Toelichting bij COM(2018)130 - Uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten monitoren - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2018)130 - Uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten monitoren. |
|---|---|
| bron | COM(2018)130   |
| datum | 13-03-2018 |
Inhoudsopgave
COM(2018) 130 final
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD EN HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ
De uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten monitoren
{SWD(2018) 67 final}
Inleiding
In zijn toespraak over de Staat van de Unie op 9 september 2015 heeft voorzitter Juncker de oprichting van een Europese pijler van sociale rechten 1 voorgesteld, die rekening houdt met de veranderende realiteit van de Europese samenlevingen en de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.
Na een brede openbare raadpleging in 2016, waarbij burgers, sociale partners, het maatschappelijk middenveld, de lidstaten en de EU-instellingen waren betrokken 2 , hebben het Europees Parlement, de Raad en de Commissie gezamenlijk de Europese pijler van sociale rechten afgekondigd op de sociale top voor eerlijke banen en groei 3 in Göteborg op 17 november 2017.
De Europese pijler van sociale rechten is bedoeld om de koers uit te zetten voor hernieuwde opwaartse convergentie in de richting van betere arbeids- en levensomstandigheden in de Europese Unie. De pijler bevat twintig essentiële beginselen en rechten op het gebied van gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt, billijke arbeidsvoorwaarden en sociale bescherming en inclusie.
De Europese Raad van 14 december 2017 bekrachtigde de conclusies van de sociale top en onderstreepte dat de Europese pijler van sociale rechten moet worden geïmplementeerd op Unie- en op lidstaatniveau, terdege rekening houdend met hun respectieve bevoegdheden. De Raad verzocht de Commissie ook met voorstellen te komen voor passende monitoring 4 . Deze mededeling is een reactie op dat verzoek en stippelt de weg uit.
De oprichting van de Europese pijler van sociale rechten maakt deel uit van het bredere debat over de toekomst van Europa, dat geopend is met het witboek van de Commissie van 1 maart 2017 5 . De vraag hoe het Europees sociaal model kan worden versterkt en gemoderniseerd in het licht van fundamentele wijzigingen, zoals nieuwe technologieën, globalisering en de vergrijzing van de bevolking, is een van de belangrijkste vragen die in het witboek en de discussienota's van de Commissie over de sociale dimensie van Europa 6 en over het in goede banen leiden van de mondialisering 7 aan bod komen.
Op hun top in Rome ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de EU, hebben de leiders hun inzet voor een sociaal Europa opnieuw bevestigd 8 . In dit ruimere debat is de Europese pijler van sociale rechten zowel een mijlpaal bij het bouwen en verstevigen van een sociaal Europa als een referentiepunt op weg naar Sibiu, waar de EU-leiders in mei 2019 bijeenkomen om conclusies te trekken over de toekomst van de EU in de aanloop naar de volgende verkiezingen voor het Europees Parlement.
Uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten werd altijd beschouwd als een gedeelde politieke inzet en verantwoordelijkheid. EU-instellingen, lidstaten, overheden, sociale partners en maatschappelijke organisaties op alle niveaus hebben een cruciale rol te spelen, overeenkomstig hun bevoegdheden.
Op EU-niveau zet de Commissie zich volledig in voor de integratie van de prioriteiten van de Europese pijler van sociale rechten op alle beleidsterreinen van de EU. Zij maakt daarvoor al gebruik van bestaande instrumenten en processen, en heeft ook een aantal specifieke initiatieven binnen het kader van de bevoegdheden van de EU gepresenteerd, waarvan sommige nog moeten worden goedgekeurd door de medewetgevers.
De Commissie zet zich ook in om de lidstaten, sociale partners en maatschappelijke organisaties te ondersteunen bij de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Een werkdocument dat samen met deze mededeling wordt bekendgemaakt, herinnert aan het wettelijk kader, aan de respectieve rol van de nationale en Europese niveaus en aan de reeds ondernomen acties voor elk van de beginselen van de Europese pijler van sociale rechten 9 .
De uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten monitoren is essentieel om te zorgen voor tastbare vooruitgang in het veld. Met deze mededeling stelt de Commissie, als aanvulling op reeds genomen en nog te nemen initiatieven op EU-niveau, voor de monitoring van de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten te versterken in het Europees semester voor beleidscoördinatie. Dit kan worden gedaan:
‣door de prioriteiten van de Europese pijler van sociale rechten te weerspiegelen in de analyse van de genomen maatregelen en de geboekte vooruitgang op nationaal niveau;
‣door technische bijstand te verlenen ter ondersteuning van benchmarking en ter bevordering van de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten en de belanghebbenden;
‣en door werkgelegenheid en sociale prestaties te screenen op basis van het nieuwe sociale scorebord, ter ondersteuning van het bredere proces van opwaartse convergentie.
