Toelichting bij COM(2023)60 - Uitvoering van de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie in 2022, zoals bedoeld in art. 16 verordening 2021/1229 - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2023)60 - Uitvoering van de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie in ...
bron	COM(2023)60
datum	07-02-2023

EUROPESE COMMISSIE

Inhoudsopgave

Brussel, 7.2.2023
1. Inleiding en doel van dit verslag
1.1. Rechts- en begrotingskader van de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie
1.2. Reikwijdte van het uitvoeringsverslag 2022
2. Verslag over de uitvoering van de faciliteit
2.1. Voorbereidingen van de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit
2.1.1. Vaststelling van het financieringsbesluit
2.1.2. Delegatie van de uitvoering van de faciliteit aan Cinea
2.1.3. Administratieve overeenkomst met de financiële partner (de Europese Investeringsbank)
2.1.4. Adviesverlening in het kader van de InvestEU-advieshub
2.1.5. Horizontale beginselen
2.2. Begin van de uitvoering van de faciliteit
2.2.1. Vaststelling van de parameters voor de uitvoering van de faciliteit
2.2.2. Publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit
2.2.3. Beschikbaarheid van de oproep tot het indienen van voorstellen en eerste communicatieactiviteiten
2.3. Resultaten na de eerste indieningstermijn
3. Communicatieactiviteiten
3.1. Administratieve overeenkomst met de financiële partner (de Europese Investeringsbank)
3.2. Publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen
3.4. Communicatieactiviteiten in 2022
4. Volgende stappen

1. Brussel, 7.2.2023

COM(2023) 60 final

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

over de uitvoering van de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie in 2022, zoals bedoeld in artikel 16 van Verordening (EU) 2021/1229

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

over de uitvoering van de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie in 2022, zoals bedoeld in artikel 16 van Verordening (EU) 2021/1229

2. 1. Inleiding en doel van dit verslag

In december 2019 heeft de Commissie de Europese Green Deal voor de Europese Unie en haar burgers ¹ uiteengezet. Daarin wordt herinnerd aan het vaste voornemen van de Commissie om de problemen in verband met klimaat en milieu op te lossen en wordt de noodzaak geschetst van een rechtvaardige en inclusieve transitie. In januari 2020 heeft de Commissie een nauwkeurige beschrijving gegeven van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie als onderdeel van het investeringsplan voor de Europese Green Deal ² om ervoor te zorgen dat niemand en geen enkele regio achterop raakt bij de transitie naar een klimaatneutrale economie. Het voornaamste doel van het mechanisme is steun te verlenen aan de meest getroffen regio’s en personen en hen te helpen bij het verlichten van de sociaal-economische kosten van de transitie. Het mechanisme voor een rechtvaardige transitie bestaat uit drie pijlers: de eerste pijler is het Fonds voor een rechtvaardige transitie, de tweede pijler is een specifieke regeling uit hoofde van het InvestEU-programma en de derde pijler is de leenfaciliteit voor de publieke sector (hierna de “faciliteit” genoemd).

Uit hoofde van de faciliteit worden (door de Europese Investeringsbank als financiële partner verstrekte) leningen gecombineerd met (door de Unie verstrekte) subsidies ter ondersteuning van entiteiten uit de publieke sector met middelen om te voldoen aan de ontwikkelingsbehoeften bij de transitie naar een klimaatneutrale economie.

De faciliteit voorziet in steun voor projecten die onvoldoende inkomstenstromen genereren om hun investeringskosten te dekken, alsook in de ontwikkelingsbehoeften van de in de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie aangewezen regio’s ³ . De ondersteunde investeringen hebben betrekking op een breed scala aan ontwikkelingsbehoeften, waaronder energie- en vervoersinfrastructuur, stadsverwarmingsnetwerken, energie-efficiëntie, alsmede bij- en omscholing, opleidingen en sociale infrastructuur, met inbegrip van sociale huisvesting.

