Toelichting bij COM(2020)641 - Economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2020)641 - Economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan. |
|---|---|
| bron | COM(2020)641   |
| datum | 06-10-2020 |
Inhoudsopgave
- Brussel, 6.10.2020
- Mededeling van de Commissie over
- II.Goed bestuur als basis voor duurzame economische groei
- III.Een omvangrijk investeringspakket
- IV.Investeren in duurzaam vervoer
- V.Investeren in schone energie
- VII.Investeren in een digitale toekomst
- VIII.De particuliere sector stimuleren
- IX.Investeren in menselijk kapitaal
- X.Regionale economische integratie en integratie met de EU
- Een gemeenschappelijke regionale markt tot stand brengen
- nEconomieën verbinden
- Bilaterale overeenkomsten voor grensovergangen voor vervoer over de weg en per spoor ondertekenen en uitvoeren
- nMobiliteit van personen
- Mobiliteit van onderzoekers en hoogleraren
- De Westelijke Balkan nauwer integreren met de EU
- Regular economic report on the Western Balkans, Wereldbank, najaar 2019.
COM(2020) 641 final
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S
Een economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan
{SWD(2020) 223 final}
een economisch en investeringsplan voor de Westelijke Balkan
I.
Inleiding
De Westelijke Balkan maakt integraal deel uit van Europa en is voor de Europese Unie een geostrategische prioriteit. Voorzitter Von der Leyen verklaarde in haar toespraak over de Staat van de Unie van 14 september 2020: “de toekomst van die hele regio ligt in de EU”. Tijdens de COVID-19-pandemie is duidelijk bewijs geleverd van de nauwe betrekkingen tussen de EU en de Westelijke Balkan. Terwijl de EU zelf zwaar door de pandemie getroffen is, heeft zij essentiële en ongeëvenaarde steun verleend aan de Westelijke Balkan, zoals uiteengezet in de mededeling van de Commissie van 29 april 1 en de verklaring van de top in Zagreb van 6 mei 2020.
COVID-19 heeft enorme ontwrichtende gevolgen voor de economieën van de Westelijke Balkan, die reeds een achterstand hebben opgelopen op het gebied van economische convergentie met de EU. De regio werd geconfronteerd met aanhoudende problemen als gevolg van een zwak concurrentievermogen, hoge werkloosheid en een aanzienlijke braindrain. De noodzaak om de inspanningen op het gebied van convergentie op te voeren door structurele hervormingen door te voeren, structurele zwakheden weg te werken, het innovatiepotentieel te versterken en de groene en digitale transitie te versnellen – ook in het licht van hun toekomst in de EU – is urgenter dan ooit.
Dit economisch en investeringsplan is er daarom op gericht langdurig economisch herstel te bevorderen – gestoeld op een groene en digitale transitie – dat leidt tot duurzame economische groei, de hervormingen uit te voeren die nodig zijn om vooruitgang te boeken op de weg naar de EU, en de Westelijke Balkan dichter bij de eengemaakte markt van de EU te brengen. De bedoeling is het onbenutte economische potentieel van de regio en de aanzienlijke mogelijkheden voor meer intraregionale economische samenwerking en handel te benutten 2 . Met bijna 18 miljoen inwoners is de regio een belangrijke markt voor de EU en een transitzone voor Europese en internationale goederen. Voorts beschikt zij over geschoolde arbeidskrachten voor bedrijven die bereid zijn om te investeren. De Westelijke Balkan heeft daarom een belangrijke rol te spelen in de mondiale waardeketens voor bevoorrading van de EU, en deze rol zou verder kunnen worden versterkt. Op lange termijn zal dit ook bijdragen tot de strategische autonomie van de EU.
Dit economisch en investeringsplan omvat een aanzienlijk investeringspakket voor de regio. Het is gestoeld op een op prestaties gebaseerd en hervormingsgericht voorstel voor een instrument voor pretoetredingssteun III (IPA III) 3 en versterkte instrumenten ter bevordering van publieke en particuliere investeringen.
Onder voorbehoud van de goedkeuring van het volgende meerjarig financieel kader en de daarmee samenhangende rechtsgrondslagen stelt de Commissie voor om in het kader van het IPA III tot 9 miljard EUR te mobiliseren voor de periode 2021-2027 ter bevordering van de economische convergentie met de EU, voornamelijk via investeringen in en ondersteuning van het concurrentievermogen en van inclusieve groei, duurzame connectiviteit en de dubbele groene en digitale transitie. De Commissie stelt voor het overgrote deel van deze steun rechtstreeks te gebruiken voor cruciale productieve investeringen en duurzame infrastructuur in de Westelijke Balkan. Daarnaast zou de investeringscapaciteit van de regio moeten worden gestimuleerd door middel van steun in het kader van een nieuwe garantiefaciliteit voor de Westelijke Balkan 4 , met de ambitie om mogelijk tot 20 miljard EUR aan investeringen aan te trekken.
De economieën van de Westelijke Balkan beter verbinden binnen de regio en met de EU is een prioriteit. Daartoe moet de Westelijke Balkan sterk inzetten op de uitvoering van fundamentele hervormingen, de verdieping van de regionale economische integratie en de ontwikkeling van een gemeenschappelijke regionale markt op basis van het EU-acquis, om aantrekkelijker te worden voor investeerders. De EU zal trachten de regio dichter bij haar eengemaakte markt te brengen. Bovendien zal de Westelijke Balkan enorm gebaat zijn bij een intensivering van de inspanningen om de erfenis van het verleden van zich af te schudden, niet in het minst wat betreft de normalisering van de betrekkingen tussen Servië en Kosovo 5*, en bij succesvolle afronding van de door de EU gefaciliteerde dialoog.
De Europese Green Deal 6 biedt een blauwdruk voor gezamenlijke actie om de vraagstukken die verband houden met een groene transitie, de klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en buitensporig gebruik van hulpbronnen en vervuiling aan te pakken, waarbij de economische groei wordt losgekoppeld van het gebruik van hulpbronnen en aantasting van het milieu. Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan de toezegging van de EU om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. In het licht van deze ambitie en hun toekomst in de EU zullen de landen van de Westelijke Balkan – met steun van de EU – hun inspanningen op dit gebied moeten opvoeren.
De Westelijke Balkan zal werk moeten maken van de uitvoering van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling en de bijbehorende duurzameontwikkelingsdoelstellingen, de Klimaatovereenkomst van Parijs en de internationaal overeengekomen biodiversiteitsdoelstellingen. Een ambitieus optreden, met gebundelde krachten, om deze agenda te verwezenlijken, zal de EU en de Westelijke Balkan een pioniersvoordeel opleveren op het internationale economische toneel en hun concurrentievermogen op de groeiende mondiale markten voor duurzame en groene technologieën vergroten. Onze bestaande samenwerkingsplatforms bieden kansen om wederzijds voordelige allianties te versterken en een gelijk speelveld te creëren op het gebied van nieuwe duurzame technologieën, zoals hernieuwbare waterstof, geavanceerde zonne- en windenergie, batterijen en koolstofafvang, en op het gebied van kritieke grondstoffen voor deze technologieën, zoals zeldzame aardmetalen.
Op basis van de aanpak van de Europese Green Deal gaat deze mededeling vergezeld van een werkdocument van de diensten van de Commissie inzake een groene agenda voor de Westelijke Balkan. Het bevat relevante maatregelen en aanbevelingen, die onder meer zijn afgestemd op de EU-normen en het EU-acquis.
In dezelfde geest moeten de landen van de Westelijke Balkan de digitale strategie van de EU 7 hanteren als leidend beginsel voor een mensgerichte digitale transformatie van hun economieën en samenlevingen. Dit zal hen beter in staat stellen zich te integreren in de toeleveringsketens van de EU die een hogere meerwaarde hebben en zich in de toekomst aan te sluiten bij een zich snel ontwikkelende digitale eengemaakte markt van de EU. Dit investeringsplan bouwt voort op de digitale agenda voor de Westelijke Balkan uit 2018 en biedt een kans om de digitalisering van regeringen, overheidsdiensten en bedrijven te versnellen op een wijze die strookt met de waarden en het rechtskader van de EU.
Een duurzaam concurrentievermogen berust onvermijdelijk op het vermogen van de regio om haar menselijke capaciteit en die van ondernemingen om te innoveren uit te bouwen en een economische niche te ontwikkelen. Investeren in de toekomst betekent dus ook investeren in onderzoek, innovatie, gezondheid, onderwijs, cultuur, jongeren en sport. Dit zijn krachtige instrumenten om niet alleen de economische ontwikkeling, de veerkracht en het concurrentievermogen van de regio te stimuleren, maar ook de sociale cohesie, wat betekent dat al haar burgers, met inbegrip van de Roma, volledige economische participatie krijgen. De integratie van de Roma in de samenleving door hun volwaardige participatie aan het onderwijs en op de arbeidsmarkt te ondersteunen, is bijzonder belangrijk en zal een centrale prioriteit zijn van het EU-integratieproces 8 .
Om de doelstellingen van dit economisch en investeringsplan te helpen verwezenlijken en ervoor te zorgen dat de investeringen in de regio duurzaam zijn, zal de Commissie binnenkort een specifieke agenda voor de Westelijke Balkan voor innovatie, onderzoek, onderwijs, cultuur, jongeren en sport (“innovatieagenda voor de Westelijke Balkan”) voorstellen. Deze brede langetermijnstrategie voor samenwerking met de Westelijke Balkan op deze gebieden zal van essentieel belang zijn om de ontwikkeling van menselijk kapitaal te stimuleren, een einde te maken aan de braindrain en kennismobiliteit aan te moedigen, en om de ontwikkeling van een duurzaam innovatie-ecosysteem op lange termijn en de overgang naar een kenniseconomie te bevorderen. Zij zal de basis leggen voor empirisch onderbouwde beleidsvorming en inclusieve en hoogwaardige onderwijs- en opleidingsstelsels bevorderen, zodat de jongeren in de regio betere perspectieven worden geboden.
Dit plan is een integrerend deel van de steun aan de Westelijke Balkan op weg naar de EU. Economische ontwikkeling en de uitvoering van fundamentele hervormingen moeten elkaar versterken en ertoe bijdragen dat de partnerlanden voldoen aan de gevestigde vereisten in het kader van het toetredingsproces. Deze omvatten de uitvoering van hervormingen op het gebied van de rechtsstaat en van structurele economische hervormingen, met name die welke zijn vastgesteld in de economische hervormingsprogramma’s 9 , die het potentiële effect van dit investeringspakket zullen maximaliseren.
