litouwen ervoor te zorgen dat volledig en tijdig uitvoering wordt gegeven aan de aanbeveling voor de eurozone die in de onderstaande aanbeveling 2 is weergegeven.
(3)Op 22 februari 2017 is het landverslag 2017 voor Litouwen gepubliceerd 7 . Daarin werd de vooruitgang beoordeeld die Litouwen bij de uitvoering van de op 12 juli 2016 door de Raad vastgestelde landspecifieke aanbevelingen heeft gemaakt, alsmede het gevolg dat is gegeven aan de aanbevelingen die in eerdere jaren werden goedgekeurd, en de vooruitgang die Litouwen richting zijn nationale Europa 2020-doelstellingen heeft geboekt.
(4)Op 27 april 2017 heeft Litouwen zijn nationale hervormingsprogramma 2017 ingediend, en op 28 april 2017 zijn stabiliteitsprogramma 2017. Om met de onderlinge verbanden tussen beide programma's rekening te houden, zijn deze tegelijkertijd geëvalueerd.
(5)De desbetreffende landspecifieke aanbevelingen zijn meegenomen in de programma's van de lidstaten voor de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESI-fondsen) voor de periode 2014-2020. Op grond van de wetgeving over de ESI-fondsen 8 kan de Commissie een lidstaat verzoeken de betrokken programma's voor ESI-fondsen te evalueren en te wijzigen wanneer dit nodig is om de uitvoering van de betrokken landspecifieke aanbevelingen te ondersteunen. De Commissie heeft nadere richtsnoeren verstrekt over de toepassing van die regels 9 .
(6)Litouwen is momenteel onderworpen aan het preventieve deel van het stabiliteits- en groeipact. In zijn stabiliteitsprogramma 2017 rekent de regering met een verbetering van het nominale saldo van een tekort van 0,4% van het bbp in 2017 naar een overschot van 1,3% van het bbp in 2020. Litouwen zal naar verwachting gedurende de gehele programmaperiode met een marge aan de begrotingsdoelstelling op middellange termijn — een structureel tekort van 1% van het bbp — blijven voldoen. In het toegestane aanpassingstraject is de in 2016 van start gegane systemische pensioenhervorming verwerkt. Voor 2017 wordt rekening gehouden met de aanvullende grote structurele hervormingen van de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel. Volgens het stabiliteitsprogramma zou de overheidsschuldquote dalen van 40,2% van het bbp in 2016 naar 33,8% in 2020. Het macro-economische scenario dat aan deze begrotingsprognoses ten grondslag ligt, is aannemelijk. Tegelijkertijd zijn de maatregelen die nodig zijn om vanaf 2017 de geplande streefcijfers voor het overschot te ondersteunen, niet voldoende gespecificeerd.
(7)In zijn stabiliteitsprogramma 2017 heeft Litouwen verzocht om gebruik te kunnen maken van de tijdelijke afwijking van 0,5% van het bbp in het kader van het preventieve deel overeenkomstig het 'Gemeenschappelijk overeengekomen standpunt over flexibiliteit binnen het stabiliteits- en groeipact' dat de Raad Ecofin in februari 2016 heeft goedgekeurd, met het oog op de geplande uitvoering van grote structurele hervormingen met een positief effect op de langetermijnhoudbaarheid van de overheidsfinanciën. Dit heeft met name betrekking op het verbeteren van de houdbaarheid van het pensioenstelsel door een versterkte indexering en een geleidelijke verhoging van de pensioengeldige dienstjaren. In het kader van de hervormingen is er evenwel geen automatische koppeling tussen de pensioengerechtigde leeftijd en de levensverwachting tot stand gekomen. Daarnaast worden de arbeidsverhoudingen met deze hervormingen gemoderniseerd door de invoering van nieuwe vormen van arbeidsovereenkomsten, verkorte opzeggingstermijnen, lagere ontslagvergoedingen en meer flexibele arbeidstijden. De hervormingen versterken ook de dekking en de toereikendheid van de werkloosheids- en sociale uitkeringen, breiden de reikwijdte uit van het actief arbeidsmarktbeleid en verlagen het niveau van het illegale en onverzekerd werk. De autoriteiten zijn van mening dat