3. 1.1. Rechts- en begrotingskader van de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie

De faciliteit is vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/1229 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juli 2021 betreffende de leenfaciliteit voor de publieke sector uit hoofde van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie (hierna de “PSLF-verordening” genoemd).

De PSLF-verordening voorziet in een totale maximumbegroting van 1 525 miljoen EUR aan steun van de Unie voor de subsidiecomponent van de faciliteit (met inbegrip van technische en adviserende ondersteuning).

Daarnaast zorgt de Europese Investeringsbank voor maximaal 10 miljard EUR voor de leningcomponent van de faciliteit.

4. 1.2. Reikwijdte van het uitvoeringsverslag 2022

Artikel 16, lid 3, van de PSLF-verordening luidt: “Uiterlijk op 31 oktober van elk kalenderjaar, met ingang van 2022, brengt de Commissie verslag uit over de uitvoering van de faciliteit. Dat verslag bevat informatie over de mate waarin aan de doelstellingen, voorwaarden en prestatie-indicatoren van de faciliteit is voldaan.”

Zoals hieronder wordt toegelicht, moesten voorafgaand aan de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit enkele voorbereidende stappen worden doorlopen, waaronder: de vaststelling van het financieringsbesluit (zie punt 2.1.1), de delegatie van de uitvoering van de faciliteit aan Cinea (zie punt 2.1.2), de ondertekening van de administratieve overeenkomst met de financiële partner (zie punt 2.1.3) en de totstandbrenging van de adviesdiensten in het kader van de InvestEU-advieshub (zie punt 2.1.4). Bovendien kon de eerste oproep tot het indienen van voorstellen pas worden gepubliceerd nadat voldoende territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie waren goedgekeurd, aangezien deze plannen beschikbaar moeten zijn wanneer potentiële aanvragers relevante projecten selecteren en hun voorstellen indienen.

Op 16 juni 2022 hechtte de Commissie haar goedkeuring aan de eerste programma’s van het Fonds voor een rechtvaardige transitie en de daarmee verband houdende territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie voor de programmeringsperiode 2021-2027 ⁴ . Zodoende kon de Commissie op 19 juli 2022 overgaan tot de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit, waarbij de eerste indieningstermijn werd vastgesteld op 19 oktober 2022.

Er is dus nog maar net een begin gemaakt met de uitvoering van de faciliteit en er kan maar over een beperkt aantal elementen verslag worden uitgebracht.

Daarom is dit eerste verslag toegespitst op het beschrijven van de belangrijkste voorbereidende stappen die tot de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen hebben geleid en de kenmerken van de oproep.

Om in dit verslag elementen in verband met de daadwerkelijke uitvoering van de faciliteit op te kunnen nemen, werd besloten het pas na de eerste indieningstermijn af te ronden en uit te brengen. Dit verklaart de kleine vertraging ten opzichte van de in de PSLF-verordening vastgestelde uiterste termijn.

5. 2. Verslag over de uitvoering van de faciliteit

6. 2.1. Voorbereidingen van de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit

7. 2.1.1. Vaststelling van het financieringsbesluit

Krachtens artikel 14 van de PSLF-verordening (Werkprogramma’s) wordt de faciliteit uitgevoerd door middel van werkprogramma’s die overeenkomstig artikel 110 van het Financieel Reglement worden opgesteld en door de Commissie door middel van uitvoeringshandelingen worden vastgesteld.

Het financieringsbesluit, dat ook het meerjarig werkprogramma voor de faciliteit voor de periode 2021-2025 bevat, kreeg op 6 mei 2022 een positief advies van het Comité voor de fondsen in het kader van de verordening gemeenschappelijke bepalingen ⁵ en werd op 17 juni 2022 vastgesteld.