Een belangrijke factor voor de bestaande structurele zwakheden is slecht bestuur en met name de beperkte vooruitgang bij de aanpak van tekortkomingen op het gebied van de rechtsstaat en de strijd tegen corruptie. De rechtsstaat en de eerbiediging van de grondrechten, de werking van de democratische instellingen en het openbaar bestuur staan niet alleen centraal in het toetredingsproces, maar vormen ook de belangrijkste motoren voor het economisch herstel van de regio en het vergroten van de bestendigheid tegen mogelijke toekomstige crises en economische schokken. Eerbiediging van de rechtsstaat is ook noodzakelijk om de EU-middelen te beschermen en ervoor te zorgen dat deze worden aangewend om de ontwikkeling van de Westelijke Balkan te ondersteunen.
De investeringen en economische groei kunnen dan ook alleen toenemen als de Westelijke Balkan fundamentele hervormingen volgens Europese waarden krachtig onderschrijft en uitvoert. Zowel de structurele sociaal-economische hervormingen – met name die welke in de economische hervormingsprogramma’s en de gezamenlijke beleidsrichtsnoeren zijn vastgesteld – als de versterking van de rechtsstaat, de eerbiediging van de mensenrechten en de verbetering van de werking van overheidsdiensten, zijn essentieel voor een gunstig klimaat voor ondernemerschap, het scheppen van banen en duurzame investeringen. De leiders van de Westelijke Balkan moeten een geloofwaardigere invulling geven aan hun toezegging om de vereiste fundamentele hervormingen uit te voeren, en daarvoor meer politieke wil aan de dag leggen, in overeenstemming met de verbeterde methode voor de uitbreiding 10 .
De rechtsstaat is een essentieel onderdeel van de democratische transformatie en het belangrijkste criterium waaraan de EU de vooruitgang op weg naar lidmaatschap toetst. De vorderingen die de landen van de Westelijke Balkan op dat gebied maken, lopen sterk uiteen. De operationele samenwerking van de Westelijke Balkan met de EU-lidstaten en EU-agentschappen is verder verbeterd. Het gebrek aan geloofwaardige vooruitgang op het gebied van de rechtsstaat blijft een belangrijk struikelblok, dat vaak gepaard gaat met ontoereikende politieke wil, elementen die duidelijk wijzen op hardnekkige gijzeling van de staat door privébelangen, en beperkte vooruitgang op het gebied van rechterlijke onafhankelijkheid.
Het uitbreidingspakket 2020 11 , dat samen met deze mededeling wordt aangenomen, biedt een gedetailleerd overzicht van de stand van zaken wat betreft de fundamentele hervormingen en richtsnoeren voor deze hervormingsprioriteiten, die centraal blijven staan in het EU‑toetredingsproces.
Burgers hebben alle belang bij een goed functionerend systeem van checks-and-balances waarin een zichtbaar mondig en onafhankelijk, onpartijdig en doeltreffend gerechtelijk apparaat garandeert dat alle overheidsinstellingen de wet naleven, de integriteit handhaven, burgers beschermen tegen willekeurige beslissingen en ervoor zorgen dat zij hun rechten ten volle kunnen uitoefenen. Bedrijven hebben behoefte aan rechtszekerheid en efficiënt functionerende overheidsdiensten die vrij zijn van corruptie om hun activiteiten te kunnen opzetten en moeten kunnen vertrouwen op efficiënte en onafhankelijke instellingen om hun economische rechten te doen gelden. Buitenlandse investeerders moeten erop kunnen vertrouwen dat er een gelijk speelveld is waarbij hun investeringen worden beschermd. Afstemming op de EU-regels inzake overheidsopdrachten en meer transparantie en toezicht zijn van cruciaal belang, met name om te waarborgen dat grote overheidsinvesteringen, met inbegrip van de in dit plan voorgestelde investeringen, financieel goed worden beheerd en om corruptie op dit gebied te voorkomen. Er moet een strategische aanpak komen voor een doeltreffende ontmanteling van criminele organisaties en hun economische basis, alsook betere resultaten op het gebied van financieel onderzoek en de inbeslagname van vermogensbestanddelen. Samenwerking tussen de partners in de regio en met de EU is van essentieel belang om specifieke veiligheidsproblemen aan te pakken, zoals de bestrijding van terrorisme en extremisme, witwaspraktijken, illegale wapenhandel, mensenhandel en migrantensmokkel.
Om lacunes in de bescherming van EU-middelen te voorkomen, is het absoluut noodzakelijk dat de partners van de Westelijke Balkan ervoor zorgen dat fraude, corruptie, witwaspraktijken en onrechtmatig gebruik van publieke middelen worden aangepakt met doeltreffende, afschrikkende en evenredige strafrechtelijke sancties. De partners van de Westelijke Balkan die partij zijn bij internationale overeenkomsten inzake wederzijdse rechtshulp moeten het Europees Openbaar Ministerie (EOM) voor de toepassing van die overeenkomsten aanvaarden als bevoegde autoriteit van de lidstaten die deelnemen aan het EOM 12 . De samenwerking tussen het EOM en de partners van de Westelijke Balkan moet worden bevorderd door werkafspraken te maken 13 .
Het uitbouwen van hoogwaardig openbaar bestuur is een van de grondslagen van een goed functionerende staat. Dit is van essentieel belang voor een efficiënt en doeltreffend overheidsapparaat dat hoogwaardige diensten levert aan burgers en bedrijven. Wat het beheer van investeringen betreft, moet de staat goed in staat zijn om projecten voor toekomstgerichte infrastructuur en andere strategische investeringsprojecten in kaart te brengen, naar prioriteit te rangschikken, te ontwikkelen en te beheren, in nauw overleg met burgers en andere belanghebbenden. Een professioneel overheidsapparaat speelt ook een sleutelrol bij het helpen voorkomen van corruptie, onder meer door te zorgen voor meer transparantie en het gebruik van e-governance. Overheidsopdrachten moeten worden afgestemd op de EU-regels en volledig worden uitgevoerd; uitzonderingen op openbare aanbestedingsprocedures moeten beperkend worden toegepast, onder meer door het gebruik van overeenkomsten tussen landen te beperken. Dit zal mede helpen vermijden dat corruptie bij aanbestedingen de economische ontwikkeling belemmert, de markt verstoort en leidt tot inefficiëntie met nadelige gevolgen voor het concurrentievermogen, de handel en investeringen. Deze hervormingen zullen ook de waarborgen tegen onrechtmatig gebruik van EU-middelen versterken.
De EU zal ten minste in dezelfde mate als vandaag aanzienlijke financiering en steun blijven verlenen voor hervormingen op het gebied van goed bestuur en fundamentele kwesties. In overeenstemming met het conditionaliteitsbeginsel dat in de herziene methode voor de uitbreiding tot uitdrukking komt, moet dit, wanneer landen vooruitgang boeken met hervormingsprioriteiten, leiden tot meer financiering en investeringen, onder meer via een op prestaties gebaseerd en hervormingsgericht instrument voor pretoetredingssteun. Er moet echter evenzeer worden voorzien in doortastende sancties bij ernstige of aanhoudende stagnatie of achteruitgang. Deze maatregelen houden onder meer in dat op basis van de beoordeling van de vooruitgang door de Commissie in haar jaarverslagen de reikwijdte en omvang van de EU-financiering kunnen worden beperkt.
Het voorstel van de Commissie voor een instrument voor pretoetredingssteun (IPA III) 14 voorziet in ruim 14 miljard EUR 15 voor de periode 2021-2027, waarvan het overgrote deel bestemd is voor de Westelijke Balkan.
IPA III zal een solide beleidsgestuurde aanpak bieden, met een strategische en dynamische toepassing van de steun, waarbij de fundamentele vereisten voor lidmaatschap van de EU centraal staan in de verlening van EU-steun. Door de financiële steun van de EU sterker te concentreren op de kernprioriteiten moet het IPA III een nog krachtiger hefboomeffect bewerkstelligen om de hervormingen ter bevordering van duurzame sociaal-economische ontwikkeling te ondersteunen en de partners dichter bij de waarden en normen van de Unie te brengen.
Centraal in dit economisch en investeringsplan staat een omvangrijk investeringspakket voor de regio, waarbij het overgrote deel van de steun rechtstreeks zal worden gebruikt voor cruciale productieve investeringen en infrastructuur. Dit zal de dubbele groene en digitale transitie weerspiegelen en ondersteunen, alsook de ontwikkeling van onderling verbonden, concurrerende, op kennis gebaseerde, duurzame, innovatiegerichte en bloeiende economieën in de Westelijke Balkan, met een steeds dynamischer particuliere sector. Het investeringspakket zal een essentiële stimulerende factor zijn om ervoor te zorgen dat de Europese Investeringsbank (EIB), de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBWO) en andere internationale financiële instellingen (IFI’s), instellingen voor ontwikkelingsfinanciering van EU-lidstaten, de regeringen van de Westelijke Balkan en particuliere investeerders, meer en gemakkelijker in de regio investeren, via publieke of particuliere investeringen, met inbegrip van buitenlandse directe investeringen, alsook voor de integratie van de markten.
Een eerste reeks voorstellen voor investeringen in het kader van tien vlaggenschipprojecten is opgenomen in de bijlage. Deze projectvoorstellen vloeien voort uit de resultaten van het voorafgaande overleg met de regeringen van de regio en hun prioriteiten op het gebied van politieke en economische hervormingen. Een eerste stap in de uitvoering van dit economisch en investeringsplan zou een pakket infrastructuurprojecten kunnen zijn waarvoor in 2021-22 vroegtijdig financiering ter beschikking wordt gesteld, in de verwachting dat deze aanzienlijke investeringen zouden ontsluiten. Dit zou het mogelijk maken dat geavanceerde projectvoorstellen, met name op het gebied van de digitale, de vervoers- en de energietransitie en milieu, na een passende beoordeling tegen 2024 worden voltooid of aanzienlijk verder worden uitgewerkt.
