Toelichting bij COM(2023)786 - Doeltreffende rechtsbescherming en toegang tot de rechter Jaarverslag over de toepassing van het EU-Handvest van de grondrechten 2023

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier COM(2023)786 - Doeltreffende rechtsbescherming en toegang tot de rechter Jaarverslag over de toepassing van het EU-Handvest van de ...
bron COM(2023)786
datum 04-12-2023
EUROPESE COMMISSIE

Inhoudsopgave

1.

Brusse,, 4.12.2023


COM(2023) 786 n

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARPEMENT, DE RAAD, HET PUROPPPS PCONOMISCH PN SOCIAAP COMITÉ PN HET COMITÉ VAN

DP RPGIO'S

Doeltreffende rechtsbescherming en toegang tot de rechter Jaarverslag over de toepassing van het EU-H andvest van de grondrechten 2023

NL

NL

oeltreffen de rechtsbescherming en toegang tot de rechter

2.

Jaarverslag over de toepassing van het EU-H andvest van de grondrechten 2023


I nhoudsopgave

1. Inleiding................................................................................................................................................1

2. EU-recht inzake doeltreffende rechtsbescherming en toegang tot de rechter..................................5

3. Maatregelen van de lidstaten om te voorzien in doeltreffende rechtsbescherming......................21

4. Doeltreffende rechtsbescherming via rechtbanken..........................................................................34

4.1. Jurisprudentie van het HvJ-EU over doeltreffende rechtsmiddelen................................................35

4.2. Nationale jurisprudentie over doeltreffende rechtsmiddelen.........................................................39

5. Europese financiering voor doeltreffende rechtsbescherming........................................................40

5.1. Programma Justitie.............................................................................................................................41

5.2. Programma Burgers, gelijkheid, rechten en waarden (CERV)..........................................................42

5.3. Ondersteuning met andere EU-financiering......................................................................................45

6. Conclusie.............................................................................................................................................49

3.

1. In


leiding

Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie ("het Handvest") bundelt de

grondrechten die iedereen in de Europese Unie (EU) geniet. Met benadrukt de onderlinge verwevenheid tussen de grondrechten en de fundamentele waarden van menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid en solidariteit, en de beginselen van de democratie en de rechtsstaat. AI s bindend primair recht beschermt het Mandvest de grondrechten in de hele EU.

Wa n neer is het H andvest van toepassing;

Sinds 2009 heeft het Mandvest dezelfde Juridische status als de Verdragen, het EU 'recht waarop de EU 'wetgeving is gebaseerd . De EU- instellingen moeten het naleven bij alles wat zij doen en de EU-I idstaten moeten het naleven wanneer zij het EU "recht uitvoeren .

De lidstaten voeren het EU "recht met name uit wanneer zij.

- gevolg geven aan EU"wetgeving door nationale uitvoeringsmaatregelen vast te stel len,

- wetten goedkeuren op domeinen waarop het EU "recht specifieke verplichtingen oplegt of de

3.

mogelijkheid biedt tot a f w ij k i n g ,

— financieringsprogramma's van de EU uitvoeren overeenkomstig de regels voor EU-

financiering.



4.

Zoals beschreven in de strategie ter versterking van de toepassing van het Handvest van de


grondrechten in de EU van 2020 ("de strategie inzake het Handvest") , hanteert de Vvom missie een

thematische aanpak voor haarjaarverslagen over de toepassing van het Handvest en steltzij daarbij gebieden van strategisch belang centraal . Ditjaar is het verslag over het Handvest gewijd aan doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter als een voorwaarde om grondrechten

6

uit te oefenen, op een manier waarb ij niemand buiten de boot valt .

Vo ortgang bij de u itvoer i n g van de strategie inzake het Ha ndvest in 2022-2023:

5.

In december 2022 heeft de Uom missie haar Jaarverslag over de toepassing van het Handvest 2022 goedgekeurd, dat is gewijd aan de rol van maatschappelijke organisaties


7

en rechtenverdedigers bij de eerbiediging van de grondrechten .

1 Artikel 6 VEU.

^Artikel 51, lid 1, van het Handvest,

3 W a n n ee r lid state n wette n goedkeuren op een gebied waarvoor de EU niet bevoegd is en wanneer er geen EU-wet geving bestaat, voeren zij geen EU "recht uit en is het Handvest niet op hen van toepassing. Veel grondrechten die in het Handvest zijn va stg elegd, zijn echter ook va stg elegd in nationale grondwetten en Jurisprudentie en in het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, dat door alle EU-M dstaten is ondertekend. 4COM(2020) 711 final.

Zie vorige verslagen. Een bloeiende ruimte voor het maatschappelijk middenveld ter eerbiediging van de grondrechten in de EU — Ja arverslag over de toepassing van het EU-H andvest van de grondrechten 2022, COM(2022) 716; B escherming van de grondrechten in het digi ta Ie tijdperk -Jaarverslag over de toepassing van het

EU-H andvest van de grondrechten 2021, COM(2021) 819 nnai.

^ Strateg ie voor het Handv est, b I z. 1 .

7 COM(2022) 716 nna,; COM(2021) 819 nna,.

1

In 2023 heeft de Uom missie een reeks seminars met belanghebbenden georganiseerd over hoe de EU en de lid sta te n hun rol om maatschappelijke organisaties en rechtenverdedigers te beschermen, te ondersteunen en te versterken, verder kunnen o n tw ikkelen. In november 2023 z ij n vervolgacties besproken tijdens een evenement op hoog niveau dat samen methet Spaanse voorzitterschap van de Raad is georganiseerd. Tot dusver hebben 25 I idstaten een contactpunt voor het I la n d vest aangesteld om de samenwerking te stimuleren en een doeltreffende toepassing van het Handvest in hun lidstaatte bevorderen.

De C om missie heeft ook opleidingen voor EU-per soneel opgezet over de toepassing van het Handvest bij effectbeoordelingen. In het kader van de strategie voor de Europese Justitiële opleiding (2021-2024)8 wordt ook voor rechtsbeoefenaars verder voorzien in

opleidingen over de toepassing van het Elandvest, Het E uropees opleidingsplatform van

r 9 het Luropees e_j ustitieportaal bevat materiaal voor e~Iere n en opleidingen over de

grondrechten voor rechtsbeoefenaars.

L het kader van de 'horizontale randvoorwaarde' voor de doeltreffende toepassing van het Handvest ("horizontale randvoorwaarde met betrekking tot het Handvest")10 heen de Commissie alle door de lidstaten ingediende financiële programma's geëvalueerd om

na te gaan of er doeltreffende regelingen zijn getroffen om ervoor te zorgen dat het Handvest wordt nageleefd bij de uitvoering van de betrokken EU "fondsen. Bij die evaluatie heeft de Commissie tot dusver va st ges te ld dat de horizontale randvoorwaarde met betrekking tot het Handvest door alle lidstaten wordt vervuld, op drie uitzonderingen

11 n

na . VJ e betrokken uitgaven kunnen niet worden vergoed zolang niet is voldaan aan de voorwaarden in de horizontale randvoorwaarde met betrekking tot het Handvest

6.

betreffende de uitvoering van deze programma's. De Commissie volgt de situatie ook


op de v o et.

7.

De C ommissie heeft de grondrechten alt ij d beschermd door middel van


12

8.

inbreukprocedures


8 Zorgen voor gerechtigheid in de EU - e en strategie voor de E u r o p ese J u st it i ë I e opleiding 2021-2024; COM(2020).

^ https.//e~just ice, europa. eu/european~training~platform/home en

Artikel 9, lid 1, van Verordening (EU) 2021/1060 ( verordening gemeenschappelijke bepalingen). ^ Polen heeft zelf verklaard dat het niet voldoet aan de horizontale randvoorwaarde met betrekking tot het Handvest, terwijl bij Hongarije de Commissie heeft vastg este ld dat de horizon ta Ie randvoorwaarde met betrekking tot het Handvest nog niet is vervuld voor alle f o ndsen die onder de verordening gemeenschappelijke bepalingen vallen. Nadat Cyprus eerst had verklaard niet te voldoen aan de horizontale randvoorwaarde met b et rekking tot het Handvest voor het Fonds voor asiel, migratie en in te gratie, en het in str ument voor financiële steun voor grensbeheer en visumbeleid, evalueert de Com missie momenteel een nieuwe verklaring waarin Cyprus ste It wel aan de horizon ta Ie randvoorwaarde met b et rekking tot het Handvestte voldoen.

12 Zie bijvoorbeeld de in juli 2022 ingeleide inbreukprocedure met b et rekking tot een rlongaarse wet die mensen discrimineert op grond van hun seksuele gerichtheid en genderidentiteit. De Commissie is van mening dat het Hongaarse recht diverse grondrechten systematisch schendt. Het gaat daarbij onder andere over de onschendbaarheid van de menselijke waardigheid, de vrijheid van meningsuiting en van in f o rmatie, de eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven, en het recht op non_d iscri m inatie, Gezien de ernst van deze schendingen vormen de

2

n e ightHereRightNow , het deel "Uw rechten in

15

■ m m i ss i e

9.

De Commissie heeft ook voor meer bewu stw orcling over de grondrechten gezorgd en informatie verstrekt via de ca m pagne i g htH e reRi g


de EU" van het Europees e "J u st i t i e p o rta a I en de website van de

10.

Het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (F RA) heeft zijn databank Charterpedia met materiaal over de grondrechten uit de hele EU verder geactualiseerd


Het FRA heeft ook "Casestudy's met betrekking tot het Handvest —

Opleidershandboek" gepubliceerd met richtsnoeren voor de organisatie van opleidingsworkshops over het M a n d v est in tien EU "taIe n .

Het verslag over het Handvest 2023 is to e g es p i tst op doeltreffende rechtsbescherming en toegang tot de rechter, omdat deze rechten van cruciaal belang zijn om de volledige toepassing te waarborgen van het Mandvest en van de EU "wetten die de rechten die in het Mandvest zijn vastgelegd, bevorderen en beschermen. Zonder doeltreffende rechts bescherming kunnen burgers hun rechten, met inbegrip van hun grondrechten, niet op doeltreffende wijze doen gelden.

11.

Doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter onder steunen bovendien een cultuur


18

van grondrechten en de rechtsstaat, zoals is benadrukt in de Jaarverslagen over de rechtsstaat van de Commissie. Hetstaataan de nationale rechterl ij ke instantiesen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie, de volledige toepassing van het recht van de Unie in alle lidstaten en de

19

12.

rechts bescherming van de rechten die de burgers aan dat recht ontlenen, te waarborgen Overeenkomstig artikel 19, lid 1, VEU moe te n de lidstaten voorzien in de nodige middelen om


FM 20

doeltreffende rechtsbescherming op de onder het LU_recht vallende gebieden te verzekeren

b et w i ste bepalingen ook een inbreuk op de gemeenschappelijke waarden die zijn neergelegd in artikel 2 VEU; https.//ec.europa.eu/co m m ission/presscorner /detaü/en/ip 22 2689

13 De campagne # R i g h t H e r e R i g h t N o w (europa, eu) liep van december 2021 tot decern ber 2022 cp sociale media en via media~evenem enten. Partners bij deze campagne waren onder andere maatschappelijke organisaties, nationale m e n se n re c h te n i n ste I I i n g e n en organen voor gelijke behandeling, het FRA en andere organen en instanties van de EU.

https.//e~just ice.europa.eu /512/NL/vcur r, g hts ^ ^ h ttp s .//e c.europa.eu/info/aid~develop ment~cooperation~funda mentahrigh ts/y our~rig hts~eu/eu~cha rter~fu ndamental" r i g h ts n I

^ Deze databank bevat veel informatie over het Handvest, met inbegrip v a n J u r i s p r u d e n ti e van nationale rechtbanken waarin wordt verwezen naar het nand vest, Het FRA heeft dit instrument ook beschikbaar gemaakt via een app voor het Handvest.

h ttps \i if ra . europa.eu/n l/publ ication 72022/ c h a rte r~case~stud ies~trai ners~ m an ua I

18 V

Z_ i e de jaarverslagen over de rechtsstaat. 19Z,e Adv,es 1/09 (Ov ereenkomsttot invoering van een gemeenschappelijk stelsel voor o ctr o oigesch i llenbeslechting )

van Ö maart 2011 (EU:C:2011:123, Punt68); adv,eS 2/13 (T oetreding van de Europese Unie tot het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vr ij heden) van 18 decern ber 2014 (EU:C:2014:2454,

punt 175); arrest van 27 februari 2018, Associacao Sindical dos Juizes Portugueses (C-64/16, EU:C:2018:117,

punt 33); en arrest van D maart 2018, Achmea (0284/16, EU:C:2018:158, Punt36).

20 Arrest van 27 februari 2018, A ssociagao Sindical dos Juizes Portugueses (C-64/16, EU:C:2018:117, Punt34).

3

13.

Het verslag over het Handvest vormt derhalve een aanvulling op de Jaarverslagen over de


rechtsstaat V3.I1 de Commissie, waarin bij de pijler 'rechtsstelsel' wordt ingegaan op de

14.

onafhankelijkheid, kwaliteit en doeltre ff endheid van de nationale rechtsstelsels door de nadruk te leggen op toegang tot de rechter voor iedereen door middel van gerechtelijke en


22 U

15.

buitengerechtelijke verhaalsm ogelij kheden , riet biedt een grondrechtenperspectief op


23

toegang tot de rechter , wat wordt omschreven als de mogelijkheid van iedereen om een rechtvaardige oplossing te zoeken en te vinden voorjuridische problemen via een verscheidenheid van Juridische en gerechtelijke diensten, op een manier die in overeenstemming is met de

24 I_I

16.

grondrechten . riet verslag vormt ook een aanvulling op andere relevante beleidsinitiatieven, zoals


17.

25 II 26


PM 25 || 2b

het I_U^scorebord voor justitie , de strategieën voor een Unie van gelijkheid en het actieplan

r 27 voor Luropese democratie

In dit verslag wordt een overzicht gegeven van het huidige relevante EU "rechtskader aan de hand van een beschrijving van recente o n tw i k k e I i n g e n (2020-2023). H et verslag gee ft zowel verwezen I ij kingen als uitdagingen in de lidstaten weer door een momentopname te bieden van de door de belanghebbenden vastgestelde elementen. De voorbeelden van nationale maatregelen zijn n i et" e x h a u sti ef en dienen uitsluitend ter illustratie.

Op welke informatie is cl it verslag gebaseerd?

Het verslag is gebaseerd op de kwalitatieve beoordeling door de Commissie en het F RA van de feedback na raadplegingen en van andere bronnen, waaronder.

18.

In de Jaarverslagen over de rech tssta at worden de ontwikkelingen in de lid sta te n op vier belangrijke gebieden


beoordeeld. Binnen de pijler 'rechtsstelsel' worden de doeltreffendheid en onafhankelijkheid van de rechtsstelsels

aangemerkt als essentiële elementen met het oog op rech ts bescherming en handhaving van de rech tssta at. De Commissie beoordeelt ontwikkelingen op h et gebied van waargenomen onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, benoeming en ontslag van rech te rs, autonomie en onafhankelijkheid van het openbaar mini ste rie en tuchtprocedures voor rechters en openbare aanklagers. De beoordeling van de kwaliteit en doeltreffendheid van de rechterlijke macht omvat de duur van procedures, de rol van advocaten in hetrechtsstelsel en de investeringen in de fysieke en technische infrastructuur van de rechterlijke instanties. Deze essentiële kenmerken van doeltre ff ende rech ts bescherming zijn uitvoerig behandeld in het verslag over de rechtsstaat.

22 Zie OESO, R ecom mendation of the Council on Access to Justice and People_Centred Justice Systems (2023) e n OECD F ramework and Good Practice Principles for People~Centered Justice (2021). BiJ drage van de OESO, biz. 1-

2.

23 T

I oegang tot de rechter ste It burgers in sta at zich te gen schending van hun rechten te beschermen en vereist dat regeringen de rechten van wie zich binnen hun rech ts gebied bevindt, eerbiedigen en beschermen. Hieraan komen diverse grondrechten te pas, zoals het recht op een eerlijk proces en het recht op een doeltre ff ende voorziening in rechte. FRA en Raad van Europa, Handboek betreffende Europese wetgeving inzake de toegang tot het recht (2016),

biz. 15-16. Ook bijdrage van het OHCHR, b,z. 1.

Access to Ju st ice Government at a Glance OECD ,L ibrary (oecd "ilibrary.org).

25 c

Jcorebord voor justitie. ^ Strategieën voor een Unie van gelijkheid.

27 COM(2020) 790 finai.

. \ 28 I_I 29. \

gerichte raadplegingen van. i J de lidstaten en de contactpunten voor het PI a n d v est , \ \ J

30. \ r

internationale organisaties , en i i i ^ het Luropese n etw erk van nationale

mensenrechteni nstel I i ngen (ENNHRI) en het Luropese n etw erk van organen voor gelijke

behandeling (Equinet) en hun leden,

19.

een onlineraadpleging via het n etw erk van maatschappelijke organisaties van het F RA, h et


20.

31 32


grondrechtenplatform , om ervaringen van respondenten te verzamelen in verband met maatregelen ten behoeve van doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter, en een bijdrage aan de raadpleging van het F RA;

b ij dragen voor andere verslagen van de Commissie, zoals de verslagen over de rechtsstaat en het scorebord v o o r J u st i t i e .

21.

2. EU-


recht inzake doeltreffende rechtsbescherming en toegang tot de rechter

A3

22.

Na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon in december 2009 heeft de EU een uitgebreid rechts kader o n tw ikkeld met gerechtelijke en buitengerechtelijke


verhaalsmogelijkheden, waarvan burgers gebruik kunnen maken wanneer zij van mening zijn dat de hen door het EU 'recht verleende rechten worden geschonden. Uaarnaast gaan diverse EU-instrumenten verder en voorzien zij in minimumnormen voor doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter. LJe door het EU 'recht geboden doeltreffende rechts bescherming is een voorbeeld van hoe de EU een positief effect heeft op het dagelijks leven van mensen in allerlei situaties door hen in staat te st ellen de hen door het Handvest verleende grondrechten uit te oefenen. Uit hoofd st uk vestigt de aandacht op de ruime werkingssfeer van het EU 'recht inzake doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter. In de prakt ij k zijn deze EU 'regels vaak

34

van toepassing in combinatie met nationale regels , waaruit duidelijk blijkt dat de maatregelen van de EU en die van de lidstaten complementair zijn, zoals nader wordt uiteengezet in hoofd stuk 3.

^ De bijdragen van de lidstaten zijn te vinden op. Jaarverslagen over de toepassing van het Handvest (europa.eu). ^ 23 van de 27 lidstaten reageerden op de gerichte raadpleging.

^ Raad van Europa, Verenigde Naties en Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling.

^ h ttps J If r a .europa.eu/n l/sa menwerking/maatschappeli jk~m idden veld~en~pl atf o rm ~voor~de~grondrechten

(placeholder for FRA's online summary).

32 p

Dij de onlineraadpleging werden niefgouvernementele organisaties en instellingen van het maatschappelijk middenveld die werkzaam zijn op het gebied van de grondrechten geraadpleegd via het grondrechtenplatform (dat 743 org anisaties en instellingen bereikt) in de EU-27 en Albanië, No ord ~ M acedonië en Servië, en ook andere maatschappelijke organisaties en Justitiële n etwe r ken. wp deze raadpleging zijn in totaal 115 reacties ontvangen, hoofdzakelijk van maatschappelijke organisaties die op lokaal, nationaal, Europees en internationaal niveau werkzaam zijn, alsook van nationale mensenrechtenin ste Hingen, ombudspersonen, Juridische verenigingen, advocatenkantoren, onderzoekers en Juridische opleidingsinstituten.

33 De bevoegdheid van de EU op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht is verruimd (Titel V van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Un,e (VWEU)).

^ Strategie voor het Handvest, blz. 4.

5

23.

2.1. T


oegang tot de rechter vergemakkelijken door digitalisering

De toegang tot de rechter kan worden vergemakkelijkt door het verder digi ta liseren van gerechtelijke procedures, waardoor de rechtspraak toegankelijker wordt. De mogelijkheid om elektronisch stukken in te dienen en met rechtbanken te com municeren en om per videoconferentie aan hoorzittingen deel te nemen, kan de toegang tot een doeltreffende voorziening in rechte binnen een redelijke term ij n in de zin van artikel 47 van het Mandvest verbeteren. Met voorstel voor een

35

verordening betreffende de digitalisering van de justitiële samenwerking biedt een rechts grondslag voor het gebruik van technologie voor communicatie op afstand bij hoorzittingen in burgerlijke en handelszaken met grensoverschrijdende effecten, en bij procedures op het gebied vanjustitiële samenwerking in strafzaken.

De digitalisering van justitie moet zorgvuldig worden uitgerold en moet ervoor zorgen dat de grondrechten worden geëerbiedigd, met inbegrip van het recht op een eerlijk proces, op een doeltreffende voorziening in rechte en op bescherming van persoonsgegevens en van de rechten

36 n

van de verdediging in strafzaken . wm de toegankelijkheid van de justitiële diensten en procedures te waarborgen voor personen die niet beschikken over toereikende digitale vaardigheden of geen toegang hebben tot digitale hulpmiddelen, en voor personen die problemen ondervinden om toegang te krijgen tot omgevingen voor d i g i ta I e j u st i t i e, moeten ook traditionele

37

communicatiekanalen worden opengehouden en moet persoonlijk contact mogelijk blijven Toepassingen voor artificiële intelligentie kunnen eveneens de rechterlijke besluitvorming onder steunen, maar het is belangrijk om ervoor te zorgen dat zij goed functioneren en om de potentiële vooroordelen die het gebruik ervan metzich mee kan brengen, onder meer op grond van

„"38

24.

of etnische oorsprong, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele


geslacht, "rasr

39

gerichtheid , te beperken.