de hervormingen een positief effect hebben op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën door op lange termijn tot 3,8% te besparen op de gemiddelde jaarlijkse pensioenuitgaven, waarbij het onderdeel van de hervorming dat betrekking heeft op de arbeidsmarkt kan resulteren in een stijging van het gemiddelde jaarlijkse aantal werknemers tot 10%, hetgeen een algemeen aannemelijke veronderstelling lijkt te zijn. Indien deze hervorming volledig en op tijd wordt geïmplementeerd, zal zij dus een positief effect hebben op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën. Op die basis kan worden geoordeeld dat Litouwen in aanmerking komt voor de gevraagde tijdelijke afwijking in 2017, mits het de overeengekomen hervormingen adequaat implementeert, hetgeen zal worden gemonitord in het kader van het Europees semester. Gelet op de noodzaak te zorgen voor een voortdurende naleving van de minimumbenchmark (namelijk een structureel tekort van 1,5% van het bbp) en rekening houdend met de eerder toegekende marge krachtens de clausule voor systemische pensioenhervormingen (0,1% van het bbp) kan momenteel worden geoordeeld dat Litouwen in aanmerking komt voor een tijdelijke afwijking van 0,4% van het bbp in 2017, hetgeen iets lager is dan de gevraagde 0,5% van het bbp.
(8)Op 12 juli 2016 heeft de Raad voor 2017 aanbevolen dat Litouwen ervoor zorgt dat de afwijking van de budgettaire middellangetermijndoelstelling beperkt blijft tot de marge die verband houdt met de systemische pensioenhervorming 10 . Rekening houdend met de voor 2016 verleende marges die verband houden met de pensioenhervorming en de voor 2017 verleende tijdelijke afwijking die samengaat met de uitvoering van de structurele hervormingen, zou het structurele saldo in 2017 met 1,3% van het bbp mogen verslechteren. Op basis van de voorjaarsprognoses 2017 van de Commissie zal Litouwen in 2017 aan deze vereiste voldoen. In 2018 zou Litouwen zijn begrotingsdoelstelling op middellange termijn moeten halen, rekening houdend met de voor 2016 toegestane marge die verband houdt met de uitvoering van de systemische pensioenhervorming en de voor 2017 verleende marge voor structurele hervormingen, aangezien tijdelijke afwijkingen worden overgedragen voor een periode van drie jaar. Op basis van de voorjaarsprognose 2017 van de Commissie is dit in overeenstemming met een nominale groeivoet van netto overheidsuitgaven ten belope van 6,4% in 2018, hetgeen neerkomt op een verslechtering van het structurele saldo ten belope van -0.6% van bbp. Bij ongewijzigd beleid wordt verwacht dat Litouwen in 2018 aan deze vereiste zal voldoen. In het algemeen is de Raad van oordeel dat Litouwen in 2017 en 2018 naar verwachting aan de bepalingen van het stabiliteits- en groeipact zal voldoen.
(9)Als gevolg van de laatste verhoging van het niet-belastbare minimumloon is de belastingdruk op werknemers met een laag inkomen de voorbije jaren aanzienlijk afgenomen en benadert hij nu het EU-gemiddelde. Tegelijkertijd bleven de compenserende belastingverhogingen beperkt. Bijgevolg behoren de belastingontvangsten als percentage van het bbp nog steeds tot de laagste binnen de EU, hetgeen het vermogen van Litouwen beperkt om zijn sociale problemen aan te pakken. De lage belastinginkomsten zijn het gevolg van het relatief grote aandeel van de schaduweconomie en de relatief lage ontvangsten uit milieu- en kapitaalbelastingen.
(10)Hoewel Litouwen de voorbije jaren enige vooruitgang heeft geboekt met het oog op een betere inning van de btw, behoort de btw-kloof tot de grootste in de EU. Te lage loonaangiftes verergeren het probleem van de geringe ontvangsten bij de belastinginning. Een betere naleving van de belastingwetgeving zou resulteren in een verhoging van de begrotingsinkomsten en zou de billijkheid van het belastingstelsel en de efficiëntie van de economie verhogen.