Sociale prioriteiten staan al sinds het aantreden van deze Commissie in 2014 centraal in haar agenda. De inhoud en de opzet van de Europese pijler van sociale rechten bouwen voort op een groot aantal initiatieven op sociaal en werkgelegenheidsgebied die in de afgelopen jaren door de Commissie zijn ingevoerd, met name 10 :
‣de bevordering van een nieuwe start voor de sociale dialoog, waaruit de intentie van de Commissie blijkt om samen te werken met de sociale partners op alle niveaus;
‣het voorstel voor een Europese toegankelijkheidswet, die erop gericht is de werking van de interne markt voor toegankelijke producten en diensten te verbeteren door belemmeringen weg te nemen die ontstaan door verschillen in wetgeving en derhalve het werk van ondernemingen te vergemakkelijken en voordelen te brengen voor mensen met een handicap en ouderen in de EU;
‣een voorstel voor een richtlijn om de transparantie en de voorspelbaarheid van de arbeidsvoorwaarden te verbeteren. Daardoor moeten werknemers betere informatie over hun rechten krijgen en worden nieuwe minimumeisen vastgesteld om de arbeidsvoorwaarden te verbeteren;
‣de herziening van de detacheringsrichtlijn, die het beginsel van 'gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plek' verankert en daardoor oneerlijke concurrentie op de interne markt voorkomt en leidt tot een gelijk speelveld;
‣nieuw voorgestelde wetgeving om de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels te moderniseren. Die helpt er in het bijzonder voor te zorgen dat werknemers die gebruikmaken van hun recht op vrij verkeer hun rechten op sociale zekerheid niet verliezen;
‣een voorstel voor een richtlijn betreffende het evenwicht tussen werk en privéleven voor werkende ouders en mantelzorgers om het bestaande wettelijke kader te moderniseren door vaderschaps- en zorgverlof in te voeren, en ouderschapsverlof en het recht om te verzoeken om flexibele arbeidsregelingen uit te breiden;
‣het actieplan 2017-2019 om de loonkloof tussen mannen en vrouwen aan te pakken, met onder meer een aantal acties om de diepere oorzaken van het probleem te bestrijden; de herziening van verscheidene wetgevingsonderdelen op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk, waardoor de bepalingen ter bescherming van werknemers tegen werkgerelateerde gezondheidsrisico’s, waaronder blootstelling aan carcinogene agentia, worden geactualiseerd en aangevuld;
‣verscheidene acties om te zorgen voor tijdige toegang tot betaalbare, preventieve en curatieve gezondheidszorg van goede kwaliteit, waaronder de Europese referentienetwerken die sinds november vorig jaar mensen met zeldzame ziekten toegang verlenen tot diagnose en behandeling in de hele EU.
‣de versterking en de uitrol van de jongerengarantie om jongeren te helpen om snel toegang te krijgen tot werk, onderwijs of opleiding;
‣de lancering van een veelomvattende reeks initiatieven in het kader van de nieuwe agenda voor vaardigheden die erop gericht is meer mensen uit te rusten met betere vaardigheden;
‣verscheidene initiatieven ter bevordering van de toegang tot hoogwaardige en inclusieve voorzieningen voor onderwijs, opleiding en een leven lang leren, als onderdeel van de overgang naar een Europese onderwijsruimte;
‣op het gebied van onderwijs en opleiding streeft de Commissie ambitieuzere doelen na voor het aandeel slecht presterende leerlingen en voortijdige schoolverlaters. Zij overweegt nieuwe doelstellingen met betrekking tot digitale competenties en ondernemerschap 11 .
Van de 22 wetsvoorstellen die sinds november 2014 op sociaal en werkgelegenheidsgebied zijn gedaan, zijn er 10 aangenomen en wachten er nog 12 op het akkoord van de Raad en/of het Europees Parlement. Zoals blijkt uit de gezamenlijke verklaring van het Europees Parlement, de Raad en de Commissie, zullen de prioriteiten voor de komende maanden zijn de hangende wetgevingsdossiers af te ronden en de nadruk te leggen op de resultaten en de uitvoering van de nieuwe initiatieven in het veld.