^ Voorstel voor een verordening van het Europees Parlementen de Raad b etr ef f e n de de digitalisering van dejustitiële samenwerking en de toegang tot de rechter in grensoverschrijdende burgerlijke, handels- en strafzaken, en tot wijziging van bepaalde handelingen op h et gebied van ju stitiële samenwerking, COM(2021) 759 final. De v erorden ing b et re ft het in st ellen van een Europees elektronisch toegangspunt dat natuurlijke en rechts personen zouden kunnen gebruiken om in bepaalde burgerlijke en handelszaken te communiceren met rechtbanken en andere gerechtelijke autoriteiten. wok voorstel voor een richtlijn tot wijziging van Kichtlijn 2003/8/EG van de Raad, de

Kaderbes,uiten 2002/465/JBZ, 2002/584/JBZ, 2003/577/JBZ, 2005/214/JBZ, 2006/783/JBZ, 2008/909/JBZ, 2008/947/JBZ, 2009/829/JBZ en 2009/948/JBZ van de Raad en Richtlijn 2014/41/EU van het Europees Parlement en

de Raad, wat betreft de digitalisering van dejustitiële samenwerking (COM (2021 ) 760 final).

36 Digitalisering van justitie in de EU - E en in str umentarium met mogelijkheden (COM(2020) 710 final), strategie

inzake het rland vest, blz. 13.

M ededeling van de Commissie over de digitalisering vanjustitie, blz. 2, 3 en 5, waarin wordt verwezen naar de noodzaak om rekening te houden met ouderen, kinderen en kansarmen, en om de toegankelijkheid van digitale technologieën te waarborgen voor personen met een handicap.

38 Het gebruik van de term 'ras' in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie en Richtlijn 2000/43/EG

van de Raad houdt niet in dat de Europese Unie theorieën aanvaardt die ertoe strekken het bestaan van afzonderlijke menselijke rassen vastte stellen.

IVIededeling van de Lom missie over de digitalisering vanjustitie, blz. 10 en 11. Oo k F RA 2020 "Op het juiste pad

voor de toekomst: artificiële intelligentie en de grondrechten", waarin naar de toegang tot de rechter overeenkomstig

6

artikel 47 van het I land vest wordt verwezen als aandachtspunt in de context van Al. F RA 2022 44 Vooroordelen in

algoritmen — artificiële intelligentie en discriminatie".

7

25.

2.2. R


echten in strafprocedures Het EU "strafprocesrecht voorziet in zes richtlijnen met minimumnormen betreffende

41

waarborgen voor verdachten en beklaagden , die van toepassing zijn op van een strafbaar feit verdachte of beschuldigde personen en die hun rechts bescherming vergemakkelijken. Deze normen hebben b ij voorbeeld betrekking op het recht op vertolking en vertaling van essentiële documenten voor een verdachte of beklaagde die de taal van de strafprocedure niet spreekt of

42

26.

verstaat , het recht van verdachten en beklaagden om onverwijld te worden geïnformeerd over hun rechten en de tenlasteleggingen en beschuldigingen krachtens het nationale recht en om


43

toegang te krijgen tot de stukken van het dossier , en op het recht op toegang tot een advocaat en het recht om een derde op de hoogtete laten brengen vanaf de vrijheidsbeneming en om met derden en consulaire autoriteiten te communiceren tijdens de vrijheidsbeneming, alsook op het recht om

44 n

27.

te zwijgen en zichzelf niet te belasten, en het recht op rechtsbijstand . Ueze richtlijnen worden


45

28.

aangevuld met drie aanbevelingen betreffende waarborgen voor kwetsbare personen , het recht


46

29.

op rechtsbijstand voor verdachten of beklaagden , en de procedurele rechten van verdachten en


47

30.

beklaagden die onderworpen zijn aan voorlopige hechtenis


In de richtlijnen, met name Ixichtlijn 2016/343, z ijn de grondbeginselen van het strafprocesrecht vastgelegd, zoals het vermoeden van onschuld. De EU "regels verbieden voorbarige publieke verw ij zingen door de autoriteiten naar de schuld van de verdachte of beklaagde, bepalen dat de bewijslast voor de va stste Ming van de schuld op de vervolgende instantie rust en voorzien in het

31.

recht om te zwijgen en het recht om zichzelf niet te belasten, alsmede in het recht om bij de


49 d

32.

terechtzitting aanwezig te zijn . Dovendien hebben verdachten en beklaagden die niet over


50

voldoende middelen beschikken, recht op rechtsbijstand om de kosten van Juridische ondersteuning te dekken.

^ Deze rechten zijn gebaseerd op de normen die zijn va stg elegd in het Handv est, het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) en de bijbehorendejurisprudentie,

41 Richtnjn 2010/64/EU (PB L 280 van 26.10.2010); R,cht,,jn 2012/13/EU (PB L142 van 1.6.2012); Richtlijn 2013/48/EU (PB L 294 van 6.11.2013, b,z.

1); Richtnjn (EU) 2016/343 (PB L 65 van 11.3.2016); Richtnjn (EU) 2016/1919 van 26 cktcber 2016 (PB L 297 van 4.11.2016); Richtnjn (EU) 2016/800 (PB L 132 van

21.5.2016, blz.

1)( richtlijnen inzake str afprocedures ).

42 Richtnjn 2016/343/EU.

43 Richtnjn 2012/13/EU.

44 Richtlijn 2013/48/EU en Ri c h 11 i J n (EU) 2016/1919. 45PBC 378 van 24.12.2013, b,z. 8.

46PBC 378 van 24.12.2013, b,z. 11.

47 PB L86van 24.3.2023, b,z. 44.

48 Richtnjn 2016/343.

Bij de toepassing van het vermoeden van onschuld in str a f p rocedures in Oo ste nrijk, België, Bulgarije, Cyprus, Duitsland, Italië, Li to u we n, Polen en Portugal zijn problemen vastgesteld met b et rekking tot de doeltre ff endheid van de rechtsmiddelen indien een verdachte publiekelijk als schuldig wordt aangeduid. De problemen hadden ook b et rekking op het potentieel bevooroordeelde gedrag van de autoriteiten Jegens bepaalde verdachten, en op hun buitensporige presentatie in de media. FRA (2021) P resumption of innocence and related rights — Professional perspectives blz. 51, 52 en 92.

50 Richtlijn (EU) 2016/1919 (PB L 297 van 4.11.2016). Ook A anbeveling van de Lom missie inzake het recht op rechtsbijstand voor verdachten of beklaagden in str af p rocedures (PB C 378 van 24.12.2013, b,z. 11). Bcv end i e n

Richtnjn 2003/8/EG, Ri c h 11 i J n 2013/48/EU en R, c h 11 i J n (EU) 2016/1919.

8

De EU heeft ook specifieke waarborgen ingevoerd voor gevallen waarin de verdachte of beklaagde een kind is . LJe lidstaten moeten waarborgen dat overeenkomstig artikel 24, Md 2, van het Handvest gedurende de procedure met de belangen van het kind rekening wordt gehouden bij alle besluiten die hem of haar aangaan. De lidstaten moeten strengere normen va stste Men en toepassen dan die welke voor volwassenen gelden met betrekking tot essentiële procedurele rechten, zoals het recht op toegang tot een advocaat. De lidstaten moeten ook gerichte, kindspecifieke waarborgen en rechten invoeren, rekening houdend met de behoeften en kwets baarheden van kinderen en met hun vermogen om de procedure te begrijpen en daaraan

52 n

daadwerkelijk deel te nemen . VJ e situatie van elk kind moet individueel worden beoordeeld en elk kind heeft het recht te worden vergezeld door een persoon die de ouderlijke

53 I_I

33.

vera n tw oordel ij kheid draagt. Plet verhoor van het kind moet, in voorkomend geval, worden


opgenomen en het kind moet een specifieke behandeling krijgen wanneer het van zijn vrijheid is

34.

54 p, r


beroofd . VJ e beoordeling van de nationale omzettingsmaatregelen door de Vv o m missie heefteen

35.

grote variatie aan het licht gebracht, met name door de inherente verschillen tussen de nationale


55

36.

rechtsstelsels en de verschillende normen inzake kindvriendelijkejustitie


37.

2.3. Instrumenten voorjustitiële samenwerking in strafzaken


Justitiële samenwerking in strafzaken wordt geregeld via verschillende instrumenten, die gericht zijn op bevordering van een doeltreffende rechts bedeling in grensoverschrijdende zaken en die voorzien in doeltreffende rechts bescherming van de betrokkenen. M et het Europees aanhoudingsbevel (EAB) moet een langdurige detentie van de betrokkene worden voorkomen door de lidstaten te verplichten EAB "beslissingen snel te verwerken De C om missie heeft

38.

onlangs gemeenschappelijke regels voorgesteld op grond waarvan strafvervolging kan worden


58

39.

overgedragen van een lidstaat aan een andere lidstaat , waaronder bepalingen betreffende het recht op een doeltreffende voorziening in rechte tegen de beslissing tot aanvaarding van de


51 Richtlijn (EU) 2016/800 is v an toepassing op personen onder de 18jaar en voorziet in een uitbreiding van de daarin verankerde waarborgen na de leeftijd van 18jaar wanneer is voldaan aan de in artikel 2, ,,d 3, v astg esteId e voorwaarden .

52 Richtlijn 2016/800.

53 n

Uf in specifieke omstandigheden door een andere geschikte volwassene die door het kind wordt aangesteld en door de bevoegde autoriteiten wordt goedgekeurd.

54 De eerste prejudiciële procedure (0603/22) betreffende het toepassingsbereik van de richtlijn (over wie als kind moet worden behandeld voor de toepassing van de richtlijn) is aanhangig bij het Hof van Justitie van de Europese

Unie.

55 n

Ue evaluatie van de resultaten van de nalevingsbeoordeling is nog gaande, onder meer wat b et re ft de beschikbaarheid van doeltreffende rechts middelen voor de schending van de procedurele rechten van kinderen. In 2024 zal een uitvoeringsverslag worden gepubliceerd.

56 Kaderbesluit van de Raad van 13juni 2002 betreffende het Europees aanhoudingsbevel en de procedures van

overlevering tussen de lidstaten (2002/584/JBZ) (PB L 190 van 18.7.2002, b,z.

1). De procedurele richtlijnen zijn

van toepassing op personen die worden gezocht op grond van een EAB; httpsl//com mission.europa.eu/l aw/cross~ border'cases/j ud icial~cooperation/types~jud icial'cooperation/european'arresf warrant en

57 n

VJ e lids ta ten moe te n ook voorzien in rechts middelen tegen de erkenning en tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel of een confiscatiebevel in grensoverschrijdende zaken. Zie V erorden ing (EU) 2018/1805 (PB L 303 van 28.11.2018, biz.

1).

arden ing betreffende de overdracht van strafvervolging (COM(2023) 185 nnai).

n 59

overdracht. VJ e verordening inzake elektronisch bewijsmateriaal zal ertoe leiden dat rechtshandhavingsinstanties en justitiële autoriteiten sneller elektronisch bewijsmateriaal kunnen verkrijgen. Uvereenkomstig artikel 47 van het Mandvest verleent deze verordening aan alle personen wier gegevens worden opgevraagd het recht op een doeltreffende voorziening in rechte.

40.

2.4. R


echten van slachtoffers

eeftter ondersteuning en bescherming van slachtoffers van strafbare feiten alomvattende

De EU h

60

normen op het gebied van de grondrechten vastgesteld in de richtlijn slachtofferrechten , op grond waarvan de lidstaten ervoor moeten zorgen dat slachtoffers van alle misdrijven worden erkend en op een respectvolle, professionele en niet"discri m inerende manier worden bejegend. Deze richtlijn vergemakkelijkt hun toegang tot de rechter door de lidstaten te verplichten informatie over de procedure te ver st rekken en slachtoffers te onder steunen en te beschermen overeenkom stig hun individuele behoeften. Slachtoffers hebben b ij voorbeeld het recht om tijdens de strafprocedurete worden gehoord en bewijs aan te dragen, het recht op toegang tot een advocaat wanneer zij als partij bij een strafprocedure betrokken zijn en het recht op een beslissing inzake de

n 61

41.

vergoeding van schade door de dader, wm de rechten van slachtoffers verderte versterken , heeft


r 62

de Vv o m missie een voorstel tot wijziging van de richtlijn slachtofferrechten goedgekeurd om slachtoffers be te re informatie, onder steuning en bescherming te bieden door middel van b ij voorbeeld toegang tot e "j u st i t i e en om hen in staat te s te Men op doeltreffendere wijze aan een strafprocedure deel te nemen.

Specifieke EU "wetgeving bevat gerichte regels ter bescherming van de rechten van slachtoffers

63 n 64

van bepaalde soort en misdrijven . Ue richtlijn ter bestrijding van mensenhandel verplicht de lidstaten ervoor te zorgen dat slachtoffers van mensenhandel naar behoren worden beschermd,

42.

onder meer via getuigenbeschermingsprogramma's, en dat zij toegang hebben tot juridisch advies


en vertegenwoordiging in rechte. Daarnaast mogen minde rjarige slachtoffers een vertegenwoordiger aan st ellen en hebben zij recht op kindvriendelijke maatregelen tijdens

Ver o r d e n i n g (EU) 2023/1543 (PB L 191 van 28.7.2023, b,z. 118). 60 Richtlijn 2012/29/EU (PB L315 van 14.11.2012, b,z. 57).

I n 2022 heeft de Lo m m issie de evaluatie van de richtlijn s I a c h to f f er r ec h te n opgesteld. Uit deze evaluatie blijkt dat de richtlijn in de afgelopen tien jaar heeft b ij gedragen tot een verbetering van het leven van slachtoffers. Er zijn echter situaties waarin niet alle slachtoffers zich ten volle kunnen beroepen op hun rechten omdat sommige van de rechten in de richtlijn niet nauwkeurig genoeg geformuleerd zijn. Er zijn tekort komingen vastg este ld met betrekking tot de vijf voornaam ste rechten. Bovendien wordt in sommige lid state n nog ste ed s weinig vooruitgang geboekt bij het verlenen van onder steunende dien st en, het doen van aangi f te van str a f b are feiten en het waarborgen dat alle slachtoffers gebruik kunnen maken van bescherm ingsmaatregelen en over doeltreffende rechts middelen beschikken om de maatregelen te betwi ste n die hen beschermen tegen secundaire en herhaalde victimisatie. FRA (2023) Underpinning victims' rights: suPP o rt services, reporting and protection

62 Voorstel voor een richtlijn tot wijziging van Richtlijn 2012/29/EU en ter vervanging van Kaderbesluit 2001/220/JBZ (COM(2023) 424 final). De herziening gee ft followup aan de EU "strategie inzake de rechten van slachtoffers (2020-2025) (COM(2020) 258 final), waarin de Com missie opmerkt dat slachto ff ers van een strafbaar feit weerbaarder moe te n worden gemaakt, zodat zij aangi ft e kunnen doen, b et rokken kunnen zijn bij de strafprocedure, schadeloos stelling kunnen vorderen en de gevolgen van het misdrijf kunnen h e rste Men.

63 Zie bijvoorbeeld Richtlijn 2011/99/EU (PB L 338 van 21.12.2011, blz.

2), V erordening (EU) 606/2013 (PB L 181 van 29.6.2013, blz.

4) en Richtlijn 2004/80/EG van de Raad (PB L 261 van 6.8.2004, blz. 15).

64 Richtlijn 2011/36/EU (PB L 101 van 15.4.2011, b,z.

1).

10

43.

ondervragingen en strafprocedures. In aansluiting op een evaluatie van de richtlijn ter bes tr ij ding van mensenhandel heeft de Commissie voorges te ld om het rechts kader voor de be str ij ding van


mensenhandel te moderniseren en lacunes bij de identificatie en doorverwijzing voor hulp en steun

65 d p

aan slachtoffers aan te pakken . Dovendien b I ij ft de Vv o m missie zich richten op de uitvoering van de EU-ri chtlijn ter bestrijding van mensenhandel en de EU "strategie voor de be str ij ding van mensenhandel (2021-2025)6f , met name wanneer het gaat om de bescherming van slachtoffers in strafprocedures en de toegang tot schadeloos stelling.

44.

IVIi n derj a rige slachtoffers van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting worden beschermd op


67

45.

grond van de richtlijn ter be str ij ding van seksueel misbruik van kinderen , die eenieder die op de hoog te is of een vermoeden heeft van seksueel misbruik of seksuele uitbuiting van een kind


aanmoedigt om dit te melden. In mei 2022 heeft de Uom missie specifieke regels inzake online

68

seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen voorgesteld , met inbegrip van maatregelen om inhoud met misbruik te melden en te verw ij deren en om slachtoffers te onder steunen bij het verw ij deren van het beeld materiaal van het misbruik.

46.

aast beoogt het voor st el voor een richtlijn ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en


D a a r n

69

47.

huiselijk geweld de toegang tot de rechter voor slachtoffers van gendergerelateerd geweld en


70 I_I

huiselijk geweld te verbeteren door in te spelen op hun specifieke behoeften . riet voor st el voorzietook in de straf baarstel ling van bepaalde vormen van geweld die vrouwen in onevenredige mate treffen, zoals verkrachting bij het ontbreken van toestemming, genitale verminking bij

71

48.

vrouwen en bepaalde vormen van gendergerelateerd cybergeweld 2.5. A ndere situaties van kwetsbaarheid


h tt p s. //h o m e ~ a ff a irs.ec,europa,eu/news/eu~proposes~new~ru les~fight~trafficking~hu m an~beings -2022-12-18 en

66 COM(2021) 171 final.

67 Richtlijn 2011/93/EU (PB L 335 van 17.12.2011, mz.

1). Ook EU "strategie voor een doeltreffendere bestrijding van

seksueel misbruik van kinderen (COM(2020) 607 nnai).

68 \ /

Voo rste I voor een verordening tot va stste Ming van regelster voorkoming en bes tr ij ding van seksueel misbruik van

kinderen (COM(2022) 209 finai).

Voorstel voor een richtlijn ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (COM(2022) 105 final).

70 I_I

rioewel de meeste gevallen van geweld te gen vrouwen en huiselijk geweld strafbaar worden gesteld op nationaal niveau, blijven er in het nationale strafrecht en op EU "niveau lacunes en verschillen bestaan, bijvoorbeeld wat betreft cybergeweld tegen vrouwen en relationeel cybergeweld, zoals door ICT vergemakkelijkte stalking en het zonder toestemming verspreiden van privébeelden. Met betrekking tot seksueel geweld is in 16 lid state n het gebruik van geweld of bedreiging als essentieel element van verkrachting vereist in plaats van te focussen op het ontbreken van toestemming, wat leidt tot ongel ij ke bescherming voorslachtoffersvan seksueel geweld in de EU. Er zijn ook lacunes met b et rekking tot andere vormen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (bv. genitale verminking bij vrouwen, gedwongen huwelijk, gedwongen abortus en gedwongen sterilisatie). Voor meer in f o r m ati e zie. E ff eet beoordeling bij het voo rste I voor een richtlijn ter be str ij ding van geweld te gen vrouwen en huiselijk geweld (SWD(2022) 62 nna,). H et voor st el heeft tot doel daadwerkelijke toegang tot de rechter te waarborgen door harmonisatie op EU_niveau van str a free htelijke definities en sancties in verband met b ij zonder ernstige vormen van geweld tegen vrouwen, en door g e n d er b e w u stz ij n en de eerbiediging van de rechten van minderjarige slachtoffers en getuigen te garanderen.

71 De EU ,sook partij bij het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld en is derhalve gebonden aan de uitgebreide normen van dit verdrag op het gebied van Justitiële samenwerking in strafzaken en met b et rekking tot asiel en non_refoulement, alsook wat b et re ft het openbaar bestuur van de EU.

11

Personen die illegale of immorele activiteiten melden die zij op hun werkplek aantreffen

("klokkenluiders"), verkeren in een kwetsbare positie ten opzichte van hun werkgever. De

72

richtlijn inzake de bescherming van klokkenluiders verbiedt en steltsancties vast voor alle vormen van represailles, en verschaft klokkenluiders een solide reeks rechts middelen, met inbegrip van herplaatsing of vergoeding voor geleden schade en maatregelen in kort geding om bedreigingen of represailles stop te zetten.

Journalisten, m e n s e n re c h te n v e r d e d i g e rs en andere betrokkenen bij het publieke debat in een zaak van algemeen belang verkeren in een even kwetsbare positie wanneer zij worden geconfronteerd

metstrategische rechtszaken tegen publieke participatie, zogeheten "SLAPP's". Een voorstel

van 2022" zou rechters in staat st ellen dergel ij ke kennel ij k ongegronde rechts zaken snel af te w ij zen. Het voorziet in verschillende procedurele waarborgen en rechts middelen, zoals volledige

74 p, r

vergoeding van kosten, schadevergoeding en sancties . VJ e Vv o m missie heeft ook aanbevelingen

49.

aan de lidstaten gepubliceerd metbetrekkingtot maatregelen ter bescherming van journalisten


75

50.

en mediaprofessionals


r 76

Len recent voors te I beoogt de bescherming van volwassenen in grensoverschr ij dende situaties te verbeteren en bij te dragen tot het waarborgen van hun grondrechten wanneer volwassenen wegens een stoornis in of ontoereikendheid van hun persoonlijke vermogens niet in staat zijn hun belangen te behartigen. Het voor st el strekt ertoe te waarborgen dat maatregelen betreffende hun bescherming of handelingsbekwaamheid snel worden erkend en dat via

"vertegenwoordigingsbevoegdheden" vooraf kenbaar gemaakte wensen worden geëerbiedigd.

IVIet een voorstel van 2022 over de erkenning van de afstamming tussen de lidstaten wordt beoogd de bescherming van de grondrechten van kinderen in grensoverschrij dende situaties te versterken, zoals hun rechten die voort vloeien uit de afstamming in een andere lidstaat, met inbegrip van hun recht op ouderlijke vertegenwoordiging in zaken als gezondheid en onderwijs. B ij gevolg zouden de ouders van een kind in een lidstaat, in andere lidstaten nog steeds de ouders van hetkind zij n, wat nu nietaltijd het geval is.

72 Richtlijn (EU) 2019/1937 (PB L 305 van 26.11.2019, b,z. 17).

73 w

51.

Voorstel voor een richtlijn tot bescherming van bij publieke participatie betrokken personen tegen kennelijk


ongegronde of onrechtmatige gerechtelijke procedures ("Strategische rechtszaken tegen publieke participatie")

(COM(2022) 177 tma,).

74 n

52.

L-'e aanvullende aanbeveling spoort de lidstaten ertoe aan om te voorzien in de noodzakelijke waarborgen tegen


SLAPP's, ook in binnenlandse rechtszaken en bij alle procedures. De opname in het toepassingsgebied van de anti

SLAPP-r, chtlijn van milieuactivisten die in het bezit zijn van waardevolle informatie over inbreuken op het milieurecht, draagt bij tot de uitvoering van de internationale verplichtingen van de EU in het kader van het Verdrag van Aar h u s.

