Het afgelopen jaar is de EU geconfronteerd met een reeks gebeurtenissen met grote gevolgen voor migratie, asiel en grensbeheer. De niet-uitgelokte aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne veroorzaakte de grootste gedwongen ontheemding van mensen in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Verwacht wordt dat de recente escalatie van de oorlog zal leiden tot een grotere toestroom van Russische burgers aan de buitengrenzen van de Unie. De aanhoudende druk op de routes over de Middellandse Zee en de Westelijke Balkan heeft de uitdaging van de toegenomen migratiestromen nog groter gemaakt. De instrumentalisering van migranten voor politieke doeleinden door het Belarussische regime heeft ongekende juridische en operationele uitdagingen met zich meegebracht. Tegelijkertijd moesten de lidstaten hun grens- en visumbeheer opschalen naarmate de door COVID-19 veroorzaakte reisbeperkingen werden opgeheven en het toerisme en de handel weer op gang kwamen.
De EU is in staat gebleken snel te reageren, met concrete solidariteit en een doeltreffende coördinatie. De ongekende activering van de richtlijn tijdelijke bescherming en de ontvangst van mensen die Oekraïne ontvluchten door zoveel individuele Europeanen, zijn een levendig bewijs van de Europese waarden. De praktische, directe actie op het terrein heeft laten zien hoe de EU zowel mensen die bescherming nodig hebben als lidstaten die onder druk staan, helpt.
De reactie op de gevolgen van de oorlog heeft het groeiende vermogen van de EU om collectief te reageren belichaamd. Het EU-netwerk voor paraatheid en crisisbeheer in verband met migratie heeft nieuwe mogelijkheden gecreëerd om de communicatie en het wederzijdse bewustzijn te versterken als basis voor een coherente EU-respons. Het solidariteitsplatform heeft gezorgd voor een draaischijf voor de coördinatie van de opvang van mensen die Oekraïne ontvluchten. Het nieuwe Asielagentschap van de Europese Unie, Frontex en Europol hebben hun bijstand opgevoerd om de lidstaten die met de nieuwe uitdagingen worden geconfronteerd, te helpen.
Het reactievermogen en de slagvaardigheid van de Unie helpen ons de uitdagingen het hoofd te bieden. Niettemin heeft het jaar sinds het laatste migratieverslag 1 bevestigd dat structurele hervormingen van het asiel- en migratiestelsel van de EU nodig zijn teneinde de EU toe te rusten om zowel crisissituaties als trends op langere termijn aan te pakken. De werkzaamheden tijdens het Franse voorzitterschap hebben geleid tot een positieve dynamiek die aanzienlijke vooruitgang mogelijk heeft gemaakt op het gebied van zowel de interne als de externe dimensie van het migratie- en asielpact 2 . Een nieuwe solidariteitsverklaring heeft gediend als basis voor de lidstaten om de samenwerking met steun van de Commissie nieuw leven in te blazen. Ons partnerschap met de belangrijkste landen van herkomst en doorreis is verdiept wat betreft alle aspecten van migratie en gedwongen ontheemding. Diplomatieke toenadering heeft resultaten opgeleverd, zowel wat betreft de bredere samenwerking op het gebied van migratie als in belangrijke gevallen zoals de instrumentalisering van migranten door het Belarussische regime.
De realiteit van het tekort aan arbeidskrachten in vele sectoren en in alle lidstaten wijst op de noodzaak een dynamische beroepsbevolking aan te trekken en veilige trajecten te creëren om de prikkels voor irreguliere migratie te verminderen. De nieuwe reeks voorstellen voor vaardigheden en talenten weerspiegelt de alomvattende partnerschapsaanpak van het pact op internationaal niveau.
De Commissie is ingenomen met de gezamenlijke routekaart waarover het Europees Parlement en de roulerende voorzitterschappen van de Raad overeenstemming hebben bereikt en waarin wordt bevestigd dat alles in het werk zal worden gesteld om de in het pact geschetste wetgevingsvoorstellen inzake asiel- en migratiebeheer vóór het einde van de zittingsperiode 2019-2024 aan te nemen.
In dit verslag wordt de balans opgemaakt van de geboekte vooruitgang en de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van migratie en asiel in het afgelopen jaar. Het geeft aan wat de belangrijkste uitdagingen zijn en welke stappen nodig zijn voor een robuuster en eerlijker migratie- en asielbeleid.
3.
2.DE REACTIE VAN DE EU OP DE INVAL VAN RUSLAND IN OEKRAÏNE
Europa heeft een ongekend welkom geboden aan miljoenen mensen die de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne ontvluchten. De Commissie heeft snel gereageerd op de omvang van de uitdaging 3 , waarbij zij alle op EU-niveau beschikbare instrumenten heeft ingezet om de lidstaten te ondersteunen en een beroep heeft gedaan op de buitengewone generositeit van individuele Europeanen. Dit werk om binnen de EU hulp te bieden wordt voortgezet in nauwe samenhang met het werk om te helpen voorzien in de humanitaire behoeften en een begin te maken met de wederopbouw in Oekraïne zelf (zie punt 7 hieronder).
De kern van de ontvangst door de EU was de allereerste activering van de richtlijn tijdelijke bescherming 4 op 4 maart 2022 5 , die mensen die de oorlog ontvluchten een duidelijke juridische status en ongekende bescherming in de hele EU biedt, met rechten op huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg, en toegang tot werk. Er zijn meer dan 4 miljoen registraties voor tijdelijke of passende bescherming krachtens het nationale recht van de lidstaten geregistreerd.
De Commissie, EU-agentschappen en lidstaten hebben samengewerkt om deze rechten gestalte te geven. De Commissie heeft snel operationele richtsnoeren voor controles aan de grenzen tussen de EU en Oekraïne 6 uitgevaardigd waarin de flexibiliteit die de Schengengrenscode biedt om de situatie te beheersen, wordt verduidelijkt. Verdere richtsnoeren voor tijdelijke bescherming 7 zijn regelmatig bijgewerkt 8 om ervoor te zorgen dat de begunstigden in alle lidstaten dezelfde rechten genieten.
Sinds 24 februari 2022 zorgt het EU-netwerk voor paraatheid en crisisbeheer in verband met migratie – een van de reeds functionerende elementen van het pact – ervoor dat alle actoren beschikken over het situationele bewustzijn voor een doeltreffende en gecoördineerde EU-respons, in nauwe coördinatie met andere fora, met name de geïntegreerde EU-regeling politieke crisisrespons en het solidariteitsplatform.
4.
Het solidariteitsplatform
De Commissie heeft het solidariteitsplatform opgericht om de activering van de richtlijn tijdelijke bescherming te begeleiden. Het is de spil geworden van de gecoördineerde Europese respons. Het wordt voorgezeten door de Commissie en bestaat uit de lidstaten, de met de Schengenruimte geassocieerde landen, de Europese Dienst voor extern optreden, het EU-Asielagentschap, Frontex en Europol, de Internationale Organisatie voor Migratie en het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Vluchtelingen (UNHCR). Ook Oekraïne en Moldavië zijn bij het solidariteitsplatform betrokken. Het biedt ook een kanaal voor besprekingen met internationale partners, met name de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk. Het solidariteitsplatform monitort nieuwe behoeften in de EU en coördineert de operationele respons. Het heeft de opvangcapaciteit in de lidstaten in kaart gebracht, heeft ertoe bijgedragen dat ontheemden weten welke mogelijkheden ze hebben en heeft de veiligheid van ontheemden ondersteund via het gemeenschappelijk EU-plan ter bestrijding van mensenhandel dat onder leiding van de EU-coördinator voor de bestrijding van mensenhandel is ontwikkeld. Het solidariteitsplatform heeft inspanningen gestimuleerd om onderwijs, werkgelegenheid en duurzame huisvesting te bieden, hulp te bieden bij het verder reizen vanuit Moldavië en steun te bieden aan degenen die ervoor kiezen naar Oekraïne terug te keren. De bescherming van de meest kwetsbaren, met name kinderen, heeft altijd centraal gestaan.
5.
Uitvoering van het tienpuntenplan
De reactie van de EU is ingekaderd in een tienpuntenplan dat de Commissie in maart heeft opgesteld 9 . Een belangrijk onderdeel van dat plan, het registratieplatform voor tijdelijke bescherming, biedt de lidstaten de mogelijkheid om in real time informatie uit te wisselen over de registraties voor tijdelijke en adequate bescherming op grond van nationaal recht, en tegelijkertijd mogelijk misbruik te voorkomen. 24 lidstaten 10 maken reeds gebruik van het platform en het is de bedoeling het uit te breiden tot Denemarken en de met de Schengenruimte geassocieerde landen.
Een kaart met vervoers- en informatieknooppunten 11 vergemakkelijkt het verder reizen, met als doel te zorgen voor het vervoer dat nodig is om de opvangcapaciteit in de lidstaten te bereiken.
Een belangrijke prioriteit was het verbeteren van opvangsystemen, het zorgen voor inclusie in lokale gemeenschappen en het vinden van veilige en geschikte huisvesting. Het Asielagentschap van de Europese Unie heeft praktische aanbevelingen gedaan voor noodplaatsing in particuliere woningen 12 . Met het initiatief “veilige huizen” 13 is ondersteuning geboden aan de vele organisaties die de opvang van Oekraïners door particuliere huiseigenaren mogelijk maken, zoals met begeleiding die laat zien hoe particuliere woningen geschikt en veilig kunnen worden gemaakt.
De voorbereiding op toekomstige ontwikkelingen omvat nu een gemeenschappelijk Europees nood- en responsplan. Er wordt gewerkt aan nationale noodplannen, met bijzondere aandacht voor de voorbereidingen op de winter.
Ongeveer de helft van degenen die uit Oekraïne arriveren zijn al dan niet begeleide kinderen. Gerichte begeleiding 14 ter bescherming van kinderen in elk stadium van hun reis naar een veilige thuis werd aangevuld met specifieke aandacht voor de overbrenging van niet-begeleide kinderen uit Moldavië en voor passende zorg voor kinderen die voorheen in Oekraïense instellingen verbleven.
Het gemeenschappelijk EU-plan ter bestrijding van mensenhandel 15 is erop gericht het risico dat mensen die onderweg zijn of werk zoeken, in het bijzonder vrouwen en kinderen, het doelwit worden van de georganiseerde criminaliteit, tot een minimum te beperken. De acties op EU-niveau en de aanbevelingen aan de lidstaten hebben betrekking op bewustmaking, preventie, versterkte samenwerking met rechtshandhavings- en justitiële autoriteiten, identificatie en bescherming van slachtoffers, en samenwerking met niet-EU-landen, met name Oekraïne en Moldavië. Het aantal bevestigde gevallen van mensenhandel is momenteel laag, maar de risico’s zijn duidelijk. Alle gevallen en onderzoeken moeten aan Europol gemeld blijven worden. De Commissie zal voor het einde van het jaar ook herziene wetgeving voorstellen voor de bestrijding van mensenhandel en de bescherming van slachtoffers.
EU-missies ter plaatse, waaronder de adviesmissie van de Europese Unie in Oekraïne (EUAM Ukraine), helpen de Oekraïense autoriteiten bij het grensbeheer. De EU heeft het mandaat van de missie van de Europese Unie voor bijstandverlening inzake grensbeheer aan Moldavië en Oekraïne (EUBAM Moldavië-Oekraïne) uitgebreid zodat haar personeel ook de Moldavische grenspolitie kan ondersteunen.
Moldavië heeft behoefte aan solidariteit van de EU en heeft speciale hulp gekregen. De lidstaten hebben ongeveer 20 000 toezeggingen gedaan om mensen die in Moldavië onderdak vinden, op te vangen, hoewel veel Oekraïners tot dusverre liever in de buurt van hun eigen land blijven. Dankzij de snel gesloten statusovereenkomst met Moldavië 16 ondersteunt Frontex nu het grensbeheer. Een nieuw EU-supporthub voor interne veiligheid en grensbeheer 17 helpt Moldavië ook bij het aanpakken van veiligheidsproblemen, zoals de handel in vuurwapens, drugshandel en mensenhandel.
De Commissie werkt samen met haar internationale partners om veilige bestemmingen te bieden aan mensen die de oorlog ontvluchten. Onderdanen van derde landen zijn geholpen om veilig naar huis terug te keren en tot nu toe zijn bijna 250 000 personen opgevangen in de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk 18 . De Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden hebben nauw samengewerkt met de lidstaten en internationale partners om de repatriëring te ondersteunen van Oekraïense burgers die na de inval van Rusland in Oekraïne in het buitenland zijn gestrand.
Het tienpuntenplan weerspiegelde ook de gevolgen voor de interne veiligheid. In het vierde voortgangsverslag over de veiligheidsunie 19 worden de activiteiten van Europol beschreven, alsmede de coördinatie van de volledige uitvoering van de EU-sancties tegen Rusland door de nationale autoriteiten via de taskforce “Freeze and Seize”.
6.
Waarborging van rechten op grond van de richtlijn tijdelijke bescherming
De EU heeft ook een reeks gerichte sectorale initiatieven genomen om de verschillende rechten die in de richtlijn tijdelijke bescherming worden toegekend, kracht bij te zetten.
In het kader van onderwijs voor degenen die Oekraïne ontvluchten, is bijzondere aandacht besteed aan de voorbereiding op het schooljaar 2022-2023 20 . Alle kinderen moeten de mogelijkheid hebben naar een plaatselijke school in de EU te gaan, maar de activiteiten moeten kinderen ook in staat stellen een sterke band met Oekraïne te behouden. De Commissie heeft steun en begeleiding geboden via Europese platforms, waaronder de School Education Gateway 21 , eTwinning 22 en de New Ukrainian School Hub 23 . De EU-solidariteitsgroep voor het onderwijs voor Oekraïne helpt de expertise in de hele EU te bundelen 24 . Er is ook gerichte steun voor studenten, pas afgestudeerden, docenten en opleiders via het programma Erasmus+ 25 , en een specifieke actie in het kader van de Marie Skłodowska-Curiebeurs 26 zal beurzen verstrekken aan ontheemde onderzoekers uit Oekraïne. Deze inspanningen lopen parallel met de steun van de EU voor de hervatting van het schoolleven in Oekraïne zelf (zie punt 7).