De Commissie heeft bovendien de sociale prioriteiten in het hele scorebord geïntegreerd, waarbij zij de sociale dimensie van alles wat zij doet volledig onderkent. Het gaat hierbij onder meer om:
‣het Europees semester voor beleidscoördinatie, waarin de Commissie meer nadruk legt op de sociale prioriteiten en ze op één lijn met de economische doelstellingen, die de kern vormen van de jaarlijkse cyclus van economische governance, heeft gebracht, waardoor de cyclus van dit jaar voor het eerst ook de prioriteiten van de Europese pijler van sociale rechten weerspiegelt 12 ;
‣in het kader van het cohesiebeleid ondersteunen de Europese structuur- en investeringsfondsen ruimschoots sociale prioriteiten op gebieden zoals de toegang tot de arbeidsmarkt, sociale inclusie en onderwijs. Andere financieringsprogramma's en -instrumenten zoals het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering en het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen ondersteunen personen die worden getroffen door de herstructurering van bedrijven of die risico lopen op ernstige materiële deprivatie;
‣het investeringsplan voor Europa ("Junckerplan"): sociale infrastructuur en uitrusting evenals strategische investeringen in sociale ondernemingen kunnen financieel worden ondersteund door het Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI) 13 ;
‣in het kader van de energie-unie legt het door de Commissie voorgestelde pakket 'Schone energie voor alle Europeanen' vooral de nadruk op de consument. Het vergroot de inspanningen waardoor de overgang naar schone energie sociaal rechtvaardig zal zijn en niemand uit de boot valt. Het pakket bevat ook een nieuwe strategie om kwetsbare consumenten te beschermen, waarbij onder meer bijstand aan de lidstaten wordt verleend om de energiekosten voor de consument te verminderen door investeringen in energie-efficiëntie te bevorderen. Dit heeft ook geleid tot de oprichting van een Europese waarnemingspost voor energiearmoede;
‣in het kader van de digitale eengemaakte markt heeft de Commissie voor 2025 connectiviteitsdoelstellingen vastgesteld om breedband met grote capaciteit beschikbaar te maken voor de samenleving als geheel, met bijzondere aandacht voor de achterblijvende gebieden zoals afgelegen en plattelandsgebieden, en tegelijkertijd voor de ontwikkeling van digitale vaardigheden. De Commissie streeft ook naar bevordering van gratis wifiverbinding voor burgers en bezoekers in openbare ruimten via haar WiFi4EU-initiatief. Bovendien bevat het voorgestelde Europese wetboek voor elektronische communicatie bepalingen om elektronische communicatie (waaronder breedband) betaalbaar te houden in het kader van een universele dienst;
‣op het gebied van het vervoersbeleid omvat het mobiliteitspakket 'Europa in beweging' een breed scala aan initiatieven die onder meer zullen zorgen voor behoorlijke arbeidsomstandigheden. Voorts is de EU bezig met de herziening van de wetgeving inzake passagiersrechten om te waarborgen dat mensen met beperkte mobiliteit dezelfde toegang hebben tot vervoerdiensten als alle andere passagiers;
‣de Commissie heeft een herziening van de richtlijn inzake de kwaliteit van drinkwater voorgesteld, waardoor de toegang van alle mensen, vooral van kwetsbare en gemarginaliseerde groepen, zal verbeteren;
‣in het kader van de belastingagenda, heeft de Commissie een aantal initiatieven genomen die erop gericht zijn het belastingstelsel van de EU weer rechtvaardiger te maken door ervoor te zorgen dat alle bedrijven hun billijk deel van de belastingen betalen waar winsten worden gegenereerd 14 ;
‣via haar handelsbeleid bevordert de EU de op internationaal niveau overeengekomen fundamentele arbeidsnormen: vrijheid van vereniging, het recht op collectieve onderhandelingen, non-discriminatie, de bestrijding van kinderarbeid en dwangarbeid, arbeidsinspectie, veiligheid en gezondheid op het werk en fatsoenlijke arbeidsomstandigheden. Sociale kwesties vormen ook belangrijke aspecten van de duurzaamheidseffectbeoordelingen die zijn uitgevoerd voor alle handelsovereenkomsten, samen met de gevolgen voor de economie, de mensenrechten en het milieu;
‣dankzij het nieuwe Europese Solidariteitskorps kunnen jongeren (er wordt bijzondere aandacht besteed aan kansarme jongeren) deelnemen aan solidariteitsacties en maatschappelijke behoeften in Europa helpen aanpakken, waardoor ze hun eigen competenties en vaardigheden kunnen ontwikkelen;
‣sinds Griekenland 2015 wordt ervoor gezorgd dat de stabiliteitssteunprogramma's vergezeld gaan van een sociale effectbeoordeling.
Bovendien is convergentie naar betere sociaal-economische resultaten, sociale veerkracht en rechtvaardigheid, zoals door de Europese pijler van sociale rechten wordt bevorderd, een essentieel onderdeel van de inspanningen om de economische en monetaire unie te versterken, zoals uiteengezet in he verslag van de vijf voorzitters van juni 2015 15 en de daaropvolgende voorstellen van de Commissie 16 .
Grafiek 1 geeft een overzicht van de verschillende manieren waarop de Commissie sociale prioriteiten in het hele scorebord heeft geïntegreerd:
Grafiek 1. Belangrijkste initiatieven van de Commissie op sociaal en werkgelegenheidsgebied
In dit verband is de oprichting van de pijler een belangrijke aanjager van actualisering en aanvulling van de EU-wetgeving, waar nodig. In aanvulling op wat tot dusver is gedaan, presenteert de Commissie naast de mededeling van vandaag nog een reeks initiatieven, die in kader 1 worden samengevat.
Kader 1. Het nieuwe, op 13 maart 2018 gepresenteerde, 'pakket sociale rechtvaardigheid'
Deze mededeling gaat vergezeld van een nieuw pakket sociale rechtvaardigheid dat op 13 maart 2018 door de Commissie is aangenomen.