Extra IPA-financiering zou vervolgens kunnen gericht zijn op infrastructuurprojecten en productieve investeringen, met een sterke nadruk op de dubbele groene en digitale transitie voor de regio, het stimuleren van de circulaire economie en biodiversiteit en de gezamenlijke uitvoering van de komende groene agenda voor de Westelijke Balkan. Ook investeringen in plattelandsgebieden en de landbouw, in de culturele en creatieve sector, de ontwikkeling van gezondheid en menselijk kapitaal, met inbegrip van onderwijs, en ter bevordering van grensoverschrijdende samenwerking, onder meer op het gebied van innovatie, kunnen worden gestimuleerd.
De EU verstrekt niet alleen aanzienlijke subsidies aan de regio, maar kan ook garanties bieden om de financieringskosten voor publieke en particuliere investeringen en het risico voor investeerders te helpen verminderen: de steun via de voorgestelde garantiefaciliteit voor de Westelijke Balkan zal het komende decennium naar verwachting ongeveer 20 miljard EUR aan investeringen mobiliseren.
Het investeringskader voor de Westelijke Balkan, met inbegrip van het platform voor de particuliere sector, de faciliteit voor bedrijfsontwikkeling en innovatie van de Westelijke Balkan en de garantiefaciliteit voor de Westelijke Balkan, dat partners uit de Westelijke Balkan, bilaterale donoren en internationale financiële instellingen samenbrengt, zal het belangrijkste instrument zijn om ervoor te zorgen dat het investeringspakket snel wordt ingezet om:
-kerninfrastructuurverbindingen, met name de belangrijkste vervoers- en energieverbindingen, te versterken aangezien zij een grote rol spelen in de economische ontwikkeling, de marktintegratie en de grensoverschrijdende handel binnen de regio en met de Europese Unie 16 ;
-de groene en de digitale transitie te ondersteunen;
-het concurrentievermogen van de particuliere sector te vergroten, en innovatie en de ontwikkeling van essentiële sociale sectoren te bevorderen;
-economieën met elkaar te verbinden aan de hand van sterkere regionale economische integratie en integratie met de EU.
Om het langetermijneffect van investeringen te maximaliseren, is het essentieel dat de partnerlanden structurele economische en bestuurlijke hervormingen doorvoeren, met inbegrip van hervormingsmaatregelen op het gebied van connectiviteit en het verbeteren van de statistische capaciteit. De vooruitgang op het gebied van de fundamentele kwesties moet parallel aan de uitvoering van de vlaggenschipinitiatieven worden voortgezet. Waar nodig zal de EU ook steun verlenen voor maatregelen voor capaciteitsopbouw ter verbetering van de capaciteit voor overheidsopdrachten en de capaciteit voor het beheer van overheidsinvesteringen om de uitvoering van projecten voor te bereiden, te beheren en te monitoren. De EU zal met de Westelijke Balkan samenwerken om ervoor te zorgen dat investeringen in projecten van gemeenschappelijk strategisch belang op passende wijze worden gescreend om potentiële risico’s voor de veiligheid of de openbare orde in kaart te brengen, te beoordelen en te beperken, in overeenstemming met de toepasselijke EU- en WTO-regels.
De definitieve beslissingen over indicatieve project- en financieringsvoorstellen in dit plan zullen worden genomen met volledige inachtneming van de besluitvormingsprocedures, het programmeringsproces en de op prestaties gebaseerde en hervormingsgerichte benadering van de toekomstige IPA III-verordening die momenteel door de medewetgevers wordt besproken, met name de vorderingen op het gebied van de uitbreidingsagenda van de EU, relevantie en maturiteit en in overeenstemming met de relevante EU-regels. Het groene “niet-schadenbeginsel” moet worden geëerbiedigd. Om het hefboomeffect van dit economisch en investeringsplan te maximaliseren, zal de EU, in de geest van de “Team-Europa”-benadering, ook haar partners en bestaande regionale initiatieven zoals het proces van Berlijn betrekken, om een maximale complementariteit tot stand te brengen tussen acties van de EU en andere multilaterale en bilaterale acties.
De EU zal prioriteit geven aan projecten en programma’s voor de indicatieve uitbreiding van het kernnetwerk van het trans-Europees vervoersnetwerk (TEN-T) die van strategisch belang zijn voor de regio en de EU. Er zullen maatregelen worden genomen om de bouw van nieuwe vervoersinfrastructuur en de modernisering van bestaande infrastructuur te versnellen, met als doel het kernnetwerk op het niveau van de EU-normen te brengen.
Snelle en efficiënte vervoersverbindingen, zowel binnen de regio als met de aangrenzende EU-lidstaten, en duurzaam vervoer met extra investeringen in het spoor en de binnenwateren zijn van cruciaal belang. In dit verband zal, met het oog op de verdere stimulering van de regionale samenwerking en integratie, het verbinden van de hoofdsteden in de regio en met de EU een belangrijke prioriteit zijn, evenals het bevorderen van multimodale vervoersoplossingen en een modal shift, en het terugdringen van vervoersgerelateerde verontreiniging.
Deze verbindingen tot stand brengen zal investeringen stimuleren, de regionale handel bevorderen en duurzame economische groei bewerkstelligen, waardoor het dagelijks leven van de mensen in de regio zal worden verbeterd. Er zal gebruik worden gemaakt van nieuwe digitale technologieën, waarbij informatiesystemen worden verbeterd, voorrang wordt gegeven aan verkeersveiligheid (risicogedeelten van wegen en spoorwegovergangen worden weggewerkt) en bijstand wordt verleend bij het opzetten en uitvoeren van onderhoudsregelingen. Er zal nog nauwer worden samengewerkt in het kader van de Vervoersgemeenschap om de totstandbrenging van een volledig geïntegreerde regionale vervoersmarkt op basis van de wetgeving en normen van de Europese Unie te ondersteunen. Dit zal de implementatie van technische normen en van de hervormingsmaatregelen voor connectiviteit aanzienlijk versnellen, onder meer door de procedures voor grensoverschrijding op elkaar af te stemmen en te vereenvoudigen, en uitvoering te geven aan de hervormingen op het gebied van het spoorvervoer (met inbegrip van ontvlechting van het spoor en toegang voor derden), met name om de erfenis van gefragmenteerde netwerken weg te werken. Het zal de weg vrijmaken voor een naadloze integratie van de vervoersmarkten van de Westelijke Balkan in de EU, wat op zijn beurt nieuwe zakelijke kansen zal creëren voor bedrijven en mensen in de regio.
De Westelijke Balkan moet deze investeringen ondersteunen door:
·de door de Vervoersgemeenschap opgestelde regionale actieplannen voor de spoorwegen, verkeersveiligheid, het faciliteren van vervoer en het wegvervoer vast te stellen en uit te voeren;
·snel vooruitgang te boeken op het gebied van de hervormingsmaatregelen voor vervoersconnectiviteit om de integratie met het TEN-T, het EU-acquis en digitale en schone energietechnologieën te versnellen, en
·stapsgewijs alle EU-vervoerswetgeving, technische normen en transparante aanbestedingsprocedures op het gebied van vervoer goed te keuren en uit te voeren, met inbegrip van versnelde afstemming op de EU-regels inzake overheidsopdrachten om de marktintegratie te bevorderen.
De Commissie is voornemens haar medefinancieringspercentages voor projecten op het gebied van wegvervoer te verhogen tot 40 %. Duurzame mobiliteit is essentieel voor het opbouwen van toekomstgerichte vervoersinfrastructuur. Voor elk project op het gebied van wegeninfrastructuur zal de Commissie de ontwikkeling van groene multimodale vervoersoplossingen bevorderen. Het doel moet zijn de partners in de regio met elkaar en met de EU te verbinden door duurzame en slimme elementen in het wegvervoer te integreren (zoals elektrische laadstations en in voorkomend geval multimodale verbindingspunten met spoor- en waterwegen). Deze focus stimuleert innovatie en gerichte en passende investeringen. De Commissie zal ook de uitvoering bevorderen van duurzame stedelijke mobiliteitsplannen in de steden van de regio die met het netwerk verbonden zijn.
De steun op het gebied van energie zal worden versterkt. Er zal sterk de nadruk worden gelegd op integratie van de energiemarkt, decarbonisatie en schone energie, een rechtvaardige transitie, meer digitalisering van het systeem en slimme energienetten, energie-efficiëntie, waaronder de modernisering van stadsverwarming, en energiezekerheid. Decarbonisatie is een belangrijke pijler van dit economisch en investeringsplan in overeenstemming met de doelstellingen van de Europese Green Deal. Betere connectiviteit en de uitbreiding van de energie-unie naar de Westelijke Balkan zullen ook van groot belang zijn voor een succesvolle transitie naar schone energie in de regio.
Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen moet worden bevorderd, in overeenstemming met het potentieel en de plannen voor aanpassing aan de klimaatverandering van de regio. Daarbij kan het gaan om milieuvriendelijke investeringen in waterkracht-, zonne-, wind- en geothermische bronnen. De uitrol van schone en moderne energietechnologieën moet gepaard gaan met een beter investeringsklimaat, in het kader van een breed regelgevingskader op basis van concurrerende aanbestedingsregels. Dit zal het risico beperken van een lock-in-effect van de economieën van de Westelijke Balkan met betrekking tot steeds duurdere nieuwe methoden voor elektriciteitsopwekking op basis van steenkool die helemaal niet duurzaam zijn.
De transitie van steenkool naar duurzame en schone energiebronnen zal van cruciaal belang zijn om zowel de uitstoot van kooldioxide als de luchtvervuiling terug te dringen. Er wordt een initiatief “platform voor steenkoolregio’s in transitie in de Westelijke Balkan en Oekraïne” opgezet, dat een afspiegeling is van het initiatief binnen de EU. Het zal inclusieve overgangsstrategieën ondersteunen die iedereen ten goede komen, waarbij tegelijkertijd schonere alternatieven voor steenkool worden geboden en op maat gesneden projecten voor deze steenkoolafhankelijke regio’s worden ondersteund.
Voor landen die sterk afhankelijk zijn van steenkool kan een overstap op moderne, emissiearme gasinfrastructuur essentieel zijn om op korte tot middellange termijn van steenkool af te stappen. Dit kan de regio een energiebron bieden die breed beschikbaar, zeker en betaalbaar is en haar toelaat internationaal concurrerend te blijven terwijl de luchtkwaliteit aanzienlijk zal verbeteren en de uitstoot zal verminderen.