(11)Er wordt een scherpere stijging verwacht van de afhankelijkheidsratio van ouderen en in het kader van de huidige pensioenregelingen wordt geraamd dat de pensioenuitgaven als percentage van het bbp met ongeveer 50% zullen stijgen tegen het einde van de jaren 2030. De koppeling van de pensioenuitkeringen aan de levensverwachting is essentieel om de druk van de pensioenuitgaven op de overheidsfinanciën te verminderen.
(12)Litouwen heeft de inwerkingtreding van de nieuwe arbeidswetgeving en andere wetgeving over het nieuwe sociale model uitgesteld. Dit uitstel biedt Litouwen de gelegenheid om te zorgen voor een goed evenwicht tussen flexibiliteit en zekerheid in arbeidsrelaties. Het hoge percentage personen die risico op armoede of sociale uitsluiting lopen, in combinatie met de toenemende inkomensongelijkheid, blijft een groot probleem voor Litouwen. De verhouding tussen de inkomens van de 20% rijkste huishoudens en die van de 20% armste huishoudens steeg van 5,3 in 2012 tot 7,5 in 2015 en is de op één na hoogste in de EU. Dit is nadelig voor de economische groei, de macro-economische stabiliteit en de ontwikkeling van een inclusieve samenleving. Momenteel wordt dit vraagstuk niet doeltreffend aangepakt met het sociaal vangnet, als gevolg van de geringe uitgaven voor sociale bescherming. Bovendien behoort het verschil in inkomensongelijkheid vóór en na belastingen en sociale overdrachten tot de kleinste van de EU. De strijd tegen armoede en sociale uitsluiting staat evenwel hoog op de regeringsagenda. De wetgeving betreffende het nieuwe sociale model voorziet in een verhoging van de toereikendheid en de dekking van de werkloosheidsuitkeringen. Voorts vinden besprekingen plaats over de toereikendheid van de sociale bijstand. Deze belangrijke besluiten moeten nog worden goedgekeurd en uitgevoerd. Met het oog op de bestrijding van de armoede onder ouderen heeft Litouwen een indexeringsmechanisme opgenomen in zijn pensioenwetgeving, dat kan worden ingezet om de toereikendheid van de pensioenen te verbeteren.
(13)Het is belangrijk dat Litouwen een oplossing vindt voor zijn problemen op het vlak van vaardigheden en de negatieve effecten van zijn krimpende bevolking in de werkende leeftijd aanpakt. Het percentage leerlingen met onvoldoende basisvaardigheden blijft hoog. Ondanks het hoge percentage afgestudeerden van het hoger onderwijs vertoont het hoger onderwijs tekortkomingen door de gebrekkige kwaliteitsnormen en financiële stimulansen die bovenmaatse omvang en inefficiëntie in plaats van resultaatgerichtheid in de hand werken. De inspanningen moeten worden voortgezet om kwaliteitsvol onderricht op alle onderwijsniveaus te garanderen (onder meer door de loopbanen en arbeidsomstandigheden te hervormen). Dit is essentieel om zwakke prestaties en tekortkomingen in het onderwijs aan te pakken en te zorgen voor kwaliteit in het hoger onderwijs (onder meer door de invoering van financiering op prestatiebasis en de consolidatie van instellingen voor hoger onderwijs). De aanhoudende lage participatiegraad in het volwassenenonderwijs in Litouwen vormt een belemmering voor de doeltreffendheid van de arbeidsmarkthervormingen en de totstandkoming van een hogere kwalificatiegraad bij werknemers. Litouwen heeft zijn inspanningen toegespitst op een groter aanbod en een hogere relevantie van de door de overheid gefinancierde leermogelijkheden, maar tot nu toe heeft dit niet geleid tot concrete resultaten. Om een grotere en duurzame participatie aan de volwasseneneducatie tot stand te brengen, moet Litouwen werknemers aanmoedigen om zich bij te scholen en meer werkgevers aansporen om te voorzien in leermogelijkheden voor hun personeel.