Eerst stelt de Commissie voor een Europese Arbeidsautoriteit op te richten, ter aanvulling van eerdere initiatieven om de regels voor het detacheren van werknemers en de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels te verbeteren. Vrij verkeer is een van de meest gekoesterde vrijheden van de interne markt, waar de burgers, de economie en de samenleving als geheel voordeel bij halen. Vandaag is uitgebreide EU-wetgeving voorhanden om te zorgen voor eerlijke mobiliteit, maar waar het om gaat is dat deze regels daadwerkelijk worden toegepast in de praktijk. In dit verband heeft de Autoriteit de volgende rol en toegevoegde waarde:
a) zij bevordert de toegang van personen en werkgevers tot informatie over hun rechten en plichten, en tot relevante diensten;
b) zij ondersteunt de samenwerking tussen de lidstaten bij de grensoverschrijdende handhaving van het toepasselijke recht van de Unie, onder meer door gezamenlijke inspecties te vergemakkelijken;
c) zij bemiddelt en draagt bij tot een oplossing wanneer er zich grensoverschrijdende geschillen tussen nationale autoriteiten of verstoringen van de arbeidsmarkt voordoen.
Ter ondersteuning van de voorbereiding en de oprichting van de Autoriteit richt de Commissie ook een adviesgroep van de voornaamste belanghebbenden op.
In de tweede plaats stelt de Commissie een aanbeveling van de Raad met betrekking tot de toegang tot sociale bescherming voor werknemers en zelfstandigen voor, die gebaseerd is op een raadpleging van de Europese sociale partners en tot doel heeft de lidstaten aan te moedigen om ervoor te zorgen dat iedereen die werkt, bijdraagt aan en toegang heeft tot sociale bescherming, zoals uitkeringen wegens ziekte of werkloosheid. Vandaag werkt ongeveer 60 % van de bevolking met voltijdse, vaste contracten. Een toenemend aandeel van de bevolking werkt echter met andere soorten overeenkomsten, waaronder deeltijdse of tijdelijke contracten, of als zelfstandige. Deze trend kan aanleiding geven tot ongelijkheden en sociale risico's als deze werknemers onvoldoende toegang hebben tot sociale bescherming. De Commissie heeft de optie onderzocht een richtlijn voor te stellen om dit probleem aan te pakken, maar gezien de verscheidenheid aan situaties en beperkingen van het juridisch kader om op EU-niveau in te grijpen, is zij van mening dat een aanbeveling van de Raad de beste manier is om vooruitgang te boeken op nationaal niveau, te zorgen voor een gelijk speelveld en opwaartse convergentie te ondersteunen.
Ten slotte werkt de Commissie aan de ontwikkeling van een Europees socialezekerheidsnummer, dat is bedoeld als digitale identificator om de bestaande systemen interoperabel te maken. Miljoenen toeristen en personen die reizen, wonen en werken in een ander EU-land zouden gemakkelijk kunnen aantonen dat zij in hun land van herkomst zijn gedekt door het socialezekerheidssstelsel en zouden sneller en gemakkelijker toegang krijgen tot de prestaties waarop zij recht hebben, terwijl hun persoonsgegevens volledig beschermd zijn. Dat zou de meeneembaarheid van rechten over de grenzen heen vergemakkelijken, onmiddellijke identificatie en controle mogelijk maken en het gevaar voor risico's, fouten en fraude die het gevolg zijn van het gebruik van papieren documenten verminderen. Het zou het werk van de overheidsdiensten op alle niveaus vereenvoudigen. Dit initiatief maakt deel uit van het werkprogramma van de Commissie voor 2018: in overeenstemming met de beginselen van betere regelgeving werkt de Commissie samen met de lidstaten en belanghebbenden en zal zij later dit jaar een initiatief lanceren.
Voor de verdere uitvoering van de pijler op EU-niveau zal de Commissie ten volle gebruik blijven maken van alle instrumenten die haar ter beschikking staan. Het gebruik van deze instrumenten zal variëren, afhankelijk van het beleidsterrein en de beginselen van de pijler, en zal de aard en de omvang van de bevoegdheden op EU-niveau weerspiegelen. Zij omvatten de actualisering en aanvulling van bestaande wetgeving, zoals hierboven uiteengezet, de verbetering van de handhaving van EU-wetgeving in de lidstaten en ondersteuning van de sociale dialoog in de EU, naast het toezicht op de vorderingen in het kader van het Europees semester.
Dit geldt ook voor de relevante financiële steun uit EU-fondsen, met name de Europese structuur- en investeringsfondsen, Erasmus + en andere programma’s. In haar recente mededeling over 'Een nieuw, modern meerjarig financieel kader voor een Europese Unie die efficiënt haar prioriteiten verwezenlijkt na 2020' 17 , vraagt de Commissie dat de EU-begroting de beloften die de leiders op de Sociale top van Göteborg hebben gedaan, gestand zou doen en de sociale dimensie van de Unie verder zou ontwikkelen, onder andere door middel van volledige implementatie van de Europese pijler van sociale rechten 18 . De Commissie wees erop dat er adequate middelen nodig zullen zijn om de werkgelegenheidskansen te verbeteren en de uitdagingen in verband met vaardigheden, waaronder digitale vaardigheden, aan te pakken. Gedetailleerde voorstellen voor het meerjarig financieel kader van de EU voor de periode na 2020 volgen in het voorjaar van 2018.