De centrale elementen van de nieuwe gasinfrastructuur moeten nieuwe pijpleidingen zijn, waaronder de uitbreiding van de trans-Adriatische pijpleiding, die de mogelijkheid zouden kunnen bieden om de gasbronnen op de Europese markt te diversifiëren en gas naar de regio te brengen zodat voor de energieproductie sneller van steenkool kan worden afgestapt. Elke nieuwe pijpleiding in de Westelijke Balkan moet volledig voldoen aan de EU-voorschriften, in overeenstemming met het Verdrag tot oprichting van de Energiegemeenschap, en de levensvatbaarheid ervan op lange termijn moet kunnen worden aangetoond. Er moet ook rekening worden gehouden met de toenemende rol van vloeibaar aardgas (lng) op mondiaal niveau als een mogelijkheid om de gasvoorziening in de regio te diversifiëren via terminals voor vloeibaar aardgas in Griekenland en Kroatië.
Op langere termijn zullen deze investeringen in gasinfrastructuur de basis vormen voor de volgende stap op het gebied van milieubescherming: zij maken immers de introductie van koolstofvrij gas mogelijk eenmaal dit beschikbaar en concurrerend is, wat de kooldioxide-uitstoot en de gevolgen van luchtverontreiniging verder kan terugdringen. Dergelijke investeringen zullen de energievoorziening van de regio dus toekomstbestendig maken.
Inspanningen voor meer energie-efficiëntie zullen worden gestimuleerd. In het kader van de Green Deal van de EU stelt de Commissie voor de “EU-renovatiegolf” uit te breiden naar de Westelijke Balkan. Aangezien de bouwsector een van de grootste energieverbruikers in Europa is, zal een gerenoveerd en verbeterd gebouwenbestand de weg helpen vrijmaken voor een koolstofarm en schoon energiesysteem. Daartoe zal de EU onder meer gebruikmaken van bestaande platforms zoals het Green for Growth Fund en het regionaal programma voor energie-efficiëntie, die tot dusver groene investeringen ter waarde van in totaal 700 miljoen EUR mogelijk hebben gemaakt.
In het kader van de Energiegemeenschap wordt reeds prioriteit gegeven aan de interconnectie van energienetwerken aan de hand van de projecten van Energiegemeenschapsbelang en de projecten van wederzijds belang. De partnerlanden in de Westelijke Balkan zullen markthervormingen moeten doorvoeren om de integratie met de gas- en elektriciteitsmarkten in Centraal- en Zuidoost-Europa te versnellen. In het kader van de energieconnectiviteit voor Centraal-en Zuidoost-Europa (Cesec) zal de Commissie de markthervormingen in de landen van de Westelijke Balkan nauwlettend blijven volgen om de integratie van de gas- en elektriciteitsmarkten in Centraal- en Zuidoost-Europa te versnellen.
De innovatieagenda voor de Westelijke Balkan zal de overdracht van technologie verder bevorderen 17 en de toegang tot onderzoeksinfrastructuur van wereldklasse, kenniscentra, competentiecentra en online-platforms, alsook de toegang tot geavanceerde computersimulaties door middel van bijvoorbeeld de Gemeenschappelijke Onderneming Europese high-performance computing (EuroHPC) 18 vergemakkelijken. De agenda zal de transitie naar schone en efficiënte energieopwekking en schoon en efficiënt energiegebruik ondersteunen, onder meer door open wetenschap en geavanceerde onderzoeksinfrastructuur zoals het South East European International Institute for Sustainable Technologies (SEEIIST) te bevorderen.
De Westelijke Balkan moet deze investeringen ondersteunen door:
·snel vooruitgang te boeken met de hervormingsmaatregelen op het gebied van energieconnectiviteit met het oog op de totstandbrenging van een regionale energiemarkt en verdere integratie met de energiemarkt van de EU, in nauwe samenwerking met het secretariaat van het Verdrag tot oprichting van de Energiegemeenschap;
·de hervorming van het Verdrag tot oprichting van de Energiegemeenschap af te ronden en het pakket schone energie voor de EU door de Energiegemeenschap goed te keuren;
·de uitwerking van de doelstellingen voor 2030 van de Energiegemeenschap te versterken door de energie- en klimaatdoelstellingen voor 2030 vast te stellen in overeenstemming met de ambitie van de EU op het gebied van decarbonisatie, rekening houdend met de sociaal-economische verschillen van de verdragsluitende partijen op dat gebied.
VI.Vergroening van de Westelijke Balkan – Investeren in milieu en klimaat
De Europese Green Deal wordt geschraagd door beleidsmaatregelen voor de ontwikkeling van moderne, hulpbronnenefficiënte en concurrerende economieën waarin groei wordt losgekoppeld van de uitstoot van broeikasgassen, het gebruik van hulpbronnen en afvalproductie, en waar klimaatveerkracht wordt nagestreefd.
De Europese Green Deal kan maar volledig doeltreffend zijn als de landen in de onmiddellijke nabijheid van de EU ook in een vroeg stadium actie ondernemen. Dit geldt des te meer voor de Westelijke Balkan, gezien hun Europese perspectief. De Commissie presenteert daarom samen met deze mededeling een groene agenda voor de Westelijke Balkan, zoals bepaald in de Europese Green Deal. De groene agenda zal naar verwachting door de leiders van de Westelijke Balkan tijdens de top in Sofia in november worden goedgekeurd. Deze agenda is gebaseerd op de vijf brede gebieden waarop de Green Deal betrekking heeft: decarbonisatie, vermindering van lucht-, water en bodemverontreiniging, een circulaire economie, landbouw en voedselproductie, en de bescherming van de biodiversiteit. Economische groei en nieuwe zakelijke kansen zullen worden gekoppeld aan duurzamere consumptie- en productiepatronen, met inbegrip van de bevordering van een circulaire economie, de instandhouding van schaarse hulpbronnen en een beter hergebruik van afvalproducten, en dat in alle economische sectoren, ook rekening houdend met stads- en plattelandsperspectieven en uitgaande van de duurzaamheid van ecosystemen als voorwaarde voor succes. Reeds bestaande platforms, zoals de EU-strategie voor de Adriatisch-Ionische regio (Eusair) en de EU-strategie voor het Donaugebied, waarin de landen van de Westelijke Balkan een belangrijke rol spelen, kunnen helpen dit proces ter plaatse uit te voeren, aangezien gecoördineerde en gezamenlijke acties op deze gebieden uiterst belangrijk zijn.
Luchtverontreiniging is een belangrijk punt van zorg in de Westelijke Balkan. Het wijdverbreide gebruik van kolen en hout voor de productie van energie en ook vervuilende vrachtwagens en auto’s hebben tot gevolg dat de luchtkwaliteit in de steden en gemeenten in de regio in de winter tot de slechtste van Europa behoort. De 16 elektriciteitscentrales op steenkool in de regio stoten meer zwaveldioxide uit dan de 250 soortgelijke centrales in de EU. In deze regio gaan decarbonisatie en het terugdringen van de verontreiniging hand in hand. Door af te stappen van steenkool zou de levenskwaliteit van de burgers worden verbeterd en zouden de begrotingen van de Westelijke Balkan jaarlijks aanzienlijke besparingen op gezondheidsgebied kunnen verwezenlijken.
Ook duurzame mobiliteit zal van essentieel belang zijn voor de transitie naar schone energie. De EU moet tevens de uitvoering bevorderen van duurzame stedelijke mobiliteitsplannen in de steden van de regio door groene multimodale vervoersoplossingen te ontwikkelen. Wat het wegennet betreft, moet het doel zijn de partners in de regio met elkaar en met de EU te verbinden door duurzame en slimme elementen in het wegvervoer te integreren (zoals elektrische laadstations) om innovatie te stimuleren, alsook door middel van gerichte en passende investeringen.
Gezien het EU-perspectief dat de regio koestert, moeten de doelstellingen van de EU, onder meer om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met ten minste 55 % te verminderen, het kader vormen voor een grondige modernisering van de regio en de toekomstige groei ervan. Dit betekent overstappen van fossiele brandstoffen op hernieuwbare energie en investeren in infrastructuur om een sectoroverschrijdende transformatie naar een klimaatneutrale economie te ondersteunen en gestrande activa te vermijden. Om decarbonisatie te bevorderen, moet de EU ook de partners van de Westelijke Balkan blijven bijstaan bij de ontwikkeling en uitvoering van langetermijnklimaatstrategieën en nationale energie- en klimaatplannen die zijn vastgesteld om te voldoen aan de voorschriften van het EU-acquis. Er zal ook een beoordeling worden uitgevoerd van de sociaal-economische gevolgen van decarbonisatie voor de regio.
Marktdeelnemers zijn belangrijke succesfactoren voor de groene transitie. De groene agenda zal ook de particuliere sector omvatten, met als doel particuliere ondernemingen die actief zijn in de groene en circulaire economie te stimuleren en alle sectoren van de economie te verduurzamen, zowel op het gebied van energie, mobiliteit als landbouw. De EU moet met de regio samenwerken om duurzame productiepatronen en voedselsystemen te bevorderen. Het opstellen en uitvoeren van actieplannen voor de circulaire economie, afvalpreventie- en recyclingstrategieën, en regionale samenwerking bij het terugdringen van kunststofvervuiling zullen de regio gestaag op weg helpen naar een groene economie en het EU-acquis.
De regio moet innovatieve groene en digitale technologieën in gebruik nemen die nieuwe bedrijfsmodellen creëren, de industrie productiever maken, werknemers uitrusten met nieuwe vaardigheden en de decarbonisatie van de economie ondersteunen. Onderzoeks- en innovatiesystemen zullen meer publieke middelen nodig hebben om een sleutelrol te kunnen spelen bij deze inspanningen. In dat verband zal de Commissie financieringsregelingen voor bedrijven die actief zijn op het gebied van groene innovatie en technologieën bevorderen.
De regio moet ook overschakelen op de circulaire economie, waarin recycling en hergebruik de norm zijn en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen aanzienlijk wordt verminderd. Het Europees Instituut voor innovatie en technologie zal in dit verband een belangrijke rol spelen door nauwer samen te werken met zijn kennis- en innovatiegemeenschappen, in het bijzonder die welke zich bezighouden met energie, grondstoffen, voedselbeheer en stedelijke mobiliteit. Dit zou de verdere ontwikkeling van de thematische innovatie-ecosystemen in de regio en de betrokkenheid van de partners van de Westelijke Balkan bij Europese strategische waardeketens ondersteunen, met aandacht voor duurzame productiepatronen en voedselsystemen.