"Aanbeveling van deCommissievan 16 september 2021 over het waarborgen van de bescherming, de veiligheid en

de weerbaarheid van journalisten en andere mediaprofessionals in de Europese Unie (C(2021) 6650 final). 76 \ /

Voor st el voor een verordening betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van maatregelen en de samenwerking op het gebied van de bescherming van volwassenen

(COM(2023) 280 tma,).

^ ^ \/o o rste I voor een verordening van de Ra ad betreffende de rechterlijke bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning van beslissingen en de aanvaarding van authentieke akten inzake afsta mming en betreffende de invoering

van een Europese akte van afstamming (COM(2022) 695 tmai).

12

53.

2.6. S


lachtoffers va n cl iscri m i natie

De doeltreffende rechts bescherming van slachtoffers van discriminatie staat al decennialang

FM 78

centraal in het LU_recht, waarin verschillende gelijkheidsrichtlijnen voorzien in het recht van toegang totjuridische procedures om een klacht over discriminatie in te dienen en het recht van verenigingen om in gerechtelijke procedures te interveniëren namens of ter onder steuning van

n 79

slachtoffers, wp grond van de richtlijn inzake beloning stransparantie kunnen werknemers hun recht op gelijke beloning van mannen en vrouwen voor gelijke of gelijkwaardige arbeid afdwingen. Slachtoffers kunnen in een administratieve of gerechtelijke procedure worden vertegenwoordigd door verenigingen, werknemersvertegenwoordigers en organisaties zoals organen voor gelijke behandeling of vakbonden. Deze organisaties kunnen slachtoffers helpen om

80

54.

een schadevergoeding te vorderen en kunnen hen onder steunen bij de strategische


55.

81 82 rii


procesvoering of het instellen van collectieve vorderingen , met name omdat de LU_wetgeving

83

56.

discriminatie ook verbiedt wanneer er geen identificeerbaar individueel slachtoffer is


Vo Igens de gelijkheidsrichtlijnen moeten de lidstaten in gevallen van discriminatie doeltreffende, evenredige en afsch rik kende sancties va stste Men, zoals door een boete, compensatie of een rechterlijk bevel op te leggen aan de overt reder om een bepaalde actie uitte voeren of na te laten, door de overt reding bekend te maken, een verontschuldiging te eisen of strafrechtelijke sancties

84

57.

op te leggen


78 Richtnjn 79/7/EEG van de Raad; Richtlijn 2000/43/EG van de Raad (PB L 180 van 19.7.2000, mz. 22); Richtlijn 2000/78/EG van de Raad (PB L 303 van 2.12.2000, b,z. 16); Richtnjn 2004/113/EG van de Raad (PB L 373 van 21.12.2004, b,z. 37); Richtnjn 2006/54/EG (PB L 204 van 26.7.2006, b,z. 23); Richtnjn 2010/41/EU (PB L 180 van 15.7.2010, biz.

1).

79 Richtnjn (EU) 2023/970 (PB L 132 van 17.5.2023, b,z. 21). B,j de ,n 2020 uitgevoerde evaluatie van de EU-

bepalingen inzake gelijke beloning werd geconcludeerd dat het recht op gelijke beloning van mannen en vrouwen voor gelijke of gelijkwaardige arbeid in de prakt ij k niet adequaat wordt toegepast en gehandhaafd en dat de beloningstransparantie in veel lidstaten te wensen overlaat (SWD(2020) 50 finai).

80 KA

IVIet name wanneer zij p r o ces b e v o eg d h e i d hebben, wat inhoudt dat zij het recht of de bevoegdheid hebben om een

zaak aanhangig te maken bij een gerecht of om te verschijnen voor een gerecht.

81 c

Jtrate gische procesvoering. het gebruik van procesvoeringsstrategieën om sociale, wette I ij k e of beleidsveranderingen teweeg te brengen. Wo rdt vaak toegepast door maatschappelijke organisaties en /of advocaten.

82 Aanbeveling 201 3/396/EU van de Commissie over g e m e e n s o h a p pe I ij k e beginselen voor meohanismen voor collectieve vorderingen tot staking en tot schadevergoeding in de lidstaten betreffende schendingen van aan het E U - re c h t o nt I e e n d e rechten (PB L 201 van 26.7.2013, blz. 60).

^Organisaties die voor eigen rekening in het algemeen belang handelen mogen a ctio popular! s_vord er ingen in st ellen zonder dat een specifiek slachtoffer wordt ondersteund of vertegenwoordigd. /Arrest van 10 juli 2008, Feryn, C-54/07,

ECLI:EU:C:2008:397, pUnt15.

M et b et rekking tot het Verslag van de Commissie over de toepassing van de richtlijn rassengelijkheid en de richtlijn gelijke behandeling in arbeid en beroep (COM(2021) 139 final) zijn er problemen opgetreden bij de toepassing van

de bepaling inzake sancties in gevallen van discriminatie. Ook in de "Studv to support the preparation of an EU

58.

initiative to address possible gaps in the legal protection again st discrimination on grounds of racial or ethnic origin


("Studie ter ondersteuning van de voorbereiding van een EU initiatief om mogelijke lacunes in de wette I i j k e bescherming tegen discriminatie op grond van ras of etnische afstamming aan te pakken") zijn mogelijke 'lacunes'

in verband met de toepassing van de eisen betreffendesancties vastgesteld. De Com missie zal een studie uitvoeren ter onder steuning van de lid st aten bij de verbetering van het toezicht op de toepassing van doeltreffende, evenredige en afschrikkende sancties.

13

59.

w 85


Voorstellen voor nieuwe wetgeving moeten de rol van organen voor gelijke behandeling -

60.

met name hun onafhankelijkheid, middelen en bevoegdheden - versterken, zodatzij discriminatie


doeltreffender kunnen bestrijden. Organen voor gelijke behandeling zijn van essentieel belang om slachtoffers van discriminatie bij te staan en ervoor te zorgen dat het EU "recht inzake non-discriminatie wordt uitgevoerd. Organen voor gelijke behandeling zouden worden gemachtigd om klachten over discriminatie te ontvangen, onderzoek te doen, slachtofferste adviseren, alternatieve geschillenbeslechting aan te bieden, adviezen of besluiten uit te brengen en in rechts zaken als deskundige op te treden namens of ter onder steuning van een of meer slachtoffers, of in eigen

86

61.

naam


De EU is ook partij bij het Verdrag van de Verenigde INati

es inzake de rechten van personen

met een handicap, waarin de verplichting is va st gelegd om te waarborgen dat personen met een

87

62.

handicap effectief toegang tot de rechter hebben op voet van gelijkheid met anderen , en heeft de


p 88

Du ropese toega n kelij k heidswet vastgesteld.

63.

n F 89


VJ e Luropese toegankelijkheidswet wordt aangevuld door de richtlijn webtoegankelijkheid , op grond waarvan websites en mobiele toepassingen van overheidsinstanties, waaronder rechterlijke instanties, toegankelijk moeten zijn voor personen met een handicap en ouderen.

Haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven schenden de grondrechten van slachtoffers op waardigheid en gelijkheid. Om bij te dragen aan de doeltreffende rechts bescherming van slachtoffers van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven, verplicht het kaderbesluit van de

p 90

rxaad betreffende de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat de lidstaten het publiekelijk aanzetten tot geweld of haat op grond van ras, huidskleur, godsdien st, afstamming, dan wel nationale ofetnische afkomststrafbaarte st ellen, en om bij de bestraffing van daders van

91 n

strafbare feiten naar behoren rekening te houden met racistische motieven . VJ e nationale autoriteiten moe te n door haat ingegeven misdrijven of uitlatingen onderzoeken, vervolgen en

85 CQM(2022) 688 final en CQM(2022) 689 fin

a I .

86

httpsl//www,consi I ju m ,europa,eu /m/p ress/press'rel ea s es/2 02 3/06/1 2/sta ndards~for~eq ua I itybod ies~cou nci l~agrees~ ts~positions/

Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap, artikel 13.

88 Richtlijn (EU) 2019/882 (PB L151 van 7.6.2019, mz. 70), waarin de in de hele EU geldende

toegankelijkheidsvereisten voor bepaalde producten en dien st en zijn uiteengezet. Deze verei ste n zijn in het voor st el tot wijziging van de richtlijn s I a c h to f f er r e c h te n opgenomen om te waarborgen dat de in gerechtelijke procedures te gebruiken elektronische communicatiemiddelen, alsook procedures, hulpdien ste n en bescherm ingsmaatregelen, toegankelijk zijn voor personen met een handicap. Voo rste I voor een richtlijn totwijziging van Kichtlijn 2012/29/EU, a rti k e I 26 ter.

89 Richtlijn (EU) 2016/2102.

90 Kaderbesluit 2008/913/JBZ van de Raad.

91 DeC om missie ziettoe op de omzetting en uitvoering van dit instrumentdoor de lid state n. Z_ij werkt ook samen met de nationale rechtshandhavings- en justitiële autoriteiten om haatmisdrijven of haatzaaiende uitlatingen beter te kunnen herkennen, onderzoeken en vervolgen en om slachtoffers beterte kunnen ondersteunen. De EU- groep op hoog niveau voorde bestrijding van racisme, vreemdelingenhaaten anderevormen van onverdraagzaamheid heeftrelevante richtsnoeren en normen on tw ikkeld in samenwerking met het Ag en ts chap van de Europese Unie voor opleiding op het gebied van rechtshandhaving lUepol), het OVSE-Bureau veer D emocratische In ste Hingen en (V ensenrechten (ODIHR) en het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (F RA).

14

veroordelen. Bovendien heeft de Commissie in 2021 voorgesteld om de in artikel 83, Md 1,

VWEU opgenomen vormen van "EU-criminaliteit" uit te breiden tot haatzaaiende uitlatingen

en haatmisdrijven. Bij de va stste Ming van het besluit door de Raad zou de Commissie de mogelijkheid hebben om wetgeving voorte stellen die op EU "niveau een krachtige strafrechtel ij ke reactie op haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven op andere gronden dan racisme en vreemdelingenhaat moet waarborgen.

2.7.

64.

ilieubescherming


n 93

65.

wp het gebied van milieubescherming is de toegang tot de rechter aanzienlijk versterkt door de


A 94

gewijzigde /~\a rhus"verordening , die milieuorganisaties en het publiek de mogelijkheid biedt om instellingen van de EU te verzoeken ervoor te zorgen dat hun beslissingen voldoen aan de milieuwetgeving van de EU9b. Mm euorganisaties hebben deze mogelijkheid reeds gebruikt door om een herziening in verband met gewasbeschermingsmiddelen, visser ij, taxonomie, nationale energie" en klimaatplannen, hernieuwbare energie en landbouwplannen in het kader van het

96

66.

gemeenschappelijk landbouwbeleid te verzoeken


De C ommissie heeft ook richtsnoeren inzake de toegang tot de rechter inzake

67.

97 98


milieuaangelegenheden en e"Justice"informatiebladen over de toepasselijke regels in elke

99

68.

lids ta at bekendgemaakt en in kaart gebracht hoe de rechts bescherming wordt verstrekt in de


92 COM(2021) 777 rmai.

^ Naar aanleiding van de bevindingen van h et Comité van toezicht op de naleving van h et Verdrag van Aar h u s in de zaak ACCC/C/2008/32 te g e n de EU werd hettoepassingsgebied van de /Aarhus_verordening verruimd en afgestemd op het Verdrag en artikel 9 daarvan. Het comité was van oordeel dat de EU niet voldeed aan artikel 9, leden 3 en 4, met b et rekking tot toegang tot de rechter voor het publiek aangezien noch in de Aar hus_verordening, noch in de rechtspraak van het HvJ-EU de verpM chtingen die voortvloeien uit die leden werden uitgevoerd of nagekomen.

Ver o r d e n i n g (EU) 2021/1767. L 2022 werd de e erste speciale rapporteur voor milieuactivi ste n aangesteld om personen te beschermen die geconfronteerd worden met b estr a f f ing, vervolging of intimidatie, of die bloot st aan aan de onmiddellijke dreiging daarvan, omdat z ij hun rechten krachtens h et Verdrag willen uitoefenen.

Dit kan geschieden door een verzoek tot interne herziening in te dienen bij de instelling of het orgaan van de EU die of dat een admini strati eve handeling heeft g este ld of, in h et geval van een vermeende ad mini str at i eve nalatigheid, ZO H handeling had moe te n st ellen, op grond van het feit dat een dergel ij k handelen of nalaten een schending inhoudt van het milieurecht. De indieners die het verzoek tot interne herziening op grond van artikel 10 van de Aar h u s-verordening hebben ingediend, kunnen een procedure voor het Hof van Justitie beginnen zodra de beslissing van de i n ste Ming van de Unie inzake de interne herziening aan hen is bekendgemaakt.

Ver o r d e n ing (EU) 2021/2116 (PB L 435 van 6.12.2021, b,z. 187), artikel 59, ,,d 7, schrijft voor dat de lid st aten een

klach te n mechanisme voor de programmeringsperiode 2023-2027 op zetten en de doeltreffende behandeling van klach te n binnen het toepassingsgebied van de nationale strategische plannen voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid waarborgen.

69.

VI ededeling van de Commissie inzake de verbetering van de toegang tot de rechter inzake milieuaangelegenheden


in de EU en haar lid state n (COM(2020) 643 nnai).

h tt p s . / / e "Just ice. europa, eu /300/NL/ a cc ess_to_i u sti ce_i n_e nviron mental_m atte rs?i n it —tr u e

70.

In de mededeling over de evaluatie van de uitvoering van het milieubeleid 2022, H et tij keren door naleving van de


m ilieuwetgeving. (COM(2022) 438 nnai) werd vastgestdd dat"[i]ii de meeste lidstaten [...] echter nog steeds ruimte

[is] voor verbeteringen watbetreftdetoegang van het publiek tot de rechter om beslui te n, handelingen of nalatigheden aan te vechten, met name op het gebied van de planning in verband met wcttCI", HcttllUT Cll/of luchtkwaliteit. .

15

71.

w A 100


wetgeving van de verschillende lidstaten ter uitvoering van het Verdrag van AA a r h u s

w 101

Voo rts is in een voor st el voor een richtlijn milieucriminaliteit voorzien in bijstand en steun voor mensen die milieucriminaliteit melden. De voorstellen voor een richtlijn industriële

72.

102 103


emissies , een richtlijn betreffende luchtkwaliteit en een richtlijn betreffende

104

afval st o ff en zouden toegang bieden tot schadevergoedingen voor gezondheidsproblemen die zijn veroorzaakt door inbreuken op de relevante bepalingen. De voor st ellen inzake luchtkwaliteit,

73.

105 106 107


afval st o ff en, bodemmonitoring , natuurherstel en de richtlijn groene claims zouden

eveneens het recht op doeltreffende rechts middelen versterken door te voorzien in het recht op

ril 108

verhaal voor de rechter bij inbreuken op de relevante bepalingen van het LU"recht

74.

2.8. Consumentenrechten en mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting


r 109

den mechanisme voor collectief verhaal stelt aangewezen consumentenorganisaties en

overheidsinstanties in staat om namens groepen van consumenten representatieve vorderingen in te stellen bij de nationale rechtbanken, waaronder grensoverschrijdende vorderingen die meerdere lidstaten betreffen. Deze collectieve vorderingen kunnen erop gericht zijn illegale prakt ij ken een halt toe te roepen en een schadeloos stelling te eisen, zoals schadevergoeding, vervanging of reparatie. Een online~tool bevordert voo rts de samenwerking tussen lidstaten, rechters en vertegenwoordigers van de consumentenbelangen bij het afdwingen van de consumentenrechten

h ttp s ,//e nvironment.ee. europa. eu/law~and~governance/environmental~implementation~review nlloverview, De

verordening betreffende ontbossingsvrije producten (Verordening (EU) 2023/1115, PB L 150 van 9.6.2023) bevat

aanvullende bepalingen inzake de toegang tot de rechter.

75.

Voor st el voor een richtlijn inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht en tot vervanging


van Richtlijn 2008/99/EG van 15.12.2021 (COM(2021) 851 r,„ai),

102 Richtlijn 2010/75/EG (PB L 334 van 17.12.2010, biz. 17). Z,e veer het herziene kader COM(2022) 156 f,na,/3.

103 w r / \

Voorstel voor een richtlijn betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa ^herschikking^

(COM(2022) 542 nna,).

104 Voorstel voor een richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater van 26.10.2022 ( herschikking)

(COM(2022) 541 nna,).

105 Voorstel voor een richtlijn inzake bodem monitoring en -veerkracht van 5.7.2023 (ri chtlijn bodemmonitoring)

(COM(2023) 416 finai).

106 Yoorste| voor een verordening betreffende natuurherstel van 22.6.2022 (COM (2022) 304 final).

76.

Voor st el voor een richtlijn betreffende de sta ving en h et communiceren van uitdrukkelijke milieuclaims (richtlijn


groene claim s) (COM(2023) 166 nnai).

108 Qp |3asjs van de gezamenlijke uitlegging van het Verdrag van Aarhus en artikel 47 van het Handvest heeft het Hof van Justitie in een recentarrestbevestigd dateen vereniging voor milieubescherming die overeenkom stig het nationale recht procesbevoegdheid h e ef t, bij een nationale rechterlijke instantie moet kunnen opkomen te gen een bestuursbesluit waarbij een EG "typegoedkeuring wordt verleend of gewijzigd die mogelijkerwijs in strijd is met artikel 5, ,,d 2, van Ver o rd e n i n g (EG) nr. 715/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 20jun, 2007 betreffende de typegoedkeuring van motorvoertuigen met betrekking tot emissies van lichte personen- en bedrijfsvoertuigen (Euro 5 en Euro 6) en de toegang tot reparatie- en onderhoudsinformatie. Arrest van 8 november 2022, De utsche Umwelthilfe

(Reception des véhicules a moteur), C-873/19,EU:C:2022:857.

109 Richtlijn (EU) 2020/1828 van 25 november 2020 (PB L 409 van 4.12.2020, b,z,1), https.//com m ission.europa.eu/la w/ law~top ic/consu m er-protection~la w/r e p resentative-actions-directive nl Oo k

Richtnjn (EU) 2019/2161 (PB L 328 van 18.12.2019, b,z.

7). Richtlijn 2013/11/EG (PB L 165 van 18.6.2013, blz. 63).

16

77.

pi 111o n 111


in de l_ U . U e richtlijn oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten schrijft eveneens voor dat consumenten doeltreffende rechts middelen moe te n krijgen tegen het gebruik van onrechtmatige contractvoorwaarden door handelaren.

78.

Buitengerechtelijke oplossingen voor consumenten zullen ook sneller en gemakkei ij ker worden gemaakt door het recente voorstel tot wijziging van de richtlijn alternatieve


112

geschillenbeslechting , dat de beschikbaarheid van gepersonaliseerde onder steuning voor consumenten moet verbeteren, in hetb ij zonder voor kw ets bare consumenten. Contactpunten in de lidstaten kunnen de com municatie tussen consumenten en handelaren vergemakkelijken, helpen bij het proces voor alternatieve geschillenbeslechting en informatie ver st rekken over consumentenrechten en verhaal m ogel ij kheden,

Daarnaast verstrekt Solvit, een EU " n etw erk voor probleemoplossing voor ondernemingen en consumenten, een alternatieve benadering voor geschillenbeslechting waarbij het niet nodig is om

113 n

79.

een advocaat in te schakelen of naar de rechterte stappen . wp het gebied van vervoer moet het


i n i ti ati ef "Betere bescherming van passagiers en hun rechten" de informatieverst rekking aan

80.

reizigers over hun rechten verbeteren, de klachtenafhandeling doeltreffender maken, de handhaving van de passagiersrechten verbeteren en de passagiersrechten uitbreiden naar


V14

multi modale reizen ^waarbij een passagiert ij dens één reis meerdere vervoerswijzen gebruikt^

2.9. Ve rordening inzake online-inhoud en gegevensbescherming

De voo rt durende o n tw ikkelingen op het gebied van digitalisering onderstrepen hoe belangrijk het is een doeltreffende rechts bescherming te waarborgen in verband met onl i ne_acti viteiten, Wat

115

online_inhoudsmoderatie betreft is in de wet inzake digitale dien st en voorzien in

^ ^ https.Z/representati ve'actions'co I laboration .ec.europa.eu/.

111 Richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten

(PB 1993, L 95, b,z. 29). H et voor st el voor een richtlijn b etref f e nde consum enten kredi et, COM(2021) 347 final, m o et

ervoor zorgen dat consumenten bij het aanvragen van, het aangaan van of het beschikken over een kredi et overeen komst niet worden gediscrimineerd.

Voo rste I vooreen richtlijn van het Europees Parlementen de Raad totwijziging van Richtlijn 2013/1 1/EU, en van de Richtlijnen (EU) 2015/2302, (EU) 2019/2161 en (EU) 2020/1828, COM(2023) 649 t,nal. Volgens het Consumentenscorebord 2023 heefteen kwartvan de consumenten een probleem gehad waarvoor z ij een klacht hadden kunnen indienen, maar deed een derde van hen dat niet omdat de procedures te lang aanslepen, het om beperk te bedragen ging of zij weinig vertrouwen hadden in een bevredigende oplossing van het probleem.

^ ^ Wer kdocument van de dien ste n van de Commissie - Solvit, al 20 jaar een helpende hand op de eengemaakte

markt (SWD(2022) 325 tma,). De nationale Jolvifcentra zijn bij ui tste k geschikt om kwesties in verband met de naleving van het Handvestte behandelen. Om hen daarbij te helpen, is de Commissie voornemens So I v ifcentra in 2024 a angepaste opleidingen te verstrekken inzake het rjandvest.

https.//ec.europa.eu/info/la w/b etter ~ re g u lation/have~your~say/in itiativ es/1 3290~Travel~b etter" protection ~f o r ~ passengers~and~their~rights.

Ver o r d e n i n g (EU) 2022/2065 tot wijziging van Kichtlijn 2000/31/EG (d, g i ta I ed i e n ste nverorden ing ) (PB L 277 van 27.10.2022, b,z.