De meeste bevoegdheden en instrumenten die nodig zijn om de Europese pijler van sociale rechten te realiseren zijn in handen van lokale, regionale en nationale overheden, sociale partners en het maatschappelijk middenveld. De EU heeft een belangrijke rol te vervullen bij het ondersteunen van de lidstaten, maar de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de pijler ligt in zeer grote mate bij de lidstaten, op uiteenlopende niveaus van het bestuur en de overheid. Daarenboven spelen de sociale partners op alle niveaus een belangrijke rol in de uitvoering van de pijler overeenkomstig hun autonomie bij het onderhandelen over en het sluiten van overeenkomsten 19 . Eerbied voor de verscheidenheid van de nationale stelsels van arbeidsverhoudingen en voor de autonomie van de sociale partners wordt uitdrukkelijk erkend door het VWEU. In de loop der jaren heeft de Commissie de lidstaten verzocht de sociale partners een grotere rol toe te bedelen op sociaal en werkgelegenheidsgebied omdat hun betrokkenheid een middel kan zijn om het draagvlak voor hervormingen te vergroten. Niet-gouvernementele organisaties, met name wanneer zij sociale diensten aanbieden, zijn ook van essentieel belang om de pijler te realiseren.
Door de uitdrukking van essentiële beginselen en rechten dient de Europese pijler van sociale rechten als leidraad voor doeltreffende verwezenlijkingen op sociaal en werkgelegenheidsgebied. Er zijn geen universele oplossingen en de pijler houdt rekening met de diversiteit van nationale situaties. Hoewel de lidstaten vaak met gemeenschappelijke uitdagingen en gelijkaardige problemen te maken krijgen, zullen de oplossingen die zij moeten ontwikkelen waarschijnlijk verschillen. Dat is te wijten aan de diversiteit van hun nationale systemen, tradities, verschillende uitgangsposities en hun specifieke sociaal-economische omstandigheden.
De huidige economische context biedt een kans om inclusieve groei te bevorderen, de sociale markteconomie van de EU te moderniseren en te investeren in mensen, in overeenstemming met de Europese pijler van sociale rechten. De economie van de EU zet haar expansie met een stevig tempo voort 20 . Sinds het begin van de herfst van 2014, toen de Commissie haar ambtsperiode aanvatte, zijn meer dan 9 miljoen extra banen gecreëerd 21 . De werkloosheidsgraad is gestaag gedaald en ligt op het laagste niveau sinds 2008. Het aantal werkenden in de EU is gestegen tot 236,3 miljoen, het hoogste niveau ooit geregistreerd. Toch zijn nog 18 miljoen mensen in de EU werkloos, ligt het inkomen van huishoudens in een aantal lidstaten nog steeds onder het niveau van 2008 en blijven vele sociale problemen bestaan, vooral gezien het tempo en het effect van ontwikkelingen zoals digitalisering en vergrijzing. Er zijn ook nog steeds grote verschillen in de situaties tussen en binnen de lidstaten.
De prioriteiten zullen noodzakelijkerwijze verschillen en het Europees semester vormt een gelegenheid voor de lidstaten om vooruitgang te boeken met en verslag uit te brengen over de uitvoering van de pijler. De recentelijk gepubliceerde landenverslagen in het kader van de cyclus van het Europees semester 2018 22 geven een overzicht van de aard en omvang van de uitdagingen op nationaal niveau om te streven naar betere arbeids- en levensomstandigheden, eerlijkere en beter functionerende arbeidsmarkten, verbeterde onderwijs- en opleidingsstelsels om mensen uit te rusten met passende en relevante vaardigheden en socialezekerheidsstelsels die houdbaar en toereikend zijn. De nationale hervormingsprogramma’s, die in april van de lidstaten worden verwacht, zullen nieuwe prioriteiten en verdere concrete acties op nationaal niveau uiteenzetten. Deze programma's zullen de basis vormen voor de landspecifieke aanbevelingen die de Commissie later in het voorjaar van 2018 zal doen. Tegelijk zal de Commissie blijven samenwerken met de lidstaten om ervoor te zorgen dat de beschikbare EU-middelen goed worden gebruikt ter ondersteuning van structurele hervormingen of om te investeren in mensen, overeenkomstig de prioriteiten die in de landenverslagen en de landspecifieke aanbevelingen zijn aangehaald.