Personen die tijdelijke bescherming genieten, hebben ook recht op toegang tot de arbeidsmarkt. Om ervoor te zorgen dat mensen op het niveau van hun kwalificaties kunnen werken, heeft de Commissie een aanbeveling gedaan over de erkenning van beroeps- en academische kwalificaties 27 en heeft zij richtsnoeren gepresenteerd over de toegang tot de arbeidsmarkt, beroepsonderwijs en -opleiding en volwasseneneducatie 28 . De Oekraïense taal werd toegevoegd aan het instrument voor het opstellen van een vaardigheidsprofiel voor onderdanen van derde landen 29 , het Europass-portaal 30 en de classificatie van vaardigheden en beroepen 31 . Een in samenwerking met de Europese Arbeidsautoriteit opgesteld proefproject in het kader van de EU-talentenpool op het EURES-platform vergemakkelijkt de toegang van begunstigden van tijdelijke bescherming tot de EU-arbeidsmarkt. Zo kunnen werkzoekenden hun cv’s registreren, gepubliceerde vacatures raadplegen en door potentiële werkgevers worden gevonden. In samenwerking met de Europese Stichting voor opleiding rondt de Commissie een project af over de vergelijkbaarheid van de kwalificatiekaders van Oekraïne en de EU. Het EU-pact voor vaardigheden 32 , Erasmus voor jonge ondernemers 33 en een initiatief voor vrouwelijke ondernemers 34 ondersteunen ook ontheemden uit Oekraïne. De Europese kindergarantie draagt bij tot de integratie van kinderen en tot het bevorderen van de toegang van hun ouders tot de arbeidsmarkt.
Tijdelijke bescherming houdt ook het recht in op medische zorg, die ten minste spoedeisende behandelingen en essentiële behandeling van ziekten omvat. In de praktijk zijn veel lidstaten verder gegaan dan de formele vereisten van de richtlijn en hebben zij ruimere toegang geboden 35 . Een speciaal netwerk van belanghebbenden 36 ondersteunt ontheemde patiënten en zorgverleners, alsook maatschappelijke organisaties. Tegelijkertijd werkt de Commissie via het programma Medevac mee aan de terugkeer van mensen die na een medische behandeling in de EU naar huis willen terugkeren. De EU draagt ook bij tot de aanpak van de gevolgen voor de geestelijke gezondheid door middel van psychosociale steun in het kader van het programma EU4Health, waarvan Oekraïne nu onder dezelfde voorwaarden als de EU en de met de EU geassocieerde landen gebruik kan maken. Met name het programma ter ondersteuning van de geestelijke gezondheid dat via de Internationale Federatie van het Rode Kruis wordt uitgevoerd en dat oorspronkelijk werd opgezet ter ondersteuning van degenen die aankomen in de aan Oekraïne grenzende lidstaten, zal nu worden uitgebreid tot alle lidstaten, waarbij de financiering zal worden verdubbeld.
Duidelijke en tijdige informatie via de website EU-solidariteit met Oekraïne 37 en een hulplijn in het Oekraïens en Russisch maken deel uit van een brede communicatiestrategie om ervoor te zorgen dat de begunstigden hun rechten kennen en de mogelijkheden voor huisvesting, werk, onderwijs en gezondheidszorg begrijpen. Dit heeft bijgedragen tot het vertrouwen om zich binnen de EU te verplaatsen.
7.
Operationele en financiële steun
Naast de steun die aan de lidstaten wordt geboden via coördinatie en gemeenschappelijke richtsnoeren, zijn de EU-agentschappen en de snel herijkte EU-financiering essentieel geweest voor de uitvoering van de tijdelijke bescherming in de hele Unie.
De EU-agentschappen verleenden snel steun op het terrein aan de lidstaten die aan Oekraïne grenzen en aan Moldavië. Het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex) zet bijna 260 functionarissen van het permanente korps alsook technische uitrusting in in Roemenië, Slowakije, Polen en Moldavië, en is klaar voor nieuwe inzetten in het gebied, afhankelijk van de behoeften. Het Asielagentschap van de Europese Unie heeft zijn activiteiten aanzienlijk uitgebreid: het heeft nieuwe operationele plannen gesloten met Bulgarije, Tsjechië en Roemenië en heeft andere gewijzigd om extra ondersteuning te bieden bij de uitvoering van tijdelijke bescherming. Meer dan 60 deskundigen en tolken worden momenteel ingezet in de lidstaten en Moldavië. Europol zet in Hongarije, Polen, Roemenië, Slowakije en Moldavië operationele teams in om de nationale autoriteiten te ondersteunen bij de vroegtijdige opsporing van criminele activiteiten die verband houden met de oorlog, waaronder migrantensmokkel en mensenhandel.
8.
Aanpak van financieringsbehoeften
De Commissie heeft gezorgd voor een ongekende flexibiliteit bij het gebruik van EU-financiering ter ondersteuning van de inspanningen van de lidstaten, belangrijke organisaties en het maatschappelijk middenveld om mensen in nood te ondersteunen.
De Commissie heeft snel actie ondernomen om de beschikbare middelen van fondsen van het cohesiebeleid te mobiliseren. De voorstellen van het cohesiebeleid ten behoeve van vluchtelingen in Europa (CARE) 38 die in de onmiddellijke nasleep van de invasie werden gedaan, boden de lidstaten de mogelijkheid flexibel gebruik te maken van de nog beschikbare cohesiemiddelen voor 2014-2020, waaronder React-EU 39 , voor maatregelen ter ondersteuning van mensen die Oekraïne ontvluchten. Deze werden gevolgd door FAST-CARE 40 voor de periode 2021-2027. Beide helpen de lidstaten om snel toegang te krijgen tot zoveel mogelijk financiering door meer voorfinanciering, 100 % EU-medefinanciering en vereenvoudigde procedures.
In de programma’s die zijn goedgekeurd in het kader van het Europees Sociaal Fonds (ESF)/ESF+ zijn al aanzienlijke inspanningen voorzien om de gevolgen van de oorlog aan te pakken. Met de nieuwe flexibiliteit kunnen onderwijs, werkgelegenheid en sociale inclusie worden ondersteund, en kunnen voedsel en materiële basishulp worden verstrekt aan mensen die de invasie ontvluchten. Ook de programma’s van het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO) leveren een belangrijke bijdrage door middel van investeringen die gericht zijn op de uitdagingen die voortvloeien uit de migratiebehoeften.
Dankzij de ingevoerde flexibiliteit 41 wat betreft het gebruik van de fondsen voor binnenlandse zaken 42 2014-2020 is ook steun verleend voor de behoeften op het gebied van eerste opvang (noodhuisvesting, voedsel, gezondheidszorg enz.) en de uitvoering van tijdelijke bescherming (eerste verwerking en registratie, doorverwijzing van personen naar gespecialiseerde ondersteunende diensten enz.). Een deel van de steun moet gaan naar maatschappelijke organisaties en lokale en regionale autoriteiten, die een essentiële rol spelen bij het verlenen van noodhulp.
De lidstaten kunnen ook het instrument voor technische ondersteuning 43 gebruiken om hun capaciteit voor de opvang van mensen die Oekraïne ontvluchten te vergroten en hun integratie te vergemakkelijken.
Voor behoeften op langere termijn zijn in het financieel kader 2021-2027 aanzienlijke middelen beschikbaar. De lidstaten kunnen ook maatregelen nemen om de integratie van mensen met een migratieachtergrond te ondersteunen, zowel in het kader van het cohesiebeleid als in het kader van nationale programma’s binnen het raamwerk van de fondsen voor binnenlandse zaken.
Bezoeken op technisch niveau van de diensten van de Commissie aan alle belangrijke lidstaten hebben gezorgd voor ondersteuning van de nationale autoriteiten en er is een onestopshop opgericht om een optimaal en complementair gebruik van de beschikbare EU-middelen te vergemakkelijken.
De EU is vastbesloten om mensen die de Russische invasie van Oekraïne ontvluchten, te beschermen. De Commissie is voornemens om de mogelijkheden die beschikbaar zijn in het kader van de richtlijn tijdelijke bescherming ten volle te benutten en om toe te staan dat de verleende tijdelijke bescherming met een jaar wordt verlengd tot maart 2024. Dit geeft miljoenen mensen zekerheid en stabiliteit. Het is van cruciaal belang dat de lidstaten ervoor zorgen dat begunstigden hun rechten blijven genieten, zodat mensen kunnen overstappen naar stabieler werk en kinderen zich kunnen settelen in het onderwijs. De EU zal de inspanningen van de lidstaten blijven steunen om te zorgen voor een soepele en wederzijds voordelige integratie en inclusie van nieuwkomers in de samenlevingen van de EU.
Veel mensen zullen zich meerdere malen tussen de EU en Oekraïne moeten verplaatsen, terwijl ook duurzame steun nodig zal zijn voor degenen die ervoor kiezen definitief naar huis terug te keren. De Commissie zal de re-integratie van Oekraïners die naar huis terugkeren ondersteunen in het kader van haar bredere verbintenis ten aanzien van Oekraïne om het land te helpen en wederop te bouwen. De Commissie zal via het solidariteitsplatform met de lidstaten en de Oekraïense autoriteiten samenwerken om praktische richtsnoeren en oplossingen te ontwikkelen, zodat zij die naar huis terugkeren zich laten uitschrijven of de bevoegde autoriteiten op de hoogte brengen in de veilige wetenschap dat zij de EU gemakkelijk opnieuw kunnen binnenkomen en opnieuw kunnen gebruikmaken van de rechten die tijdelijke bescherming biedt.
9.
3.MIGRATIEBEWEGINGEN LANGS DE VASTGESTELDE ROUTES
Tot dusver in 2022 overtrof het aantal irreguliere aankomsten via de oostelijke Middellandse Zeeroute, de centrale Middellandse Zeeroute en de westelijke Middellandse Zeeroute/Atlantische route de cijfers van vóór de pandemie, maar bleef het aanzienlijk onder het niveau van 2015 44 .
De centrale Middellandse Zeeroute blijft de meest gebruikte route. Bijna alle aankomsten gingen naar Italië, waarbij Malta een aanzienlijke daling te zien gaf. Momenteel zijn Tunesiërs, Egyptenaren en Bengalezen de belangrijkste nationaliteiten langs de route. De meeste vertrekkende migranten zijn nog steeds afkomstig uit Libië en Tunesië, maar Turkije is inmiddels goed voor 16 % van alle irreguliere aankomsten. In 2022 waren er ook migratiebewegingen vanuit Libanon rechtstreeks naar Italië.
De irreguliere aankomsten langs de oostelijke Middellandse Zeeroute zijn verdubbeld ten opzichte van 2021, voornamelijk als gevolg van de verhoogde migratiedruk in Cyprus, dat momenteel goed is voor ongeveer 60 % van de aankomsten langs de route. Het aantal aankomsten in Griekenland blijft lager dan vóór de pandemie. Syriërs, Nigerianen en Turken zijn de belangrijkste nationaliteiten op deze route.
Op de westelijke Middellandse Zeeroute/Atlantische route blijven Algerije en Marokko de belangrijkste landen van vertrek naar het Spaanse vasteland en de Canarische Eilanden. De belangrijkste landen van herkomst zijn Marokko, Algerije, Senegal, Ivoorkust en Guinee.
Irreguliere grensoverschrijdingen op de drie Middellandse Zeeroutes tot 25 september 45 (bron: lidstaten)
Langs de route door de Westelijke Balkan werden in de eerste acht maanden van 2022 meer dan 86 000 irreguliere grensoverschrijdingen vastgesteld, bijna drie keer zoveel als in 2021 en meer dan tien keer zoveel als in dezelfde periode van 2019 46 . De belangrijkste nationaliteiten waren Syriërs, Afghanen en Turken. Factoren die van invloed zijn op het grote aantal stromen zijn onder meer bewegingen van migranten die reeds in de regio aanwezig zijn, alsook mensen die vanwege visumvrije regelingen naar Servië vliegen. Er is een bijzonder sterke stijging op de route door Noord-Macedonië en de Servische route. Gezien de sterke toename van het aantal aankomsten monitort de Commissie de situatie met verhoogde waakzaamheid via het EU-netwerk voor paraatheid en crisisbeheer in verband met migratie, met een eerste speciale vergadering op 4 oktober.
De situatie aan de oostgrens met Belarus blijft stabiel, met een aanzienlijk lager aantal irreguliere grensoverschrijdingen dan op het hoogtepunt van de instrumentaliseringscrisis in 2021 47 . Er zijn echter recente aanwijzingen voor een lichte toename van het aantal pogingen tot irreguliere grensoverschrijding – dat nog steeds aanzienlijk lager ligt dan de piek in 2021 – aan de grens met Litouwen, Polen en Letland 48 , terwijl de nationaliteiten en routes lijken te verschuiven, waarbij velen in Belarus aankomen na legaal naar Rusland te zijn gereisd.
In de eerste zeven maanden van het jaar steeg het aantal asielaanvragen in vergelijking met dezelfde periode in 2021, een jaar waarin de cijfers laag waren door de pandemie, van ongeveer 290 000 tot bijna 480 000 aanvragen 49 . Ter vergelijking: in dezelfde periode van 2019 waren dat er 375 288. Afghanen, Syriërs en Venezolanen dienden de meeste aanvragen in, en net als in 2021 ontvingen Duitsland, Frankrijk en Spanje de meeste aanvragen.
10.