1). I n de effect beoordeling werden het waarborgen van eerlijke governance en het mondiger maken van gebruikers opdat zij hun rechten kunnen uitoefenen genoemd als de belangrijkste effecten van de wet inzake digitale dien ste n. Elk van de drie regelgevingsopties omv atte een verhaalmechanisme in twee sta p p e n . een verplichting voor de aanbieders van dien st en om de mogelijkheid te bieden klachten in te dienen en te verwerken en de beschikbaarheid van buitengerechtelijke geschillenbeslechting, waarvan werd verwacht dat dit geëscaleerde

17

verhaalmogelijkheden voor afnemers van onlinetussenhandelsdiensten. De wet inzake digi ta Ie

diensten bevat een mechanisme voor 'melding en actie' dat gebruikers in staat stelt illegale inhoud

te signaleren en te verzoeken om deze offline te halen. De wet schrijft voor dat o n I i n e p I atf o r m e n een intern klachtenafhandelingssysteem opzetten waarmee gebruikers elektronisch en gratis

81.

klachten kunnen indienen, alsmede een mechanisme voor buitengerechtelijke


82.

116 w


geschillenbeslechting . Voo rts is voorzien in een recht om klacht in te dienen tegen aanbieders van dien st en in de lid staat waar de afnemer van de dienst zich bevindt of gevestigd is. Gebruikers kunnen een orgaan, organisatie of een vereniging machtigen dit recht namens hen uit te oefenen. Gebruikers kunnen aanbieders van tussenhandeldiensten verzoeken om schadevergoeding voor alle schade of verliezen geleden als gevolg van een schending door die aanbieders van de verplichtingen uit hoofde van de wet inzake digitale dien st en. De richtlijn elektronische

117

handel bevat procedurele waarborgen voor de buitengerechtelijke beslechting van geschillen en rechts middelen metbetrekkingtotdiensten van de informatiemaatschappij.

n 118

VJ e verordening inzake terroristische online-inhoud schrijft voor dat aanbieders van

hostingdiensten aanbieders van inhoud op de hoogte moeten brengen wanneer hun inhoud wordt verwijderd of hun toegang wordt geblokkeerd na een verwijderingsbevel van een nationale bevoegde autoriteit. A a nbieders van hostingdiensten moeten voorzien in doeltreffende klachten mechanismen voor gebruikers wier inhoud is verwijderd of wier toegang is geblokkeerd in de EU.

De algemene verordening gegevensbescherming (AVG)11^ geeft betrokkenen het recht om bij de nationale toezichthoudende autoriteit of bij een bevoegde rechtbank een klacht in te dienen tegen een verwerkingsvera n tw oordel ij ke ofverwerker indien zij denken dat hun persoonsgegevens zijn verwerkt in strijd met de AVG. B etrokkenen kunnen ook een orgaan, organisatie of vereniging

problemen zou opvangen en sneller en met gebruik van minder middelen zou oplossen dan bij een gerechtelijke procedure het geval zou zijn. Gebruikers zouden alt ij d beroep moeten kunnen aantekenen bij de rechter, overeen komstig het nationale recht. Ve rb et erde transparantiebepalingen, die gebruikers bewust moe te n maken van het beleid datwordttoegepastop geho ste inhoud, goederen of dien st en, en het v erstr e kken van informatie aan gebruikers inzake eventuele corrigerende maatregelen die Jegens hen worden g etr o f f e n, werden eveneens beschouwd als essentiële elementen van een doeltreffende voorziening in rechte. A Me beleidsopties bevatten ook sancties voor aanbieders van dien st en die systematisch nalaten verhaalmogelijkheden aan te bieden. M eer toezichtbevoegdheden voor autoritei te n ten aanzien van b ij zonder grote onlineplatformen, waar de rechten van gebruikers het zwaar st kunnen worden getroffen, werden geacht het recht van gebruikers op een doeltreffende voorziening in rechte verder te onder steunen.

Zie de paper inzake het mechanisme voor buitengerechtelijke geschillenbeslechting van de wet inzake digi ta Ie

dien ste n. In de zogeheten 'platform 'to'busi nessverorden ing (P2B verordening)" was reeds voorzien in

83.

verhaalmogelijkheden voor zakelijke gebruikers van aanbieders van onlinedien ste n. Verordening (EU) 2019/1150


(PB L 186 van 11.7.2019, b,z. 57).

117 Richtlijn 2000/31/EG, a rt i k e I e n 17 en 18.

118 Verordening (EU) 2021/784 (PB L 172 van 17.5.2021, biz. 79).

Ver o r d e n ing (EU) 2016/679 tot intrekking van Kichtlijn 95/46/EG (PB L 1 19 van 4.5.2016, blz.

1). Klachten kunnen worden ingediend bij een onafhankelijke nationale toezichthoudende autoriteit of bij een rechtbank. Klachten kunnen ook namens de betrokkene worden ingediend door een orgaan, organisatie of vereniging zonder w i n sto ogmerk, hetzij op verzoek van de betrokkene, hetzij op basis van het nationale recht. Indien b et rokkenen materiële of immateriële schade I ij den, hebben zij het recht een vergoeding te ontvangen van de v er we r k i n g s v er a n two o r d e I ij k e of de verwerker.

18

zonder win st oogmerk opdragen om namens hen een klacht in te dienen, en zij hebben het recht op vergoeding van materiële of immateriële schade veroorzaakt door een schending. De AVG verleent nationale toezichthoudende autoriteiten verregaande bevoegdheden om inbreuken te onderzoeken en corrigerende maatregelen te nemen, onder meer door administratieve geldboeten op te leggen.

Onverminderd de bevoegdheden van deze toezichthoudende autoriteiten en voort bouwend op de rechten die worden gewaarborgd in het kader van de AVG, is in het voorstel voor een Europese rxuimtevan gezond heidsgegevens voorzien in het recht een klacht in te dienen bij autoriteiten voor digitale gezondheid, overheidsinstanties die moeten worden opgezet door de lidstaten.

84.

2.10. Asie, en migratie


Het EU "recht inzake asiel en migratie bevat een reeks waarborgen om de rechts bescherming te verzekeren van diegenen die in de EU aankomen om er asiel ofhetrechtvan verbl ijf aan te vragen. Binnen het kader van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel voorzien richtlijnen en verordeningen in de mogelijkheid voor asielzoekers om beslissingen van administratieve instanties aan te vechten.

85.

I 121


In het kader van de richtlijn asielprocedure hebben asielzoekers die beroep in st ellen tegen de afwijzing van hun aanvraag algemeen het recht op het grondgebied van de lidstaatte verbl ij ven in afwachting van het resultaat van het beroep, of tot een rechtbank of hof zich heeft uitgesproken. De lid sta te n moe te n het recht van verzoekers waarborgen op een doeltreffende voorziening in rechte tegen beslissingen die inzake hun verzoek om internationale bescherming zijn gegeven, alsooktegen weigeringen om hetonderzoek van een stopgezetverzoek opnieuwte openen en te gen beslissingen tot intrekking van internationale bescherming. Daarnaast geldt dat verzoekers die voor subsidiaire bescherming in aanmerking komen, beroep kunnen in st ellen tegen de beslissing waarbij hun verzoek ongegrond wordt verklaard met betrekking tot de vluchtelingenstatus. Tot slot moeten voor appellanten de procedurele waarborgen worden gegarandeerd, die gelijkwaardig zijn aan de procedurele waarborgen die van toepassing zijn tijdens de behandeling in eerste aanleg, zoals kosteloze rechtsbijstand en vertegenwoordiging aangeboden door personen die daartoe

i n mi 122

krachtens het nationale recht bevoegd zijn. In de Uu b I i n I I rverordening krijgen verzoekers voor wie een overdrachts besluit is vastgesteld de mogelijkheid van beroep of bezwaar, waarbij diverse procedurele waarborgen moeten worden gegarandeerd, waaronder het recht op het grondgebied te blijven van de lidstaat waar de verzoeker zich bevindt, opschorting van de overdracht in afwachting van de uitkomst van het beroep of het bezwaar en toegang tot kosteloze rechts- en taalkundige bijstand gedurende de beroeps- of bezwaarprocedure.

A Me richtlijnen inzake legale migratie vereisen van de lid sta te n, die weliswaar een wezenlijke beoordelingsruimte behouden, dat zij verzekeren dat beslissingen tot af w ij zing van een verzoek,

86.

Voor st el voor een verordening betreffende de Europese ruimte voor gezondheidsgegevens van 3.5.2022


(COM(2022) 197 nna,).

121 Richtnjn 2013/32/EU (PB L 180 van 29.6.2013, b,z. 60).

122 Verordening (EU) 604/2013 (PB L 1 80 van 29.6.2013, b,z. 31).

19

intrekking van een autorisatie of afwijzing van de verlenging van een autorisatiejuridisch kunnen

87.

123 D


worden b etw ist of dat er beroep te gen kan worden ingesteld . Dovendien biedt de terug keerrichtlijn niet" EU "onderdanen die niet gerechtigd zijn in een lids ta at te verblijven de mogelijkheid om bij een bevoegde rechterlijke instantie of administratieve autoriteit, of bij een instantie met onpartijdige en onafhankelijke leden beroep in te stellen tegen de beslissing inzake

124 I p r

hunterugkeer . In de context van het Luropees geïntegreerd grensbeheer heeft de Vvom missie

ook aanbevolen dat "[d]e lidstaten [...] in verband met grensbeheer en terugkeer een nationaal toezichtmechanisme voor grondrechten ontwikkelen en operationeel houden", dat "toezicht [moet] houden op of [moet bijdragen] tot bestaande verhaalmechanismen", zoals mechan

incidentenmelding of klachten

smen voor

125

Wat de indienstneming van niet" EU "onderdanen be treft, wordt niet" EU "onderdanen die niet

126

gerechtigd zijn in een lidstaat te verblijven in de richtlijn werkgeverssancties het recht

geboden onbetaald loon in te vorderen en klachten in te dienen tegen werkgevers in geval van

127 n 128 pi I

uitbuiting . VJ e richtlijn seizoenarbeiders bevat bepalingen om seizoenarbeiders uit n i et" l_ U "

landen in staattestellen klachten in te dienen tegen hun werkgevers. In hetvoorstel tot herziening

129

van de richtlijn betreffende een gecombineerde vergunning is een voorstel opgenomen om dit recht uit te breiden naar alle niet" EU "werkne m ers. De C ommissie heeft ook de blauwekaartrichtlij n herzien om de lidstaten te verplichten te voorzien in een doeltreffende voorziening in rechte vooralle negatieve beslissingen inzake verbl ij f en werkvergunningen dieten

130

aanzien van hooggeschoolde werknemers worden gegeven

123 Zie: Richtlijn 2003/86/EG van de Raad (PB L 251 van 3.10.2003): en Richtlijn (EU) 2016/801 (PB L 132 van 21.5.2016).

124 Richtnjn 2008/115/EG, artikel 13 (PB L 348 van 24.12.2008, b,z. 98).

88.

Commissie aan het Europees Parlementen de Raad totv astste Ming van het meerjarig str ate g i sc h




89.

lededeling van de


beleid inzake Europees geïntegreerd grensbeheer, COM(2023) 146 nnai. "Component 13, punt 3".

Daarnaast zijn alle grondrechtenmonitors van Frontex overeenkom stig de verordening b etr ef f e nde de Europese grens-en kust wacht (2019/1896) aangeworven, waardoor zij in het totaal met 46 zijn (de verordening betreffende de Europese grens- en kustwacht vereist 40 monitors). De verordening betreffende de Europese grens- en kust wacht biedt monitors dezelfde toegang tot alle Frontex "operaties als alle andere ingez ette Frontex - m edewerkers.

126 Richtnjn 2009/52/EG (PB L 168 van 30.6.2009, b,z. 24).

Mededeling van de Uom missie over de toepassing van Kichtlijn 2009/52/EG van 18jun, 2009 tot vaststelling van minimumnormen inzake sancties en maatregelen te gen werkgevers van illegaal verbl ij vende onderdanen van derde

landen (COM(2021) 592 nna,). Z,e ook FRA, 2021, P rotecting migrants in an irregular situation from labour

exploitation — Role ofthe Employers Sanctions Directive. Samen met het FRA ontwikkelt de Oom m issie een handboek voor arbeidsinspecteurs over de beschermende elementen van de richtlijn.

128 Richtlijn 2014/36/EC van 26 februari 2014 betreffende de voorwaarden voor toegang en verblijf van onderdanen

van derde landen met het oog op tewerkstelling als seizoenarbeider (PB L 94 van 28.3.2014, b,z. 375). De C o m m i ss i e

heeft ook een studie gelanceerd om lacunes en te kort komingen in de bescherming van seizoenarbeiders uit derde landen in de EU te identificeren.

Voor st el voor een richtlijn betreffende één enkele aanvraagprocedure voor een gecombineerde vergunning voor onderdanen van derde landen om te verblijven en te werken op het grondgebied van een lidstaat, alsmede inzake een gemeenschappelijk pakket rechten voor werknemers uit derde landen die legaal in een lid sta at verbl ij ven

(

herschikking


) (COM(2022) 655 nnai).

130 Richtnjn (EU) 2021/1883, art,ke, 11, nd 3 (PB L 382 van 28.10.2021, b,z.

1).

20

D

IVIaatregelen van de lid st aten om te voorzien in doeltreffende rechtsbescherming e lid sta te n hebben de plicht te verzekeren dat de grondrechten in de prakt ij k ten voordele van

iedereen worden toegepast door de verschillende actoren in de handhavingsketen van het Handvest . Overeenkomstig artikel 19 VEU z ijn zij belast met het bieden van doeltreffende rechtsbescherming op hun grondgebied, zij het via het rechtsstelsel, zij het via n i et" g e r e c h te I ij k e i n sta n ti es. A Me lidstaten die hebben deelgenomen aan de raadplegingen ter voorbereiding van dit verslag vermeldden dat er diverse gerechtelijke en buitengerechtelijke rechts middelen beschikbaar waren. Dit hoofd st uk gee ft een overzicht van de recente o n tw ikkelingen die door diverse lidstaten werden genoemd.

3.1. T oegang tot de rechter vergemakkelijken door digitalisering

Verse hillende lidstaten beschouwen e_Justitie_oplossingen als een cruciaal element om de toegang tot de rechter te verbeteren. Deze oplossingen s te Men gebruikers in staat hun rechten sneller en

132 n

gemakkei ij ker uit te oefenen . Uigitale dien st en voorjustitie zijn modern en maken een betere

toegankelijkheid en zelfs personalisering van diensten voorjustitie mogelijk, alsook een continue

133

dienstverlening tijdens crises

90.

w 134


Veel lidstaten leveren inspanningen om de digitale toegankelijkheid vanjustitieteverbeteren Zo werd de digitalisering van hetjustitiële stelsel in Roemenië versneld tijdens de COVI D" 1 9"

91.

135 c


pandemie . Jlowa kije financiert maatregelen om de digitalisering vanjustitiete bevorderen in het kader van de herstel" en veerkrachtfaciliteit, die het land voorbereidt op de toetreding tot het

r 136

evvOdex"systeem

Een gebrek aan digitale vaardigheden, problemen in verband met de interoperabiliteit van IT"

Strategie voor het Handvest, blz. 19. 132Z,eSc orebord voorjustitie 2023, biz. 31-37.

133 Bijdrage van Slovenië, blz. 6-7 en bijdrage van Litouwen, blz. 7-8; By drage van de Raad van Europa.

Verslag over de rechtsstaat 2023, biz. 9-10, waarin wordt opgemerkt dat de initiatieven om de digitalisering te verbeteren zijn voo rtg ezet en de lid st aten in dit verband verdere sta ppen nemen. De digitalisering van hetjustitieel stelsel is over het algemeen nog steeds vergevorderd in E stl and, Duitsland, Letland, Polen, Spanje, Slowakije, L i to uwen, I longarije en Oo ste n r i j k . A a n Frankrijk, Italië en Nederland zijn aanbevelingen gedaan om de digitalisering van justitie te verb et eren door meer inspanningen te leveren. In het kader van de lopende inspanningen wordt in de b ij drage aan de raadpleging van Luxem burg, blz. 5, verwezen naar bepaalde informatie die digitaal wordt v er str e kt en naar een mechanisme voor papierlozejustitie dat na een proefproject voor urgentieprocedures in werking treedt. In de b ij drage van Frankrijk, blz. 6~ 7, wordt verwezen naar h et ver st erken van n etwer ken, het verbeteren van bedrijfssoftware en het aanwerven van informatici. In de b ij drage van Griekenland, blz. 10-12, wordt verwezen naar het onder steunen van de digitale regi strati e van rechts zaken in ee rste aanleg en voor de beroepshoven van Ath ene, Piraeus en I hessaloniki. /_ i e ook de bijdrage van Ixroatië, blz. 7-8. Bij drage van Finland, blz. 5-6. Bij drage van Polen, blz. 1 7"1 8. Bijdrage van Hongarije, blz. 10-12. B ijdrage van Letland, blz. 6-7.

135 Bijdrage van Roemenië, blz. 10. Zie ook de b ij drage van de Raad van Europa, waarin wordt verwezen naar de situatie in het algemeen.

^ ^ E) ij drage van Slowakije, blz. 4, waarin wordt verwezen naar het eCodex_systeem, waarmee Europese onderzoeksbevelen kunnen worden verzonden, verzoeken om justitiële bijstand kunnen worden ingediend en elektronisch bewijsmateriaal kan worden gedeeld.

21

137

systemen en de digitale veiligheid worden in dit verband als belangrijkste uitdagingen genoemd Zweden is ook van mening dat bepaalde aspecten van de digitalisering, zoals videohoorzittingen,

138

92.

mogelijk niet in alle zaken passend zijn


Uit de raadplegingen blijkt ook dat er diverse functies worden opgezet in het kader van de

139 I n

initiatieven voor e~J u st i t i e . In Uu itsla n d zijn advocaten, autoriteiten en overheidsinstanties

93.

verplicht documenten via een onlinetool te verzenden. A Me anderen kunnen vr ij willig


140 I r

94.

gebruikmaken van elektronisch rechts verkeer . In I rankrijk helpt een mobiele applicatie het


95.

141 c


publiek om rechtbanken, advocaten en notarissen te vinden . Oommige respondenten van de enquête van het platform voor de grondrechten gaven echter aan dat digitale hulpmiddelen soms complex en gedeeltelijk ontoegankelijk zijn, b ij voorbeeld door de hogere kosten voor advocaten en cliënten, systeemstoringen of omdat zij alleen beschikbaar zijn voor erkende

142

96.

J u r i ste n


97.

3.2. P r o c e d u


r e I e r e c h te n

Zoals is opgemerkt in hoofdstuk 2, is de beschikbaarheid van voldoende informatie over gerechtelijke en buitengerechtelijke rechtsm id delen en hoe deze kunnen worden aangewend van cruciaal belang om de toegang tot de rechter van eenieder te vergemakkelijken. Wat de informatieverstrekking aan het publiek met betrekking tot hetjustitiële stelsel en de beschikbare rechtsmiddelen betreft, verwijzen alle lidstaten naar informatie op een specifieke officiële website

143 I I

98.

van de gerechtelijke administratie of van een relevant ministerie . In Luxemburg wordt de


Wat de uitdagingen betreft, wordt in de bijdrage van Roemenië, blz. 10, verwezen naar het feit dat er vier versies

van het elektronische dossier van de rechtbanken gel ij kt ij dig beschikbaar zijn en dat moet worden gezorgd voor

compatibiliteit, cyberbeveiliging en modernisering van de IT"infrastructuur op het lokale niveau, in de bijdrage van

99.

Spanje, blz. 1,5, wordt erop gewezen dat voor voldoende digitale vaardigheden moet worden gezorgd. In h et Verslag


over de rechtsstaat 2023, biz. 9, sta at vermeld dat het belangrijk is om ervoor te zorgen dat digi ta Ie hulpmiddelen

doeltreffend kunnen worden gebruikt in de praktijk, onder meer door middel van voldoende opleiding.

^ ^ Bijdrage van Zweden, blz. 6~7. 139 ni

Naast informatiever st rekking gaat het om het online indienen van aangi f te n bij de politie en verzoeken bij de rechtbank, het beheer van digitale dossiers om gerechtelijke st ukken te bek ij ken en te downloaden en documenten en terechtzittingen in de vorm van videoconferentie en audiovisuele opnames van procedures in te dienen. Zo wordt in de bijdrage van België, blz. 6, 20, verwezen naar het digitaal indienen van documenten, online gerechtelijke dossiers, onlineoplossingen voor de administratie voor kwetsbare personen en het vinden van een erkende vertaler, tolk of deskundige. In de toekom st zou het ook mogelijk moe te n worden om gerechtelijke procedures digitaal in te ste Men, verzoeken in te dienen, online te communiceren met de rechtbanken en vonnissen digitaal te raadplegen.

^ ^ Bijdrage van Duitsland, blz. 8.

141 p r 7 Dijdragevan r ran k rij k, blz. / .

142 Onlineraadpleging via het platform voor de grondrechten, vraag 3] W orden in uw lid sta at digi ta Ie hulpmiddelen gebruikt om detoegang tot de rechterte bevorderen via gerechtelijke en buitengerechtelijke rechtsm iddelen? Zie ook het Verslag over de rechtsstaat 2023, biz. 9-10, waar wordt vermeld dat het gebruik van het elektronische communicatiesysteem in Kroatië verder is uitgebreid en de mee ste r este r e n de rechtbanken werden geïntegreerd in een uniform sy ste e m . D esa I n i ette min zijn er nog ste ed s aanzienlijke problemen op het gebied van efficiëntie en kwaliteit. In Italië is de digitalisering van het civiele rechtssysteem aanzienlijk gevorderd, terwijl de gewijzigde procedureregels die digitalisering in het strafrechtsysteem mogelijk maken, nog volledig moe te n worden uitgevoerd.

Bijdrage van Slowakije, blz. 4, waarin wordt verwezen naar een specifieke website van het Hooggerechtshof, bijdragevan Bulgarije, blz. 19, waarin wordtverwezen naar een e ~J u st it i e p o rta al met gratis, rech tstr e e kse, permanente elektronische toegang, bijdrage van Spanje, blz. 1, 5, waarin wordt verwezen naar online verstrekte informatie over het gerechtel ij ke apparaat en de gerechtelijke en buitengerechtel ij kerechts middelen, bijdragevan Uoste n r i J k , blz. 14-

15.