Het financieringsbesluit, dat ook het meerjarig werkprogramma bevat, is te vinden op:

— de website van de Commissie over het cohesiebeleid: Publicatie van financieringsbesluiten en jaarlijks werkprogramma — DG REGIO — Regionaal beleid — Europese Commissie (europa.eu)

— de portal voor financiering en aanbestedingen, het toegangspunt voor deelnemers aan financieringsprogramma’s van de Europese Commissie: 2022_public_loan_facility_annex.pdf (europa.eu)

8. 2.1.2. Delegatie van de uitvoering van de faciliteit aan Cinea

Het beheer van de faciliteit werd door het directoraat-generaal Regionaal Beleid en Stadsontwikkeling (DG REGIO) van de Commissie gedelegeerd ⁶ aan het Europees Uitvoerend Agentschap klimaat, infrastructuur en milieu (Cinea) ⁷ en de definitieve taakverdeling werd vastgelegd in een memorandum van overeenstemming dat op 5 september 2022 werd ondertekend.

Cinea is verantwoordelijk voor de uitvoering van specifieke taken met betrekking tot de verlening van financiële bijstand van de Unie en de besteding van de betrokken in de Uniebegroting opgenomen kredieten, onder het toezicht van DG REGIO dat optreedt als het moeder-DG. DG REGIO blijft belast met de beleidsaspecten en de uiteindelijke selectie van de projecten die door de faciliteit zullen worden gesteund.

9. 2.1.3. Administratieve overeenkomst met de financiële partner (de Europese Investeringsbank)

Krachtens artikel 8 van de PSLF-verordening (Administratieve overeenkomsten met financiële partners) ondertekenen de Commissie en de financiële partner voorafgaand aan de uitvoering van de faciliteit een administratieve overeenkomst.

Na onderhandelingen met de Europese Investeringsbank is de administratieve overeenkomst tussen de Commissie en de Europese Investeringsbank op 1 september 2022 in werking getreden.

10. 2.1.4. Adviesverlening in het kader van de InvestEU-advieshub

Krachtens artikel 3 (Doelstellingen) en artikel 13 (Adviesdiensten) van de PSLF-verordening moet er advies worden verleend (voor de voorbereiding, de ontwikkeling en de uitvoering van subsidiabele projecten) en moet dat advies in indirect beheer worden verleend overeenkomstig de regels en uitvoeringsmethoden voor de InvestEU-advieshub.

Maximaal 35 miljoen EUR is bestemd voor activiteiten op het gebied van adviesverlening, waarvan ten minste 10 miljoen EUR dient ter ondersteuning van de bestuurlijke capaciteit van begunstigen, met name in de minder ontwikkelde regio’s.

De Commissie en de Europese Investeringsbank hebben op 4 maart 2022 ⁸ een adviesovereenkomst ondertekend inzake de adviesactiviteiten en operationele ondersteuning die in het kader van de InvestEU-advieshub in de periode 2021-2024 door de Europese Investeringsbank moeten worden uitgevoerd.

Deze overeenkomst bevat de details over en dient ter uitvoering van de adviesdiensten in het kader van de faciliteit. In de praktijk kunnen potentiële begunstigden om advies verzoeken via het centrale toegangspunt van de InvestEU-advieshub ⁹ .

De beschikbaarheid van de adviserende ondersteuning werd op ruime schaal bekendgemaakt in het kader van de communicatieactiviteiten ter ondersteuning van de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit.

Toen dit verslag werd opgesteld, was er nog geen verzoek om ondersteuning ingediend. De Europese Investeringsbank verleent echter advies aan potentiële begunstigden met betrekking tot potentiële projecten in het kader van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie via Jaspers ¹⁰ , projectadvies en adviesdiensten.

11. 2.1.5. Horizontale beginselen

Krachtens artikel 4 van de PSLF-verordening (Horizontale beginselen) wordt bij de uitvoering van de faciliteit de naleving van de horizontale beginselen gegarandeerd.

Dit komt op verschillende manieren tot uiting in de documentatie, overeenkomstig de praktijk van de Commissie. De naleving van de horizontale beginselen is in de tekst van de oproep tot het indienen van voorstellen opgenomen als subsidiabiliteitsvoorwaarde en als onderdeel van de gunningscriteria. Bijgevolg bevat het model van het aanvraagformulier specifieke vragen over de naleving van deze beginselen.