De primaire voedselproductie en de verwerkende sector, samen met de bosbouw en de visserij, zijn nog steeds goed voor een groot aandeel van het bbp en aanzienlijke werkgelegenheid in de regio (tot 40 % van de werknemers in Albanië), met een groot potentieel voor verdere duurzame economische ontwikkeling. Dit zou lokale gemeenschappen aantrekkelijker maken en ervoor zorgen dat minder jongeren naar stedelijke centra en de EU migreren. Ondanks het rijke natuurlijke potentieel op het gebied van hulpbronnen zijn de bedrijfsomvang, de arbeidsproductiviteit en de opbrengsten in de landbouw gering, zijn bedrijven technologisch slecht uitgerust en wordt nog steeds aan zelfvoorzieningslandbouw gedaan. Er moeten nog grote inspanningen worden geleverd op het gebied van voedselveiligheid, dierenwelzijn en de transitie naar duurzame voedselsystemen, hetgeen steeds belangrijker wordt met het oog op de noodzakelijke aanpassing aan het EU-acquis inzake voedselveiligheid en de “van boer tot bord”-strategie van de EU. Het Ipard zal de plattelandseconomieën, de herstructurering van de agrovoedingssector en afvalbeperking een impuls geven. Het zal bijdragen aan de circulaire en bio-economie en plattelandsgebieden aantrekkelijker maken om te leven en tegelijk beter bestand maken tegen onder andere de gevolgen van de klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit.
Er moet ook actie komen voor de bescherming van de biodiversiteit en het herstel van het natuurlijk kapitaal, alsook voor efficiënte afvalinzamelingssystemen en het voorkomen van milieuvervuiling. Dit kan helpen om het enorme toeristische potentieel van de natuurlijke omgeving van de regio te benutten, waarbij wordt ingespeeld op zowel de vraag op de lokale en Europese markten als op de toenemende vraag naar duurzaam toerisme.
Op het gebied van afvalbeheer moet aandacht worden besteed aan de correcte inzameling en scheiding van grote afvalstromen. Er zijn meer inspanningen nodig om de waterverontreiniging terug te dringen en actie te ondernemen op het gebied van waterbehoud en de bescherming tegen overstromingen. Zwerfvuil op zee is een wereldwijd probleem dat alle oceanen, zonder uitzondering, aantast, en via de rivieren in de Westelijke Balkan vloeit onevenredig veel zwerfvuil naar zeeën en oceanen.
Digitalisering biedt de economieën en samenlevingen in de regio een kans, met digitale oplossingen die bijdragen tot een duurzame, klimaatneutrale en hulpbronnenefficiënte economie en beter bestuur en betere openbare dienstverlening aan de burger 19 . Digitale diensten vormen een steeds groter aandeel van de uitvoer uit de Westelijke Balkan. Met de steun van de EU en de Raad voor regionale samenwerking voert de Westelijke Balkan sinds 2018 een digitale agenda voor de Westelijke Balkan uit. De Westelijke Balkan moet de balans opmaken van de uitvoering tot op heden, in kaart brengen op welke gebieden de werkzaamheden moeten worden versneld en de reikwijdte en ambitie van de digitale transformatie van de regio verruimen. Steun voor met name de ontwikkeling van digitale vaardigheden, e-overheid, elektronische aanbestedingen en e-gezondheidsdiensten zou overheidsinstanties transparanter maken en meer verantwoordingsplicht geven, de kosten verlagen en de dienstverlening aan burgers en bedrijven verbeteren, en tegelijk werk maken van de sociale dimensie.
Digitale zakelijke kansen kunnen ten volle worden benut door digitale startende en doorgroeiende ondernemingen en digitale vaardigheden te ondersteunen. De EU ondersteunt de ontwikkeling en toepassing van digitale vaardigheden in de Westelijke Balkan aan de hand van acties zoals het actieplan voor digitaal onderwijs om de digitale transformatie zo breed en inclusief mogelijk te maken. Verdere deelname aan EU-brede initiatieven zoals Selfie 20 , HEInnovate 21 , de Digital Education Hackathon, de EU Code Week en het pan-Europees datanetwerk voor de onderzoeks- en onderwijsgemeenschap (het Géant-netwerk) zou de regio helpen in nauwere verbinding te staan met de allernieuwste ontwikkelingen op het gebied van digitaal onderzoek en digitale innovatie. De regio moet ook haar digitale onderwijsstrategieën ontwikkelen en uitvoeren en lerarenopleidingen, online leren en initiatieven met betrekking tot content ondersteunen.
Het doel van de digitale agenda om de roamingkosten in de regio te verlagen is gebaseerd op samenwerking met relevante belanghebbenden om ook de roamingkosten van en naar de EU aanzienlijk te verlagen. Daaraan wordt op een open, inclusieve en transparante manier gewerkt. De opstelling van een routekaart is een gedeelde verantwoordelijkheid van regeringen, regelgevende instanties en telecomexploitanten, terwijl de Raad voor regionale samenwerking en de EU als facilitatoren kunnen optreden. Voor de verlaging van de roamingtarieven moeten de exploitanten die actief zijn in de regio kunnen opereren in de context van stabiele, voorspelbare en concurrerende markten onder toezicht van onafhankelijke nationale regelgevende instanties.
Er zal verder worden onderzocht hoe de Westelijke Balkan van de voordelen van de digitale eengemaakte markt van de EU kan profiteren om de toegang tot digitale goederen en diensten te verbeteren, een gelijk speelveld te creëren en het groeipotentieel van de digitale economie te maximaliseren.
Het is belangrijk dat een breed scala van sectoren op open en transparante wijze, met inachtneming van de privacy-aspecten, van digitale innovaties profiteert. Er moet steun worden verleend voor de opbouw van capaciteit op het gebied van cyberbeveiliging in de regio op basis van een behoeftenanalyse die in 2021 moet worden uitgevoerd.
De komende vijf jaar (tot 2025) is naar schatting 3,7 miljard EUR aan kapitaaluitgaven (planning en bouw) 22 nodig om de noodzakelijke niveaus van digitale connectiviteit te waarborgen. De particuliere sector zal een belangrijke rol spelen in de digitale transitie van de Westelijke Balkan, met inbegrip van de uitrol van 5G, en EU-garanties kunnen een belangrijke facilitator zijn. De EU-steun voor investeringen in digitale infrastructuur moet aanzienlijk worden verhoogd, ook voor de uitrol van ultrasnelle en veilige breedband met het oog op toegang voor iedereen.
De Westelijke Balkan moet focussen op de volgende hervormingsprioriteiten:
·De aanpassing aan en uitvoering van het EU-acquis dat een investeringsvriendelijk klimaat zal scheppen (onder meer op het gebied van gegevensbescherming) versnellen, en de uitvoering van de regionale roamingovereenkomst voltooien.
·Prioriteit geven aan digitalisering en deze integrerend deel laten uitmaken van het nationale beleid, met de nadruk op ondernemerschap, onderwijs, gezondheid, energie, onderzoek en innovatie, en slimme groei. De innovatieve digitale transformatie stimuleren door de invoering van platforms en strategieën aan te moedigen, zoals e-overheid, e-gezondheid, elektronische handel, digitale toegang tot cultuur en cultureel erfgoed, digitale vaardigheden in het onderwijs, open toegang tot onderzoeksgegevens en -resultaten, investeringen in breedband en de opname van alle economieën in de Gemeenschappelijke Onderneming Europese high-performance computing (EuroHPC).
·De ontwikkeling bevorderen van regionale digitale-innovatiehubs en hun band met de wetenschaps- en technologieparken, alsook van de kennis- en innovatiegemeenschappen van het Europees Instituut voor innovatie en technologie (de KIG’s van het EIT) als centrale aanspreekpunten ter ondersteuning van bedrijven met als doel hun concurrentievermogen te versterken door gebruik te maken van digitale technologieën, met name bij het integreren van kunstmatige intelligentie in het bedrijfsleven (met name in het geval van kmo’s), in overeenstemming met de inspanningen en richtsnoeren van de EU, en de ontwikkeling van digitale vaardigheden en virtueel leren in de regio bevorderen.
·De capaciteit op het gebied van cyberbeveiliging verhogen en de strijd tegen cybercriminaliteit opvoeren, met name door de EU-toolbox met betrekking tot cyberbeveiligingsrisico’s voor 5G-netwerken toe te passen.
·Het ethisch gebruik van technologieën, met inbegrip van kunstmatige intelligentie voor bewakingsdoeleinden, waarborgen, in overeenstemming met het Handvest van de grondrechten van de EU en met het oog op een dynamische aanpassing aan toekomstige EU-wetgeving op dit gebied.
·De in 2019 in Belgrado goedgekeurde verklaring inzake e-overheid uitvoeren om de werkzaamheden in overeenstemming met het EU-actieplan inzake e-overheid 23 verder te versnellen ter ondersteuning van de hervorming van het openbaar bestuur.
Sinds de jaren 1990 zijn de economieën van de Westelijke Balkan opmerkelijk gegroeid en is de armoede teruggedrongen. De levensstandaard in de hele regio en de toegang tot openbare diensten zijn verbeterd. De Westelijke Balkan moet echter nog grote inspanningen leveren om te voldoen aan de belangrijkste economische vereisten voor EU-lidmaatschap: een functionerende markteconomie waarborgen en aantonen in staat te zijn om aan concurrentiedruk en marktkrachten binnen de Europese Unie het hoofd te bieden. Daarvoor is een hervorming van de economische bestuurssystemen nodig en moeten economische structurele hervormingen worden doorgevoerd. Het economisch hervormingsprogramma (ERP) blijft het belangrijkste instrument waarmee de EU en de Westelijke Balkan gezamenlijk hervormingsprioriteiten vaststellen. Daarvoor biedt de Commissie aanzienlijke ondersteuning. In het kader van dit plan zal de nadruk komen te liggen op de ontwikkeling van een solidere particuliere sector en investeringen in menselijk kapitaal.
De ontwikkeling van een robuuste particuliere sector is essentieel voor de sociaal-economische ontwikkeling en regionale integratie en voor de verbetering van het concurrentievermogen en de werkgelegenheid in de regio. Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) spelen een bijzonder belangrijke rol, aangezien zij 99 % uitmaken van alle ondernemingen in de Westelijke Balkan, ongeveer 65 % van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven genereren en 73 % van de totale werkgelegenheid in het bedrijfsleven vertegenwoordigen 24 . In dit verband moet bijzondere aandacht worden besteed aan de ondersteuning van startende ondernemingen en kmo’s in door de landen aangewezen strategische sectoren, zoals toerisme en de digitale sector, waar zij een comparatief voordeel of een specifiek potentieel hebben gezien hun historische en natuurlijke omstandigheden. Dit zal de weg vrijmaken voor economische groei door middel van innovatie en meer concurrentievermogen.