22

informatie over rechtsbijstand, gerechtskosten, procedurele rechten en bekendgemaakte vonnissen b ij voorbeeld online beschikbaar gemaakt, samen met contactformulieren of e~ mailadressen voor

144

vragen van het publiek

Uit de a n tw oorden op de enquête van het platform voor de grondrechten blijkt dat informatie

hoofdzakelijk wordt verschaft aan de pa rt ij en in str af z aken (59 van de 115 respondenten) en in

administratieve procedures (45) maar veel minder aan pa rt ij en in burgerlijke procedures (36) of

/nj\145

aan mensen die toegang proberen te kr ij gen tot buitengerechtel ij kerechts middelen \0 \ )

Toegang tot vertolking en vertaling is ook van essentieel belang om belemmeringen bij de toegang tot de rechter te vermijden voor personen die de officiële taal van het betrokken land onvoldoende beheersen. Verse hillende lidstaten die aan de raadplegingen deelnamen ver st rekken

146

gratis vertolking en vertaling voor verdachten en beklaagden in strafzaken

De d

raagwijdte van dat recht varieert echter van lidstaat tot lidstaat. Dehalve in strafzaken is in

sommige lidstaten ook vertolking en vertaling van relevante gerechtelijke st ukken beschikbaar in

100.

147 c


burgerlijke zaken, of voor burgerlijke pa rt ij en in strafprocedures . Oommige lidstaten stellen ook

148

vertolking en vertaling ter beschikking van slachtoffers van misdrijven en voor administratieve

149 I 150

procedures . In dat verband verwijzen sommige lidstaten naar immigratiezaken of n iet"

begeleide minderjarigen en hun voogden . In Kroatië heeft de Ombudsvrouw aanbevolen om vertolking en vertaling in verschillende talen beschikbaar te st ellen in zaken metbetrekkingtotde

152

rechten van werknemers of tot internationale bescherming

In burgerlijke zaken vereisen de lid sta te n gewoonlijk dat niet_m oedertaalsprekers de kosten van vertolking en vertaling zelf dragen. Naargelang van de financiële situatie kunnen die kosten gedekt

144Bijdragevan Luxemburg, blz. 5. In het Verslag over de rechtsstaat 2023, (blz. 10) heeft de Oom missie Luxemburg evenwel een aanbeveling gedaan in verband met de hervorming die tot doel heeft rechtsbij sta nd toegankelijker te maken.

145 Onlmeraadplegmg via het platform voor de grondrechten, vraag 2'. "Wordt ill UW lidstaat, imT UW eiYaring, in

101.

de prakt ij k in f o rmatie verschaft over de beschikbare rechts middelen en de stappen die moe te n worden ondernomen


tijdens een gerechtelijke procedure/bij het gebruik van buitengerechtelijke rechtsmiddelen?"

146 Bijdrage van Oostenrijk, blz. 16; bijdrage van België, blz. 28j bijdrage van Kroatië, blz. 1 \ bijdrage van Finland, biz. 6-7; bijdrage van Frankrijk, blz. 8, bijdrage van Duitsland, blz. 9, bijdrage van Griekenland, blz. 12-14; bijdrage van I longarije, blz. 12; bijdrage van Ierland, blz. 2, bijdrage van Letland, blz. 7, bijdrage van Li to uwen, biz. 8-9; bijdrage van Luxemburg, blz. 5j bijdrage van Nederland, blz.3j bijdrage van Polen, blz. 1 Q] bijdrage van het contactpunt van Portugal, blz. D, bijdrage van Koemenië, blz.

11;

bijdrage van /.weden, blz./, bijdrage van Slowakije, blz. 4-5; bijdrage van Slovenië, blz. 7. To ch lopen er momenteel inbreukprocedures te gen vier lid st aten wegens een onjuiste omzetting van Kichtlijn 2010/64/EU.

147 Bijdrage van Griekenland, blz. 12-14. Bij drage van Frankrijk, blz. 3-4. Bm drage van België, blz. 28. Bijdrage aan de raadpleging van Finland, blz. 6-7.

B ij drage van Frankrijk, blz. 3~4, waarin wordt verwezen naar het recht van een slachtoffer dat geen Frans begrijpt om over een to Ik te kunnen beschikken en over ve rta ling van de in f o rmatie die nodig is opdat slac h to f f e rs hun rechten kunnen uitoefenen. Slachtoffers hebben het recht te verzoeken om een v erta ling of mondelinge samenvatting van terechtzittingen, b ij drage van LJo ste n r i J k , blz. 16.

Bijdrage van I longarije, blz. 12"13. ^ ^ B ij drage van Nederland, blz. 3.

Bijdrage van Kroatië, blz. 7.

B ij drage van de Ombudspersoon van Kroatië, blz. 7.

23

worden door rechtsbijstand, afhankelijk van de voorwaarden in de nationale wetgeving.

Doorgaans is rechtsbijstand beschikbaar om de kosten van vertolking en vertaling te dekken voor

153 I r

personen die niet over de nodige financiële middelen beschikken . In I inland kan via een systeem voor het beheer van dossiers voor rechtsbijstand een voorlopige berekening worden

154

gemaakt van het recht op en de aanvraag van rechtsbijstand

In de enquête van het platform voor de grondrechten bevestigden Ol. van de 115 respondenten dat tolk" en vertaaldiensten in hun lid sta at de vaakst gebruikte maatregelen zijn om belemmeringen bij de toegang tot de gerechtelijke en buitengerechtelijke rechts middelen weg te nemen, gevolgd

door rechtsbijstand (79/1 1 5)155.

3.3. Re chten van slachtoffers

In de raadplegingen die zijn gehouden ter onderbouwing van dit verslag, verwezen de meeste

lidstaten naar nieuwe maatregelen die zij hebben getroffen om slachtoffers van misdrijven te

beschermen. In Roemenië verstrekken de specifieke ondersteuningsdiensten voor slachtoffers van

A 7 156 T

misdrijven slachtofferhulp via een nationaal n etw erk van Hl kantoren . Iwee van de gro otste rechtbanken in eerste aanleg van Slovenië beschikken over gespecialiseerde afdelingen voor slachtofferhulp waar rechters en slachtoffers (vooral van gendergerelateerd geweld of huiselijk geweld) worden samengebracht om onnodig contact met de vermeende dader te vermijden en te

157

beslissen over bescherm ingsmaatregelen

O ostenrijk biedt gratis psychosociale ondersteuning aan slachtoffers tijdens strafrechtelijke en

158 I n

burgerlijke procedures . In Uu itsla n d vereist het wetboek van strafvordering dat rechtbanken psychosociale bijstand bieden. Slachtoffers van ernstige gewelddelicten of seksuele misdrijven

159 I

kunnen ook verzoeken om kosteloos een psychosociaal assistent aan hun zaak toe te w ij zen . In Zweden kan eveneens kosteloos een adviseur worden aangesteld om de belangen van het

160 i r

slachtofferte beschermen en een schadevordering in te stel len in strafzaken . In Oriekenland is

161 I ix

psychosociale steun alleen beschikbaar voor slachtoffers van mensenhandel . In rxroatië heeft de Ombudsvrouw aanbevolen gerichte opleidingen te organiseren inzake de rechten van

153 Bijdrage van Finland, blz. 6"7. B ijdrage van Letland, blz. 7; By drage van België, blz. 21.

154 Bijdrage van Finland, blz. 5"6, waarin ook wordt vermeld dat advocaten, raadslieden van de verdediging, tolken en v e rta Iers het systeem kunnen gebruiken om overheidsmiddelen aan te vragen, facturen in te dienen en op afsta n d

toegang te krijgen tot diensten in verband met rechtsbijstand.

155 pi 1 Unlineraadpleging via het platform voor de grondrechten, zie vraag I.

156 Bijdrage van Roemenië, blz. 11. In L ito uwen werd in 2021 een samenwerkingsprocedure opgezet tussen e erste h u I p v e r I e n ers en slachtofferhulp. Bijdrage van Litouwen, blz. 9.

Bijdrage van Slovenië, blz. 10.

B ij drage van Oo ste nrijk, blz. 1~2.

3 ij drage van Uuitsland, blz. 12-13.

3 ij drage van Lweden, blz. 8-15.

3 ij drage van briekenland, blz. 15-16.

24

slachtoffers en om in alle rechtbanken specifieke afdelingen voor slachtoffei— en getuigenhulp op

162

102.

te zetten


Daarnaast gaf bijna een derde van de respondenten van de enquête van het platform voor de g ro n d ree hte n (31/115) aan dat kwetsbare pa rt ij en kunnen beschikken over spoedprocedures . In Cyprus en Duitsland kunnen zaken met betrekking tot seksueel geweld of kinderen b ij voorbeeld prioritair worden behandeld . In België is in het Gerechtelijk Wetb oek voorzien in een spoedprocedure in grensoverschrijdende zaken met betrekking tot ouderl ij ke vera n tw oordel ij khei d en kinderbescherming l^zoals in zaken over internationale ontvoeringen van ki nderenj

Wat de aanpak van gendergerelateerd geweld en huiselijk geweld betreft, hebben sommige lidstaten rechtshandhavingsinstanties recentelijk in staat ges te ld om de contact gegevens van slachtofferste delen meteen centrum voorslachtofferhulp, dat op eigen initiatief contact opneemt

166 n

met het slachtoffer om hulp te bieden na aangifte van het misdrijf . wok zijn inspanningen geleverd om de beschikbaarheid van gerichte steun te verzekeren. Zo heeft Finland in het hele land een n etw e r k van 24 centra voor slachtofferhulp voor slachtoffers van seksueel geweld

167 I 7

opgezet . In Z_ w e d e n zijn speciale zorgeenheden beschikbaar voor slachtoffers van seksueel

168 I i/ d geweld en misbruik . In ixroatië heeft het Dureau voor gen dergel ij khei d richtsnoeren inzake het

103.

behandelen van seksuele misdrijven opgesteld voor rechts handhavers en beoefenaars injuridische


169

104.

beroepen


162 Bijdrage van Kroatië, blz. 12"15. Ook in ENNHRI, blz. 3, wordt verwezen naar lacunes die door de nationale m ensen rechten i n ste Hingen zijn vastgesteld bij het waarborgen van de rechten van slachtoffers van misdrijven (met b et rekking totslachtoffersvan haatmisdrijven en huiselijk geweld in Duitsland, het recht op schadeloos stelling voor slachtoffers van mensenhandel in Luxemburg en slachtoffers uit andere landen in Slovenië).

163 Onlineraadpleging via het platform voor de grondrechten, vraag 1] Welke maatregelen worden in uw lidstaat gebruikt om taalkundig e/culturel e/f y s i e k e/f inanciële/andere belemmeringen weg te nemen voor personen die gerechtelijke en buitengerechtelijke rechts middelen gebruiken? a. Vertolking en vertaling (82 b e v est i g e n d e antwoorden) b. M a atr eg e I e n om de toegang voor personen met een handicap te vergemakkelijken, zoals maatregelen in verband met de fysieke toegankelijkheid van gerechtsgebouwen (60) c. Rechtsbijstand (79) d. Rege, i n g e n om k wets bare slachtoffers, b ij voorbeeld van huiselijk of gendergerelateerd geweld, door te verwijzen naar onder steun ingsd iensten (65) e. Spoed procedures voor k wets bare pa rt ij en, b ij voorbeeld in zaken met b et rekking tot seksueel geweld of kinderen (31) f. Andere maatregelen (8).

164 Bijdrage van het contactpunt van Cyprus, blz. 3. Bijdrage van Duitsland, blz. 4, 14, 18, waarin ook wordt verwezen naar een vereenvoudigde procedures voor Jonge beklaagden. Volgens de bijdrage van l_i to uwen, blz. 10, kan h et onderzoek vóór het proces prioriteit krijgen wanneer de verdachte of hetslac h to ff er een Jongere is of wanneer de verdachte in hechtenis is genomen. In Letland kunnen strafprocedures waarin sprake is van geweld of seksueel geweld, ook tegen kinderen, prioritair worden behandeld. Bijdrage van Letland, blz. 7.

^ ^ Bijdrage van België, blz. 26. In de bijdrage aan de raadpleging van Nederland, blz. 5, wordt verwezen naar een project waarbij een verkorte rechts procedure wordt ingevoerd om het aantal conflicten tussen ouders tijdens scheidingen te verminderen en schade aan kinderen te voorkomen.

166 Bijdrage van Litouwen, blz. 9. Bij drage van LJo ste n r ij k , blz. 20; bijdrage van België, blz. 24_25j bijdrage van

Slowakije, blz. 4~5.

167 p r 7 d ij drage van Tinland, blz. /.

168

Bijdrage van Zweden, blz. 9"1 0. Zie ook de bijdrage van Portugal, blz. 6-7, waarin

105.

s vermeld dat in acht steden


bureaus voor slachtofferhulp voor slachtoffers van gendergerelateerd geweld zijn opgezet.

169 Bijdrage van Kroatië, blz. 5-6, waarin wordt verwezen naar de procedure in zaken met betrekking tot seksueel geweld.

25

Zoals is opgemerkt in de strategie inzake het Handvest en in het verslag over het Handvest van 2022 z ijn ook maatschappelijke organisaties centrale partners in de handhavingsketen van het Handvest. In de raadplegingen die zijn gehouden in het kader van de strategie inzake het Handvest bevestigde 80 % van de maatschappelijke organisaties die reageerden dat mensen bij hen

106.

aankloppen voor informatie over hun rechten. Een overgrote meerderheid van de maatschappelijke


(Q£ 0/\ 170 I

organisaties ^ÜJ /O) organiseerde ook bewustmakingsactiviteiten inzake de grondrechten . In de

107.

raadplegingen die werden gehouden ter voorbereiding van dit verslag verwezen verschillende


lidstaten naar de belangrijke bijdrage van maatschappelijke organisaties aan het verstrekken van

171 i n

rechts- en andere bijstand aan hulpbehoevenden . In Uu itsla n d hebben de autoriteiten

108.

b ij voorbeeld in bijna alle deelstaten samenwerkingsovereenkomsten met door maatschappelijke


172

109.

organisaties beheerde adviescentra, die ondersteuning bieden in gevallen van mensenhandel


Het verstrek ke n van regelmatige, gerichte opleidingen aan beoefenaars van Juridische beroepen

In de meeste lidstaten zijn justitiële opleidingen beschikbaar over hoe met verschillende slachtoffergroepen of personen met een andere culturele, religieuze, raciale, etnische of taalkundige achtergrond kan worden gecommuniceerd en over beschermingsmaatregelen, in het b ij zonder in gevallen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, of over genderbewuste

173 I i_i

110.

prakt ij ken in gerechtelijke procedures . In I longarije wordt de opleiding inzake het inspelen op de behoeften van kwetsbare groepen b ij voorbeeld geleid door psychologen, in het kader van


174 I c

111.

het jaarlijkse opleidingsprogramma van de rechtbanken . In Jpanje verplicht nieuwe wetgeving de balies om opleiding te verstrekken over de rechten van het kind in het licht van


\/ 175 i 7

het Verdrag inzake de rechten van het kind en over geweld tegen kinderen . In Z_weden krijgen

112.

Strateg ie inzake het Handvest, blz. 10, 18, waarin wordt verwezen naar de analyse van de begeleidende


belanghebbendenraadpleging, blz. 31. 1 71 ic

ID lid sta te n vermelden als specifieke regeling voor de toegang tot de rechter van personen die het risico lopen gediscrimineerd te worden en van ouderen het recht van maatschappelijke organisaties en/of organisaties voor gelijkheid om gerechtelijke procedures in te st ellen namens ofter ondersteuning van een of meerdere slachtoffers en aan dergel ij ke procedures deel te nemen. Scorebord voor justitie 2023, biz. 25. V ersch i I lende maatschappelijke organisaties in Slovenië zetten zich in om discriminatie te bes tr ij den en slachtoffers, ook in kwetsbare groepen, te o n d e rste unen. Zij verlenen rechtsbij sta nd, pleitbezorgingsdien ste n en hulp bij het aanwenden van rechts middelen in discriminatiezaken. Dijdrage van Jlovenië, blz. 3-4. Bijdrage van het contactpunt van Slovenië, blz. 3. ^ ^ Bijdrage van Duitsland, blz. 1 2 _ 1 3 .

Scorebord voorjustitie 2023, blz. 24 "25, 31. 174 Bijdrage van Hongarije, blz. 1 6"1 7, waarin sprake is van 932 r ec h ters, 601 a ss i ste n t-r ec h te rs en 102 sta g i a i rs die deelnemen. De kwetsbare groepen die worden be st reken zijn kinderen, ouderen, personen met een handicap en slachtoffers van huiselijk geweld en mensenhandel. Z_ie ook de bijdrage van l_i to uwen, blz. 8, 13, waarin wordt verwezen naar opleiding en gerichte aanbevelingen voor advocaten die rechtshulp bieden die wordt gedekt door rechtsbijstand, bijdrage van Bulgarije, blz. 19, waarin is vermeld dat het Bulgaarse Nationale Instituut voor Justitie opleidingen voor magistraten organiseert inzake doeltreffende bescherming tegen discriminatie.

Bijdrage van Spanje, blz. 2,4, waarin ook wordt verwezen naar opleidingen voor beroepsbeoefenaars die bij de bureaus voor slachtofferhulp voor slachtoffers van misdrijven werken inzake de beho ef te n van personen met een handicap, die een sessie inzake toegankelijkheid omv atte n. Bijdrage van Frankrijk, blz. 9, waarin wordt verwezen naar het ver st rekken van interregionale opleidingen inzake het ontvangen van personen met een handicap, bijdrage van Li to uwen, blz. 8, 13, waarin wordt verwezen naar opleidingen voor rechters inzake het communiceren met personen meteen handicap.

26

113.

aanklagers die zaken behandelen waarbij kinderen betrokken zijn gerichte opleiding en


114.

176 w


vertegenwoordigenzijhet kind tijdens de procedure . Voo rts verwezen sommige lidstaten naar de inspanningen die worden geleverd om slachtoffers doeltreffende rechtsbeschermingte bieden door gerichte opleidingen te verstrekken aan andere relevante beroepsbeoefenaars. Er werd echter maar weinig informatie gegeven over de vraag wanneer relevante opleidingen worden verstrekt (bij het opnemen van het ambt of voo rt durende prakt ij kopleiding) en of die opleiding verplicht is. Opleidingen zijn mogelijk ook alleen beschikbaar bij de gro otste rechtbanken of hebben slechts betrekking op één kw ets bare groep of één soort misdrijf.

3.4. K i n dvrien del ij ke J ustitie

115.

Uit de raadplegingen blijkt dat de lidstaten steeds meer gerichte maatregelen nemen om de


116.

177 p


rechtsbescherming te waarborgen op een manier die specifiek isafgestemd op kinderen . Ixecente initiatieven op het gebied van kindvriendelijke Justitie waren toegespitst op het opzetten van specifieke verhoorruimten voor kinderen, de beschikbaarheid van rechtsbijstand en Juridische representatie voor kinderen en het verstrekken van gespecialiseerde opleidingen aan beoefenaars vanjuridische beroepen om ervoor te zorgen dat minderjarige verdachten, beklaagden, slachtoffers

en getuigen daadwerkelijk kunnen deelnemen aan procedures op een manier die is aangepast aan

ren

179

117.

I 178


hun maturiteit. In de meeste lidstaten moeten de rechtbanken kinderen informeren over de

procedure en de gevolgen ervan uitleggen op een manier die is aangepast aan het kind

Sommige lidstaten hebben ook gespecialiseerde rechtbanken of aan klagersrol len opgezet voor zaken waarbij kinderen betrokken zijn. Uyprus heeft in 2021 zijn wetgeving gewijzigd om voor Jeugddelinquenten de voorkeur te geven aan buitengerechtelijke procedures en heeft

180 I n

gespecialiseerde kinderrechtbanken opgezet . In Uu itsla n d zorgen de Jeugdrechtbanken en ~

118.

aanklagers ervoor dat zaken waarb ij Jongeren betrokken zijn, worden behandeld door beoefenaars


181

119.

vanjuridische beroepen die een passende opleiding hebben genoten


Bijdrage van Zweden, blz. 1 1 ~ 1 2 .

rmee justitie bedoeld wordt die toegankelijk is, aangepast is aan de leeftijd van het kind, snel is, zorgvuldig is en aangepast is aan en gericht is op de beho ef te n en rechten van het kind. Zie. richtsnoeren over kindvriendelijke Justitie van het Co m ité van M inisters van de Ra ad van Europa (door het Comité van M i n i sters aangenomen op 17 novem ber 2010 tijdens de 1098e bijeenkomst van de afgevaardigden van de mini sters ). 17.11.2010. ^ ^ Scorebord voor Justitie 2023, figuur 32, blz. 28.

^ ^ Bijdrage van Slowakije, blz. 7, bijdragevan Luxemburg, blz. 8.

180 p r A

Dijdrage van h et con ta ctp unt van Cyprus, blz. H, waarin wordt opgemerkt dat de detentie van kinderen een I a atste

redmiddel is. De kinderrechtbanken kunnen ook alternatieve straff en opleggen, zoals berispingen, boeten, gemeenschapsdien st voor kinderen ouder dan 16, verwijzing naar een centrum voor de behandeling van drugsverslaving enz.

181 Bijdrage van Duitsland, blz. 6, 14, 16, waarin wordt verwezen naardewetjeugdrechtbanken. HetOHCHR v er w ij st in zijn bijdrage, blz. 5-6, echter naar de slotopmerkingen van het VN-C o m ité voor de hCechten van het ixind, waarin het Uomité Uuitsland had aanbevolen om ervoor te zorgen dat alle kinderen, ook kinderen Jonger dan 14 jaar, hun mening kunnen uiten en gehoord kunnen worden in beslissingen die hen aangaan, en om rechts normen vast te st ellen

27

De afgelopen Jaren zijn ook initiatieven genomen om kinderen meer mogelijkheden te bieden om misdrijven te melden. In Spanje zijn er vroegtijdige opsporingsmaatregelen ingevoerd om geweld tegen kinderen vast te stellen, waaronder een versterkte verplichting voor personen die contact hebben met kinderen om vermoedens van misbruik te melden. Vo o rts moet in scholen verplicht

182

een welzij ns_ en beschermingscoördinator aanwezig zijn

Vee I lid sta te n hebben het ook gemakkei ij ker gemaakt voor kinderen om misdrijven aan te geven en deel te nemen aan gerechtelijke procedures, bijgestaan door een wettelijke vertegenwoordiger

120.