Het Europees semester van beleidscoördinatie biedt een passend instrument voor het monitoren van de vooruitgang op belangrijke gebieden van de Europese pijler van sociale rechten. Het Europees semester is gebaseerd op een diepgaande analyse die specifiek is voor de situatie van elk land: het houdt rekening met de diversiteit van de uitdagingen en de noodzaak prioriteiten te stellen in het licht van de verschillen in uitgangspunten en beschikbare middelen in de hele EU. Het Europees semester is ook een manier om gemeenschappelijke inspanningen in de loop van de tijd te structureren: het bouwt voort op een diepgaande dialoog en rapportage het hele jaar door, die transparant is en openstaat voor alle actoren en het wordt met name gebruikt om collegiale toetsing en benchmarking tussen de lidstaten te structureren. Voortbouwend op de vooruitgang die de afgelopen jaren is geboekt bij het versterken van de sociale dimensie van het Europees semester, is de Commissie begonnen met het verfijnen van bestaande instrumenten en werkmethoden zodat de Europese pijler van sociale rechten daarin sinds de afkondiging wordt weerspiegeld. Daarvoor zijn geen fundamentele veranderingen nodig of moeten geen nieuwe instrumenten of bijkomende administratieve lasten voor de lidstaten worden gecreëerd.
Een thematischere opvolging zal ook nodig zijn om de verschillende beginselen van de pijler ten volle te bestrijken en om doeltreffende opvolging en benutting in de praktijk te evalueren. Regelmatige publicaties van de EU — zoals het jaarlijkse gezamenlijk verslag over de werkgelegenheid en het verslag over de economische en sociale ontwikkelingen — zullen worden gebruikt om specifieke kwesties grondig te bestuderen. De EU-agentschappen die op dit gebied actief zijn 23 , zullen ook de opdracht krijgen diepgaande verslagen te ontwikkelen over de beginselen die volledig binnen hun verantwoordelijkheden liggen. De sociale partners op EU-niveau en maatschappelijke organisaties kunnen besluiten dieper in te gaan op bepaalde beginselen die voor hen van bijzonder belang zijn.
Drie nieuwe elementen zullen aan het Europees semester worden toegevoegd om te helpen bij de monitoring van de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten:
‣Integratie van de prioriteiten van de pijler in het Europees semester en het selecteren van thema's voor gedetailleerde rapportage op jaarbasis: in het Europees semester zal rekening worden gehouden met de beginselen en rechten die in de pijler zijn verankerd in de monitoring, de vergelijking en de beoordeling van de geboekte vooruitgang. Tegelijkertijd zullen een aantal specifieke thema’s met betrekking tot de pijler elk jaar grondig worden beoordeeld. Dat geldt met name voor de jaarlijkse groeianalyse (gepubliceerd in november), waarin de economische en sociale prioriteiten op EU-niveau worden uiteengezet, en voor de landenverslagen (gepubliceerd in februari/maart), die de basis vormen voor verdere landspecifieke richtsnoeren. De thema's zullen worden gekozen in overleg met alle actoren, met name binnen de comités die de lidstaten vertegenwoordigen.
‣Technische hulp bieden, benchmarking ondersteunen en goede praktijken uitwisselen: het Europees semester biedt een forum voor dialoog met de belanghebbenden, voor uitwisseling van ervaringen en versterking van wederzijds leren onder de lidstatenmet het oog op de ondersteuning van opwaartse convergentie in de richting van de beste presteerders. De organen die zich bezighouden met vraagstukken inzake werkgelegenheid en sociaal beleid in het kader van het Europees semester (zoals het Comité voor de werkgelegenheid en het Comité voor sociale bescherming) zijn al begonnen met de benchmarking van beleidsconvergentie. Voorts heeft de Commissie in haar mededeling 'Verdere stappen naar de voltooiing van de Europese economische en monetaire unie: een routekaart' 24 gesuggereerd dat de lopende werkzaamheden in de Raad en in de Eurogroep met betrekking tot benchmarking van het beleid moeten worden geïntensiveerd. Naast de financiële steun via de Europese structuur- en investeringsfondsen, heeft de ondersteuningsdienst voor structurele hervormingen van de Commissie (SRSS) zijn aanbod van steun op maat voor institutionele, administratieve en politieke hervormingen 25 uitgebreid.
‣Prestaties beoordelen en monitoren met behulp van het nieuwe sociale scorebord: samen met haar voorstel voor de pijler, heeft de Commissie een nieuw sociaal scorebord gepresenteerd. Het doel ervan is de prestaties van de lidstaten op sociaal en werkgelegenheidsgebied te helpen screenen voor de verschillende dimensies van de pijler. Het scorebord is voor het eerst gebruikt om informatie te verzamelen voor een diepere analyse in het gezamenlijk verslag over de werkgelegenheid 2018 en de indicatoren werden gebruikt om de analyse van de landenverslagen 2018 te ondersteunen. Zij putten de discussie over het toezicht op de pijler niet uit, maar werpen nuttig licht op de situatie ter plaatse, waardoor vergelijkingen in de tijd en tussen landen kunnen worden gemaakt. Het scorebord en de statistische onderbouwing ervan zullen verder worden ontwikkeld met steun van de lidstaten.