Om het potentieel van de particuliere sector te ontsluiten, moet de EU de financiering voor bedrijven verhogen door middel van aanzienlijke toewijzingen voor garanties in het kader van de garantiefaciliteit voor de Westelijke Balkan en door een verdubbeling van de subsidies in het kader van de faciliteit voor bedrijfsontwikkeling en innovatie van de Westelijke Balkan, het door de EU geleide platform dat deel uitmaakt van het investeringskader voor de Westelijke Balkan. De EU zal de toegang tot financiering en risicokapitaal verbeteren voor micro-, kleine en middelgrote ondernemingen, onder meer om moeilijkheden als gevolg van COVID-19 te overwinnen.
De combinatie van subsidies en garanties moet open, innovatieve, bedrijfsvriendelijke ecosystemen in de regio versterken op basis van een “triple helix”-benadering. Dit zal de identificatie, ontwikkeling en bevordering van innovatieve ondernemersideeën vergemakkelijken en kmo’s ondersteunen om hun aanpassingsvermogen aan de veranderende sociaal-economische en beleidsomstandigheden te verbeteren wanneer zij geconfronteerd worden met een breed scala aan uitdagingen:
-de kwaliteitsnormen van bedrijven verhogen en de beschikbaarheid van uitvoergerichte investeringen stimuleren, zodat de particuliere sector in de regio kan profiteren van een betere marktintegratie en meer handel binnen de regio en met de EU;
-adequate gediversifieerde financiering voor en opleiding over ondernemerschap (micro-, kleine en middelgrote ondernemingen, sociale ondernemingen) ontsluiten met het oog op de oprichting en groei van ondernemingen;
-het concurrentievermogen van kmo’s versterken door middel van investeringen ter ondersteuning van startende en doorgroeiende innovatieve ondernemingen en aan de hand van programma’s ter ondersteuning van financiële en digitale geletterdheid, de digitalisering van bedrijven, starterscentra en financiëletechnologiebedrijven;
-de economieën stimuleren om te groeien door middel van strategieën voor slimme specialisatie die bouwen op de sterke punten en het potentieel van de regio, en onderzoek, innovatie en technologieoverdracht versterken;
-investeringen in duurzame landbouwproductie en in onderzoek op dat gebied ter ondersteuning van een evenwichtige plattelandsontwikkeling en ter versterking van het concurrentievermogen en de levensvatbaarheid van de agrovoedingssector;
-groene groei en de circulaire economie bevorderen door de investeringen in groene technologieën op te voeren en de kosten voor de uitrol ervan in de regio te verlagen. Daartoe zal de EU onder meer gebruikmaken van bestaande platforms zoals het Green for Growth Fund en het regionaal programma voor energie-efficiëntie.
De landen van de regio moeten ook de toegang behouden tot EU-programma’s zoals Horizon Europa, Cosme en de Europese Innovatieraad om innovatie en economische ontwikkeling in de periode 2021-2027 te ondersteunen.
Billijkheid en inclusiviteit zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat de voordelen van herstel en groei iedereen ten goede komen en dat niemand aan zijn lot wordt overgelaten. Een goed functionerende arbeidsmarkt en goed opgeleide en productieve arbeidskrachten zijn essentieel voor een veerkrachtige economie. De Commissie zal de dialoog met de Westelijke Balkan versterken om de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten 25 in die regio te bevorderen. De EU wil de ontwikkeling van menselijk kapitaal ondersteunen door de IPA-financiering te verhogen, met name met betrekking tot de hervormingsprioriteiten die in het kader van het economisch hervormingsprogramma en gezamenlijke beleidsrichtsnoeren op het gebied van onderwijs en vaardigheden, werkgelegenheid en sociale bescherming en inclusie, in kaart zijn gebracht. Ook naar jongeren, gezondheid, cultuur en sport zal bijzondere aandacht uitgaan.
De EU zal de bredere betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld en de particuliere sector bevorderen door innovatieve oplossingen aan te moedigen en sociaal ondernemerschap te stimuleren voor de aanpak van maatschappelijke problemen. Aan de hand van financiële instrumenten zullen particuliere fondsen worden aangetrokken die inhaken op sociale behoeften (impactfinanciering), in nauwe samenwerking met internationale financiële instellingen (IFI’s).
In de onderwijssector zal de EU steun blijven verlenen voor de ontwikkeling van empirisch onderbouwde beleidsmaatregelen en hervormingen om de belangrijkste problemen en prioriteiten van het onderwijsstelsel op het gebied van bestuur, financiering, kwaliteit, gelijkheid en relevantie aan te pakken, met bijzondere aandacht voor de aanpassing van de onderwijsstelsels aan de digitale transformatie en aan op kennis gebaseerde economieën. Bijzondere aandacht zal uitgaan naar hervormingen ter bevordering van een passend aanbod van relevante kennis, vaardigheden en competenties om de bestaande discrepantie tussen het aanbod van vaardigheden en de vraag naar arbeid aan te pakken, onder meer door de ontwikkeling van werkplekleren in beroepsonderwijs en -opleiding.
De steun via het Erasmus+-programma zal worden voortgezet, met meer mogelijkheden voor academische mobiliteit en capaciteitsopbouw, onder meer in de sector beroepsonderwijs en -opleiding. Door de actualisering van de vaardighedenagenda voor Europa, het actieplan voor digitaal onderwijs en de Europese onderwijsruimte zal de EU de Westelijke Balkan als een prioriteit van haar buitenlands beleid beschouwen. De EU zal nauwer samenwerken met de Westelijke Balkan bij de uitvoering van haar actiekader voor cultureel erfgoed uit 2018 en de deelname aan het programma Creatief Europa stimuleren. De partners van de regio moeten blijven deelnemen aan andere EU-programma’s zoals Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps om de wederzijdse uitwisseling en samenwerking op het gebied van vrijwilligerswerk, opleiding en jongeren te bevorderen.
De arbeidsmarktparticipatie stimuleren, met name van jongeren en vrouwen, kansarme groepen en minderheden en in het bijzonder de Roma 26 , zal een prioriteit zijn en kan de economische groei in aanzienlijke mate bevorderen. Tegemoetkomen aan de behoeften van jongeren is een bijzondere prioriteit, niet in het minst vanwege het grote aantal jongeren die geen werk hebben en geen onderwijs of opleiding volgen (NEET’s). Maatregelen die gebaseerd zijn op het voorbeeld van de EU-jongerengarantie zijn in tijden van crisis steeds noodzakelijker om jongeren een baan, vervolgonderwijs, een plaats in het leerlingstelsel of een stage aan te bieden en hen zo ook oplossingen en perspectieven te bieden en braindrain te helpen tegengaan. Er zal ook aandacht worden besteed aan capaciteitsopbouw van de sociale partners en de ontwikkeling van de sociale dialoog en collectieve onderhandelingen.
Deze investeringen moeten ook gericht zijn op groepen die kampen met hoge armoedecijfers en lage arbeidskansen, zoals personen met een handicap en moeten voldoen aan de verplichtingen uit hoofde van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.
Hervormingen van de stelsels voor sociale bescherming en integratie, met inbegrip van de diensten voor sociale zorg, zullen een prioriteit zijn, gezien de kloof met de EU op het gebied van menselijke ontwikkeling. De ontwikkeling van strategieën voor actieve integratie zal worden ondersteund.
De hervorming van de gezondheidsstelsels, de versterking van de ziekteverzekering en de veerkracht van de volksgezondheidsstelsels zullen worden ondersteund, mede in het licht van de lessen die zijn getrokken uit de aanpak van de COVID-19-pandemie. De kosten moeten worden verlaagd en alle burgers moeten toegang hebben tot betere behandelingen. De regionale samenwerking moet worden versterkt om grensoverschrijdende bedreigingen van de gezondheidsveiligheid aan te pakken. Daarom zal blijvende steun worden verleend om de paraatheid en veerkracht van de volksgezondheidsstelsels in de Westelijke Balkan te versterken.
Er is ruimte om de economische kansen in de creatieve en culturele sector en de bijdrage ervan aan het duurzame toeristische potentieel van de regio te benutten. De EU zal nauwer samenwerken met de Westelijke Balkan bij de uitvoering van haar actiekader voor cultureel erfgoed uit 2018. De regio zelf moet de samenwerking op het gebied van het behoud en de bevordering van cultureel erfgoed in het kader van duurzame toerismestrategieën intensiveren. Om deze sector te ondersteunen zal de EU ook de integratie van de culturele en creatieve sector uit de regio in Europese professionele netwerken en waardeketens aanmoedigen.
De uitvoering van de innovatieagenda voor de Westelijke Balkan zal bijdragen tot de versterking van het menselijk kapitaal in de regio.
De verwezenlijking van de doelstellingen van dit economisch en investeringsplan zal sterk worden bevorderd door middel van intensievere regionale samenwerking in de Westelijke Balkan, waaronder meer inspanningen om de regionale economische integratie te versterken.
De landen van de Westelijke Balkan moeten, nog vóór zij tot de Unie toetreden, een gemeenschappelijke regionale markt ontwikkelen, als een stap in de richting van nauwere integratie van de regio met de eengemaakte markt van de EU. Dit is van cruciaal belang voor de regio om haar bevoorrechte relatie met de EU ten volle te benutten. Volgens een studie van de Wereldbank 27 zou een dergelijke versterkte marktintegratie van de Westelijke Balkan het bbp van de regio met 6,7 % extra kunnen doen groeien.
ØEen gemeenschappelijke regionale markt ...
Zoals wordt benadrukt in de Mededeling “Steun aan de Westelijke Balkan voor de bestrijding van COVID-19 en het herstel na de pandemie” 28 heeft de COVID-19-pandemie duidelijk gemaakt hoe verregaand de markten geïntegreerd zijn en hoe sterk de economieën van de EU en de Westelijke Balkan van elkaar en onderling afhankelijk zijn. Het waarborgen van een onbelemmerde goederenstroom is tijdens de gehele duur van de crisis een belangrijk aandachtspunt geweest. Daartoe heeft de Westelijke Balkan snel en efficiënt “green lanes” aangelegd aan kritieke grensdoorlaatposten. Regionale organisaties die integratie bevorderen – de Raad voor regionale samenwerking, de Vervoersgemeenschap en de Midden-Europese Vrijhandelsruimte (Cefta) hebben een belangrijke rol gespeeld bij de uitvoering van deze respons. Zij hebben efficiënt samengewerkt met alle partners van de Westelijke Balkan, onderling en met de EU. In moeilijke tijden is een dergelijke regionale samenwerking van essentieel belang gebleken.