183 n


die door een rechtbank is aangesteld . Dijstand van een neutrale derde is met name belangrijk wanneer de verdachte of beklaagde de ouder is. In O ostenrijk wordt een pleitbezorger van het kind aangesteld om kinderen in staat te stellen deel te nemen zonder hen te belasten en om loyaliteitsconflicten te voorkomen . Ook in Nederland kan krachtens het Burgerlijk Wetb o e k een bewindvoerder voor het kind worden aangesteld om de belangen van het kind te waarborgen,

185

of op verzoek van het kind zelf

Verse hillende lidstaten vermelden dat zij voorzien in specifieke ruimten voor kinderen in de

186 I c

rechtbanken . In Olowakije worden familieruimten ingericht om ondervragingen van kinderen

187 I r

of andere kwetsbare personen te vergemakkelijken . In I rankrijk kunnen ondervragingen van minde rjarige slachtoffers worden uitgevoerd door rechercheurs in burger, in een ruimte met

121.

speelgoed, microfoons en camera's. Een kinderpsychiater houdt vanuit een controlekamer het


188

gedrag van het kind in de gaten en interpreteert het

De lid sta te n houden ook steeds meer rekening met de behoeften van het kind bij de organisatie van diensten voor slachtofferhulp. In Spanje moet het minde rjarige slachtoffer in strafzaken waarbij sprake is van geweld tegen een kind of jongvolwassene worden doorverwezen naar een bureau voor slachtofferhulp . Koemenië heeft in partnerschap met het F RA e en project opgezet

om ervoor te zorgen dat procedures kindvriendelijk zijn. Het Comité sprak ook zijn waardering uit voor de maatregelen die waren genomen om h et justitiële stelsel voor kinderen in overeen stemming te brengen met het Verdrag, onder

meer door Kichtlijn (EU) 2016/800 om te zetten in het nationale recht (CRC/C/DEU/CO/5-6, paragraaf 17, punt a)),

^ ^ Bijdrage van Spanje, blz. 3.

^ ^ Scorebord voor justitie 2023, figuur 31, blz. 28.

184 Bijdrage van Oostenrijk, blz. 21-25; bijdragevan Frankrijk, blz. 12, waarin wordt opgemerkt dat kinderen naar de rechtbank kunnen worden begeleid door hun wettelijke vertegenwoordiger, een volwassene van hun keuze of een erkende vereniging voor slachtofferhulp.

185 Bijdrage van Nederland, blz. 1 ] bijdrage van Zweden, blz. 12, waarin wordt verwezen naar de wet inzake bijzondere v er te genwoordigers voor kinderen. Zie ook de bijdrage van Finland, blz. 9, waarin wordt verwezen naar een lopende wetgevingshervorming die voorgestelde wijzigingen met betrekking tot de benoemingen van kindervoogden bevat.

Scorebord voorjustitie 2023, figuur 31, blz. 28. In Lux emburg mo ete n kinderen b ij voorbeeld worden verhoord in

een kindvriendelijke omgeving, bijdrage aan de raadpleging van Luxemburg, blz. 8.

187 p c 7

Dijdrage van Olowakije, blz. / .

^ ^ Bijdrage van Frankrijk, blz. 12, waarin is vermeld dat ondervragingen van kinderen moeten plaats vinden in het

bijzijn van een psycholoog, kind e ra rts, familielid, ad'hocbeheerder of een door de kinderrechter gemachtigd persoon.

189 R ^ S k, 4

Dijdrage van Jpanje, blz. H.

28

190 n p

om een toegankelijk strafrecht te verzekeren voor minderjarige slachtoffers . wok Polen heeft,

i i 191

122.

in samenwerking met Unicef , een Juridische permanentiedienst opgezet voor kinderen, waaronder voor minde rjarige vluchtelinge


n 192

123.

ingen uit Uekrame


Naast deze positieve voorbeelden wezen sommige respondenten in de raadpleging echter ook op een gebrek aan kindvriendelijke informatie en op de leeftijd afgestemde accommodatie om de deelname van kinderen aan procedures te vergemakkelijken, gespecialiseerde rechtbanken of

beoefenaars van Juridische beroepen, en bescherming voor niet"begeleide buitenlandse

124.

193 r


minderjarigen . Enkele voorstellen voor verbeteringen zijn een beter toezicht op de uitvoering van kindvriendelijke wetten, het versterken van het recht van kinderen om klachten in te dienen

en het verstrekken van protocols voor beoefenaars van Juridische beroepen die zaken behandelen

194

125.

waarbij kinderen b etr okken zijn


M igrantenkinderen worden met bijzondere uitdagingen geconfronteerd bij het gebruik van klachten mechanismen 9b. Het VN-C omité voor de rechten van het kind benadrukte dat minde rjarige asielzoekers, vluchtelingen en migranten, waaronder kinderen zonder papieren en van hun familie gescheiden kinderen, kosteloze rechtsbijstand, vertolking en andere bijstand nodig

126.

hebben om ervoorte zorgen dat hun mening terdege in aanmerking wordt genomen bij beslissingen


127.

196 r


die hen aangaan . L_r moet ook worden gezorgd voor opleiding en beschikbaarheid van advocaten, in het b ij zonder voor kinderen die in kampen en opvangcentra verblijven, om toegang

128.

te waarborgen tot op de leeftijd afgestemde, kindvriendelijke Justitiemechanismen en


197

129.

rechtsmiddelen om alle beslissingen met betrekking tot hun m i g rati estatu s aan te vechten


190 Bijdrage van Roemenië, blz. 13; bijdrage van het. contactpunt, van Portugal, blz. 10-12, waarin wordt verwezen naar plannen om 117 gebouwen uitte ru ste n met opvang- en ondervragingsruimten voor kinderen.

Internationaal Kind e rf o nds van de Verenigde Naties, https. //w w w. unicef.org/ bijdrage var

Bijdrage van Polen, blz. 27.

Onlineraadpleging via het p latf or m voor de grondrechten van het F RA, vraag 4'. "Zij II QV ill UW HdStclHt Y12L2LV UW

130.

ervaring regelingen getroffen om de toegang van kinderen tot de rechter te vergemakkelijken via gerechtelijke en


buitengerechtelijke rechtsmiddelen?" Ook in de bijdrage van ENNHRI, blz. 3, wordt verwezen naar door nationale

m ensen rechten i n ste Hingen v astg este Ide lacunes in de rechts bescherming van alle asielzoekers en migranten in België, Tsjechië, Griekenland en Letland.

^ ^ Bijdrage van het con ta ct p unt van Slovenië, blz. 5~6.

195 Bijdrage van ENNHRI, blz. 3, waarin wordt verwezen naar door nationale mensenrechten in st el lingen vastgestelde lacunes in familierechtelijke procedures en procedures waarbij kinderen b et rokken zijn in Bulgarije, Duitsland, Ierland, Luxemburg en Slovenië.

196 Bijdrage van OHCHR, blz. 4, waarin wordt verwezen naar CRC/C/HRV/CO/5-6; b,z. 17, 25, 41.

197 Bijdrage van OHCHR, blz. 6, waarin wordt verwezen naar CRC/C/GRC/CO/4-6, paragraaf 40, pun te n f) en g). Bijdrage van Griekenland, blz. 19-20, waarin wordt verwezen naar het recht op rechtsbij sta nd van minde rjarige slachtoffers van seksueel misbruik, uitbuiting en kinderpornografie, en naar procedurele waarborgen voor verdachten

of beklaagden in strafzaken. Zie ook (CRC/C/CYP/CO/5-6, parag ra f e n 19-20 en 37-38), waar het Uom ité Lyprus

aanbeveelt ervoor te zorgen dat het recht van het kind om te worden gehoord in gerechtelijke procedures in wet geving wordtverankerd en wordttoegepast. Ook wordtaanbevolen om van hun familie gescheiden en n iefbegeleide kinderen in asielprocedures te laten vertegenwoordigen door een bekwame advocaat en om een formele procedure voor het vaststellen van het belang van het kind op te zetten.

29

131.

3.5. R


echten van slachtoffers van discriminatie

N

132.

ationale mensen rechteninstellingen, organen voor gelijke behandeling en ombudspersonen


198

133.

bevorderen de grondrechten en zijn vaak het eerste aanspreekpunt voor slachtoffers van


134.

199 7


discriminatie . /_ij bieden begeleiding en gratis rechtsbijstand aan mensen die naar eigen zeggen het slachtoffer zijn geworden van discriminatie, zien toe op de toepassing van het recht inzake gelijke behandeling en non_discri minatie en de toepassing van het Handvest, en doen aan

200

135.

bewustmaking . Zij kunnen ook onderzoek voeren naar gevallen van discriminatie en


201 I

136.

opleidingsactiviteiten organiseren . In een derde van de lidstaten zijn de organen voor gelijke


202 n

behandeling gemachtigd om bindende beslissingen te nemen in discriminatiezaken . VJ e meeste nationale mensenrechteninstellingen en organen voor gelijke behandeling zijn bovendien bevoegd

137.

203 c


om slachtoffers voor de rechter te onder steunen of te ve rte genwoordigen . Oommige nationale mensenrechteninstellingen zijn ook gemachtigd om strategische procedures in te stellen voor de

rechter en voor het grondwettelijk hof op te treden om de grondwettigheid van rechtshandelingen

204

138.

te b etw i ste n


In 2022 en 2023 identificeerde ENNHRI belemmeringen voor de toegang tot de rechter van kwetsbare groepen in de EU, waaronder voor mensen met een laag inkomen, kinderen, vrouwen, slachtoffers van huiselijk geweld, mensenhandel en arbeidsuitbuiting, migranten en personen die

205 n

139.

om internationale bescherming verzoeken, alsook voor etnische minderheden . Underrapportage


Strategie inzake het Handvest, blz. 11-12.

199 r

Oedef in ieerd als overheidsin ste Hingen die zijn opgericht in het kader van de relevante richtlijnen ter bestrijding van discriminatie op grond van ras, etnische a f sta mining en geslacht. Daarnaast bestrijkt het mandaat van organen voor gelijke behandeling in veel lid state n ook andere verboden gronden, zoals leeftijd, handicap, geloof en overtuiging, seksuele gerichtheid of andere gronden. Bijdrage van Equinet, blz. 1.

200 Bijdrage van ENNHRI, blz. 4, waarin wordt verwezen naar bewustmakingscampagnes inzake de toegang tot de rechter van nationale mensenrechtenin ste Hingen uit Oo ste nrijk, België, Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Tsjechië, Denem arken, Estl and, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, I longarije, Ierland, Letland, Luxemburg, Portugal, Roemenië, Slowakije, Slovenië en Spanje.

201 Bijdrage van Equinet, blz. 1-3, 5, bijdrage van ENNHRI, biz. 1-2, 5. I nzake de bevoegdheden van organen voor gelijke behandeling om slachtoffersvan discriminatie te helpen. Z_ i e ook het scorebord voorju sti ti e 2023, f,guur 19, dat weergeeft welke bevoegdheden organen voor gelijke behandeling, of in sommige gevallen andere specifieke organen, in elke lid sta at hebben om discriminatiezaken te beslechten. Deze omvatten onder meer het bieden van de mogelijkheid aan pa rt ij en om een alternatieve oplossing voor hun geschil te zoeken (b ij voorbeeld bem iddel ings- of verzoeningsprocedures), het nemen van bindende beslissingen in discriminatiezaken, het op tr eden in rechts zaken in geval van discriminatie namens slachtoffers of in eigen naam, of het indienen van opmerkingen bij de rechtbank als amicus curiae of deskundige in discriminatiezaken.

Bijdrage van Equinet, blz. 4.

203 Bijdrage van Equinet, biz. 2, waarin wordt verwezen naar haar enquête 'Litigation powers of Equality Bodies',

2023, v olgens welke 34 van de 47 bevraagde organen voor gelijke behandeling een zekere rechts bevoegdheid hadden. Van die organen konden er 23 optreden als amicus curiae (een deskundige derde die de rechtbank mag bijstaan door i n f o rmatie of inzichten te v erstr e kken), konden er 18 geanonimiseerde klachten bij de rechtbank indienen met i n ste mming van het slachto f f e r, konden er 13 in eigen naam actio p o p u I a r i s~ v o rd e r i n g e n instellen en konden er 8 collectieve klachten indienen.

204 Bijdrage van ENNHRI, blz. 2.

205 Bijdrage van ENNHRI, blz. 2-3, waarin wo r d t v e r we z e n n a a r d e v e rs I a g e n van ENNHRI van 2022 en 2023, g etite I d

44State of the rule of law in the European Union". Ov ereenkomstig de VN "beginselen van Parijs zijn nationale

m ensen rechten i n ste Hingen ook belast met het rappo rte re n aan en adviseren van overheden en relevante autoriteiten inzake mensenrechten.

30

140.

is een groot probleem, slachtoffers aarzelen vaak om naar de rechter te stappen door de


206

141.

proceskosten, de complexiteit van de procedures en tijdsgebrek


So

mmige lidstaten hebben verwezen naar recente maatregelen die zijn genomen om de

207 I d

toegankelijkheid van rechts middelen te verbeteren . In Du I ga rij e zijn er b ij voorbeeld regionale kantoren voor bescherming tegen discriminatie opgezet om het publiek beter te informeren over

208

142.

bescherming en rechtsbijstand


Sommige lid sta te n hebben mechanismen voor collectieve vorderingen opgezetop het gebied van discriminatiebes tr ij ding. In Frankrijk kunnen representatieve vakbonden en verenigingen voor discriminatiebes tr ij ding b ij voorbeeld groepsvorderingen instellen tegen discriminerende

209

143.

prakt ij ken


In I longarije kunnen maatschappelijke organisaties en organisaties voor

belangenbehartiging verzoeken om een onderzoek naar mogelijke inbreuken op de gelijke

210

144.

behandeling


Inspanningen om een do e Itr effe n de rechtsbescherming te wa arborgen voor personen m et een han dicap

Toegang tot de rechterbetekent ook dat procedures toegankel ij k moeten zijn voor personen met een handicap. Ongeveer de hel ft van de respondenten in de enquête van het platform voor de grondrechten meldde dat er in hun lidstaat maatregelen gelden ter bevordering van de toegang tot gerechtelijke en buitengerechtelijke rechts middelen voor personen met een handicap. De

211

145.

respondenten gaven echter ook aan dat er nog ruimte is voor verbetering


Cruciaal in dit verband is de fysieke toegankel ij kheid van gebouwen. In Slovenië heeft het Instituut voor stedenbouw alle gerechts gebouwen bezocht voor een toegankelijkheidsanalyse, die de basis moet vormen voor toekom stige investeringen, en ver st rekt het advies aan personen

212

146.

meteen handicap die de rechtbanken bezoeken


In verschillende lidstaten zijn de gerechts gebouwen echter niet volledig toegankel ij k. In Duitsland hebben sommige deelstaten regelgeving inzake onbelemmerde toegang uitgewerkt

Bijdrage van Equinet, blz. 3, waarin wordt verwezen naar Vincenzi Tudisco, Emma Lantschner, Preventing and reacting to discrimination through sanctions and remedies, en M a r i e M ercafBru ns, A comparative study of collective redress in France, Norway and Ro mania, the challenges of str ate gic litigation. European Equality Law Review — U,tgave 1 / 2020, blz. 21; Equ inet 2013, blz. 13. An dere redenen om discriminatie niette melden zijn b ij voorbeeld twijfels aan de kans op succes, onbekendheid met de rechten die men heeft en /of het b esta an van organen voor gelijke behandeling, bewijsproblemen, onzekerheid over de uitkom st van de zaak, het vooruitzicht dat de schadevergoeding

te laag zal zijn en/of vrees voor represailles, COM(2021) 139 fmai.

Zie voor andere voorbeelden van goede praktijken op het nationale niveau ibidem, blz. 6.

147.

waarin wordt verwezen naar


Bijdrage van Bulgarije, blz. 3, 17. Zie ook de bijdrage van Spanje, blz. 5,

gemeen te I ij ke justitiebureaus die de burgers bij sta an in hun b et rekkingen met de rechts bedeling in het algemeen,

bijdrage van Luxemburg, biz. 2, waarin wordt verwezen naar het "Centre d'égalité de traitemenf\ dat advies

v er str e kt over de rechten van slachtoffers, wet geving, jurisprudentie en rechts middelen.

209 p r o A

Dijdragevan r ran k rij k, b\z . 0~H.

Bijdrage van I longarije, blz. 4 ~ 6.

211 Onlineraadpleging via het platform voor de grondrechten, vraag 1 (60 bevestigende antwoorden op 115).

Bijdrage van Slovenië, blz. 8~9.

31

148.

om de toegang voort durend te verbeteren, b ij voorbeeld via li ft en, toegankelijke toiletten, multisensorische intercomsystemen, contrasterende voetpaden of tredemarkeringen, tactiel


213 d

bewegwijzering en ringleidingsystemen . Delgië meldt dat hoewel een aanzienlijk aantal openbare gebouwen is aangepast aan de wetgeving inzake toegankelijkheid, niet alle gerechts gebouwen aan de regels voldoen. In veel gevallen is de reden daarvoor dat de bouwwerkzaamheden moeten worden afgestemd op de in st andhouding van beschermde

214 I p

149.

gebouwen . In Polen bevat een project om de toegang tot de rechter te waarborgen voor


oc 215 personen met een handicap aanpassingen en bouwwerkzaamheden in OU gerechts gebouwen

In I longarije worden toegankelijkheidswerkzaamheden in gerechts gebouwen gefinancierd met

ste u n van de ElTb. L 2022 heeft het VN-C omité voor de rechten van personen met een

150.

handicap echtertotzijn bezorgdheid opgemerkt dat er om verschillende redenen, waaronder de


ontoegankelijkheid van gebouwen, nog steeds belemmeringen bestonden voor de toegang tot de

217

151.

rechter van personen met een handicap


De lidstaten hebben ook oplossingen ingevoerd om ervoor te zorgen dat mensen meteen visuele of auditieve beperking en laaggeletterde of analfabete personen op gelijke voet met anderen

152.

218 7


Justitiële informatie ontvangen . /_o biedt hettribunaal voor vergoeding van door misdrijven

i i 219 i

153.

veroorzaakte schade in Ierland op verzoek gratis vertolking naar de Ierse gebarentaal aan . In


Bulgarije gebruiken de meeste rechtbanken software voor spraaksynthese om gerechtsstukken

220 m c i_i

154.

te vertalen naar natuurlijke gesproken taal . riet Jpaanse I looggerechtshof heeft onlangs geoordeeld dat twee vonnissen naar een vlot leesbaar formaat moesten worden aangepast opdat


zij konden worden begrepen door de personen met een verstandelijke handicap die bij de zaak

221

155.

betrokken waren


156.

3.6. Re chten van consumenten en toegang tot alternatieve geschillenbeslechting


In de consumentenwetgeving verwijzen de lid sta te n naar een combinatie van beschikbare burgerlijke, strafrechtelijke en administratieve rechts middelen bij rechtbanken en

^ Bijdrage van Duitsland, blz. 9-10.

^ ^ Bijdrage van België, blz. 21, bijdrage van het conta ctp u n t van Portugal, blz. 6. 5 i J d r a g e

Bijdrage van Polen, blz. 2 0 " 21 .

Bijdrage van I longarije, blz. 12_13. Zie ook de bijdrage van Polen, blz. 20~21 .

217 Bijdrage van OHCHR, blz. 6, waarin wordt verwezen naar CRPD/C/HUN/CO/2-3, b,z. 26-27.

218 Bijdrage van Duitsland, blz. 9; bijdrage van Litouwen, blz. 8-9; bijdrage van Nederland, blz.3j bijdrage van

Kroatië, biz. 11-12; Bij drage van I longarije, blz. 12_13.

219 p I o D ij drage van Ierland, blz.

B ij drage van Bulgarije, blz. 11, waarin wordt vermeld dat de m eeste functionarissen van het gerechtelijk apparaat opleiding krijgen over de software.

221 De rechter verwees naar het VN-V erdrag inzake de rechten van personen met een handicap en naar nationale wet geving inzake gelijke behandeling en non"discriminatie, die voorschrijven dat er redelijke aanpassingen moeten worden doorgevoerd in de procedure om de rechten van deelneming en in f o rmatie van mensen met een handicap te optimaliseren. De aanpassing van de gerechtelijke taal opdat zij zou kunnen worden begrepen was een vereiste voor h et J u st i ti ë I e stelsel. De noodzaak de verzoekers in kennis te stellen van het vonnis volgde uit de richtlijn betreffende de rechten van slachtoffers. C.G.PJ-Jud.cal N ews (poderjudicial.es), b ij drage aan de raadpleging door Spanje, blz. 5.

32

222

consumentenbeschermingsdiensten en naar de belangrijke rol van consumentenverenigingen en

223 I n

maatschappelijke organisaties . In Uu itsla n d b ij voorbeeld kunnen consumentenorganisaties een modelzaak tegen een handelaar aanspannen om de belangrijkste feiten ofjuridische punten vastte

224 I r

s te Men, als dit noodzakelijk is voor vorderingen van meerdere consumenten . In I rankrijk staan

225 I I

groepsgedingen open voor slachtoffers van eenzelfde schadebrengend feit . In Letland is een

economische rechtbank opgericht om complexe handelsgeschillen, economische en financiële

226

misdrijven en corruptiezaken te behandelen

In sommige lidstaten zijn mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting ingevoerd of

227 n

verbeterd door recente we ts hervormingen . Uergel ij ke mechanismen worden bevorderd via specifieke stimuli, zoals het ver st rekken van informatie op overheidswebsites of in mediacampagnes, het ver st rekken van gedeeltelijke of volledige rechtsbijstand voor de b ij horende kosten en het gebruik van technologie om de indiening en beslechting van geschillen te

228 I I

vergemakkelijken . In Luxemburg probeert de dienst herstelrecht een dialoog op te starten tussen hetslachtoffer en de dader in strafzaken over alle materiële en emotionele gevolgen van het

229 I 7

misdrijf . In Z_ w e d e n hebben rechters weliswaar procedurele beslissingsbevoegdheid over mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting, maar ze zijn ook verplicht om een minnelijke schikking van geschillen te betrachten, tenzij dit niet passend is vanwege de aard van de zaak . Vanaf maart 2023 z ijn in IMederland dee e rste tw eeen een half uur van de bemiddeling

222 Bijdrage van Cyprus, blz. 1, bijdrage van Duitsland, blz. 4, bijdrage van Griekenland, blz. 5"6, bijdrage van Nederland, blz. 1. Scorebord voorjustitie 2023, blz. 1 7 ~ 1 8. Tevens bijdrage van de Ra ad van Europa, waarin wordt verwezen naar de Europese Commissie voor Efficiëntie in Justitie (CEPEJ): Bev ordering van bemiddeling bij de beslechting van ad mini strati eve geschillen in de lid state n van de Raad van Europa ~ december 2022.