4.BEHEER VAN DE MIGRATIESITUATIE
Hoewel de druk misschien niet gelijkmatig verdeeld is, heeft elke lidstaat de gevolgen van de dramatische externe gebeurtenissen van het afgelopen jaar gevoeld, of het nu gaat om de toestroom uit Oekraïne, de aanzienlijke toename van het aantal irreguliere aankomsten via andere routes, of een combinatie van beide. Absolute cijfers geven niet altijd het relatieve effect op individuele lidstaten weer, gezien hun omvang, absorptiecapaciteit of voorgeschiedenis van grote aantallen aankomsten.
11.
Ondersteuning van de lidstaten op het terrein
De Commissie en de EU-agentschappen zijn de lidstaten gerichte deskundige ondersteuning blijven bieden bij het beheer van de uitdagingen op het gebied van migratie en opvang.
De taskforce migratiebeheer van de Commissie, die in september 2020 werd opgericht, heeft zijn werkzaamheden ter verbetering van de opvangvoorzieningen op de Griekse eilanden voortgezet. Gezien het grote aantal aankomsten via de centrale en westelijke Middellandse Zeeroute/Atlantische route heeft de taskforce ook Italië, Malta en Spanje gesteund bij het beheer van de migratiestromen en heeft hij actieve steun geboden aan Cyprus en aan de lidstaten die aan Belarus en Oekraïne grenzen.
De afgelopen jaren was de Europese solidariteit met Griekenland ongekend groot. Dit omvat financiële steun en de aanwezigheid van personeel van de Commissie en EU-agentschappen om Griekenland te ondersteunen bij grensbeheer, asiel- en terugkeerprocedures en operationele planning en coördinatie. Er is vooruitgang geboekt met de bouw van nieuwe opvangfaciliteiten op de Griekse eilanden, nu de nieuwe centra op Samos, Kos en Leros klaar zijn. Met EU-noodhulp wordt steun verleend voor de bouw van multifunctionele opvang- en identificatiecentra op vijf eilanden. Dankzij overplaatsingen naar het vasteland en meer dan 4 800 herplaatsingen naar andere lidstaten met steun van EU-middelen, verblijven nu in totaal ongeveer 4 400 personen in kampen op de Griekse eilanden (2019: 42 000 personen). De opvangvoorzieningen op de eilanden en op het vasteland (onderdak, hygiëne, toegang tot gezondheidszorg en onderwijs voor alle kinderen enz). zijn aanzienlijk verbeterd en voldoen aan de Europese normen. Dankzij efficiëntere asielprocedures is de achterstand in de behandeling van aanvragen in de eerste vier maanden van 2022 gehalveerd ten opzichte van dezelfde periode in 2021. Er wordt voorzien in specifieke opvang en zorg voor niet-begeleide minderjarigen, er zijn nieuwe pre-integratiemaatregelen voor asielzoekers in opvangcentra (bv. taallessen en cursussen vaardigheidsontwikkeling) en er zijn nieuwe projecten voor de integratie van erkende vluchtelingen gestart.
De steun van de Commissie aan Spanje voor het beheer van de migratiestromen, onder meer via de bijdrage van personeel van de Commissie en EU-agentschappen (Frontex en EUAA), was gericht op de hervorming van het nationale opvangsysteem, waarbij de druk als gevolg van de toegenomen migratiedruk werd erkend. De capaciteit voor de opvang van asielzoekers nam toe van ongeveer 10 000 plaatsen in september 2021 tot ongeveer 18 000 in september 2022. De EU-financiering heeft ook de hervorming van het Asielbureau ondersteund, met een belangrijke toename van de aanwerving. Het opvangsysteem in Ceuta en op de Canarische Eilanden zal met verdere financiering worden ondersteund.
Verdere steun voor Italië omvat coördinatie met de Italiaanse autoriteiten van de jarenlange inzet van Frontex, het Asielagentschap van de Europese Unie en Europol, onder meer via de regionale taskforce van de EU in Catania, en de aanwezigheid van EU-personeel ter plaatse, alsmede EU-financiering. Dit gaat hand in hand met de samenwerking met de Italiaanse autoriteiten bij de aanpak van migratiestromen vanuit Libië en langs de centrale Middellandse Zeeroute.
Verscheidene lidstaten hebben in 2022 vastgesteld dat het aantal asielzoekers uit visumplichtige derde landen die profiteren van visumvrije regelingen in de regio van de Westelijke Balkan toeneemt. De Commissie streeft ernaar dit probleem bilateraal met de betrokken partners aan te pakken in het kader van het opschortingsmechanisme voor de vrijstelling van de visumplicht en in het kader van het uitbreidingsproces. Voor de goede werking van de visumvrije regeling van de EU blijft het van cruciaal belang dat de partners in de Westelijke Balkan hun visumbeleid afstemmen op dat van de EU.
12.
Steun aan Cyprus
Cyprus wordt geconfronteerd met een toename van het aantal irreguliere aankomsten met 122 % in vergelijking met 2021, voornamelijk door aankomsten vanuit Turkije naar de niet door de regering gecontroleerde gebieden en vervolgens over de Groene Lijn. Cyprus heeft momenteel het hoogste aantal asielzoekers per hoofd van de bevolking in de EU. De Commissie heeft samen met de EU-agentschappen de steun opgevoerd. Een uitgebreid actieplan ondersteunt de uitvoering van een gezamenlijk memorandum van overeenstemming over migratiebeheer dat de Cypriotische autoriteiten, de Commissie en de EU-agentschappen in februari 2022 zijn overeengekomen. Deze steun omvat meer dan 160 deskundigen die ter plaatse worden ingezet door de Commissie, Frontex, Europol en het Asielagentschap van de Europese Unie samen.
Na de oprichting van een tripartiete terugkeerwerkgroep met Frontex en de Commissie, voert Cyprus het aantal terugkeeroperaties gestaag op, onder meer door gezamenlijke terugkeeroperaties van Frontex. Cyprus staat nu op de derde plaats van de lidstaten wat betreft het aantal onderdanen van derde landen die met de steun van Frontex via commerciële vluchten zijn teruggestuurd, waarbij in maart terugkeerspecialisten werden ingezet om de gedwongen terugkeer te helpen begeleiden. Deze inspanningen worden ondersteund door hulp van de EU aan de landen van herkomst en doorreis die voor Cyprus het belangrijkst zijn, zoals Turkije, Nigeria, de Democratische Republiek Congo, Pakistan en Kameroen. Een belangrijk punt in deze contacten zijn de inschrijvingen aan nepuniversiteiten in de niet door de regering gecontroleerde gebieden van Cyprus, waarbij mensen vanuit Turkije Cyprus binnenkomen op basis van dergelijke inschrijvingen en vervolgens proberen de Groene Lijn over te steken. De Commissie heeft met name Turkije en de Turks-Cypriotische overheid intensief benaderd om een einde te maken aan praktijken die dergelijke irreguliere aankomsten vergemakkelijken. Door de EU gefinancierde voorlichtingscampagnes in landen van herkomst vullen dit werk aan.
De financiering voor Cyprus uit de fondsen voor binnenlandse zaken 2021-2027 omvat steun voor de bouw van een nieuw open opvangcentrum en een centrum voor detentie vóór vertrek, met veilige zones voor kwetsbare personen, recreatie- en gemeenschappelijke ruimten, medische ruimten en quarantaineruimten.
In het kader van de door het Franse voorzitterschap van de Raad voorgestelde geleidelijke aanpak is bijzondere aandacht besteed aan de solidariteitsdimensie van het pact. Een groot aantal lidstaten heeft in juni 2022 een politieke solidariteitsverklaring 50 onderschreven, waarbij een vrijwillig solidariteitsmechanisme werd ingesteld, die tevens de weg vrijmaakt voor verdere besprekingen over de verordening betreffende asiel- en migratiebeheer. De ondertekenende staten 51 hebben de Commissie verzocht het mechanisme te coördineren, onder meer door de behoeften van de lidstaten van eerste binnenkomst te beoordelen en toe te zien op de naleving van de aangegane verbintenissen. Dit moet ervoor zorgen dat de lidstaten van eerste binnenkomst op de centrale, oostelijke en westelijke Middellandse Zeeroute/Atlantische route adequate steun krijgen, terwijl ook rekening wordt gehouden met de druk op alle lidstaten als gevolg van de inval van Rusland in Oekraïne. Het mechanisme is tijdelijk, vrijwillig en wordt na één jaar stopgezet. Herplaatsing is de voorkeursvorm van solidariteit, maar de lidstaten kunnen ook financiële bijdragen leveren, onder coördinatie van de Commissie. Het mechanisme wordt actief geëvalueerd en kan worden verlengd. Terwijl herplaatsingen betrekking hebben op personen die internationale bescherming nodig hebben, waarbij prioriteit wordt gegeven aan de meest kwetsbaren, kunnen financieringsbijdragen ook worden gericht op projecten in partnerlanden.
Om de uitvoering van het mechanisme te coördineren, heeft de Commissie een solidariteitsplatform voor het vrijwillige solidariteitsmechanisme (solidariteitsplatformpact)opgericht, dat zij in samenwerking met het voorzitterschap van de Raad voorzit. Tot dusver hebben 13 lidstaten en geassocieerde landen ermee ingestemd herplaatsingen aan te bieden, terwijl andere financiële bijdragen hebben toegezegd. De eerste resultaten van de verklaring beginnen zichtbaar te worden: al in augustus werden asielzoekers overgebracht en er zijn nog meer overbrengingen gepland. De Commissie werkt samen met de toezeggende landen, het Asielagentschap van de Europese Unie en de IOM om het tempo van de overbrengingen op te voeren. Zoals in de verklaring zelf wordt onderstreept, zal dit tijdelijke mechanisme nuttige lessen opleveren voor de solidariteitselementen in de wetgevingsvoorstellen, en zal er rekening mee worden gehouden bij de lopende onderhandelingen over de invoering van een permanent, gestructureerd en voorspelbaar solidariteitsmechanisme.
Financiering
Door de lopende goedkeuring van nationale programma’s voor 2021-2027 zullen de lidstaten over aanzienlijke extra financiële middelen kunnen beschikken. Met de fondsen voor binnenlandse zaken wordt directe steun verleend voor de versterking van nationale asiel- en migratiestelsels en de totstandbrenging van geavanceerde langetermijnoplossingen voor grensbeheer en -bewaking in overeenstemming met EU-waarden en het Unierecht. Medio september waren 15 van de 78 programma’s van de lidstaten goedgekeurd; de resterende programma’s zullen tegen het eind van het jaar worden goedgekeurd. De Commissie maakt vorderingen volgens de beoogde planning voor de uitvoering van de werkprogramma’s van de thematische faciliteit 2021-2022.
13.
Steun van de EU-agentschappen aan de lidstaten
Het Asielagentschap van de Europese Unie, de opvolger van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken, heeft zijn werkzaamheden in januari 2022 opgevoerd toen de verordening tot oprichting van het agentschap in werking trad 52 . Het agentschap ondersteunt momenteel 12 lidstaten 53 bij hun behoeften op het gebied van asiel, opvang en tijdelijke bescherming en zet daarbij meer dan 1 000 deskundigen in.
Europol speelt ook een essentiële rol in de samenwerking met de lidstaten om ervoor te zorgen dat migratiebeheer gepaard gaat met de nodige mate van veiligheid. Europol ondersteunt momenteel negen lidstaten en Moldavië met de inzet van functionarissen en uitgezonden functionarissen van Europol.
Frontex heeft meer dan 2 000 functionarissen ingezet, alsmede technische uitrusting, aan de land-, zee- en luchtbuitengrenzen en ter ondersteuning van de terugkeer. Om aanhoudende capaciteitstekorten, die leiden tot tekorten bij de geplande inzet, aan te pakken, is het van cruciaal belang dat de lidstaten hun verplichtingen nakomen en hun bijdrage leveren.
14.
Frontex
Recente gebeurtenissen hebben bevestigd dat Frontex een essentiële rol speelt bij de ondersteuning van de lidstaten op het gebied van grensbeheer, bewaking en terugkeer. Frontex heeft ook zijn samenwerking met partnerlanden uitgebreid, onder meer via formele statusovereenkomsten (zie punt 7).
De uitbreiding van de rol van Frontex hield een uitdagend transitieproces in. Bij de bescherming van de buitengrens van de EU is het absoluut noodzakelijk dat alle genomen maatregelen volledig in overeenstemming zijn met het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en met de waarden van de EU. De Commissie neemt beschuldigingen van ongepast gedrag van Europese grens- en kustwachters zeer ernstig, houdt toezicht op de betrokken lidstaten en monitort de vorderingen van het agentschap bij de uitvoering van alle relevante aanbevelingen. De Commissie is ingenomen met het versterkte kader van het agentschap voor toezicht op de grondrechten, nu de grondrechtenfunctionaris en plaatsvervangende grondrechtenfunctionaris zijn aangesteld. In november 2022 zal het totale aantal toezichthouders voor de grondrechten 46 bedragen. In juni 2022 publiceerde de grondrechtenfunctionaris een jaarverslag over 2021, met een overzicht van de toezicht- en adviesactiviteiten 54 . De grondrechtenfunctionaris brengt ook regelmatig verslag uit aan de raad van bestuur.
Zoals bepaald in de verordening betreffende de Europese grens- en kustwacht 55 , zal de Commissie tegen 5 december 2023 een evaluatie uitvoeren waarin wordt gekeken naar de effectiviteit, efficiëntie, relevantie en coherentie van de door Frontex ondernomen acties, en naar de EU-meerwaarde daarvan, met inbegrip van de bestuursstructuur van het agentschap en het toezicht door de raad van bestuur. In de aanloop naar de evaluatie zal de Commissie een dialoog aangaan met het Parlement en de Raad over het bestuur van het agentschap.
15.
Irreguliere secundaire bewegingen
Secundaire bewegingen binnen de EU ondermijnen de geloofwaardigheid en integriteit van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel. Hoewel het moeilijk is om betrouwbare gegevens over dergelijke bewegingen te verzamelen, kan Eurodac gegevens verstrekken over vertrek en bestemming en kan het laten zien of een persoon die in een lidstaat is geregistreerd reeds ten minste één asielaanvraag in een andere lidstaat heeft ingediend 56 . Evenzo kan Eurodac laten zien of iemand na registratie van een asielaanvraag in een lidstaat is aangehouden omdat hij irregulier in een andere lidstaat verblijft 57 .