In de verklaring van de top van Zagreb van 6 mei 2020 29 , die door de EU is aangenomen en door de zes partners van de Westelijke Balkan is onderschreven, wordt gesteld dat “[d]e EU [...] zulke inclusieve regionale samenwerking [zal] blijven steunen en [...] er bij de leiders van de Westelijke Balkan op aan[dringt] het potentieel van regionale samenwerking ter facilitering van het economisch herstel na de crisis ten volle te benutten. Dit vereist een krachtige inzet van de hele regio om de regionale economische integratie verder te verdiepen, waarbij wordt aangesloten bij de regels en normen van de EU om de regio en haar ondernemingen dichter bij de interne markt van de EU te brengen. Het ontwikkelen van deze dimensie, onder meer via de Regionale Economische Ruimte (REA), kan de regio aantrekkelijker helpen maken voor investeringen.”
Om deze toezegging concreet te maken, moet de Westelijke Balkan zich inzetten voor de totstandbrenging van een gemeenschappelijke regionale markt op basis van EU-regels. Een dergelijke aanpak zorgt voor integratie, zowel binnen de regio als in de EU, en is een belangrijke mijlpaal in het kader van de voorbereiding op toetreding tot de EU. Deze gemeenschappelijke regionale markt moet voortbouwen op de verwezenlijkingen van de regionale economische ruimte (REA), een succesvol initiatief: er is overeenstemming bereikt over een regionale hervormingsagenda voor investeringen, de mobiliteit in het hoger onderwijs is toegenomen dankzij de erkenning van kwalificaties en de roamingkosten in de regio zijn verlaagd. Het initiatief heeft tevens geleid tot de goedkeuring van ambitieuze overeenkomsten om de handel in goederen te vergemakkelijken en de handel in diensten te liberaliseren. Het zal de regio op de kaart helpen zetten voor mondiale investeerders die de afstand tot de EU-markten willen verkleinen en hun leveranciers willen diversifiëren.
Bij de beoordeling van de mate van voorbereiding van de partners van de Westelijke Balkan op deelname aan de eengemaakte markt van de EU in de betrokken sector zal rekening worden gehouden met de uitvoering van sectorale overeenkomsten binnen dit regionale kader: succesvolle regionale economische integratie zal de weg helpen vrijmaken voor diepere economische integratie met de eengemaakte markt van de EU.
De EU roept de regeringen van de Westelijke Balkan op om een ambitieus en inclusief stappenplan op te stellen voor de totstandbrenging van deze gemeenschappelijke regionale markt. Deze routekaart moet erop gericht zijn de belangrijkste resultaten in kaart te brengen op het gebied van de vier vrijheden (personen, goederen, diensten en kapitaal) en de toekomstbestendige economische sectoren van gemeenschappelijk belang te bepalen waarvoor de regio een aantrekkelijke waardepropositie kan voorstellen voor de wereldmarkt. De EU moet de regio aanmoedigen om een goed functionerend inclusief kader te ontwikkelen dat een dergelijke diepere regionale economische integratie mogelijk maakt.
In het kader van hun voorbereidingen voor een sterkere regionale economische ruimte moet de Westelijke Balkan zich richten op belangrijke uitkomsten die tastbare resultaten opleveren voor bedrijven en burgers in de regio, zoals:
Voortbouwen op het “green lanes”-initiatief om aan belangrijke grensovergangen te zorgen voor volledige operationele capaciteit 24 uur per dag en zeven dagen per week
Een monitoringinstrument (Galileo) opzetten voor de wachttijden voor het oversteken van de grens bij alle grensovergangen op het “green lanes”-netwerk
Bilaterale overeenkomsten voor grensovergangen voor vervoer over de weg en per spoor ondertekenen en uitvoeren
nVrij verkeer van goederen
Wederzijdse erkenning van certificaten voor groenten en fruit en andere landbouwproducten
Vrij verkeer van industriële goederen op basis van de naleving van de essentiële EU-voorschriften
Binnen de regio erkende geautoriseerde marktdeelnemers
nVrij verkeer van diensten
Wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties
Wederzijdse erkenning van vergunningen in een proefsector (toerisme)
Pakket liberalisering van de handel (uitbreiding van verbintenissen inzake markttoegang en nationale behandeling, met inbegrip van de wederzijdse erkenning van vergunningen in meerdere sectoren zoals de bouw, de postdiensten of vervoer)
nVrij verkeer van kapitaal
Verlaging van de kosten voor regionale grensoverschrijdende betalingen
Voorbereiding op toetreding tot de gemeenschappelijke eurobetalingsruimte (SEPA)
nRegionale investeringsruimte
Memoranda van overeenstemming sluiten tussen investeringsagentschappen om investeringen in het land te houden en belangrijke regionale waardeketens te bevorderen
Vaststelling van regionale normen voor een screeningmechanisme op nationaal niveau met betrekking tot buitenlandse directe investeringen
Ten minste 100 investeerders aantrekken in veelbelovende regionale waardeketens
nRegionale innovatieruimte
Een regionaal initiatief inzake kennisoverdracht via de diaspora opzetten om het potentieel van de diaspora in de regio te benutten en de mobiliteit van hoogopgeleide mensen te bevorderen
nDeelname van de Westelijke Balkan aan de digitale markt van de Europese Onderzoeksruimte
Een regionale markt voor elektronische handel en digitale inhoud tot stand brengen door geharmoniseerde basisregels vast te stellen en het internemarktbeginsel toe te passen, de in- en uitklaring van pakketten te vergemakkelijken en geoblocking te beëindigen
Een regionaal gecoördineerde aanpak van de bescherming van persoonsgegevens, privacy, cyberbeveiliging en andere rechten, in overeenstemming met het EU-acquis
Een regionale overeenkomst inzake de erkenning van vertrouwensdiensten, met inbegrip van e-handtekening
Een regionaal gecoördineerd proces van spectrumharmonisering van Europese 5G-pioniersbanden, een gecoördineerde aanpak bij de toekenning van 5G-radiofrequenties en regionale 5G-proefprojecten, met inbegrip van waarborgen tegen nieuwe risico’s op basis van de EU-toolbox inzake beveiliging
Mobiliteit van studenten
Mobiliteit van personen op basis van ID’s
nEuropese waardeketens
Toerisme: een pakketvoorstel voor de regio ontwikkelen en dit gezamenlijk promoten (op basis van gemeenschappelijke normen, wederzijdse erkenning van vergunningen enz.)
Automobielsector: de waardeketens verbeteren om in te spelen op nieuwe tendensen (elektrische auto’s, autonome auto’s enz.), op basis van regionale activa en grondstoffen
Programma voor de groene en circulaire economie: nieuwe regionale waardeketens opbouwen om onbenut potentieel te benutten (circulair gebruik van grondstoffen, inzameling en verwerking van elektronisch afval, waardeketens voor hernieuwbare energie enz.)
Ø.... als opstap naar een nauwere integratie van de regio met de EU
Voor alle partners van de Westelijke Balkan is de EU de eerste handelspartner, in 2019 goed voor meer dan 69,4 % van de totale handel in de regio. Wat buitenlandse directe investeringen betreft, zijn EU-bedrijven veruit de belangrijkste investeerders in de regio; zij vertegenwoordigden ongeveer 65,5 % van de totale buitenlandse directe investeringen in de regio in 2018.
In overeenstemming met de herziene methode voor de uitbreiding 30 moet dit, als een regering de met de EU overeengekomen hervormingsprioriteiten uitvoert, leiden tot nauwere integratie van dat land met de Europese Unie en versnelde integratie met en geleidelijke introductie van afzonderlijke EU-beleidsmaatregelen, de EU-markt en EU-programma’s als onderdeel van het toetredingsproces.
De EU moet daarom nagaan op welke manieren de integratie van de Westelijke Balkan met de EU in de periode vóór de toetreding kan worden bevorderd. Dit zal een belangrijk politiek signaal zijn voor de regio, dat aangeeft dat de toekomst van de regio in de EU ligt en dat de economische prestaties en investeringen in belangrijke mate zal stimuleren. Gezien de ruime mogelijkheden die er zijn voor meer handel tussen de EU en de regio zal bijzondere aandacht worden besteed aan de analyse en aanpak van niet-tarifaire belemmeringen en aan het wegnemen van technische handelsbelemmeringen, en tegelijk een gelijk speelveld worden gewaarborgd.
Met het oog op uitvoer naar de Europese Unie is het essentieel dat aan de EU-normen en -standaarden wordt voldaan. Daarnaast moet de Westelijke Balkan recente EU-beleidsontwikkelingen ter bescherming van de veiligheid en de openbare orde in de EU, zoals het BDI-screeningmechanisme, overnemen of zich daaraan aanpassen.
De Commissie zal met haar partners op de Westelijke Balkan samenwerken om het EU-integratieproces vóór toetreding op de volgende manieren te versnellen:
– De goedkeuring van EU-normen en de verbetering van geavanceerde infrastructuur 31 in de Westelijke Balkan ondersteunen zodat deze landen het EU-acquis inzake industrie- en consumentengoederen uitvoeren, hetgeen de integratie met de eengemaakte markt van de EU zou vergemakkelijken. Voor zover mogelijk IT-oplossingen van de EU aanreiken om ervoor te zorgen dat de markttoezichtautoriteiten van de regio onderling en met hun tegenhangers in de EU kunnen communiceren.
– De handel tussen de EU en de Westelijke Balkan vergemakkelijken door middel van douanesamenwerking om, waar mogelijk, de elektronische afgifte en verzending van douanedocumenten zoals bewijzen van oorsprong mogelijk te maken; de plannings- en uitvoeringsfase van EU-investeringen in grensfaciliteiten in de regio coördineren.
– De elektronische handel vergemakkelijken, met inbegrip van de online-aankoop van goederen en diensten, goedkopere grensoverschrijdende pakketbezorging, de bescherming van online consumentenrechten en de bevordering van grensoverschrijdende toegang tot online-inhoud uit de EU en de Westelijke Balkan. De toepassing van gemeenschappelijke EU-normen inzake gegevensbescherming, cyberbeveiliging en vertrouwensdiensten bevorderen.