Kader 2. Het nieuwe sociale scorebord 26
De Europese Unie heeft al tientallen jaren bijgedragen aan welvaart en sociale rechtvaardigheid. Vandaag is Europa een van de meest aantrekkelijke plekken ter wereld om te wonen. De economische en sociale crisis in de afgelopen tien jaar had echter verstrekkende gevolgen voor ons sociaal weefsel, waardoor de kern van onze sociale markteconomie in twijfel werd getrokken.
Nu Europa de bladzijde van de crisis heeft omgeslagen, is het tijd om naar de toekomst te kijken, om de snelheid van de veranderingen op de voet te volgen en de bredere sociaal-economische uitdagingen waarmee Europa te maken heeft aan te pakken, om onze economische en sociale modellen te vernieuwen en te bewaren.
Door duidelijk te maken waar Europa voor staat, geeft de Europese pijler van sociale rechten uitdrukking aan de beginselen en rechten die essentieel zijn voor de sociale vooruitgang ten behoeve van burgers en samenlevingen. De pijler is een kompas voor verdere actie.
De beloften die de EU-leiders op de sociale top in Göteborg hebben gedaan, maken deel uit van een bredere agenda om te bouwen aan de toekomst van de Europese Unie van 27 lidstaten. De Europese pijler van sociale rechten realiseren en voor alle Europeanen waarmaken is een gedeelde verantwoordelijkheid. Regeringen, sociale partners en niet-gouvernementele organisaties, lokale, regionale en Europese instellingen zijn bereid en vastbesloten bij te dragen aan dit streven.
(1)
https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_nl
(2)
Op 8 maart 2016 presenteerde de Commissie een eerste schets van de Europese pijler van sociale rechten en lanceerde zij een openbare raadpleging. De Commissie ontving meer dan 16 500 antwoorden en bijna 200 standpuntnota’s. Naar aanleiding van de raadpleging werd op 23 januari 2017 een afsluitende conferentie georganiseerd onder de titel 'Going Forward Together' (Samen vooruitgang boeken). In het kader van de raadpleging heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen over de pijler op 19 januari 2017 (2016/2095(INI)). Het Europees Economisch en Sociaal Comité heeft op 25 januari 2017 advies uitgebracht (SOC/542-01902-00-01-ac). Het Comité van de Regio’s heeft op 11 oktober 2016 advies uitgebracht (CDR 2868/2016).
(3)
www.socialsummit17.se/">www.socialsummit17.se/
(4)
De Europese Raad van 14 december 2017 benadrukte het volgende: "De Sociale Top in Göteborg herinnerde aan de noodzaak om mensen op de eerste plaats te zetten, om de sociale dimensie van de Unie verder tot ontwikkeling te brengen op basis van een gezamenlijke inzet en vastgelegde bevoegdheden, en om convergentie te bevorderen via inspanningen op alle niveaus, ook van de sociale partners. Als eerste stap moet het volgende worden gedaan: implementeren van de Europese pijler van sociale rechten op Unie- en op lidstaatniveau, terdege rekening houdend met hun respectieve bevoegdheden; de Commissie wordt verzocht passende monitoring voor te stellen (...)."
(5)
COM(2017) 2025 final.
(6)
COM(2017) 206 final.
(7)
COM(2017) 240 final.
(8)
Op 25 maart 2017 hebben de EU-leiders in de Verklaring van Rome onder meer het volgende verklaard: In deze tijden van verandering en ons bewust van de zorgen van onze burgers, onderschrijven wij de Agenda van Rome en beloven wij toe te werken naar: (...) een sociaal Europa: een Unie die, op basis van duurzame groei, economische en sociale vooruitgang en samenhang en convergentie bevordert, en tegelijk de integriteit van de interne markt handhaaft; een Unie die rekening houdt met de verschillen tussen de nationale stelsels en de sleutelrol van sociale partners; een Unie die de gelijkheid tussen vrouwen en mannen en rechten en gelijke kansen voor iedereen propageert; een Unie die de strijd aangaat met werkloosheid, discriminatie, sociale uitsluiting en armoede; een Unie waar jongeren het best mogelijke onderwijs en de best mogelijke opleiding genieten en op het hele continent kunnen studeren en een baan kunnen vinden; een Unie die ons culturele erfgoed bewaart en culturele diversiteit bevordert."
(9)
SWD (2018) 67.
(10)
https://ec.europa.eu/commission/sites/betapolitical/files/social_dimension_of_europe_overview_of_initiatives_en.pdf
(11)
COM(2017) 673 final.
(12)
Zie de jaarlijkse groeianalyse 2018 (COM(2017) 690 final) en de mededeling over de beoordeling van structurele hervormingen, preventie en correctie van macro-economische onevenwichtigheden, en resultaten van diepgaande evaluaties (COM(2018) 120)).