In juni 2022 zijn de lidstaten, de Commissie en het Asielagentschap van de Europese Unie overeengekomen om te werken aan een routekaart met het oog op een betere uitvoering van overdrachten in het kader van de Dublin III-verordening 58 . In de routekaart zullen de praktische stappen worden uiteengezet waartoe de lidstaten zich moeten verbinden om de belangrijkste belemmeringen waarmee zij momenteel bij overdrachten worden geconfronteerd, te overwinnen. De eerste vergadering van de deskundigengroep bestaande uit lidstaten die zich hiervoor vrijwillig hebben aangeboden, vond plaats op 8 september 2022. De routekaart zal naar verwachting tegen het einde van het jaar worden afgerond en goedgekeurd.
Het pact heeft tot doel structurele oplossingen te brengen en de prikkels voor irreguliere secundaire bewegingen te verminderen, met nauwkeurigere en volledigere gegevens. In de solidariteitsverklaring hebben de lidstaten benadrukt dat zij de secundaire bewegingen willen aanpakken door het tempo van de Dublin-overdrachten op te voeren 59 , waarbij zij erkenden dat het belangrijk is ervoor te zorgen dat personen die internationale bescherming genieten toegang hebben tot legale mobiliteit tussen de lidstaten.
Het voorstel tot wijziging van de Schengengrenscode 60 introduceert een nieuwe overdrachtsprocedure om irreguliere secundaire bewegingen aan te pakken en biedt de lidstaten de mogelijkheid bestaande bilaterale overnameovereenkomsten met andere lidstaten te herzien of nieuwe te sluiten. Hoewel de herinvoering van controles aan de binnengrenzen een laatste redmiddel moet blijven, voorziet het voorstel ook in de mogelijkheid om die herinvoering te rechtvaardigen op grond van grootschalige irreguliere secundaire bewegingen.
16.
5.BEHEER VAN DE BUITENGRENZEN EN TERUGKEER
Het beheer van de buitengrenzen is een kernonderdeel van de aanpak van het pact. Het is ook een van de prioriteiten van de Schengenstrategie 61 , die nu wordt voortgezet via een jaarlijkse Schengencyclus – een nieuw bestuursmodel voor het Schengengebied – en waarvan de vorderingen worden beschreven in het eerste verslag over de staat van Schengen 62 , dat in mei werd aangenomen.
Een belangrijk instrument voor een krachtig grensbeheer is Europees geïntegreerd grensbeheer 63 . De Commissie heeft het Parlement en de Raad geraadpleegd over de toekomstige koers en heeft gepleit voor een krachtige en samenhangende operationele aanpak van grenscontrole, opsporing en redding, risicoanalyse, samenwerking tussen agentschappen, de EU en internationale entiteiten, terugkeer, grondrechten, onderzoek en innovatie, en opleiding.
De Commissie, eu-LISA en de lidstaten hebben hun inspanningen opgevoerd om de nieuwe IT-architectuur en -interoperabiliteit te ontwikkelen en uit te voeren. Hierdoor zullen grenswachters over betere middelen beschikken om de binnenkomst in de EU te controleren en risico’s in verband met veiligheid, gezondheid of irreguliere migratie te beheren. Het Schengeninformatiesysteem (SIS) is het grootste en meest gebruikte systeem voor uitwisseling van informatie over veiligheid en grensbeheer in Europa. Vanaf het najaar 2022 zal informatie over terugkeerbesluiten in het systeem worden gedeeld om de handhaving te verbeteren. Nieuwe informatiesystemen, zoals het inreis-uitreissysteem (EES), zullen de kwaliteit en efficiëntie van de controles en opsporing van document- en identiteitsfraude helpen verbeteren. Het Europees reisinformatie- en -autorisatiesysteem (Etias) zal helpen om eventuele veiligheidsrisico’s of risico’s van irreguliere migratie van niet-visumplichtige bezoekers op te sporen voordat zij de EU-grenzen bereiken. Interoperabiliteit zal voorts bijdragen tot een correcte identificatie van personen wier gegevens in deze IT-systemen zijn opgeslagen, en aldus tot de bestrijding van identiteitsfraude. Zoals uiteengezet in het verslag van de Commissie over de uitvoering van de interoperabiliteitsverordeningen 64 , is het van essentieel belang dat eu-LISA en de lidstaten de achterstand inhalen en ervoor zorgen dat de IT-systemen voor grens- en migratiebeheer eind 2023 volledig operationeel zijn.
Het beheer van de buitengrenzen zou ook worden vergemakkelijkt door het voorstel van de Commissie betreffende de digitalisering van visumprocedures 65 . Het hoofddoel is de indiening en behandeling van visumaanvragen te moderniseren, ze efficiënter te maken en ze tussen de lidstaten te harmoniseren, waardoor zowel de veiligheid als de aantrekkelijkheid van de EU als reisbestemming worden versterkt.
17.
Acties om het terugkeerpercentage te verhogen
Het gemeenschappelijke EU-systeem voor terugkeer begint vorm te krijgen en er zijn belangrijke stappen gezet om de basis te leggen voor een efficiëntere, duurzamere en humanere terugkeer uit de EU. Terwijl wordt gewerkt aan de structurele hervorming van het migratie- en asielbeleid, is het ook belangrijk ervoor te zorgen dat de bestaande EU-wetgeving volledig wordt nageleefd. Op 29 september 2022 heeft de Commissie een aantal inbreukzaken ingeleid in verband met het feit dat bepaalde wetgeving en praktijken van lidstaten niet in overeenstemming zijn met in het EU-recht vastgestelde normen en procedures op het gebied van terugkeer.
Een bijzonder actiepunt is het verhogen van het percentage terugkeerders uit de EU, met name door de opheffing van beperkingen die naar aanleiding van de pandemie waren ingevoerd. De terugkeer van mensen zonder recht van verblijf in de EU een onmisbaar onderdeel van een eerlijk en doeltreffend migratiebeleid. Na een COVID-gerelateerde daling in 2020 steeg het effectieve terugkeerpercentage tot 21 % in 2021, wat lager is dan de 29 % in 2019. In absolute termen keerden in 2021 meer dan 70 000 onderdanen van derde landen terug na een bevel om het grondgebied te verlaten, ongeveer de helft van het aantal dat in 2019 terugkeerde. De EU en de lidstaten moeten hun werkzaamheden voortzetten om ervoor te zorgen dat de terugkeerprocedures binnen de EU correct verlopen en om de samenwerking op het gebied van overname met partners over de hele wereld te verbeteren. Deze samenwerking is vruchtbaar gebleken bij het verbeteren van de terugkeer naar landen als Bangladesh en Pakistan, en heeft de lidstaten geholpen die het meest rechtstreeks te maken hebben met irreguliere migratiestromen, zoals Griekenland, Malta en Cyprus.
Sinds juni stuurt de in het pact aangekondigde terugkeercoördinator een netwerk op hoog niveau aan met vertegenwoordigers van de lidstaten en Frontex. De eerste vergadering van het netwerk vond plaats op 8 september 2022. Om hun gezamenlijke werkzaamheden te sturen, zullen de coördinator en het netwerk een gemeenschappelijke en coherente aanpak en een operationele terugkeerstrategie vaststellen en uitvoeren, die momenteel worden voorbereid. In deze operationele strategie zullen praktische prioritaire activiteiten worden vastgesteld om tekortkomingen aan te pakken en de onderlinge samenhang te vergroten. Het resultaat zal zijn dat nationale beleids- en rechtskaders verder worden ontwikkeld – met inbegrip van betere koppelingen tussen asiel- en terugkeerprocedures in de praktijk – dat de belemmeringen voor terugkeer worden weggenomen, dat nationale capaciteiten worden versterkt, dat lacunes in de kennis worden aangepakt en dat de samenwerking tussen de lidstaten onderling en met Frontex wordt verbeterd.
Deze strategische aanpak wordt ondersteund door praktische maatregelen. Ten eerste is Frontex uitgegroeid tot een belangrijke speler op het gebied van terugkeer, waarbij de ondersteuning die het de lidstaten biedt in alle fasen van het proces – met name op het gebied van vrijwillige terugkeer en re-integratie – aanzienlijk is opgevoerd. Tot dusver in 2022 heeft Frontex 210 terugkeeroperaties gecoördineerd voor 7 210 onderdanen van derde landen via door het agentschap georganiseerde chartervliegtuigen en 10 115 via commerciële vluchten. In 2022 vonden de eerste twee door Frontex geleide operaties plaats om 40 irreguliere migranten terug te sturen naar Albanië en 40 naar Nigeria. Sinds april 2022 biedt Frontex ook ondersteuning bij re-integratie in 24 landen van herkomst. De hoge verwachtingen en de groeiende rol van dit agentschap in de ondersteuning van de lidstaten betekenen dat duidelijke prioriteiten moeten worden gesteld en middelen strategisch moeten worden toegewezen.
De EU-strategie inzake vrijwillige terugkeer en re-integratie 66 van april 2021 is verder uitgevoerd. Het kader, de structuren en de instrumenten zijn nu grotendeels aanwezig om ervoor te zorgen dat vrijwillige terugkeer en re-integratie worden gestroomlijnd in het gemeenschappelijke EU-systeem voor terugkeer. Uit de eerste tekenen die naar voren komen uit de cijfers voor 2021 blijkt dat het gebruik van vrijwillige terugkeer toeneemt. Daarnaast was in 2021 voor het eerst meer dan de helft van de door Frontex gefaciliteerde terugkeer met lijnvluchten vrijwillig (57 % in 2021 en 58 % tot dusver in 2022, tegen 38,5 % in 2020). Belangrijke instrumenten, zoals de gezamenlijke re-integratiediensten van Frontex, een gemeenschappelijk kader voor aanbieders van re-integratiediensten en opleiding voor terugkeeradviseurs, zijn nu beschikbaar om de kwaliteit van de steun aan irreguliere migranten die willen terugkeren te verbeteren. Op deze weg moet verder worden gewerkt om deze nieuwe instrumenten ten volle te benutten, in volledige coördinatie met de Europese Dienst voor extern optreden en de EU-delegaties in derde landen, en om ervoor te zorgen dat vrijwillige terugkeer en re-integratie een centraal onderdeel van de terugkeersystemen van de lidstaten worden.
Ten slotte zijn terugkeer en overname nu stevig verankerd in de nieuwe, alomvattende aanpak die in het pact is vastgelegd en die erop gericht is partnerschappen met derde landen op het gebied van migratie te verdiepen. In punt 7 wordt uiteengezet hoe migratie wereldwijd wordt ingebed in gemoderniseerde, alomvattende partnerschappen. Overname wordt behandeld als een essentieel onderdeel van de betrekkingen, zodat vooruitgang kan worden geboekt op diverse kwesties van gemeenschappelijk belang.
De Commissie heeft de politieke aandacht voor overname in de externe betrekkingen versterkt door besprekingen tijdens bilaterale contacten en missies op hoog niveau nieuw leven in te blazen en de desbetreffende boodschappen met de lidstaten te coördineren. Zij gebruikt alle instrumenten waarover zij beschikt om het belang van terugkeer als een integraal onderdeel van het migratiebeleid te onderstrepen. De Commissie en de lidstaten hebben de bestaande mandaten voor onderhandelingen over EU-overnameovereenkomsten geëvalueerd en een pragmatische, flexibele aanpak op maat besproken om concrete vooruitgang te boeken bij de lopende onderhandelingen. De Commissie zet deze aanpak actief voort en de Europese Dienst voor extern optreden en de EU-delegaties brengen overname ter sprake in hun contacten met belangrijke partnerlanden over migratie.
De uitvoering van het mechanisme van artikel 25 bis van de visumcode 67 biedt een gestructureerde aanpak om de samenwerking met derde landen op het gebied van overname te verbeteren door een kader vast te stellen om dit te bekijken in de context van de algemene stand van de betrekkingen en door de samenwerking op het gebied van overname te koppelen aan het visumbeleid van de EU (zie punt 7 hieronder).
Door de internationale situatie heeft de EU ook maatregelen moeten nemen om eerdere visumversoepeling terug te draaien. Op 9 november 2021 heeft de Raad het Commissievoorstel tot gedeeltelijke opschorting van de visumversoepelingsovereenkomst tussen de EU en Belarus aangenomen 68 . Op 25 februari 2022 is een gedeeltelijke opschorting van de visumversoepelingsovereenkomst tussen de EU en Rusland 69 aangenomen gericht op houders van Russische diplomatieke paspoorten en Russische overheidsfunctionarissen en zakenlieden. Op 9 september 2022 werd de visumversoepelingsovereenkomst met Rusland opgeschort 70 , waarbij de Commissie richtsnoeren 71 uitgaf voor de toekenning van visa en de behandeling van bestaande visa. De Commissie heeft in het kader van de escalatie van de oorlog richtsnoeren 72 uitgegeven over de aankomst van Russen.
18.
6.VERDERE REALISATIE VAN HET PACT
Recente migratiegerelateerde ontwikkelingen in combinatie met de voortdurende druk als gevolg van irreguliere migratie op verschillende routes, tonen aan dat een duurzaam en eerlijk EU-migratiesysteem onontbeerlijk is. Het migratie- en asielpact wordt steeds relevanter.
Het op 7 september 2022 bereikte politieke akkoord over een gezamenlijke routekaart tussen het Europees Parlement en de roulerende voorzitterschappen van de Raad van de Europese Unie 73 legt de basis voor een intensievere dialoog over het pact en geeft een impuls om de onderhandelingen over alle hangende wetgevingsdossiers in verband met asiel- en migratiebeheer uiterlijk in februari 2024 af te ronden. De onderhandelingen vanaf het najaar van 2022 moeten zorgen voor gelijkwaardige en evenwichtige vooruitgang, en de vervolgwerkzaamheden waarbij de leden van de contactgroep Asiel van het Europees Parlement en de roulerende voorzitterschappen van de Raad betrokken zijn, zullen in dit verband van cruciaal belang zijn.