223 Bijdrage van Slovenië, blz. 5.

224 Bijdrage van Duitsland, blz. 18-19.

225 Bijdrage van F r a n k r ij k , b I z . 3-4 ] Bij drage van Luxemburg, blz. O, waarin wordt opgemerkt dat men verwacht dat een wetso n twe r p een collectief verhaalmechanisme zal introduceren waarbij een groot aantal consumenten gezamenlijk een zaak zal kunnen aanspannen als zij op dezelfde of soo rtg elijke wijze zijn benadeeld, E) ij drage van Zweden, blz. 2, waarin wordt verwezen naar het recht van een consumentenvereniging om een plaats vervangende vordering in te stellen tegen een handelaar.

Bijdrage van Letland, blz. 1"2.

B ij drage van Luxemburg, blz. 2, b ij drage van Duitsland, blz. 4, b ij drage van België, blz. 6~7, b ij drage van Litouwen, blz. 3-5, b ij drage van het con ta ct p unt van Portugal, blz. 1"4, b ij drage van Finland, blz. 1-3, b i j d r a g e

van o ste n r i j k , blz. 8, 12-13.

22^ Scorebord voorjustitie 2023, blz. 24.

229 Bijdrage van L u x e m b u r g, blz. 2. In burgerlijke zaken is bemiddeling mogelijk bij het "Centre de Mediation", dat

een bemiddelaar aanwijst afhankelijk van het geschil en de wensen van de part ij en.

230 Scorebord voorjustitie 2023, blz. 24. Ook in Sl ovenië wordt niet veel gebruik gemaakt van mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting buiten de rechtbanken, maar het belang ervan neemt toe. Rechtbanken bieden mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting aan als een mogelijkheid, behalve wanneer de rechter dit ongepast vindt. D ij drage van Jlovenië, blz. 3. V olgens de wet op de arbitrage kunnen partijen in een burgerlijke zaak een arbitragecom missie vragen een bindende uitspraak te doen die gelijkwaardig is aan die van een rechtbank. Bemiddeling is geregeld volgens de wet op bemiddeling in burgerlijke en handelszaken. De wet op alternatieve geschillenbeslechting in gerechtelijke zaken bevordert het gebruik van alternatieve geschillenbeslechting in bedrijfs-, arbeids-, familie- en andere burgerlijke zaken met b et rekking tot vorderingen waarover de pa rt ij en vrij kunnen beschikken en die door hen kunnen worden geregeld. De financiering voor mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting komen uit de budgetten van de rechtbanken.

33

gratis voor rechtzoekenden die niet in aanmerking komen voorrechtsbijstand. Rechtzoekenden die

231

wel in aanmerking komen voor rechtsbijstand kunnen zelfs gratis bemiddeling krijgen

n 232

LJe effecten van de nationale wetgeving op doeltreffende rechtsbescherming beoordelen

In de strategie voor het Handvest heeft de Commissie de lidstaten verzocht effectbeoordelingen te gebruiken om ervoor te zorgen dat initiatieven ter uitvoering van EU~wetgeving in

I_I 233 r

overeenstemming zijn met het Plandvest . Lr bestaan voorbeelden van hoe de effecten op de grondrechten van w et gevingsvoorst ellen met betrekking tot doeltreffende rechtsbescherming zijn beoordeeld. In de meeste gevallen werd de noodzaak om rekening te houden met de grondrechten echter benadrukt door andere actoren dan de overheden van de lidstaten.

In Finland merk te de parlementaire commissie over het grondwettelijk recht op dat het wetsvoorstel tot wijziging van de vreemdelingenwet EU~wetgeving implementeerde, waardoor de naleving van de grondrechten vereiste d at v e rs c h i I I e n d e elementen van h et wetsv o o rste I nader werden gedefinieerd. De commissie vestigde ook de aandacht op de noodzaak om de verenigbaarheid van het wetsvoorstel met het EU~recht te waarborgen vanuit het oogpunt van

234 I I

de toepassing van de grensprocedure op minderjarigen . In Litouwen werden wijzigingen aan de nationale wetgeving voorgesteld tot uitvoering van Ixichtlijn (EU) 2016/680, omdat deze het recht op een doeltreffende voorziening in rechte, dat is neergelegd in artikel 47 van h et Handvest, onvoldoende waarborgde. Het nationale parlement vond de bestaande voorzieningen

te ingewikkeld, waardoor het recht op een voorziening in rechte in de prakt ij k niet afdwingbaar

235

was en er ongelijke procedurele rechten ontstonden

4. Do

eltreffende rechtsbescherming via rechtbanken

231 Bijdrage van Nederland, blz. 1; Scorebord voorjustitie 2023, blz. 24, waarin wordt opgemerkt dat in Jlowa k ije het gebruik van mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting voor admini strati eve doeleinden niet worden onder steund en dat in Spanje mechanismen voor alternatieve geschillenbeslechting verplicht zijn in arbeidsrechtza ken .

232 Z,eSc orebord voorjustitie 2023, biz. 31-37.

233 Str ate gie voor het Handvest, blz. 5, waarin ook wordt verwezen naar het beperk te gebruik en de beperk te bekendheid van het Handvest in de parlementen.

234 Bijdrage van het F RA met b et rekking tot de verklaring van de commissie grond wette lijk recht van het Finse parlem ent (PeVL 44/2022) inzake wetso n twer p 103/2022 betreffende de wijziging van de vreemdelingenwet. De Commissie vroeg om preciezere bepalingen over de mogelijke nationale beoordelingsmarge bij de tenuitvoerlegging van Kichtlijn 2013/32/EU, d e beperkingen van de bewegingsvrijheid en het recht om een beslissing over een verzoek om toestemming om h et opvangcentrum te veria te n aan te vechten. Z_ie ook de bijdrage van het F RA met verwijzing naar het voor st el van E stl and tot wijziging van de vreemdelingenwet (recht om beroep in te st ellen tegen een beslissing over een visumaanvraag ), 328 SE (Van smaalaste seaduse muutmise seaduse (viisavaide otsuse

kohtukaebeöigus) eelnöu 328 SE), 8 februari 2021.

235 Bijdrage van het F RA met verwijzing naar de toelichting van de Seimas van de Republiek Litouwen over de wijziging van artikel 5 en lid 2 van artikel 22 v andewetopde straf ree h te MJke inlichtingen van de Republiek Litouwen n r. XF2234 en de wijziging van artikel 10 V an de wet op de staats- en officiële geheimen van de Republiek Litouwen.

34

Het HvJ-EU en de nationale rechtbanken passen EU 'wetgeving toe en interpreteren deze en spelen daarom een centrale rol bij het waarborgen van doeltreffende rechts bescherming. V ia h et prejudiciële mechanisme en de inbreukprocedure heeft het HvJ-EU ook het relevante EU-recht verduidelijkt, waarbij het vaak de rechten uit het afgeleide EU 'recht interpreteert in het licht van de artikelen 47 en 48 van het Mandvest.

Zoals volgt uit arti kei 47 van het Mandvest is een doeltreffende voorziening in rechte echter meer dan het individuele recht op rechterl ij ke toetsi ng, Uvereenkomstig artikel 19, Md 1 , tweede alinea, VEU moeten de lidstaten voorzien in de nodige rechts middelen voor nationale rechtbanken en hoven om doeltreffende rechterlijke bescherming te verzekeren, zonder dat nieuwe rechts middelen nodig z ij n. A a n de hand van een overzicht van zaken die gaan over doeltreffende rechts bescherming belicht dit hoofd st uk de essentiële rol van het HvJ-EU en de nationale rechtbanken bij het waarborgen van doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter onder h et EU "recht. Jurisprudentie van het HvJ-EU over doeltreffende rechtsmiddelen

Het recht op doeltreffende rechts bescherming is vaak het onderwerp geweest van prejudiciële vragen over verschillende domeinen van het EU"recht, waaronder de vereis te dat lidstaten volledig

moeten voldoen aan het EU "rechten d e J u r i s p r u d e nti e van het HvJ-EU met betrekking tot het recht

238

157.

op een eerlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige rechtbank die is ingesteld bij wet


oed functionerende en volledig onafhankelijke rechtsstelsels zijn van cruciaal belang om ervoor

G

239

te zorgen dat de rechtspraak personen en bedrijven ten goede komt , aangezien zij alle rechten die zij aan het EU "recht ontlenen, moeten kunnen afdwingen door middel van doeltreffende rechts bescherm i ng.

Het HvJ-EU heeft steeds geoordeeld dat bij gebrek aan precieze EU 'regels het aan elke lidstaat is om procedurele regels vast te st ellen om de door de EU'wetgeving verleende rechten te waarborgen in overeenstemming met het beginsel van procedurele autonomie. Daarbij moeten zij er echter wel voor zorgen dat die regels niet ongunstiger zijn dan regels die voor soortgelijke

situaties in het nationale recht gelden ^gelijkwaardigheidsbeginselj en de uitoefening va

158.

n EU"


( \240 d

rechten niet praktisch onmogelijk of uiterst moeilijk maken l^doeltreffendheidsbeg i nselj . Dij de

159.

beoordeling of de lidstaten hebben voorzien in een doeltreffende voorziening voor de rechten die


236 Artikel 267 VWEU.

237 Artikel 258 VWEU.

238 Zie: Amestvan 18 mei 2021, Asociafia 'Foruwiul Judecatorilor Din Romania" e.a., C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19, EU:C:2021:393; Arrest van 20 aPr,, 2021, Repubbnka, C-896/19, EU:C:2021:311; Arrest van 2

maart 2021, A.B. e.a. (a anstelling van rechters in het h o o g g er echts h of ~ beroep), C~ 8 2 4/1 8, EU.C.2021 .153, Arrest van 19 november 2019, /4, K, e, a, (On afhankelijkheid van de tu chtk a m er van het Ho ogg ere chtshof), C-585/18, C-624/18 en C-625/18, EU:C:2019:982; en A rrest van 27 februari 2018, Associa ga o Sindical dos Ju fzes / o rtug u es es,

C-64/16,EU:C:2018:117;

Verslag over de rechtsstaat 2023, b,z. 3.

240 Arrest van 2 maart 2021, Pro ku ratuur (Co nditions d a cc es a u x don né es rei ati ves a u x communications é/eotron.ques). 0746/18, E U ! C! 2021 ! 1 5 2, punt 42. Zie ook het /Arrest van D oktober 2020, La Qu adrature du Net

e.a.. C-511/18, C-512/18en 0520/18, EU:C:2020:791, punt223 en de aangehaalde rechtspraak.

35

door h et EU "recht worden verleend, heeft het HvJ-EU gewoonlijk verwezen naar de essentie en het doel van die rechten volgens artikel 47 van het Mandvest.

In het kader van de prejudiciële procedure zijn op verschil lende gebieden van het EU"recht vragen

241

160.

gerezen over de interpretatie van het recht op doeltreffende rechts bescherming


Een aanzienlijk deel van d e J u r i s p r u d e n t i e van het HvJ-EU over het recht op doeltreffende rechts bescherming betreftde interpretatie van de richtlijnen over procedurele rechten in strafzaken en het verduidelijken van de waarborgen die in de richtlijnen zijn vastgelegd. Prejudiciële vragen hadden b ij voorbeeld betrekking op de interpretatie van.

161.

het recht op een eerlijk proces in strafprocedures, met inbegrip van het verbod op openbare


242

162.

verw ij zingen naar schuld , het recht om aanwezig te zijn bij het proces in de context van


243

163.

verhoren metvideoconferentietechnologie en af w ij kingen van het recht om aanwezig te zijn


244.

bij h et proces ,

164.

procedurele rechten van personen die betrokken zijn bij een procedure inzake zakelijk


245.

beslag ,

246.

het recht van kinderen op effectieve bijstand door een advocaat in strafzaken ,

165.

het recht op vertaling van essentiële processtukken voor een verdachte of beklaagde die de


247

166.

procedure ta al in een strafprocedure niet begrijpt , met inbegrip van de termijn waarbinnen


248

167.

dit recht van toepassing is , welke processtukken als essentieel worden beschouwd voor een


249

168.

doeltreffende verdediging, waarop het recht op ve rta ling van toepassing is , en wanneer


250.

schendingen van dit recht kunnen worden aangevoerd ,

169.

het recht om niet tw eemaal voor hetzelfde misdrijf te worden berecht of ge straft (non bis in


\ 251.

idem"beginselj ,

Ook de strategie voor het Handvest, blz. 5 en de daarin geciteerde bronnen, waarin wordt opgemerkt dat het groeiende corpus aan EU " wetg eving laat zien hoe het M a n d v est in ste ed s meer gevallen en op stee d s meer gebieden van toepassing is. Uit wordt met name geïllustreerd door de Jurisprudentie van het HvJ-EU over de handhaving van het recht op een doeltreffende voorziening in rechte op gebieden als belastingen, asiel en migratie of gelijke behandeling bij tewerkstelling.

242 Arrest van 19 septem ber 2018, Mnsv, C-310/18, EU:C:2018:732.

Hangende zaak C~760/22, FP e,a, 244 /\rres-^ van 13 februari 2020, Sp ets i a I izi ra n a p ro k u ratu ra (Zitt i n g zonder aan wezig h ei d van de verdachte), C~

688/18, EU:C:2020:94; A rrest van 23 novem ber 2021, IS (/„ég a l ité de l ordonnance de renvoi ), C-564/19, EU:C:2021:949; A rrest van 19 me, 2022, Sp ets ia I izi ra n a p ro ku ratu ra, C-569/20, EU:C:2022:401; A rrest van 15

september 2022, HN (Procés d'un accuse é/oigné du territoire), C-420/20, EU:C:2022:679. Zie ook arrest van 19 mei

2022, SP ets i a i izi ra n a p ro ku ratu ra , C-569/20, EU:C:2022:401.

Hangende zaken C~767/22 en C"49/23, IDream e,a, en hangende zaak C~265/23, \/oiieva. Hangende zaak C~603/22, h/f.S, e,a, (Droits procéduraux d une personne mineure).

Arrest van 1 augustus 2022, TL () en de traduction ), C-242/22 EEU, EU:C:2022:611.

248 Arrest van 9jun, 2016, Balogh, C-25/15, E U: C: 2016:4 23 .

249 Arrest van 15 o kto b er 2015, Co va ci, C-216/14, EU:C:2015:686; arrest van 12 o kto ber 2017, 5/e utj es, C-278/16, EU:C:2017:757; arrest van 1 augustus 2022, TL () en de traduction ), C-242/22, EU:C:2022:611.

Arrest van 1 augustus 2022, TL C-242/22, EU:C:2022:611. 251 Zie: A rrest van 14 september 2023, Bez i r ks h auptmannschaft Feldk,rch, C-55/22, EU:C:2023:670 en arrest van 19

oktober 2023, C-147/22, EU:C:2023:790.

36

170.

de doeltreffendheid van rechtsmiddelen tegen schendingen van de rechten van de verdachte of beklaagde, met inbegrip van de mogelijkheid voor een gerecht om schendingen van de rechten


252.

van de verdediging ambts halve aan de orde te st ellen ,

253.

171.

het recht op toegang tot een advocaat en de af w ij kingen van dat recht , en


254

172.

het recht op informatie in strafprocedures , met inbegrip van hettijdstip waarop informatie


over de tenlastelegging moet worden verstrekt om de verdachte of beklaagde in staatte st ellen

255

173.

de verdediging doeltreffend voor te bereiden


Het HvJ-EU heeft zich ook gebogen over doeltreffende rechts bescherming in het kader van de Europese Justitiële samenwerking, waarvan het Europees onderzoeksbevel (E O B) en h et

Europees aanhoudingsbevel (EAB) de belangrijkste voorbeelden zijn. Om de beschikbaarheid van doeltreffende rechts middelen te waarborgen, is het van essentieel belang dat de lidstaten rechts middelen beschikbaar stellen die gelijkwaardig zijn aan die welke in soortgelijke binnenlandse zaken beschikbaar zijn.

174.

Het HvJ-EU heeft ook bevestigd dat het kaderbesluit over het EAB uitgebreide waarborgen biedt voor doeltreffende rechterlijke bescherming. B ij voorbeeld over de beschikbare rechts middelen in


175.

258 w


de uitvaardigende lidstaat en de toegang tot het dossier na de overlevering . Verder heeft het HvJ-EU in een reeks zaken over de rechtsstaat de criteria verduidelijkt voor het weigeren of opschorten van de uitvoering van een EAB in situaties waarin het recht van de gezochte persoon op een eerlijk proces in gevaar zou zijn in een situatie van systematische of algemene

tekort komingen met betrekking tot de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in de

259

176.

uitvaardigende lidstaat



scriminatiebestrijding is ook een domein waar vragen zijn gerezen over de interpretatie van

het recht op doeltreffende rechterlijke bescherming. Sancties moeten een reële en doeltreffende

260

177.

rechterlijke bescherming garanderen en een echt afschrikkend effect hebben om verdere


252 Amestvan 22jUni 2023, K.B, en F.S, (Relevé d'office dans le domaine pénal), C-660/21, EU:C:2023:498.

253 Arrest van 12 maart 2020, \/W (Recht op to eg a n g tot een advocaat in geval van verstek), C-659/18, EU:C:2020:201.

Het HvJ-EU heeft ook verduidelijkt dat de richtlijn van toepassing is op gerechtelijke procedures waarbij de opname in een psychiatrisch ziekenhuis wordt toegestaan en verplichtingen to esta at om een advocaat tegen de wil van de verweerder te ontslaan in geval van belangenconflicten, zoals bepaald in het nationale recht (/Arrest van 5jun, 2018,

Koiev e.a., C-612/15, EU:C:2018:392).

254 Arrest van 15 o kto b er 2015, Co C-216/14, EU:C:2015:686; A rrest van 13 jun, 2019, Mor o, C-646/17, EU:C:2019:489.

255 Arrest van 5 juni 2018, Ko lev e.a,, 061 2/15, E U \ C \ 201 8 \ 392 ] A rrest van 19 septem ber 2019, RSyo nna p ro ku ratu ra

Lom, C-467/18, EU:C:2019:765.

256 Richtlijn 2014/41/EU.

257 Kaderbesluit 2002/584/JBZ van de Raad van 13juni 2002 b etr ef f e nde het Europees aanhoudingsbevel en de

procedures van overlevering tussen de lid state n (EB L 190 van 18.7.2002, b,z.

1).

Arrest van 28januari 2021, Sp ets ia l izi ra n a p ro ku ratu ra (Déci a ratio n des d ro its) C"649/1 9, EU.C2021.75.

259 Arrest van 25 juli 2018, Mi n ister van Justitie en Ge I ij kh e id (Tek o rtk o m in gen b ij J ustiti e), C-216/18 EEU, EU:C:2018:586 en A rrest van 17 december 2020, 0P en baar M, n ister i e (In dépendance de i a uto r ité J u d i c i a i re d'emISSIon), C-354/20 EEU, EU:C:2020:1033 en C-412/20 EEU, L en E. Z,e ook Arrest van 13januar, 2021, MM, C-414/20 EEU, EU:C:2021:4 waarin h et HvJ-EU o p m erkte dat kaderbesluit 2002/584, gelez en in het licht van artikel 47 van het Eland vest, vereist dat de verzoekende rechter de voorwaarden waaronder het EAB is uitgevaardigd, moet kunnen toetsen.

260 Zie Arrest van 31 me, 2013, AsociafiaAccept, C-81/12, EU:C:2013:275, Punt63.

37

178.

discriminatie te voorkomen. Dit betekent dat ook afschrikkendesancties moeten worden opgelegd


179.

261 r


als er geen identificeerbaar slachtoffer is . den zuiver symbolische sanctie kan niet als afdoende

262

180.

worden beschouwd


Op het gebied van overheidsopdrachten heeft het HvJ-EU geoordeeld dat in gevallen waarin een aanbestedingsprocedure is gestart zonder publicatie van een aankondiging van de opdracht, de lidstaten niet van een rechtzoekende kunnen verlangen dat hij de procedure of het besluit aanhaalt in zijn verzoek om beroep of voorlopige maatregelen op grond van Ixichtlijn 89/665/EG*3. De lidstaten kunnen echter eisen dat inschrijvers die aan een aanbestedingsprocedure hebben deelgenomen een uitspraak van de hoogste administratieve rechter niet kunnen aanvechten door beroep in te s te Men bij de hoogste rechterlijke instantie met betrekking tot de naleving van het EU-

264 d

recht . Dovendien moet de aanbestedende dienst in nationale procedures met betrekking tot mogelijke valse verklaringen van een gekozen inschrijver het recht van de kandidaat"inschrijver op een doeltreffende voorziening in rechte afwegen tegen het recht van de concurrerende

265

181.

inschrijver op bescherming van zijn vertrouwelijke bedrijfsinformatie en bedrijfsgeheimen Tegen het besluit van een aanbestedende dienst om geen procedure te starten om na te gaan of het


266

182.

aantal inschrijvingen abnormaal laag was, moet beroep bij de rechter openstaan


n 267

VJ e richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten hee ft geleid tot de o n tw ikkeling van een r ij ke Jurisprudentie ter bescherming tegen oneerlijke bedingen in

268

183.

overeenkom st en, die ook een vereiste voor doeltreffende rechterlijke bescherming inhoudt


B ij voorbeeld de verplichting voor nationale rechtbanken om ambts halve de eerlijkheid te

beoordelen van de bedingen in overeenkomsten die ten grondslag liggen aan

269

184.

consumentengeschillen , het bestaan en de aanvang van verjaringstermijnen voor vorderingen


Zie het Arrest"/^eryn, punt 38; Arrest-AsociafiaAccept, Punt62. I n verschillende lidstaten (bv. Oostenrijk,

België, Tsjechië, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Roemenië en Slovenië) staatde nationale wetgeving toe dat onder bepaalde voorwaarden straffen worden opgelegd als er geen specifiek slachtoffer is.

262 Zie het arrest-AsOCiOfia Accept, punt 64.

263 Arrestvan 14juM 2022, EP IC F, n a n c, a I Cons u Itin g, C~27 4/21 en 0275/21, EU ! O 2022 ! 565 . Richtlijn 89/665/EEG van de Raad (PB L 395 van 30.12.1989, blz. 33).