(14)De werkloosheid onder laaggeschoolde en middelhoog opgeleide werknemers ligt nog steeds boven het EU-gemiddelde. Het armoedepercentage bij personen met een beperking is hoog, deels wegens hun geringe integratie op de arbeidsmarkt. Maatregelen voor een actief arbeidsmarktbeleid spelen momenteel een beperkte rol bij het helpen van mensen terug te keren naar de arbeidsmarkt. Litouwen heeft aanzienlijke ruimte om de arbeidsmarkt inclusiever te maken, onder andere door meer steun te verlenen aan personen met een beperking. Dit houdt onder meer in dat ondersteunde werkgelegenheid en het programma voor beroepsrevalidatie moeten worden opgeschaald en dat meer middelen beschikbaar moeten worden voor revalidatie. De recentelijk aangenomen arbeidswetgeving zou kunnen bijdragen tot de totstandkoming van maatregelen voor een actief arbeidsmarktbeleid.
(15)Litouwen heeft enige vooruitgang geboekt met het oog op een betere sociale dialoog. De sociale partners zijn actief betrokken bij het overleg over de nieuwe arbeidswet en het nieuwe sociale model en de regering heeft een actieplan opgesteld om de sociale dialoog te versterken. Met dit actieplan wordt gestreefd naar capaciteitsopbouw bij de sociale partners, de bevordering van collectieve arbeidsonderhandelingen en de verbetering van de sociale dialoog op alle niveaus.
(16)In Litouwen hebben gezondheidsresultaten nog steeds een aanzienlijke negatieve impact op de potentieel beschikbare arbeidskrachten en de arbeidsproductiviteit. Hoewel inspanningen worden geleverd om een verschuiving tot stand te brengen waarbij patiënten een beroep kunnen doen op een meer kostenefficiënte gezondheidszorg, worden de prestaties van het gezondheidszorgstelsel nog steeds gehinderd door een hoge afhankelijkheid van intramurale zorg en lage uitgaven voor preventie en volksgezondheid. De eigen bijdragen zijn zeer hoog, in het bijzonder voor geneesmiddelen.
(17)Ongunstige demografische ontwikkelingen hebben tot gevolg dat groei steeds meer afhankelijk zal zijn van arbeidsproductiviteit. In de periode 2000-2015 was de stijging van de arbeidsproductiviteit in Litouwen een van de hoogste in de EU-lidstaten, maar recentelijk is de groei vertraagd. De overheidsinvesteringen in Litouwen hebben te lijden onder een gebrekkige planning en koppeling aan de strategische nationale doelstellingen. De publieke O&O-intensiteit is verhoogd tot een waarde die in 2015 iets boven het EU-gemiddelde lag, maar de O&O-intensiteit van het bedrijfsleven loopt nog steeds achter. De in 2016 vastgestelde 'richtsnoeren voor de hervorming van het Litouwse wetenschaps- en innovatiebeleid' hebben tot doel de hardnekkige problemen op het vlak van onderzoek en innovatie aan te pakken. In de richtsnoeren wordt gepleit voor een hervorming van de institutionele O&O financiering, de consolidatie van onderzoekcentra en instellingen voor hoger onderwijs, kennis- en technologieparken, een verbeterde beleidscoördinatie, -toezicht en -evaluatie. Litouwen heeft enige vooruitgang geboekt met de ondersteuning van alternatieve financieringsbronnen en heeft meegewerkt aan de oprichting van risicokapitaal- en startkapitaalfondsen. Voorts heeft de regering onlangs een wet op crowdfunding aangenomen.
(18)Het aantal omkoopzaken die bij een rechtbank aanhangig zijn gemaakt, is de voorbije jaren gestaag toegenomen, hetgeen erop wijst dat Litouwen zijn inspanningen op het vlak van corruptiebestrijding heeft opgevoerd. Op sommige essentiële beleidsterreinen, zoals gezondheidszorg en overheidsopdrachten, worden de voorschriften tegen klein- en grootschalige corruptie in de praktijk niet altijd toegepast. De gezondheidszorg heeft te kampen met de courante praktijk van informele betalingen aan artsen. De transparantie bij overheidsopdrachten, is ontoereikend, in het bijzonder op het gemeentelijk niveau. Voorts werkt de zwakke regeling voor de bescherming van klokkenluiders ontmoedigend voor tipgevers met inlichtingen over mogelijke onregelmatigheden in de openbare en particuliere sectoren. De regering heeft de aanpak van corruptie in de gezondheidszorg opgenomen als prioriteit in haar programma voor corruptiebestrijding. Om de risico's op corruptie en de belangenconflicten bij opdrachten van geringe waarde te verminderen, heeft de regering de aanbestedende overheidsdiensten ook verplicht tot online bekendmaking van de uitgeschreven aanbestedingen, de succesvolle inschrijvers en de toegekende contracten. Permanente monitoring is evenwel noodzakelijk om de uitvoering van deze beleidsmaatregelen te garanderen.