Wat de Raad betreft, heeft de geleidelijke aanpak van het Franse voorzitterschap, die een gelijkwaardig niveau van inzet van de lidstaten op het gebied van solidariteit en verantwoordelijkheid impliceert, aanzienlijke vooruitgang mogelijk gemaakt op weg naar de aanneming van het volledige wetgevingskader. De Raad heeft onderhandelingsmandaten voor de wetgevingsvoorstellen tot invoering van een screening en tot instelling van Eurodac 74 aangenomen. Vooruitgang in deze dossiers is cruciaal voor een betere bescherming van de buitengrens van de EU om de druk op het Schengengebied te verlichten. Het nieuwe Eurodac zal helpen om niet-toegestane verplaatsingen en irreguliere migratie op te sporen, de vooruitzichten op terugkeer te verbeteren, de aankomsten na opsporings- en reddingsoperaties te registreren en het interoperabiliteitskader te vervolledigen. Het screeningvoorstel zal ervoor zorgen dat aan de grens of op het grondgebied snel de juiste procedure – asiel of terugkeer – wordt vastgesteld. De Commissie is ingenomen met de werkzaamheden van het Tsjechische voorzitterschap op het gebied van solidariteit en de verordening asielprocedures. De lidstaten worden aangemoedigd overeenstemming te bereiken over de verordening asiel- en migratiebeheer en de verordening asielprocedures, alsmede over de voorstellen die verschillende vormen van crises op het gebied van migratie aanpakken 75 .
Wat het Parlement betreft, presenteerden de rapporteurs ontwerpverslagen over alle wetgevingsvoorstellen die het pact in 2020 vergezelden, en over de in 2018 voorgestelde herschikking van de terugkeerrichtlijn. De contactgroep Asiel van het Europees Parlement helpt bij de werkzaamheden om alle verslagen snel aan te nemen, overeenkomstig de toezegging in de gezamenlijke routekaart. Het starten van de onderhandelingen over de Eurodac-verordening, de verordening asiel- en migratiebeheer en de verordening asielprocedures en het afronden van de werkzaamheden aan de in 2016 voorgestelde vergevorderde dossiers als onderdeel van de bredere asielhervorming zouden onmiddellijke voordelen opleveren wat betreft het verbeteren van het migratiebeheer en het geven van een samenhangende EU-respons op de zich ontwikkelende uitdagingen. Met name moet het in 2018 bereikte voorlopige akkoord over de verordening tot vaststelling van een Uniekader voor hervestiging 76 worden voortgezet, zodat de EU beschikt over een stabiel en voorspelbaar kader voor beleid inzake hervestiging en toelating op humanitaire gronden. In juni 2018 is ook een voorlopig akkoord tussen het Parlement en de Raad bereikt over de herschikking van de richtlijn opvangvoorzieningen 77 en de erkenningsverordening 78 . Er moet ook vooruitgang worden geboekt met het nieuwe wetgevingskader inzake terugkeer, met het oog op een akkoord over het voorstel voor een herschikking van de terugkeerrichtlijn, zoals uiteengezet in het pact. De onderhandelingen moeten worden hervat om de openstaande punten in deze dossiers aan te pakken.
In december 2021 kwam de Commissie met een voorstel voor een verordening betreffende de aanpak van instrumentalisering op het gebied van migratie en asiel 79 . Dit zou een stabiel kader vormen in het kader van de EU-regels inzake asiel en terugkeer waarin wordt verduidelijkt hoe de lidstaten dergelijke situaties kunnen beheren met volledige inachtneming van het EU-recht, de grondrechten en internationale verplichtingen. Het zou een einde maken aan de noodzaak om bij toekomstige instrumentalisering van migranten, zoals omschreven in de herziene Schengengrenscode, ad-hocmaatregelen te nemen. De Commissie verzoekt het Parlement en de Raad om hun werkzaamheden met betrekking tot dit voorstel, dat de in het pact voorgestelde alomvattende aanpak van migratie en asiel aanvult, te intensiveren en het samen met het voorstel voor een crisis- en overmachtsverordening te bestuderen.
De Commissie kijkt ook uit naar de start van de onderhandelingen tussen het Parlement en de Raad over het voorstel van december 2021 tot wijziging van de Schengengrenscode, na de goedkeuring van het onderhandelingsmandaat van de Raad in juni.
Elk jaar komen al twee tot drie miljoen onderdanen van derde landen legaal naar de EU. Een ambitieus en duurzaam beleid inzake legale migratie is een belangrijk onderdeel van de alomvattende aanpak van het pact. Met het vaardigheden- en talentenpakket 80 wordt beoogd in te spelen op de arbeidsmarktbehoeften in verband met de huidige demografische trends en het huidige tekort aan vakmensen in de EU en voorbereidingen te treffen voor toekomstige behoeften. Het pakket omvat juridische, operationele en beleidsinitiatieven die de economie van de EU ten goede komen, de samenwerking en partnerschappen met derde landen versterken en het migratiebeheer op lange termijn verbeteren. Toekomstgericht beleid voor legale migratie naar de EU op middellange tot lange termijn zal worden toegespitst op drie actieterreinen: zorg, jeugd en innovatie. Dit beleid is erop gericht vaardigheden en talent aan te trekken in sectoren met een nijpend tekort aan arbeidskrachten en dringende behoeften. De herschikking van de richtlijn betreffende langdurig ingezetenen 81 zal de rechten en de mobiliteit binnen de EU van migranten die reeds goed in onze samenleving zijn geïntegreerd, verder verbeteren, terwijl de herschikking van de richtlijn gecombineerde vergunning 82 de toelatingsprocedures verder zal stroomlijnen en vereenvoudigen ten behoeve van werkgevers, migratie-instanties en de migranten zelf, en de bescherming van werknemers van buiten de EU zal verbeteren. Het begin van de besprekingen in het Parlement en de Raad over deze voorstellen zal bijdragen tot de totstandbrenging van een solide kader om nieuw talent aan te trekken naar de EU. Bovendien wordt, zoals voorzitter Von der Leyen in haar toespraak over de Staat van de Unie heeft aangekondigd, 2023 het Europees Jaar van de vaardigheden. De Commissie zal werken aan gerichte maatregelen inzake de erkenning van kwalificaties van onderdanen van derde landen om verder bij te dragen aan het aantrekken van talenten uit derde landen voor de Europese arbeidsmarkt.
Een ambitieus en duurzaam beleid inzake legale migratie berust ook op de correcte omzetting alsook de doeltreffende toepassing en handhaving van de bestaande wetgeving. De Commissie zal haar inspanningen in samenwerking met de lidstaten blijven opvoeren om te zorgen voor de correcte en doeltreffende uitvoering, toepassing en handhaving van de richtlijn seizoenarbeiders 83 en de richtlijn inzake sancties tegen werkgevers 84 . Om onderdanen van derde landen – waaronder Oekraïners – beter te beschermen tegen arbeidsuitbuiting werkt de Commissie samen met de Europese Arbeidsautoriteit, onder meer in het Europees platform tegen zwartwerk. De Commissie heeft een verordening voorgesteld inzake een verbod op met dwangarbeid vervaardigde producten op de markt van de Unie 85 .
19.
7.SAMENWERKING MET INTERNATIONALE PARTNERS
Samenwerking met belangrijke partners op het gebied van migratie en gedwongen ontheemding
De externe dimensie is een essentieel onderdeel van de alomvattende aanpak die in het pact wordt voorgesteld. In het afgelopen jaar heeft de EU haar samenwerking met partnerlanden geïntensiveerd en haar werkzaamheden opgevoerd om te streven naar wederzijds voordelige samenwerking op het gebied van migratie, ook in multilateraal verband. Voor een duurzame samenwerking is het van cruciaal belang dat de EU en haar lidstaten met één stem spreken met de partnerlanden in het kader van een Team Europa-aanpak, en dat zij steun op maat verlenen die aan hun behoeften beantwoordt. De partnerschappen bestrijken alle aspecten van de samenwerking op het gebied van migratie en gedwongen ontheemding. De partnerschapsaanpak berust ook op de samenwerking van de partnerlanden met de EU en de lidstaten in een ware geest van samenwerking en wederzijds respect.
Naar aanleiding van de conclusies van de Europese Raad van 24-25 juni 2021 86 zijn uitgebreide actieplannen opgesteld om de samenwerking met tien belangrijke partnerlanden te verbeteren. Hierbij wordt voortgebouwd op eerdere vooruitgang en worden verdere concrete doelstellingen, tijdschema’s en ondersteunende maatregelen vastgesteld om de internationale samenwerking te verbeteren. Deze actieplannen, die gebaseerd zijn op besprekingen met de lidstaten, zijn gericht op de coördinatie van acties, projecten en middelen en de daarmee verband houdende realisatie van synergievoordelen, waarbij de nadruk ligt op operationele samenwerking met individuele partnerlanden.
Als onderdeel van de geleidelijke aanpak en om een sterke samenhang tot stand te brengen tussen de bilaterale werkzaamheden van de EU en de lidstaten met betrekking tot de externe dimensie van het pact, heeft het Franse voorzitterschap van de Raad een nieuw coördinatieorgaan in de Raad opgericht: het operationeel coördinatiemechanisme voor de externe dimensie van migratie (Mocadem). Samen met de strategische besprekingen in de Groep externe aspecten van asiel en migratie (EMWP) heeft de operationele focus van Mocadem bijgedragen tot de consolidatie van een gemeenschappelijke strategische aanpak op maat voor specifieke partners. Er wordt verder gewerkt aan het verzekeren van de coördinatie en complementariteit tussen de door de lidstaten en EU-fondsen gefinancierde activiteiten. De Commissie en de lidstaten wisselen informatie uit en coördineren hun aanpak van de regionale en bilaterale acties die zij voornemens zijn te financieren op het gebied van migratie en gedwongen ontheemding, overeenkomstig de in de EMWP en Mocadem vastgestelde politieke doelstellingen en de overeengekomen indicatieve meerjarenprogramma’s, in de Coördinatiegroep migratie in het kader van het NDICI – Europa in de wereld en de bilaterale samenwerkingsinstrumenten van de lidstaten.
In bezoeken en politieke dialoog dit jaar zijn in het kader van een alomvattende en evenwichtige aanpak migratie en gedwongen ontheemding geplaatst in de context van onze bredere bilaterale en regionale betrekkingen, in Marokko, Tunesië, Egypte, Libië, Algerije, Mauritanië, Senegal, Niger, Nigeria, Ethiopië, Pakistan, Bangladesh, Irak, Jordanië, Libanon, Turkije en de Westelijke Balkan, de Afrikaanse Unie, alsmede de processen van Rabat, Praag en Khartoem.
20.
Succesvolle aanpak van de instrumentalisering van migranten door Belarus
Het tijdig, vastberaden en eensgezind benaderen van partners door de EU kan indrukwekkende resultaten opleveren, zoals blijkt uit de reactie op de instrumentalisering van migranten door het Belarussische regime. De hoge vertegenwoordiger, vicevoorzitter Schinas en verscheidene leden van de Commissie hadden contacten op hoog niveau met landen van herkomst en doorreis, alsook met luchtvaartmaatschappijen en burgerluchtvaartautoriteiten, om een coalitie tegen deze hybride aanval op te bouwen. In coördinatie met contacten op hoog niveau door de lidstaten heeft vicevoorzitter Schinas een bezoek gebracht aan Irak, de Verenigde Arabische Emiraten, Libanon, Turkije en Oezbekistan. In Kazachstan, India, Georgië, Oekraïne, Turkije en Oezbekistan zijn gezamenlijke demarches ondernomen door EU-delegaties en lidstaten alsook bilaterale demarches door lidstaten. Het resultaat was een aanzienlijke vermindering van het aantal vluchten naar Minsk, reisbeperkingen voor bepaalde nationaliteiten op belangrijke luchthavens en een aanzienlijk aantal terugkeer- en repatriëringsoperaties, met name dankzij de indrukwekkende inspanningen van Irak. De Commissie heeft lopende projecten aangepast om het bewustzijn van de gevaren van instrumentalisering te vergroten (bijvoorbeeld in Irak, Turkije en Syrië) en heeft samengewerkt met de IOM om de vrijwillige terugkeer en re-integratie van migranten vanuit Belarus naar hun land van herkomst te ondersteunen.
De EU is ook snel opgetreden om zowel de geïnstrumentaliseerde migranten als de buitengrenzen van de Unie te beschermen 87 . De Commissie en EU-agentschappen hebben nauw samengewerkt met de Litouwse, Poolse en Letse autoriteiten om de grensbescherming te versterken, migrantensmokkel te bestrijden, de asiel- en opvangcapaciteit te vergroten en de terugkeer te verbeteren. De grens van de EU met Belarus moet voortdurend worden bewaakt. De voorgestelde normen inzake sancties voor luchtvaartmaatschappijen blijven relevant en moeten snel worden aangenomen.
De aanzienlijke stromen over de Middellandse Zee hebben in 2022 voortdurende aandacht van de EU gevergd. De contacten met Marokko dit jaar hebben geleid tot de bevestiging van een sterk gezamenlijk engagement om de dialoog en samenwerking voort te zetten op alle gebieden die verband houden met migratie, waaronder de regionale dimensie, terugkeer, talentpartnerschappen en de bestrijding van migrantensmokkel 88 . Ondanks het moeilijke politieke klimaat in Libië zet de EU er zich in voor fundamentele behoeften op het gebied van de bescherming van kwetsbare migranten en vluchtelingen en de bestrijding van migrantensmokkel, onder meer via GVDB-missies. Uit de contacten van de EU met Niger en Mauritanië blijkt ook dat beide landen duidelijk bereid zijn de migratiestromen aan te pakken en met de EU samen te werken. De trilaterale samenwerking tussen de Afrikaanse Unie (AU), de EU en de VN is de afgelopen vijf jaar bijzonder doeltreffend geweest wat betreft de aanpak van problemen op het gebied van bescherming in Libië, en er wordt nu gewerkt om de samenwerking nieuw leven in te blazen.