(13)
Het EFSI heeft al dergelijke projecten ondersteund en de totale investeringswaarde zal naar verwachting meer dan 10,5 miljard euro bedragen. In het kader van het venster infrastructuur en innovatie zijn al 18 projecten goedgekeurd. Zij zullen naar verwachting in totaal meer dan 6 miljard euro aan investeringen vrijmaken. Die projecten omvatten onder meer de bouw, uitbreiding of renovatie van scholen en universiteiten, klinieken en ziekenhuizen en betaalbare sociale woningen. In het kader van het venster kleine en middelgrote ondernemingen bedragen de totale verwachte investeringen in de sociale sector 4,5 miljard euro. Het EFSI heeft onlangs de slagkracht van het Europees Programma voor werkgelegenheid en sociale innovatie voor microfinanciering en sociaal ondernemerschap verdubbeld.
(14)
Voorbeelden zijn de richtlijn bestrijding belastingontwijking, de richtlijn inzake de automatische uitwisseling van inlichtingen over fiscale rulings en voorafgaande prijsafspraken, de richtlijn inzake verslaglegging per land over multinationals en het voorstel om de onderhandelingen over de gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting opnieuw op te starten.
(15)
https://ec.europa.eu/commission/publications/five-presidents-report-completing-europes-economic-and-monetary-union_en
(16)
Op 6 december 2017 heeft de Commissie een mededeling gepresenteerd met de titel 'Verdere stappen naar de voltooiing van de Europese economische en monetaire unie: een routekaart' COM(2017) 821 final.
(17)
COM(2018) 98 final.
(18)
In de mededeling benadrukt de Commissie: 'Het volgende meerjarig financieel kader moet voor een betere afstemming zorgen tussen de beschikbaar gestelde financiële middelen en de politieke prioriteiten. Het moet voortbouwen op wat momenteel goed werkt, maar ook anticiperen op de uitdagingen van morgen. Overeenkomstig de verklaring van Rome moet de begroting voor een veilig en zeker Europa zorgen. Voor een welvarend en duurzaam Europa. Voor een sociaal Europa. En voor een Europa dat sterker is op het wereldtoneel.' De Commissie wijst ook op het volgende: 'De EU-begroting zal de beloften die de EU-leiders op de sociale top van Göteborg hebben gedaan, gestand moeten doen. Dit betekent de sociale dimensie van de Unie verder ontwikkelen, onder andere door middel van volledige implementatie van de Europese pijler van sociale rechten, en het ondersteunen van jongeren en de mobiliteit van de Europese burgers.'
(19)
Een recent voorbeeld van een actie van de sociale partners is de autonome kaderovereenkomst over actief ouder worden en de intergenerationele aanpak die zij op 8 maart 2017 hebben gesloten. Een voorbeeld van een overeenkomst tussen de sociale partners die is omgezet in EU-recht is Richtlijn (EU) 2018/131 van de Raad van 23 januari 2018 tot tenuitvoerlegging van de overeenkomst tussen de Associatie van reders van de Europese Gemeenschap (ECSA) en de Europese Federatie van vervoerswerknemers (ETF) tot wijziging van Richtlijn 2009/13/EG overeenkomstig de door de Internationale Arbeidsconferentie op 11 juni 2014 goedgekeurde wijzigingen van 2014 aan het Verdrag betreffende maritieme arbeid van 2006.
(20)
Zie de economische winterprognoses 2018 van de Europese Commissie:
https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-performance-and-forecasts/economic-forecasts/winter-2018-economic-forecast_en en het kwartaalverslag over de economische en sociale ontwikkelingen: ec.europa.eu/social
(21)
De meeste van deze nieuw gecreëerde banen kunnen worden beschouwd als 'van goede kwaliteit': 78 % van de sinds het derde kwartaal van 2014 nieuw gecreëerde banen zijn vaste banen en 88 % daarvan zijn voltijds.
(22)
Mededeling over de beoordeling van structurele hervormingen, preventie en correctie van macro-economische onevenwichtigheden, en resultaten van diepgaande evaluaties (COM(2018) 120)).
(23)
Het Europees Centrum voor de ontwikkeling van de beroepsopleiding (Cedefop); de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (Eurofound); het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA); de Europese Stichting voor opleiding (ETF).
(24)
COM(2017) 821 final.
(25)
Sinds 2015 heeft de SRSS ongeveer 500 projecten voor technische bijstand uitgevoerd. Voorbeelden van dergelijke projecten in de sociale sector omvatten: i) ondersteuning van de invoering van een gegarandeerd minimuminkomen; ii) ondersteuning van het ontwerp en de uitvoering van een integratiebeleid voor migranten en vluchtelingen; iii) verbetering van de systemen voor de beoordeling van handicaps en de diensten voor personen met een handicap; iv) verbetering van de opzet en uitvoering van een actief arbeidsmarktbeleid; v) ondersteuning van de hervorming van het buitengewoon onderwijs.
(26)
Voor meer informatie over het sociaal scorebord, zie:
https://composite-indicators.jrc.ec.europa.eu/social-scoreboard/#