Daarnaast neemt de Europese Investeringsbank, overeenkomstig haar eigen regels, beleid en procedures, de naleving van deze beginselen ook in aanmerking bij de beoordeling van de door de Europese Investeringsbank te verstrekken leningen.

12. 2.2. Begin van de uitvoering van de faciliteit

13. 2.2.1. Vaststelling van de parameters voor de uitvoering van de faciliteit

Krachtens artikel 7 van de PSLF-verordening (Beschikbaarheid van middelen) mag het totale bedrag van de subsidies die aan subsidiabele projecten in een lidstaat worden toegekend op grond van uiterlijk op 31 december 2025 bekendgemaakte oproepen tot het indienen van voorstellen, niet meer bedragen dan het overeenkomstige nationale aandeel dat aan die lidstaat is toegewezen. Deze nationale aandelen worden vermeld in bijlage I bij Verordening (EU) 2021/1056 van het Europees Parlement en de Raad ¹¹ en in het financieringsbesluit, dat ook het meerjarig werkprogramma bevat.

De Commissie heeft besloten een begin te maken met de uitvoering van de faciliteit met een eerste meerjarige oproep tot het indienen van voorstellen. Deze oproep tot het indienen van voorstellen is de enige die wordt gepubliceerd met betrekking tot de periode 2022-2025. Het volledige nationale aandeel van elke lidstaat is beschikbaar in het kader van deze eerste meerjarige oproep tot het indienen van voorstellen.

De Commissie zal een tweede meerjarige oproep tot het indienen van voorstellen publiceren met betrekking tot de periode 2026-2027. Deze tweede oproep tot het indienen van voorstellen zal een begroting hebben die bestaat uit het resterende beschikbare bedrag uit elk nationaal aandeel aan het einde van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen en de subsidies zullen op concurrerende basis op het niveau van de Unie worden toegekend.

14. 2.2.2. Publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit

Aangezien financiering uit hoofde van de faciliteit alleen toegankelijk is op voorwaarde dat er een goedgekeurd territoriaal plan voor een rechtvaardige transitie bestaat, werd besloten de eerste oproepen tot het indienen van voorstellen pas te publiceren nadat er voldoende territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie waren goedgekeurd.

Op 16 juni 2022 hechtte de Commissie haar goedkeuring aan de eerste programma’s van het Fonds voor een rechtvaardige transitie en de daarmee verband houdende territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie voor de programmeringsperiode 2021-2027.

Zo kon de Commissie op 19 juli 2022 overgaan tot de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit. De eerste indieningstermijn was op 19 oktober 2022 en deze zal worden gevolgd door drie indieningstermijnen per kalenderjaar (in januari, april en september 2023, 2024 en 2025), zoals toegelicht in de onderstaande tabel.

Na de publicatie van de eerste oproep werden nog meer territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie goedgekeurd. Ten tijde van de eerste indieningstermijn waren er 16 territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie goedgekeurd voor gebieden in Cyprus, Duitsland, Estland, Frankrijk, Griekenland, Oostenrijk, Tsjechië en Zweden.

Naar verwachting zullen in het eerste kwartaal van 2023 in totaal ongeveer 70 territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie worden goedgekeurd ¹² .

15. 2.2.3. Beschikbaarheid van de oproep tot het indienen van voorstellen en eerste communicatieactiviteiten

De oproep tot het indienen van voorstellen is gepubliceerd en kan worden geraadpleegd op de portal voor financiering en aanbestedingen van de Commissie ¹³ . Potentiële aanvragers kunnen voor informatie ook terecht op het platform voor een rechtvaardige transitie ¹⁴ en op de website van Cinea ¹⁵ . De publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen uit hoofde van de faciliteit is ook via andere gebruikelijke middelen bekendgemaakt (zie punt 3.2), waaronder een gezamenlijk persbericht van de Commissie en de EIB en de sociale media.