Tijdens de top tussen de Europese Unie (EU) en de Afrikaanse Unie (AU) in februari 2022 hebben de leiders overeenstemming bereikt over een versterkt partnerschap voor migratie en mobiliteit, zoals uiteengezet in de gezamenlijke verklaring van de top (Een gezamenlijke visie voor 2030) 89 . In de loop van het jaar hebben de partners ook hun samenwerking in het kader van de intercontinentale dialoog tussen de AU en de EU over migratie en mobiliteit verdiept.
De EU was ingenomen met de aanneming van de voortgangsverklaring over de uitvoering van het mondiaal pact inzake migratie tijdens het International Migration Review Forum van mei 2022.
De EU werkt ongekend nauw samen met de Verenigde Staten en Canada via een reeks dialogen op hoog niveau over migratiegerelateerde kwesties van Afghanistan tot Latijns-Amerika, naast de nauwe samenwerking op het gebied van steun aan personen die de Russische invasie in Oekraïne ontvluchten (zie punt 2 hierboven).
21.
Bescherming van ontheemden en ondersteuning van gastlanden
Eind 2021 waren er meer dan 89,3 miljoen mensen ontheemd door oorlog, geweld, vervolging en mensenrechtenschendingen, een stijging van 8 % ten opzichte van een jaar eerder en ruim het dubbele van tien jaar geleden. Sindsdien is dit aantal gestegen tot meer dan 100 miljoen als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne en andere noodsituaties, zoals in Afghanistan, Syrië, Venezuela en Zuid-Soedan. Overeenkomstig de wereldwijde verbintenissen van de EU is het engagement op dit gebied geleidelijk verschoven van een humanitaire aanpak op korte termijn naar een ontwikkelingsaanpak op langere termijn, waarbij duurzame oplossingen voor ontheemden en hun gastgemeenschappen worden bevorderd, overeenkomstig de nexus tussen humanitaire hulp, ontwikkelingshulp en vredesopbouw 90 . De EU is een leidende mondiale speler en donor bij het verbeteren van de bescherming van en bijstand aan ontheemden en hun gastgemeenschappen, het redden van levens en het leggen van de basis voor duurzame oplossingen.
22.
-Steun aan intern ontheemden in Oekraïne
De humanitaire situatie in Oekraïne blijft alarmerend, met een enorme tol voor burgers, met name in het zuiden en oosten. 17,7 miljoen mensen zijn in nood, meer dan een derde van de totale bevolking. Ondanks de moeilijke toegang heeft de internationale humanitaire respons meer dan 13,3 miljoen mensen in het hele land geholpen, dankzij de goede samenwerking tussen de EU, de Verenigde Naties, internationale ngo’s en internationale organisaties. In het kader van de humanitaire financiering van de EU is ook steun verleend aan personen die naar Moldavië zijn gevlucht.
De EU zet alle mogelijke middelen in om de situatie in Oekraïne te helpen verlichten. Het Uniemechanisme voor civiele bescherming heeft zijn grootste operatie ooit uitgevoerd en eind september meer dan 68 500 ton hulpgoederen geleverd, waaronder opvangeenheden. Er zijn 300 generatoren en brandstof geleverd, en de voorbereidingen voor de komende winterbehoeften zijn aan de gang. Bijna 1 500 patiënten met ernstige aandoeningen zijn naar de EU geëvacueerd.
De EU steunt ook het Oekraïense plan voor het snelle herstel van scholen, onlangs nog met een toezegging voor de financiering van 100 miljoen euro voor dringende reparaties van scholen en kleuterscholen.
23.
-Steun aan ontheemden en gastgemeenschappen in Syrië, Libanon, Jordanië, Turkije en Irak
Na elf jaar blijft de Syrische crisis de regionale stabiliteit aantasten, waardoor velen hulp nodig hebben. De EU en haar lidstaten blijven zich inzetten voor een politieke oplossing overeenkomstig Resolutie 2254 van de VN-Veiligheidsraad 91 , waardoor ontheemde Syriërs vrijwillig naar huis kunnen terugkeren wanneer dat in veilige en waardige omstandigheden kan gebeuren 92 . De prioriteit van de Commissie blijft het bevorderen van een overgang in Syrië en het verzachten van de gevolgen van de crisis door rechtstreekse steun aan de bevolking. Alle steun wordt uitgevoerd onder strikte operationele parameters. De EU blijft solidair met Libanon door haar steun aan Syrische vluchtelingen en kwetsbare Libanezen op peil te houden, de toegang tot basisdiensten te waarborgen, gastgemeenschappen te helpen en toezicht te houden op het vertrek. De EU verleent ook steun om Jordanië te helpen de gezondheids- en sociaal-economische gevolgen van de pandemie op te vangen, en steunt acties in verband met de crisis in Syrië. Steun voor de integratie van Syrische vluchtelingen in nationale systemen is ook voorzien in Irak.
De Verklaring EU-Turkije van maart 2016 blijft het belangrijkste kader voor de samenwerking tussen de EU en Turkije op het gebied van migratie, en de EU onderstreept het belang van de uitvoering van alle verbintenissen in het kader van de Verklaring. De EU blijft er met name bij Turkije op aandringen de terugkeeroperaties vanuit Griekenland te hervatten, overeenkomstig de verbintenis die in het kader van de Verklaring is aangegaan, en irreguliere migratie naar de EU-lidstaten te voorkomen. Turkije vangt een van de grootste vluchtelingenpopulaties ter wereld op: ongeveer 4 miljoen mensen, waaronder 3,7 miljoen Syriërs. De EU blijft de inspanningen van Turkije ondersteunen en mobiliseert extra middelen voor vluchtelingen en hun gastgemeenschappen. De faciliteit voor vluchtelingen in Turkije gaat begin 2023 over van humanitaire hulp naar ontwikkelingshulp voor onderwijs en basisbehoeften. De EU heeft haar migratiedialoog met Turkije verdiept, onder meer via de eerste dialoog EU-Turkije op hoog niveau over migratie en veiligheid op 12 oktober 2021 in Ankara, waar tijdens de besprekingen gemeenschappelijke uitdagingen en de wederzijdse noodzaak om te werken aan de preventie van nieuwe migratieroutes en veiligheidsdreigingen werden benadrukt.
24.
-Steun aan ontheemden in andere delen van de wereld
Ondanks het enorme beroep op de beschikbare middelen voor de crisis in Oekraïne en voor hulp aan Syrische vluchtelingen in Turkije en de regio, blijft de EU zich inzetten voor hulp aan ontheemden en hun gastgemeenschappen overal ter wereld – voor Venezolanen die worden opgevangen in Colombia, Ecuador en Peru, voor ontheemden in en uit Myanmar, voor intern ontheemden en vluchtelingen die worden opgevangen in Irak, Ethiopië en Sudan, en voor Afghanen die worden opgevangen in Iran en Pakistan.
De EU is een actief lid van de regionale ondersteuningsplatforms 93 die tijdens het Mondiaal Vluchtelingenforum van 2019 zijn gelanceerd, en biedt politieke en financiële steun door middel van humanitaire hulp en ontwikkelingssamenwerking.
In Afrika is het gezamenlijke initiatief van de EU en de IOM inzake de bescherming en re-integratie van migranten blijven inspelen op de behoeften van gestrande en kwetsbare migranten in 26 Afrikaanse landen, door bijstand te verlenen aan migranten personen die onderweg zijn, door bijstand aan vrijwillige terugkeer aan te bieden aan migranten die besluiten terug te keren, en door terugkeerders en hun gemeenschappen te ondersteunen bij het re-integratieproces. Het noodtransitmechanisme blijft een veilige ruimte en langetermijnoplossingen bieden voor de meest kwetsbare asielzoekers en vluchtelingen in Libië, zodat zij naar Niger en Rwanda kunnen worden geëvacueerd met het oog op verdere hervestiging in de lidstaten en andere partnerlanden.
In Azië heeft de EU een politieke en financiële leidersrol op zich genomen wat betreft regionale ontheemding vanuit Afghanistan, onder meer via het voorzitterschap van de Core Group of the Solutions Strategy for Afghan Refugees Support Platform 94 en via steun aan de meer dan 5,9 miljoen Afghanen die naar schatting intern ontheemd zijn in Afghanistan, alsook aan ontheemden en hun gastgemeenschappen in Iran en Pakistan. In Myanmar heeft de EU in 2022 financiering voor humanitaire hulp verstrekt om te voorzien in de onmiddellijke behoeften van de meest kwetsbaren in door conflicten getroffen gemeenschappen, zowel intern ontheemden als de ongeveer een miljoen Rohingya-vluchtelingen die in de kampen en nederzettingen in Bangladesh wonen.
Voortbouwend op de versterkte dialoog na de instrumentalisering van Iraakse migranten door het Belarussische regime, werken de EU en Irak samen aan de re-integratie van terugkeerders en ontheemden.
25.
Economische kansen scheppen en de grondoorzaken van irreguliere migratie aanpakken
De ontwikkelingssamenwerking van de EU heeft zowel op middellange als op lange termijn effect op de aanpak van de structurele onderliggende oorzaken van irreguliere migratie en gedwongen ontheemding. Maatregelen op gebieden als goed bestuur, conflictpreventie en klimaatmitigatie, alsmede sociaal-economische ontwikkeling, kunnen rechtstreekse gevolgen hebben voor migratie. Via de Global Gateway 95 draagt de EU bij tot het verkleinen van de wereldwijde investeringskloof, het ondersteunen van het wereldwijde economische herstel en het begeleiden van de groene en de digitale transitie buiten de Europese grenzen. Speciale initiatieven in het kader van de Global Gateway zijn gericht op specifieke regio’s, zoals het zuidelijk nabuurschap, Afrika en Latijns-Amerika 96 , en stimuleren sociaal-economisch herstel op lange termijn en duurzame ontwikkeling in het algemeen. Er zijn ook acties die specifiek gericht zijn op kansen en inzetbaarheid voor migranten en gastgemeenschappen.
26.
Partnerschappen voor een sterker migratiebeheer
De partnerschappen met belangrijke derde landen moeten een evenwicht weerspiegelen tussen hun behoeften en de belangen van de EU. Het afgelopen jaar is er vooruitgang geboekt bij de aanpak van problemen in verband met terugkeer, overname, grensbeheer en smokkelnetwerken.
Met een toenemend aantal belangrijke partners wordt gestreefd naar operationele samenwerking op het gebied van grensbeheer. Op grond van statusovereenkomsten betreffende de Europese grens- en kustwacht 97 met Albanië, Montenegro en Servië kan Frontex teams van het permanent korps van de Europese grens- en kustwacht alsook technische uitrusting inzetten op het grondgebied van deze partnerlanden. Dit heeft directe gevolgen voor de aanpak van irreguliere migratie en georganiseerde criminaliteit. Er wordt gewerkt aan een statusovereenkomst met Noord-Macedonië 98 en de Commissie is bezig met de voorbereiding voor de aanbeveling van een mandaat om te onderhandelen over een statusovereenkomst met Bosnië en Herzegovina. De afronding van de onderhandelingen over een statusovereenkomst met Moldavië en de inwerkingtreding van de statusovereenkomst gebeurden in recordtijd. De onderhandelingen over statusovereenkomsten met Senegal en Mauritanië 99 zijn de eerste met partnerlanden in Afrika en hebben tot doel het grensbeheer te ondersteunen, migrantensmokkel te bestrijden en irreguliere migratie op de Atlantische route terug te dringen. Er bestaat al een werkregeling tussen Frontex en de GVDB-missie van de Europese Unie in Niger (EUCAP Sahel Niger). Frontex en Niger staan ook dicht bij een werkregeling. Er wordt onderhandeld over werkregelingen met EUBAM Libya (missie van de Europese Unie voor bijstandsverlening inzake geïntegreerd grensbeheer in Libië) en EUAM Ukraine (adviesmissie van de Europese Unie voor de hervorming van de civiele veiligheidssector in Oekraïne).
GVDB-missies en operaties blijven een belangrijke bijdrage leveren wanneer de bestrijding van irreguliere migratie of migrantensmokkel deel uitmaakt van hun mandaat. Civiele missies in Libië, Niger, Mali, Irak, Kosovo* en Palestina ondersteunen de autoriteiten van het gastland bij hun inspanningen om hun capaciteit op het gebied van grensbeheer te versterken, irreguliere migratie en migrantensmokkel tegen te gaan en veiligheidskwesties zoals mensenhandel aan te pakken.
Zoals hierboven vermeld is terugkeer en overname een essentieel aspect van de betrekkingen inzake migratiebeheer. De jaarlijkse evaluatie op grond van artikel 25 bis van de Visumcode draagt ertoe bij dat specifieke problemen bij de samenwerking met derde landen op het gebied van overname worden vastgesteld en dat deze regelmatig worden aangepakt door middel van gerichte samenwerking op het gebied van overname of als onderdeel van bredere dialogen over migratie. Deze versterkte samenwerking helpt ervoor te zorgen dat de vorderingen op het gebied van overname en op de andere gebieden van de partnerschappen met derde landen parallel verlopen. Na de goedkeuring van het eerste evaluatieverslag over de samenwerking op het gebied van overname voor het jaar 2019 heeft de Commissie de Raad voorgesteld tijdelijke beperkende maatregelen vast te stellen inzake visa voor kort verblijf voor Bangladesh, Irak en Gambia 100 gezien hun ontoereikende samenwerking op het gebied van overname en rekening houdend met de algemene betrekkingen van de EU met deze landen. In oktober 2021 heeft de Raad tijdelijke beperkende maatregelen tegen Gambia aangenomen. Deze zijn nog steeds van kracht, maar er zijn belangrijke stappen vooruit gezet door de opheffing van het moratorium op gedwongen terugkeer (maart 2022). Na nauwere contacten met Bangladesh en Irak heeft de Raad, gelet op de geboekte vooruitgang, besloten geen maatregelen tegen Bangladesh in te stellen. De samenwerking met Irak wordt nog steeds onder de loep genomen. In december 2021 heeft de Commissie haar tweede evaluatie van de samenwerking op het gebied van overname voor het jaar 2020 goedgekeurd en heeft zij samen met de hoge vertegenwoordiger de contacten met verschillende partnerlanden waar onvoldoende samenwerking op het gebied van overname verdere maatregelen vereiste, geïntensiveerd. De resultaten van deze contacten zullen de Commissie helpen bij het nemen van een besluit over mogelijke visummaatregelen, rekening houdend met de algemene betrekkingen van de EU met de betrokken derde landen. De goedkeuring van het derde evaluatieverslag is gepland voor het eind van het jaar.