– De beschikbaarheid ondersteunen van digitale kernprestatie-indicatoren in de Westelijke Balkan in overeenstemming met de Europese index van de digitale economie en samenleving (DESI) en met het kader voor lokale en regionale digitale indicatoren en de factsheets inzake e-overheid.
– De uitvoering van nationale programma’s voor geautoriseerde marktdeelnemers ondersteunen en het lidmaatschap van handelaren uitbouwen, en de Cefta blijven ondersteunen bij de implementatie van regionale wederzijdse erkenning. In voorkomend geval toewerken naar de wederzijdse erkenning van dergelijke nationale programma’s; één pakket preferentiële oorsprongsregels vaststellen en de deelname van de hele regio aan de Overeenkomst betreffende een gemeenschappelijke regeling inzake douanevervoer ondersteunen.
– De handel in landbouwproducten (met inbegrip van verwerkte landbouwproducten) vergemakkelijken overeenkomstig de sanitaire en fytosanitaire voorschriften van de EU, via het geïntegreerde informatiemanagementsysteem voor officiële controles van de EU. De integratie in de relevante EU-systemen (Traces, RASFF, Europhyt, het systeem voor administratieve bijstand en samenwerking) bevorderen en samenwerken in de strijd tegen dierziekten en antimicrobiële resistentie.
– De integratie van duurzame industriële waardeketens tussen de Westelijke Balkan en de EU vergemakkelijken, met name door de duurzame productie en verwerking van grondstoffen te ondersteunen, met inbegrip van kritieke grondstoffen 32 , onvervalste handel en investeringen, in overeenstemming met de sociale normen en de normen inzake milieu en transparantie van de EU.
– De Westelijke Balkan volledig deelgenoot maken van Horizon Europa, Europa’s ambitieuze onderzoeks- en innovatieprogramma van 100 miljard EUR.
– De Westelijke Balkan aanmoedigen zich aan te sluiten bij recente initiatieven ter bescherming van de veiligheid en de openbare orde in Europa, zoals de instelling van nationale mechanismen voor de screening van investeringen door derde landen, op basis van het EU-mechanisme.
– De contacten met de Europese Betalingsraad faciliteren en de regio ondersteunen met het oog op deelname aan de gemeenschappelijke eurobetalingsruimte (SEPA). 33
– De overheidsdiensten van de Westelijke Balkan ondersteuning bieden om geavanceerde digitale overheidsdiensten te leveren aan bedrijven en burgers. Hun deelname aan het ISA2-programma 34 bevorderen. Het gebruik bevorderen van open normen die door het programma Connecting Europe Facility (CEF) 35 ontwikkeld zijn.
– Specifieke ondersteuning bieden aan regionale organisaties om vooruitgang te boeken met de agenda voor regionale economische integratie, met inbegrip van de oprichting van een platform tussen de Europese Commissie, de Raad voor regionale samenwerking en de Cefta, waar een dialoog over de regionale markt en de verenigbaarheid daarvan met de EU-regels zal plaatsvinden.
***
(1)
COM(2020) 315 final over “Steun aan de Westelijke Balkan voor de bestrijding van COVID-19 en het herstel na de pandemie”
(2)
Wereldbank, periodieke economische verslagen van de Westelijke Balkan, najaar 2019: indien de Cefta verder zou worden uitgebreid met bepalingen inzake kapitaalverkeer, consumentenbescherming, arbeidsmarktregulering en milieuwetgeving, zou de groei van de handel en het reële bbp met naar schatting 2,5 % toenemen. Het is mogelijk om tot 6,7 % winst te behalen als de landen een even verregaande samenwerking aangaan als die tussen de EU-lidstaten.
(3)
COM(2018) 465 final, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van het instrument voor pretoetredingssteun (IPA III).
(4)
De garantiefaciliteit voor de Westelijke Balkan zal worden opgezet in het kader van de EU-garantie voor extern optreden na 2020 en het Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling+. In het kader van de faciliteit zullen EU-begrotingsgaranties worden verstrekt aan de Europese Investeringsbank en aan andere uitvoerende partners, ten behoeve van financieringstransacties en investeringsprogramma’s voor de uitvoering van het in het IPA III en dit economisch en investeringsplan vastgestelde beleid.
(5)
* Deze benaming laat de standpunten over de status van Kosovo onverlet, en is in overeenstemming met Resolutie 1244 (1999) van de VN-Veiligheidsraad en het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.
(6)
COM(2019) 640 final.
(7)
Mededeling “De digitale toekomst van Europa vormgeven”, COM(2020) 67 final.
(8)
Het plan zal ook bijdragen tot de uitvoering van de mededeling van de Europese Commissie over een strategisch EU-kader voor de gelijkheid, integratie en participatie van de Roma (COM(2020) 620 final), dat deel uitmaakt van de ambitieuze EU-agenda inzake gelijkheid en voor een Unie die streeft naar meer sociale rechtvaardigheid en welvaart.
(9)
Om de vruchten te plukken van de in het kader van het IPA III ondersteunde investeringen en tot duurzame economische groei te komen, moet de Westelijke Balkan de hervormingen aanpakken en uitvoeren die gezamenlijk zijn overeengekomen in de economische en financiële dialoog met de EU in het kader van de economische hervormingsprogramma’s en die worden aanbevolen in het jaarlijkse uitbreidingspakket. Met de in dit verband vastgestelde prioriteiten op het gebied van beleid en structurele hervormingen wordt bevestigd dat de bestuurlijke capaciteit voor de planning, de selectie en het beheer van investeringsprojecten moet worden versterkt en dat het ondernemingsklimaat en het arbeidsmarktbeleid moeten worden verbeterd. Vooruitgang bij de hervormingen van het economisch bestuur is van essentieel belang om de verwachte grote toename van investeringen tijdig en efficiënt in de praktijk te brengen. Bovendien moet de dialoog in het kader van de economische hervormingsprogramma’s belangrijke sturing bieden voor investeringsbeslissingen in het kader van het economisch en investeringsplan alsook een zorgvuldige planning en prioritering van middelen.
(10)
COM(2020) 57 final, “Bevordering van het toetredingsproces – Een geloofwaardig EU-perspectief voor de Westelijke Balkan”.
(11)
COM(2020) 660/2.
(12)
Overeenkomstig artikel 104, lid 4, van [de EOM-verordening].
(13)
Krachtens de artikelen 99, lid 3, en 104, lid 1, van Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad van 12 oktober 2017 betreffende nauwere samenwerking bij de instelling van het Europees Openbaar Ministerie (“EOM”).
(14)
COM(2018) 465 final, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van het instrument voor pretoetredingssteun (IPA III).
(15)
De bedragen worden uitgedrukt in lopende prijzen. Het voorstel van de Commissie voor IPA III bedraagt 14,5 miljard EUR, maar in de conclusies van de Europese Raad van 17-21 juli 2020 is dat bedrag teruggebracht tot 14,162 miljard EUR, onder voorbehoud van goedkeuring door het Europees Parlement.
(16)
Daarom heeft de EU sinds de jaren 1990 ruim 11 miljard EUR bijgedragen aan de ontwikkeling van vervoers- en energie-infrastructuur in de regio door middel van subsidies en leningen, wat heeft geresulteerd in investeringen van bijna 22 miljard EUR. Dit werd verder versterkt met de invoering van de connectiviteitsagenda in 2015, waarbij in 2020 nog eens 1 miljard EUR werd toegezegd — de doelstelling is om 4 miljard EUR aan investeringen te mobiliseren en meer dan 45 000 banen te creëren.
(17)
Mededeling “De digitale toekomst van Europa vormgeven”, COM(2020) 67 final.
(18)
Selfie (Self-reflection on Effective Learning by Fostering the use of Innovative Educational Technologies) is een gratis, gemakkelijk te gebruiken, aanpasbaar instrument om scholen te helpen beoordelen waar zij staan met leren in het digitale tijdperk.
(19)
HEInnovate is een online-zelfbeoordelingsinstrument waarmee instellingen voor hoger onderwijs hun innovatiepotentieel kunnen verkennen.
(20)
COM(2016) 179 final, “ EU-actieplan inzake e-overheid 2016-2020 – Voor een snellere digitalisering van overheidsdiensten”.
(21)
Bron: www.oecd-ilibrary.org/development">“SME policy Index: www.oecd-ilibrary.org/development">Western Balkans and Turkey 2019” van de OESO
(22)
In haar mededeling “Een sterk sociaal Europa voor rechtvaardige transities” bevestigde de Europese Commissie haar voornemen om de dialoog met de Westelijke Balkan te versterken om de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten in die regio te bevorderen.
(23)
In juli 2019 hebben de eerste ministers van de Westelijke Balkan een verklaring over de integratie van de Roma in het uitbreidingsproces van de EU aangenomen, waarin zij zich ertoe verbinden de situatie van de Roma onder meer op het gebied van werkgelegenheid concreet te verbeteren. De EU zal de doelstellingen van de verklaring blijven ondersteunen, onder meer door middel van de uitvoering van het strategisch EU-kader voor de gelijkheid, integratie en participatie van de Roma.
(24)
(25)
COM(2020) 315 final.
(26)
https://www.consilium.europa.eu/media/43764
(27)
COM(2020) 57 final, “Bevordering van het toetredingsproces – Een geloofwaardig EU-perspectief voor de Westelijke Balkan”.
(28)
Accreditering, conformiteitsbeoordeling, markttoezicht, wettelijke metrologie, normalisatie.
(29)
In overeenstemming met het actieplan voor kritieke grondstoffen COM(2020) 474 final.
(30)
In overeenstemming met de strategie voor retailbetalingen voor de EU, COM(2020) 592 final.
(31)
Het EU-programma voor interoperabiliteitsoplossingen voor overheidsdiensten, bedrijven en burgers.
(32)
Met dit programma zijn een reeks generieke en herbruikbare digitale-diensteninfrastructuren gefinancierd, die basismogelijkheden bieden en kunnen worden hergebruikt om de levering van digitale overheidsdiensten over grenzen en sectoren heen te vergemakkelijken. Momenteel zijn er acht bouwstenen: testinfrastructuur voor big data, de Context Broker, eArchiving, eDelivery, eID, e-facturering, e-handtekening en e-vertaling.