(19)In de context van het Europees semester heeft de Commissie een brede analyse van het economische beleid van Litouwen verricht. Deze analyse is gepubliceerd in het landverslag 2017. Voorts heeft de Commissie zowel het stabiliteitsprogramma als het nationale hervormingsprogramma doorgelicht en onderzocht welk gevolg is gegeven aan de aanbevelingen die in eerdere jaren tot Litouwen zijn gericht. Daarbij heeft zij niet alleen gekeken naar de relevantie ervan voor een houdbaar budgettair en sociaaleconomisch beleid in Litouwen, maar is zij ook nagegaan of de EU-regels en –richtsnoeren in acht zijn genomen, gezien de noodzaak de algehele economische governance van de Unie te versterken door middel van een inbreng op EU-niveau in toekomstige nationale besluiten.
(20)In het licht van deze beoordeling heeft de Raad het stabiliteitsprogramma onderzocht en zijn advies 11 daarover is met name in de onderstaande aanbeveling 1 weergegeven,
BEVEELT AAN dat Litouwen in 2017 en 2018 de volgende actie onderneemt:
1. Zijn begrotingsbeleid voortzetten overeenkomstig de vereisten van het preventieve deel van het stabiliteits- en groeipact, hetgeen inhoudt dat de begrotingsdoelstelling op middellange termijn in 2018 moet worden gehandhaafd, rekening houdend met de marges die verband houden met de uitvoering van de systemische pensioenhervorming en de structurele hervormingen waarvoor een tijdelijke afwijking is toegestaan. De naleving van de belastingwetgeving verbeteren en de belastinggrondslag verbreden naar bronnen die minder nadelig zijn voor de groei. Maatregelen nemen om het aan de pensioenen gerelateerde vraagstuk van de budgettaire houdbaarheid op middellange termijn aan te pakken.
2. Een oplossing bieden voor de tekorten aan vaardigheden door het nemen van doeltreffende maatregelen voor een actief arbeidsmarktbeleid, het stimuleren van volwasseneducatie en het verbeteren van onderwijsprestaties door de kwaliteit van het onderricht en van het hoger onderwijs te belonen. De prestaties van de gezondheidszorg verbeteren door het versterken van de ambulante zorg, de ziektepreventie en de betaalbaarheid. Ervoor zorgen dat het sociale veiligheidsnet adequater is.
3. Maatregelen nemen om de productiviteit te versterken door het verbeteren van de efficiëntie van de overheidsinvesteringen en het versterken van het verband tussen deze investeringen en de nationale strategische doelstellingen.
Gedaan te Brussel,
De voorzitter
(1) PB L 209 van 2.8.1997, blz. 1.
(2) COM(2017) 514 final.
(3) P8_ TA(2017)0038, P8_ TA(2017)0039, en P8_ TA(2017)0040.
(4) COM(2016) 725 final.
(5) COM(2016) 728 final.
(6) 2017/C92/01
(7) SWD(2017) 80 final.
(8) Artikel 23 van Verordening (EU) nr. 1303/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 houdende gemeenschappelijke bepalingen inzake het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds, het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij en algemene bepalingen inzake het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1083/2006 van de Raad (PB L 347 van 20.12.2013, blz. 320).
(9) COM(2014) 494 final.
(10) Litouwen mag in 2017 en 2018 van zijn begrotingsdoelstelling op middellange termijn afwijken dankzij de voor 2016 toegekende marge krachtens de clausule voor systemische pensioenhervormingen, aangezien tijdelijke afwijkingen worden overgedragen voor een periode van drie jaar.
(11) Op grond van artikel 5, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1466/97 van de Raad.