Op 6 april 2022 heeft de Commissie voorgesteld om onderdanen van Qatar en Koeweit vrij te stellen van de visumplicht voor korte verblijven in de EU 101 . De Commissie blijft bij haar beoordeling van juli 2018 dat Kosovo aan alle benchmarks voor visumliberalisering heeft voldaan 102 en dat de inwoners van Kosovo visumvrij moeten kunnen reizen.
Daarnaast blijft de Commissie alle overeenkomsten die zij met derde landen heeft om visumvrij reizen mogelijk te maken, screenen op hun migratie- of veiligheidsrisico’s. Als gevolg daarvan is de visumvrijstellingsovereenkomst van de EU met Vanuatu sinds 4 mei 2022 gedeeltelijk opgeschort 103 om de veiligheidsrisico’s die voortvloeien uit Vanuatu’s burgerschapsregeling voor investeerders te beperken. Aangezien de bezwaren van de EU niet zijn weggenomen, kan deze opschorting met 18 maanden worden verlengd.
In juli lanceerde de Commissie, in samenwerking met de Europese Dienst voor extern optreden, de eerste operationele partnerschappen ter bestrijding van mensensmokkel met Marokko en Niger naar aanleiding van het vernieuwde EU-actieplan tegen migrantensmokkel 2021-2025 104 . De partnerschappen hebben tot doel de rechts-, beleids-, operationele en strategische kaders in partnerlanden als reactie op migrantensmokkel te versterken, en de eigen inbreng, het effect en de duurzaamheid op lange termijn van hun inspanningen te vergroten. De partnerschappen omvatten steun voor grensbeheer, versterkte politiële samenwerking (met inbegrip van gezamenlijke onderzoeken), bewustmaking van de gevaren van irreguliere migratie en versterkte samenwerking met EU-agentschappen.
27.
Ontwikkeling van legale trajecten naar Europa
Een ambitieus en duurzaam EU-beleid voor legale migratie is nodig om veilige trajecten naar Europa te creëren en om vaardigheden en talent te helpen aantrekken die onze economieën nodig hebben, gezien de vergrijzing en de nijpende tekorten aan vakkrachten. Het is ook een belangrijk onderdeel van succesvolle partnerschappen. De EU-talentenpool die is voorgesteld in het vaardigheden- en talentenpakket zou het eerste EU-brede platform en matchingsinstrument creëren om werkgevers te helpen het personeel te vinden dat zij nodig hebben en de EU aantrekkelijker te maken voor onderdanen van derde landen die op zoek zijn naar een baan. Zoals hierboven vermeld, zal een proefproject in het kader van de EU-talentenpool in een eerste fase Oekraïners helpen om vaardigheden op te bouwen en ervaring op te doen.
28.
-Talentpartnerschappen
Via talentpartnerschappen met belangrijke partners zal worden getracht de internationale arbeidsmobiliteit te stimuleren en talent te ontwikkelen ten behoeve van de lidstaten, de partnerlanden en het bedrijfsleven aan beide zijden, alsook van de betrokken personen. De Commissie zal concrete stappen zetten om tegen eind 2022 de eerste talentpartnerschappen met Marokko, Tunesië en Egypte tot stand te brengen op basis van de sterke voortdurende samenwerking op het gebied van alle aspecten van migratiebeheer. Daarbij zal worden voortgebouwd op een proefproject dat nu loopt 105 en op overleg met alle belanghebbenden. De specifieke belangen en de inzet van de partnerlanden evenals die van de lidstaten, die bevoegd blijven voor arbeidsmigratie, zullen bepalend zijn voor het succes ervan. De Commissie roept de lidstaten op actief met de partnerlanden in gesprek te gaan over talentpartnerschappen en concrete voorstellen in te dienen over de wijze waarop deze kunnen helpen om in hun arbeidsmarktbehoeften te voorzien, met name door het aantal beschikbare plaatsen in belangrijke sectoren in kaart te brengen en particuliere bedrijven hierbij te betrekken. Vervolgens kunnen talentpartnerschappen met andere landen worden overwogen.
29.
-Legale trajecten naar bescherming: hervestiging en toelating op humanitaire gronden
Hervestiging is een integraal onderdeel van het pact en een belangrijk element van het EU-migratiebeleid. De EU draagt een aanzienlijk deel bij aan de wereldwijde hervestigingsinspanningen en is vastbesloten deze verbintenis vol te houden. In de periode 2021-2022 deed de EU in totaal bijna 65 000 toezeggingen – een combinatie van hervestiging en, voor het eerst, toelating op humanitaire gronden 106 – waaronder plaatsen die bestemd zijn voor Afghanen die na de val van Kabul in augustus 2021 gevaar lopen. De EU blijft ook inspelen op de behoeften van Syrië en het centrale Middellandse Zeegebied. Tot juni 2022 meldden de lidstaten samen meer dan 36 000 aankomsten voor hervestiging en toelating op humanitaire gronden. Om de continuïteit van de EU-inspanningen te waarborgen, heeft de Commissie de lidstaten onlangs opgeroepen nieuwe toezeggingen te doen voor 2023, gesteund door verdere EU-financiering.
Zelfs wanneer de druk groot is, is het essentieel dat de EU haar leiderschap op het gebied van hervestiging behoudt. Innovatieve oplossingen kunnen helpen knelpunten in de opvang aan te pakken – met name programma’s voor gemeenschapssponsoring kunnen een belangrijke rol spelen bij het verschaffen van huisvesting en kunnen het maatschappelijk middenveld een grotere rol geven bij de opvang en integratie van nieuwkomers. Het initiatief “veilige huizen” zal dit ondersteunen, en uit de opvang van mensen die de Russische invasie van Oekraïne ontvluchten zullen lessen worden getrokken om de opvangsystemen te verbeteren door opvang in de gemeenschap. In het najaar zal de EU een tweede hervestigingsforum op hoog niveau organiseren om dergelijke innovaties te bespreken met belangrijke mondiale partners en internationale organisaties.
30.
Financiële en operationele instrumenten
Financiering
Om brede migratiepartnerschappen te smeden en het toegenomen politieke engagement aan te vullen, besteedt de EU aanzienlijke steun en financiële middelen aan het vergroten van de capaciteit van de partnerlanden om alle aspecten van migratie en gedwongen ontheemding aan te pakken.
In het nieuwe instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking – Europa in de wereld (NDICI – Europa in de wereld) worden migratie en gedwongen ontheemding aangemerkt als een kerngebied voor samenwerking met partnerlanden. In het programmeringsproces van 2021 en 2022 is rekening gehouden met het indicatieve streefcijfer van 10 % uitgaven voor migratie, om ervoor te zorgen dat dit streefcijfer wordt gehaald, waarbij relevante overwegingen inzake migratie en gedwongen ontheemding op een op maat gesneden maar flexibele manier zijn geïntegreerd, met aandacht voor bescherming, legale migratie, grensbeheer, terugkeer, re-integratie en de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie en gedwongen ontheemding. De in het kader van NDICI – Europa in de wereld nagestreefde doelstelling wat betreft migratie- en ontheemdingsgerelateerde uitgaven heeft voor de Commissie de basis gelegd voor een steeds meer omvattende en coherente aanpak van de uitdagingen – en het benutten van de kansen – in verband met deze kwesties. De basis van de algemene financiële bijstand van de EU aan derde landen voor de komende jaren zijn de nationale en regionale indicatieve meerjarenprogramma’s. Het eerste jaarrapport over NDICI – Europa in de wereld wordt dit najaar gepubliceerd en zal ook een overzicht van de migratiegerelateerde uitgaven bevatten.
Met het instrument voor pretoetredingssteun (IPA III) worden bilaterale en regionale migratieprogramma’s in pretoetredingslanden gefinancierd. De acties in de Westelijke Balkan versterken het migratiebeheer, de asielstelsels en het grensbeheer. Tot de belangrijkste prioriteiten behoren de verbetering van het terugkeerbeheer en de uitbreiding van programma’s voor bijstand aan vrijwillige terugkeer en niet-vrijwillige terugkeer, en de preventie en bestrijding van migrantensmokkel.
In Turkije zal, na de conclusies van de Europese Raad van juni 2021 107 , de steun aan vluchtelingen en gastgemeenschappen worden voortgezet in het kader van de follow-up van de activiteiten van de faciliteit voor vluchtelingen in Turkije. Acties op het gebied van onderwijs, gezondheid, bescherming, basisbehoeften en sociaal-economische ontwikkeling zullen worden voortgezet, met name om vluchtelingen toegang te bieden tot duurzamere middelen van bestaan en om gastgemeenschappen te ondersteunen.
De EU blijft een belangrijke donor in de internationale respons op de crisis in Syrië en blijft zich inzetten om Syrische vluchtelingen en gastlanden in de regio te steunen. De succesvolle zesde conferentie van Brussel over ondersteuning van de toekomst van Syrië en de regio, die op 10 mei 2022 werd gehouden, overtrof de toezeggingen van internationale donoren in 2021, waardoor de financiering en steun aan belangrijke gastlanden gehandhaafd bleef.
Andere relevante programma’s, zoals de fondsen voor binnenlandse zaken, zijn uitdrukkelijk bedoeld om beleidsbelangen binnen de EU te dienen. Bepaalde activiteiten kunnen echter buiten de EU worden ondersteund, vooral in een geest van continuïteit van lopende activiteiten (zoals de Migration Partnership Facility en het regionaal ontwikkelings- en beschermingsprogramma).
31.
-Team Europa-initiatieven op het gebied van migratie
De EU en belanghebbende lidstaten komen samen om de operationele coördinatie op het gebied van migratie te versterken via de regionale Team Europe-initiatieven op de westelijke Middellandse Zeeroute/Atlantische route onder leiding van Spanje en op de centrale Middellandse Zeeroute onder leiding van Frankrijk en Italië. De thematische onderdelen van dit kader komen overeen met de vijf interventiepijlers die in het gezamenlijk actieplan van Valletta 108 en in overeenstemming met het pact zijn erkend.
De EU heeft ook een regionaal Team Europe-initiatief op het gebied van ontheemding van Afghanen voorgesteld. Het initiatief zal toegespitst zijn op beleidsdialoog, migratiebeheer, bescherming, de bestrijding van mensenhandel en migrantensmokkel, de verstrekking van basisdiensten, de ontwikkeling van vaardigheden en het scheppen van mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien, en zal gericht zijn op ontheemde Afghanen en gastgemeenschappen in Afghanistan en de buurlanden, ook in Centraal-Azië.
32.
8.CONCLUSIE
Het afgelopen jaar is gebleken dat de EU als een vastberaden en solidaire Unie kan optreden om de voortdurend veranderende uitdagingen en mogelijkheden van de migratie naar ons continent aan te pakken. Zoals voorzitter Von der Leyen in haar toespraak over de Staat van de Unie duidelijk heeft gemaakt, is het belangrijk dat deze solidariteit aanwezig blijft in ons migratiedebat. De ongekende inspanningen om miljoenen mensen die Oekraïne ontvluchten op te vangen, moeten een inspiratiebron zijn voor toekomstige acties – een blauwdruk voor een gecoördineerde, gezamenlijke reactie op EU-niveau.
Het komende jaar zal beslissend zijn voor wetgevingswerkzaamheden inzake migratie en asiel die dringend nodig zijn om de EU nog beter in staat te stellen solidair, verantwoordelijk en billijk op alle uitdagingen te reageren. De Commissie kijkt uit naar de voortgang van de tussen de Raad en het Parlement overeengekomen routekaart om in het voorjaar van 2024 overeenstemming te bereiken over belangrijke wetgevingsdossiers.
Als belangrijke volgende stappen verzoekt de Commissie:
·het Parlement en de Raad om de gezamenlijke routekaart uit te voeren met als doel alle voorstellen die op tafel liggen tegen maart 2024 goed te keuren;
·het Parlement en de Raad om snel hun standpunten over alle hangende voorstellen te bepalen;
·het Parlement en de Raad om snel vooruitgang te boeken in de onderhandelingen over het vaardigheden- en talentenpakket (de herschikking van de richtlijn betreffende langdurig ingezetenen en de herschikking van de richtlijn gecombineerde vergunning);
·de lidstaten om het vrijwillige solidariteitsmechanisme te implementeren.
De Commissie zal deze inspanningen blijven steunen en voortbouwen op andere aspecten die in dit verslag worden belicht, zoals grensbeheer, terugkeer, solidariteit en het aanpakken van secundaire bewegingen, terwijl we onze partnerschappen wereldwijd verdiepen en legale migratie voor migranten vergemakkelijken – en tegelijkertijd de integratie van nieuwkomers in Europa, die onze economie kunnen versterken met de nodige vaardigheden, verbeteren.
De ontwikkelingen op migratiegebied vereisen dat de EU met gebundelde kracht en collectieve politieke wil optreedt, waarbij elke speler zijn verantwoordelijkheid neemt om migratie met waardigheid en respect te beheren en solidair te zijn met anderen. Zo laten wij Europa op zijn best zien, opgewassen tegen de uitdagingen van de komende jaren.