Daarnaast hebben de Commissie, Cinea en de Europese Investeringsbank op 14 september 2022 een speciale infodag georganiseerd. Tijdens dit evenement werden de beleidsaspecten van de faciliteit en de procedures voor het aanvragen van een subsidie van de Commissie en een lening van de Europese Investeringsbank in detail toegelicht en vragen van potentiële aanvragers beantwoord. Het evenement is opgenomen en de link naar de opname is voor alle potentiële aanvragers beschikbaar op het deel van de website van Cinea over de faciliteit ¹⁶ .

Verder is er een speciale sessie over de beschikbare adviesdiensten georganiseerd (ook met betrekking tot de faciliteit) in het kader van de InvestEU-advieshub.

Twee andere speciale voorlichtingssessies zijn gehouden op 21 september 2022 tijdens de Europese Week van de Duurzame Energie en op 11 oktober 2022 tijdens de Europese Week van Regio’s en Steden.

In totaal woonden ongeveer 300 deelnemers deze sessies bij.

16. 2.3. Resultaten na de eerste indieningstermijn

De eerste indieningstermijn was op 19 oktober 2022; er zijn drie aanvragen ontvangen, waarvan er één ontvankelijk/subsidiabel is en wordt beoordeeld.

Dit geringe aantal lag in de lijn der verwachting, omdat i) slechts een beperkt aantal territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie was goedgekeurd, wat een eerste voorwaarde (oftewel een subsidiabiliteitsvoorwaarde) is voor het indienen van een voorstel, en ii) potentiële aanvragers tijd nodig hebben om zichzelf vertrouwd te maken met de faciliteit en voorstellen voor te bereiden.

De Commissie blijft werken aan de bewustmaking omtrent de faciliteit voor de komende indieningstermijnen, zodat er meer aanvragen worden ingediend.

17. 3. Communicatieactiviteiten

18. 3.1. Administratieve overeenkomst met de financiële partner (de Europese Investeringsbank)

Na de ondertekening van de administratieve overeenkomst met de Europese Investeringsbank zijn er persberichten uitgegeven door de Commissie ¹⁷ en de EIB ¹⁸ .

19. 3.2. Publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen

De Commissie heeft rond de publicatie van de eerste oproep tot het indienen van voorstellen grote communicatie-inspanningen geleverd door het uitgeven van persberichten van de diensten van de Commissie ¹⁹ en Cinea ²⁰ , en door het plaatsen van een dagelijks nieuwsbericht in de pershoek van de Commissie ²¹ .

Er is een videoboodschap opgenomen door zowel het lid van de Commissie dat belast is met Regionaal Beleid en Stadsontwikkeling ²² als de vicepresident van de Europese Investeringsbank ²³ .

3.3. Veelgestelde vragen (FAQ’s)

De tijdens de communicatie-evenementen gestelde vragen kunnen door de deelnemers op de website van Cinea worden geraadpleegd. Daarnaast heeft de Commissie zo’n 40 geselecteerde FAQ’s gepubliceerd op de portal voor financiering en aanbestedingen.

Cinea heeft een speciale functionele mailbox aangemaakt voor het beantwoorden van verdere inkomende vragen van potentiële begunstigden.

20. 3.4. Communicatieactiviteiten in 2022

10 mei 2022: sessie tijdens het platform voor een rechtvaardige transitie ²⁴

14 september 2022: infodag georganiseerd door Cinea, de Commissie en de Europese Investeringsbank ²⁵

21 september 2022: sessie tijdens de Europese Week van de Duurzame Energie (uitgebreid programma) ²⁶

11 oktober 2022: sessie tijdens de Europese Week van Regio’s en Steden ²⁷

8-11 november 2022: “One-to-EU”-bijeenkomsten tijdens het evenement van Ecomondo ²⁸

Ook zijn er speciale sessies georganiseerd op verzoek van lidstaten (Slovenië in maart en Frankrijk in oktober).

21. 4. Volgende stappen