Mededeling “Europese solidariteit met vluchtelingen en zij die op de vlucht zijn voor de oorlog in Oekraïne” (COM(2022) 107 van 8 maart 2022); en de mededeling “De vluchtelingen voor de oorlog in Oekraïne verwelkomen. Europa klaarstomen om aan de behoeften te voldoen.” (COM(2022) 131 final van 23 maart 2022).
Richtlijn 2001/55/EG van de Raad van 20 juli 2001 betreffende minimumnormen voor het verlenen van tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden en maatregelen ter bevordering van een evenwicht tussen de inspanning van de lidstaten voor de opvang en het dragen van de consequenties van de opvang van deze personen.
Bij Uitvoeringsbesluit (EU) 2022/382 van de Raad van 4 maart 2022 werd het bestaan vastgesteld van een massale toestroom van ontheemden uit Oekraïne in de zin van artikel 5 van Richtlijn 2001/55/EG, en is tijdelijke bescherming naar aanleiding daarvan ingevoerd. 26 lidstaten hebben de richtlijn tijdelijke bescherming omgezet in nationale wetgeving. Denemarken heeft gebruik gemaakt van de opt-out-clausule en is derhalve niet gebonden aan de richtlijn tijdelijke bescherming en heeft een wet inzake tijdelijke verblijfsvergunningen voor ontheemden uit Oekraïne (de speciale wet) aangenomen.
Mededeling met operationele richtsnoeren voor het beheer van de buitengrenzen om grensoverschrijdingen aan de grenzen tussen de EU en Oekraïne te faciliteren (C(2022) 1404 final van 2.3.2022).
Besluit van de Raad inzake de ondertekening namens de Unie en de voorlopige toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Moldavië over operationele activiteiten van het Europees Grens- en kustwachtagentschap in de Republiek Moldavië (Besluit (EU) 2022/449 van de Raad van 17 maart 2022)
Zie ook het werkdocument van de diensten van de Commissie “Supporting the inclusion of displaced children from Ukraine in education: Considerations, key principles and practices for the school year 2022-2023” (SWD(2022) 185 final van 30.6.2022).
Een oproep die voor dit jaar in voorbereiding is, zou de totstandbrenging van een open digitale onderwijsomgeving ondersteunen, waarbij studenten die Oekraïne ontvluchten of intern ontheemde studenten hoger onderwijs van hoge kwaliteit wordt geboden.
Richtsnoeren om vluchtelingen voor de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne toegang te verlenen tot de arbeidsmarkt, beroepsonderwijs en -opleiding en volwasseneneducatie (C(2022) 4050 final van 14.6.2022).
Verordening (EU) 2022/562 van 6 april 2022 wat betreft maatregelen uit hoofde van het cohesiebeleid ten behoeve van vluchtelingen in Europa (CARE); Verordening (EU) 2022/613 van 12 april 2022 wat betreft de verhoging van de voorfinanciering uit de React-EU-middelen.
Verordening (EU) 2020/2221 van 23 december 2020 wat betreft extra middelen en uitvoeringsregelingen om bijstand te verlenen ter bevordering van het crisisherstel in de context van de COVID-19-pandemie en de sociale gevolgen daarvan en ter voorbereiding van een groen, digitaal en veerkrachtig herstel van de economie (React-EU).
Voorstel met het oog op extra flexibiliteit om de gevolgen van de militaire agressie van de Russische Federatie op te vangen FAST (Flexible Assistance for Territories) — CARE (COM(2022) 325 final van 30 juni 2022).
Fonds voor asiel, migratie en integratie (AMIF), Fonds voor interne veiligheid – Grenzen en visa (ISF – Grenzen en visa) en Fonds voor interne veiligheid – Politie (ISF – Politie).
Verordening (EU) 2021/240 van het Europees Parlement en de Raad van 10 februari 2021 tot vaststelling van een instrument voor technische ondersteuning.
Tot 25 september 2022 bedroeg het aantal irreguliere aankomsten langs de Middellandse Zeeroutes 116 610, een stijging van 39 % ten opzichte van dezelfde periode in 2021 en een stijging van 47 % ten opzichte van dezelfde periode in 2019. Op de centrale Middellandse Zeeroute waren er 70 088 irreguliere aankomsten, een stijging van 55 % ten opzichte van 2021 en een stijging van 634 % ten opzichte van 2019. Op de oostelijke Middellandse Zeeroute waren er 23 601 irreguliere aankomsten, een stijging van 111 % ten opzichte van 2021 en een daling van 51 % ten opzichte van 2019. Op de westelijke Middellandse Zeeroute/Atlantische route waren er 22 921 irreguliere aankomsten, een daling van 16 % ten opzichte van 2021 en een stijging van 7 % ten opzichte van 2019. Op deze route waren er 12 347 aankomsten op de Canarische Eilanden, wat 5 % minder is dan in 2021 maar bijna 13 keer meer dan in 2019; deze cijfers zien ook op migranten die uit de Westelijke Sahara vertrekken (de weergave in dit verslag doet geen afbreuk aan het standpunt van de Europese Unie met betrekking tot de status van de Westelijke Sahara, die door de Verenigde Naties wordt beschouwd als een niet-zelfbesturend gebied en waarvan de status het onderwerp blijft van een onderhandelingsproces onder auspiciën van de VN (zie de jurisprudentie van het Hof van Justitie in de zaken C-104/16P en C-266/16).
Tot dusver in 2022 zijn meer dan 800 irreguliere grensoverschrijdingen (2021: ongeveer 8 300) en 19 500 verhinderde illegale binnenkomsten (2021: 48 200) in Polen, Litouwen en Letland geregistreerd. De belangrijkste nationaliteiten van de in 2022 aangehouden personen zijn tot dusver Irakezen, Belarussen en Syriërs.
Tussen april en medio juli werden wekelijks gemiddeld ongeveer 270 irreguliere grensoverschrijdingen verhinderd. Sinds medio juli is dit aantal gestegen tot ongeveer 790 per week.
In deze periode werden ongeveer 21 600 asielaanvragen ingediend door Oekraïense onderdanen, de meeste tijdens een korte piek vóór de inwerkingtreding van de richtlijn tijdelijke bescherming.
Naast 18 lidstaten hebben ook Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein de verklaring ondertekend, waarvoor het vrijwillig solidariteitsmechanisme ook openstaat.
In de eerste helft van 2022 leverden 166 864 door nationale autoriteiten in Eurodac geregistreerde asielaanvragen een “treffer van categorie 1” op, wat betekent dat voor de betrokkene al ten minste één asielaanvraag in een andere lidstaat/geassocieerde staat was geregistreerd.
In de eerste helft van 2022 leverden 83 339 zoekopdrachten in Eurodac in verband met vingerafdrukken van illegaal verblijvende personen (categorie 3-gegevens in Eurodac) treffers op met categorie 1-gegevens, wat betekent dat iemand na registratie van een asielverzoek in een lidstaat/geassocieerde staat in een andere lidstaat/geassocieerde staat als illegaal verblijvende persoon werd aangehouden.
Verordening (EU) nr. 604/2013 tot vaststelling van de criteria en instrumenten om te bepalen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een verzoek om internationale bescherming dat door een onderdaan van een derde land of een staatloze bij een van de lidstaten wordt ingediend (herschikking).
Als iemand om internationale bescherming verzoekt in een lidstaat die volgens de criteria van de Dublin III-verordening niet verantwoordelijk is voor de behandeling van dat verzoek, kan de lidstaat verzoeken om overdracht aan de lidstaat die wel verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek.
Beleidsdocument betreffende de ontwikkeling van een meerjarig strategisch beleid voor Europees geïntegreerd grensbeheer (COM(2022) 303 final van 24.5.2022).
Verslag over de stand van de voorbereidingen voor de volledige tenuitvoerlegging van de interoperabiliteitsverordeningen (COM(2021) 688 final van 10.11.2021).
Besluit (EU) 2021/1940 van de Raad van 9 november 2021 betreffende de gedeeltelijke opschorting van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Belarus inzake de versoepeling van de afgifte van visa.
Besluit (EU) 2022/333 van de Raad van 25 februari 2022 betreffende de gedeeltelijke opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en de Russische Federatie inzake de versoepeling van de afgifte van visa aan burgers van de Europese Unie en de Russische Federatie.
Besluit (EU) 2022/1500 van de Raad van 9 september 2022 betreffende de volledige opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en de Russische Federatie inzake de versoepeling van de afgifte van visa aan burgers van de Europese Unie en de Russische Federatie.
Mededeling van de Commissie “Providing guidelines on general visa issuance in relation to Russian applicants following Council Decision (EU) 2022/1500 of 9 September 2022 on the suspension in whole of the application of the Agreement between the European Community and the Russian Federation on the facilitation of the issuance of visas to the citizens of the European Union and the Russian Federation” (C(2022) 6596 van 9 September 2022).
Mededeling tot actualisering van de richtsnoeren voor de algemene afgifte van visa aan Russische aanvragers en met richtsnoeren voor de controles van Russische burgers aan de buitengrenzen (C(2022) 7111 final van 30.9.2022).
Voorstel voor een verordening tot invoering van een screening van onderdanen van derde landen aan de buitengrenzen (COM(2020) 612 final van 23.9.2020), en gewijzigd voorstel voor een Verordening betreffende de instelling van “Eurodac” (COM/2020/614 final van 23.9.2020).
Voorstel voor een verordening betreffende de aanpak van crisis- en overmachtsituaties op het gebied van migratie en asiel (COM(2020) 613 final van 23.9.2020), en Voorstel voor een verordening betreffende de aanpak van instrumentalisering op het gebied van migratie en asiel (COM(2021) 890 final van 14.12.2021).
Voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van normen voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming (herschikking) (COM(2016) 465 final van 13.7.2016).
Voorstel voor een verordening inzake normen voor de erkenning van onderdanen van derde landen of staatlozen als personen die internationale bescherming genieten, voor een uniforme status voor vluchtelingen of voor personen die in aanmerking komen voor subsidiaire bescherming, en voor de inhoud van de verleende bescherming (COM/2016/0466 final van 13.7.2016).
Voorstel voor een richtlijn betreffende de status van langdurig ingezeten onderdanen van derde landen (herschikking) (COM(2022) 650 final van 27.4.2022). Bij de onderhandelingen over dit voorstel moet ook rekening worden gehouden met het voorstel van de Commissie tot wijziging van de richtlijn om personen die internationale bescherming genieten na drie jaar toe te laten langdurig in de EU te verblijven in het voorstel voor een verordening betreffende asiel- en migratiebeheer.
Voorstel voor een richtlijn betreffende één enkele aanvraagprocedure voor een gecombineerde vergunning voor onderdanen van derde landen om te verblijven en te werken op het grondgebied van een lidstaat, alsmede inzake een gemeenschappelijk pakket rechten voor werknemers uit derde landen die legaal in een lidstaat verblijven (herschikking) (COM(2022) 655 final van 27.4.2022).
Richtlijn 2014/36/EU van 26 februari 2014 betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen van derde landen met het oog op tewerkstelling als seizoenarbeider.
Richtlijn 2009/52/EG van 18 juni 2009 tot vaststelling van minimumnormen inzake sancties en maatregelen tegen werkgevers van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen.
Zie de gezamenlijke mededeling “Respons op door staten georganiseerde instrumentalisering van migranten aan de buitengrenzen van de EU” (JOIN(2021) 32 final van 23.11.2021).
Volgens de Spaanse autoriteiten hebben de Marokkaanse autoriteiten van januari tot september 2022 ongeveer 25 % van de vertrekkende migranten onderschept.
Het optreden van de EU vindt plaats in overeenstemming met de mededeling “Waardig leven” (COM(2016) 234 final van 26.4.2016) en het mondiaal pact inzake vluchtelingen.
Intergouvernementele Ontwikkelingsautoriteit in de Hoorn van Afrika; Comprehensive Regional Protection and Solutions Framework in Centraal-Amerika; en Solutions Strategy for Afghan Refugees.
Voorbeelden zijn het economisch en investeringsplan voor de landen van het zuidelijk nabuurschap (zie SWD(2021) 23 final van 9.2.2021) in het ruimere kader van de nieuwe agenda voor het Middellandse Zeegebied (zie JOIN(2021) 2 final van 9.2.2021), het Global Gateway-investeringspakket van de EU en de Afrikaanse Unie en het toekomstige investeringspakket van de EU en Latijns-Amerika en het Caribisch gebied.
Op 29 juli 2022 werd Besluit (EU) 2022/1350 van de Raad houdende machtiging tot het openen van onderhandelingen over een statusovereenkomst inzake operationele activiteiten van Frontex in Noord-Macedonië aangenomen.
Besluit (EU) 2022/1169 van de Raad van 4 juli 2022 houdende machtiging tot het openen van onderhandelingen over een statusovereenkomst met de Republiek Senegal en Besluit (EU) 2022/1168 van de Raad van 4 juli 2022 houdende machtiging tot het openen van onderhandelingen over een statusovereenkomst met de Islamitische Republiek Mauritanië.
* Deze benaming laat de standpunten over de status onverlet, en is in overeenstemming met Resolutie 1244/1999 van de VN-Veiligheidsraad en het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.
Voorstellen voor uitvoeringsbesluiten van de Raad ten aanzien van Bangladesh (COM(2021) 412 final van 15.7.2021); Gambia (COM(2021) 413 final van 15.7.2021); en Irak (COM(2021) 414 final van 15.7.2021).
Voorstel tot vaststelling van de lijst van derde landen waarvan de onderdanen bij overschrijding van de buitengrenzen in het bezit moeten zijn van een visum en de lijst van derde landen waarvan de onderdanen van die plicht zijn vrijgesteld (Koeweit, Qatar) (COM/2022/189 final van 27.4.2022).
Bijlagen bij het verslag “Stand van zaken van de tenuitvoerlegging van de resterende voorwaarden van het stappenplan voor visumliberalisering door Kosovo*” (COM(2018) 543 final van 18.7.2018).
Besluit (EU) 2022/366 van de Raad van 3 maart 2022 betreffende de gedeeltelijke opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf.