264 Arrest van 21 december 2021, Randstad Italia, 0497/20, E U ! C ! 2021 ! 1 03 7 .

265 Arrest van 7 september 2021, Klaipèdos regiono atliekif tvarkymo centras, C-927/19, ECLI :EU:C:2021:700.

266 Arrest van 15 september 2022, Ver,dos 0669/20, E U \ C \ 202 2 \ 684, betreffende een procedure op grond van

Richtlijn 2009/81/EG (PB L 216 van 20.8.2009, b,z. 76).

267 Richtlijn 93/13/EEG van de Raad (PB 1993 L 95, blz. 29).

268 Arrest van 22 Apr,i 2021, Prof, Cred,t Siovak,a, C-485/19, EU:C:2021:313, punt 54; Arrest van 4 juni 2020, Kanoeiana Med,us SA, C-495/19, EU:C:2020:431, punt 32; Arrest van 17 mei 2022, Fercaja Banoo, C-600/19,

EU:C:2022:394, pu„, 45; Arrest van 17 me, 2022, SPV ProJeCt 1503 Sr I and Ba n co d i Des io e d el I a Br i a n za Sp/\,

C-693/19 en C-831/19, EU:C:2022:395, punt 61; 17 mei 2022, Umcaja Banoo, C-869/19, EU:C:2022:397 punt 29;

Arrest van 17 me, 2022, Impuls Leasing Romania I FN SA, C-725/19, EU:O2022! 396, puilt 46; Arrest van 10jun,

2021, BNPParibas Persona, Finance SA, C-776/19 tot C-782/19, EU:C:2021:470 punt 29; Arrest 29 april 2021, Ban'

BPHS.A, 019/20, EU:C:2021:341, pun, 92; Arrest van 8 september 2022, D.BP (Cr éd it hypothécaire li bel lé en

d evis es étrangère s) 080/21 tot C-82/21, punt 88; Arrest van 22 september 2022, Servicios Pre scr ipto r y Me d i os de Pagos EFCSAU, C-215/21, EU:C:2022:723, punt 36.

Arrest" /'m p u I s Leasing Romania /FN SA; Arrest van 22 september 2022, V, cente l/~\ct i o n en p a iem ent d honoraires

d'avocat), 0335/21, EU:C:2022:720; Arrest van 4jun, 2020, Kanceiana Med,usSA, 0495/19, EU:C:2020:431.

38

270

van consumenten op grond van oneerlijke bedingen , de verplichting voor rechtbanken om de eerlijkheid van een specifiek beding in een overeenkomstop gemotiveerde w ij ze te beoordelen om een latere toetsing van hetzelfde beding op grond van het beginsel van het gezag van gewijsde uit

185.

271 272


te sluiten en de toewijzing van kosten

Ook op het gebied van migratie en asiel speelt doeltreffende rechterlijke bescherming een belangrijke rol, het HvJ-EU heeft geoordeeld dat de lidstaten bepaalde waarborgen moeten bieden bij beslissingen over terugkeer, i nreisverboden, uitzettingen en aanhoudingsbevelen, zoals het

273

186.

recht om te worden gehoord en het recht op toegang tot het dossier


187.

4.2. N ation ale Jurisprudentie over doeltreffende rechtsmiddelen


Naast het HvJ-EU zijn nationale rechtbanken en hoven krachtens artikel 19 VELT' verantwoordelijk voor de rechterlijke bescherming in de EU.

A Is zodanig passen de lidstaten het Handvest toe in zaken die betrekking hebben op de tenuitvoerlegging van EU " w etg e v i n g . Het H andvest wordt het vaakst aangehaald in zaken die zijn beslist door de hoogste administratieve rechtbanken, in het b ij zonder met betrekking tot belastingen, beslag op eigendom, discriminatie op het gebied van werkgelegenheid, energie en mededinging, toegang tot informatie, bewaring van gegevens, asiel, alsook het E A B en de

276 I_I

wederzijdse erkenning van vr ij heids straff en . nieronder volgen enkele relevante recente zaken waarin nationale rechtbanken hebben verwezen naar het Handvest, vaak in combinatie met bepalingen van grondwettelijk of internationaal recht.

Bij gebrek aan nationale bepalingen die de procedurele waarborgen van het Handvest expl iciet ten uitvoer leggen, zijn vorderingen inzake grondrechten in zaken waarin het EU~recht een rol speelt, ree h tstr e e ks op het handvest gebaseerd. In dit verband heeft artikel 47 van het Elandvest

188.

rechtstreekse werking gekregen van het HvJ-EU, waardoor burgers zich voor de nationale rechter


277

189.

ree h tstr e e ks op dit recht kunnen beroepen


t~Profi Cred it SI o v a k i a , D.B.P. a rrest~(Crêd it hypoth éca i re libellé en devises êtrangères),

271 Arrest-lbercaja Banco] ArrestSPV Pr oject 1503 Sr, and B a n co d i Des io e d ei Ia Sr ia n za SPA. r rest~Ser v i c i o s Prescriptor y ios de Pagos EFCSAU,

273 Arrest van 10 september 2013, G. en R„ C-383/13 PPU, EU:C:2013:533 en A rrest van 11 decern ber 2014, Boudjnda, C-249/13, EU:C:2014:2431.

274 Zie: A rrest" Ra nd sta d Italia, punt 46; A rrest" Rep ubb I ik a, punt 49; en A rrest inzake /\,B, e,a, (aanstelling van rechters in het hooggerechtshof ~ beroep), punt 108.

275 Overeenkomstig artikel 51, lid 1, v an het rland vest,

276 F RA, verslag over de grondrechten 2023, b,z. 48-50. Z,e ook het verslag over de grondrechten 2022, biz. 33-34 en 37, verslag over de grondrechten 2021, biz. 46.

277 I n h et Arrest" Eg en berger van 17 april 2018, C"414/16, EU:C:2018:257, punt78, heefth et HvJ-EU de rechtstreekse werking van artikel 47 van het Handvest vastgesteld, hetgeen bijvoorbeeld is bevestigd in. /Arrest van D oktober 2020, Ét a t I u x e m b o u rg eo is (Ree hter i ij ke bescherming teg en ver zo eken om inlichtingen in belastingzaken), C"245/19 en C"

246/19, EU:C:2020:795, Punt55; A rrest~ AK (On afhankelijkheid van de tuchtkamer van het Hooggerechtshof), punt

162; A rrest van 29ju,, 2019, Ta rubarov, C-556/17, EU:C:2019:626, Punt56.

39

190.

Zo oordeelde het Grondwettelijk I lof van O osten rij k in tw ee zaken dat het recht van


asielzoekers op een doeltreffende voorziening in rechte en in het b ij zonder hun recht om te worden gehoord overeenkomstig artikel 47, Md 2 van het Handvest, was geschonden. In een ander

voorbeeld met betrekking tot btw"procedures oordeelde de hoogste administratieve rechtbank

191.

O 279


van ostenrijk dat bij gebrek aan nationale bepalingen ter uitvoering van het recht op

doeltreffende rechts bescherming, met inbegrip van het recht op rechtsbijstand, de aanvrager een schending van diens grondrechten kon aanvoeren op grond van artikel 47 van het Handvest.

Het H andvest is ook toegepast in zaken waarin nationale rechtbanken de wettigheid van nationale wetten hebben getoetst, wnder verwijzing naar de artikelen 7 en 47 van het M a n d v est oordeelde het Grondw ette lij k I lof van België dat verschillende bepalingen van de nationale wetgeving ter voorkoming van het w i tw assen van geld en de financiering van terrorisme in strijd zijn met het beroepsgeheim van advocaten, dat volgens het Hof wordt beschermd door essentiële onderdelen

192.

van het recht op privacy en het recht op een eerlijk proces. Deze wet, die Richtlijn (EU)


901 ^/P/lQ280 281 ilU I J/OtJ uitvoert, is gedeeltelijk vernietigd

r I_I p 282

193.

Qvenzo heeft het I looggerechtshof van Qstland de rechtmatigheid van de nationale


vreemdelingenwet getoetst. Vo Igens deze wet konden beslissingen over de voortijdige beëindiging van een verblijf zonder visum niet voor de rechter worden aangevochten. Met recht van niet" EU-onderdanen om zonder visum Estland binnen te komen en er te verblijven vloeit voort uit Verordening 2018/1806. H et waarborgen van het recht op beroep bij de rechter was daarom een kwestie van bescherming van een subjectief recht van EU "recht, wp grond van artikel 32, Md 3 van de EU "visumcode, gelezen in samenhang met artikel 47 van het Mandvest, diende Listland te voorzien in een procedure om beroep aan te tekenen tegen beslissingen tot weigering van een visum. Onder verwijzing naar de beginselen van gelijkwaardigheid en doeltre ff endheid oordeelde de rechtbank dat dezelfde interpretatie moet gelden voor een verblijf zonder visum.

194.

5 . E u r o p


ese financiering voor doeltre ff en de rechtsbescherming

arrest van

278 Bijdrage van het F RA, onder verwijzing naar het Grondwettelijk Hof van Oostenrijk, E4359/2021, 17.3.2022 en E4123/2020, arrest van 8.6.2021. I n de ee rste zaak had de Federale Ad m in istratieve Ree htbank de

aanvrager ni et gehoord en ten onrechte aangenomen dat de aanvrager tot het sjiitische geloof behoorde. De beslissing van de Federale Ad mini strati eve Re chtbank werd vernietigd. In de twe ed e zaak was het afzien van de hoorzitting een willekeurige beslissing, aangezien de feiten van de zaak onvoldoende nauwkeurig konden worden vastgesteld. Het Grondwettelijk Hof vernietigde de beslissing.

279 Bijdrage van het F RA, v erwijzend naar de hoogste administratieve rechtbank van Uostenrijk, uitspraak van

23.6 2021, Mag. B; hoogste federale rechter in belastingzaken, Ra 2019/13/0111.

280 Richtnjn 2015/849.

281 Bijdrage van het F RA, v erwijzend naar brondwettelijk Hof van België, 114/2020, A rrest van 24 september 2020, Ordre des barreaux francophones et germanophone, door de Orde van Vlaamse balies en door het Instituut van de Ace o untants en de Belastingconsulenten en anderen.

282 Bijdrage van het F RA, onder verwijzing naar Hooggerechtshof van Estland, Arrest van 20 april 2021, K a n se I i e r van Justitie, M inister van Justitie, M inister van Binnenlandse Zaken, M inister van Buitenlandse Zaken, Raad van Politie en Grensbewaking, Rostys I a v P o lïshchuk, Mykola Ishchenko, l u n d u s ü h i stu Lo r et a, H o b u I a n e OÜ.

40

Financiering voor de capaciteitsopbouw van belanghebbenden is een essentieel onderdeel van de inspanningen van de EU en haar internationale partners om doeltreffende rechts bescherming te ondersteu nen. De E uropese Uom missie draagt bij aan de versterking van de rechterlijke bescherming via hetprogrammajustitieen hetprogramma Burgers, gelijkheid, rechten en waarden

(CERV).

195.

5.1. P rogram ma Justitie V ia het programma Justitie onder steunt de Europese Commissie een Europese rechtsruimte die


196.

284 r 285


is gebaseerd op doeltreffende en onafhankelijke rechtsstelsels . Lr wordt financiering verstrekt om grensoverschrijdende uitdagingen aan te pakken, zoals het gebrek aan vertrouwen tussen de rechtsstelsels op het gebied van wederzijdse erkenning enjustitiële samenwerking, hiaten in de digitale communicatie, procedures en de overdracht vanjuridische informatie en de schaar ste

pi I p 286

aan middelen voor opleidingen over l_U~recht. I_en van de drie onderdelen van het programma

is gericht op het vergemakkelijken van de doeltre ff endeen n iet"d iscri m i neren de toegang tot de

287

197.

rechter en rechtsmiddelen voor iedereen , ook via elektronische middelen met prioritaire gebieden zoals de rechten van alle slachtoffers van misdrijven en de procedurele rechten van


288

198.

verdachten en beklaagden in strafprocedures


Pr ojectvoorbeei den uit het programma Justitie,

Onder leiding van maatschappelijke organisaties biedt het project "Ba anbrekende anti-SLAPP-opieiding voor vrijheid van meningsuiting" een opleiding aan 200 a d v o c ate n die

Journalisten en mensenrechtenverdedigers kunnen vertegenwoordigen die het doelwit zijn van strategische procesvoering te gen publieke inspraak in 11 Ii d state n . Het project "E f f e ct i e v e e-

199.

t o e g a n g tot r


echter I ij ke beslissingen " verbetert de toegang tot nationale en EU-re chtspraak in

Ver o rdening 2021/693 tot intrekking van Verordening (EG) 1382/2013.

https,//ec,europa,eu/info/fu nd i ng "tend ers/o pportu n ities/po rta l/screen/progra m m es/j u st202 7 285 De begroting voor 2021-2027 bedraagt ongeveer 305 m i IJ o e n EUR. De begroting voor 2023 bedraagt 41 125 000 EUR en voor 2024 ,s deze 40 691 000 EUR met de volgende verdeling over de program maonderdelen,

Justitiële samenwerking in burgerlijke en strafzaken (27 %), Justitiële opleiding (36 %) en toegang tot de rechter (27 %) (procentuele to ew ij zingen gebaseerd op de rechts grondslag van het program ma).

De andere twee onderdelen zijn gericht op 1) het vergemakkelijken van dejustitiële samenwerking in burgerlijke e n str af z aken en het bevorderen van de rechtsstaat en de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechterlijke macht (Oproep tot het indienen van voor st ellen voor actiesubsidies ter bevordering van de justitiële samenwerking in burgerlijke en strafzaken, onder meer door het ond e rste unen van inspanningen om de nationale rech tsste I se I s doeltre ff enderte maken en de daadwerkel ij ke tenu itvoerlegg ing van beslissingen te verb et eren) en 2) h et onder steunen van Justitiële opleiding ter bevordering van een gemeenschappelijke cultuur op het gebied van recht, Justitie en de rech tssta at en ter onder steuning van de consistente en doeltre ff ende uitvoering van het EU "recht (Uproep tot het indienen van voo rste Men voorsubsidies vooreen actieter onder steuning van transnationale projecten voor de opleiding van beoefenaars van juridische beroepen op het gebied van burgerlijk recht, strafrecht of grondrechten),

p roep tot het indienen van voo rste Men voor subsidies voor een actie ter ond e rste uning van transnationale projecten op het gebied van e~justitie, rechten van slachtoffers en procedurele rechten, h ttp s ,//c om mission,europa,eu /str ate g y~and~pol icy/pc

" ~ ,//c om mission.europa.eu /str ate g y~and~pol icy/policies/justice~and~funda mentahriqh ts/c rim inal"justice/r

suspects~and~accused nl

https.//ec.europa.eu/info/fu nd i ng "tend ers/o pportu n ities/po rta l/screen/how~to~participate/org~

d eta i i s/999999999/pro i ect/101051559/p rogram /43252386/d eta iIs

41

Litouwen . Het project "B etere ondersteunende diensten en toegang tot de rechter voor slachtoffers van gendergebaseerd geweld door trau magerichte zorg versterkt de ondersteunende diensten voor getraumatiseerde slachtoffers en vergroot het bewustzijn van een

291

200.

trau magerichte aanpak in vijf lidstaten


Er worden exploitatiesubsidies ver st rekt aan Europese n etw erken die zich bezighouden met toegang tot de rechter enjustitiële samenwerking in burgerlijke en strafzaken en aan het Europees netwerk voor Justitiële opleiding. Het programma financiert ook het Europees e ~

292 90

201.

Justitieportaal , dat informatie over nationale rechtsstelsels in lj talen verstrekt om de toegang tot de rechter in de hele EU te vergemakkelijken. Met programma Justitie wordt ook gebruikt om


de samenwerkingsactiviteiten van de EU met de l\aad van Europa te financieren, waaronder

293

202.

activiteiten op het gebied van kindvriendelijkejustitie


Het programma HELP

203.

Een nieuwe opleiding via eUearning over de wisselwerking tussen het I la n cl vest en het


p w 294

Lu ropees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens , o n tw i k k e I d in samenwerking tussen de Kaad van Luropa, de Europese Uom missie en het F RA, ,e i dt rechters, openbare aanklagers en andere Juristen op over Europese grondrechtenstandaarden en de toepassing ervan op nationaal niveau.

De cursus is bedoeld om de bescherming van de grondrechten en de rechtsstaat in de EU te verbeteren door de kennis te vergroten van Juridische beroepsbeoefenaren over de grondrechten en de rechtsstaat. De online opleidingen brengen Juridische beroepsbeoefenaren uit verschillende lidstaten samen, wat mogelijkheden creëertvoor ui tw isselingen tussen mensen uit de prakt ij k en wederzijds ve rtr ouwen wekt.

204.

5.2. P rogramma Burgers, gelijkheid, rechten en waarden (CERV)


Via haarCERV-p rogramma bevordert de Uommissie de toepassing van de rechten en waarden die zijn vastgelegd in de verdragen, het Handvest en internationale verdragen door activiteiten te

https.//ec.europa.eu/info/fu nd i ng "tend ers/o pportu n ities/po rta l/screen/howto'participate/orq~

detaiis/999999999/proiect/101087157/P rogram /43252386/d eta iIs

https.//ec.europa.eu/info/fu nd i ng "tend ers/o pportu n ities/po rta l/screen/how~to~participate/org~

d eta i i s/999999999/pro i ect/101056671 /P rogram /43252386/d eta iIs

https.//e~j ust ice, europa, ei

293 n d r

YJ e r\aad van Luropa zal ook richtsnoeren en opleidingen on tw ikkelen voorjustitieel personeel over de aanbeveling van de Commissie over de procedurele rechten van verdachten en beklaagden in voorlopige hechtenis en over materiële detentieomstandigheden, h ttp s , / / ec , europa, eu/com m ission/presscorner /detail/en/ip 22 7570.

Europees programma voor mensenrechteneducatie voor beoefenaars van Juridische beroepen in de Europese Unie (HELP in de EU III)294. De c ursus behandelt het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens, het (herziene) Europees Sociaal Handv est, het EU-H andvest en andere relevante wetgeving van de EU en de Raad van Europa, evenals relevante Jurisprudentie.

205.

Ver o rd e n i n g (EU) 2021/692. De geraamde begroting voor het programma voor 2021-2027 bedraagt


1 ,5 m iljard EUR.

42

financieren ter onder steuning van op rechten gebaseerde, democratische, gelijke en inclusieve Europese samenlevingen die zijn gebaseerd op de rechtsstaat.

On cler clee / Wa a rel en va n cl e Unie

HetCERV-p rogramma voor 2021-2027 bestaat uit vier onderdelen, namelijk 1) Waa rden van de Unie; 2) Ge, ijkheid, rechten en gendergelijkheid, O) Detrokkenheid en participatie van burgers, en 4) G eweld, met inbegrip van gendergerelateerd geweld en geweld tegen kinderen, bes tr ij den.

Om de in artikel 2 VEU vastgelegde waarden te bevorderen, omvat het CERV "werkprogram ma voor 2023-2024 een reeks activiteiten om de capaciteit van maatschappelijke organisaties op te bouwen om ervoor te zorgen dat het Handvest wordt nageleefd. De financiering uit het onderdeel Waa rden van de Unie kan worden gebruikt ter ondersteuning van activiteiten met betrekking tot de grondrechten, waaronder het handhaven van de rechtsstaat en het ver st erken van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, om de grondrechten in het digitale tijdperk te beschermen, capaciteit op te bouwen voor de bescherming van klokkenluiders, het

296

206.

maatschappelijk middenveld te versterken, en haatzaaien en haatmisdrijven te bestrijden


Zoals opgemerkt in de strategie voor het Handvest omvat doeltreffende rechterlijke bescherming tevens strategische procesvoering, waarmee wordt b ij gedragen aan een consistentere uitvoering en toepassing van het EU "recht en aan de handhaving van de rechten . Met onderdeel Waa rden van de Unie omvat ook financiering om capaciteit op te bouwen voor strategische procesvoering om

i_i 298

de bescherming van de rechten uit het I landvest te waarborgen, b ij voorbeeld door de kennis en procesvaardigheid van beoefenaars van Juridische beroepen, onafhankelijke mensenrechteninstanties en maatschappelijke organisaties te verbeteren.

Projecten die worden gefinancierd in het kader van het onderdeel Wa arden van de Unie kunnen ook gericht z ij n op het bevorderen van capaciteitsopbouw en bewustmaking met betrekkingtot het I landvest door middel van opleidingen en trai n_the"trai ner_acti viteiten (zoals voor

296 De gefinancierde acties vergemakkelijken de uitvoering van de ELJ-prio riteiten op het gebied van de grondrechten,

de rechtsstaat en de democratie, zoals benadrukt in de verslagen over de rechtsstaat, de mededeling "Een inclusiever

en beschermender Europa, uitbreiding van de lijst van EU 'misdrijven tot haatzaaiende uitlatingen en h aatmisdrijven', de verslagen over het EU "burgerschap, hetactieplan voorde Europese democratie, de aanbeveling van de Commissie over de wijze waarop Journalisten en mensenrechtenverdedigers die b et rokken zijn bij publieke participatie kunnen worden beschermd tegen kennel ij k ongegronde of onrechtmatige gerechtelijke procedures en de strategie voor het H a n d v est.

Strategie voor het Handvest, blz. 11.

298Büiage bij het uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de financiering van het programma 'Burgers, gelijkheid, rechten en waarden' en de vaststelling van het werkprogramma 2023 2024. 0 proep tot het indienen van

voo rste Men ter bevordering van het bewustzijn, de capaci te its opbouw en de uitvoering van het EU-H andvest van de grondrechten door maatschappelijke organisaties.

43

deskundigen, Juristen en Juridisch adviseurs, contactpersonen voor communicatie,

\ 299

beleidsadviseurs en pleitbezorgers^ en praktische begeleiding en leermiddelen

207.

In het kader van het onderdeehDaphne wordt financiële steun verleend aan projecten ter voorkoming en bestrijding van gendergerelateerd geweld, ook in de context van migratie, en van


300

208.

geweld tegen kinderen


In het kader van de samenwerking met internationale organisaties verleent de Commissie ook

financiële steun uit het CERV- programma aan het ODIHR van de OVSE voor het delen van

301

209.

kennis en hetva stste Men van normen voor haatmisdrijven


299Q

proep tot het indienen van voo rste Men ter bevordering van capaciteits opbouw en bewustmaking met b etr e k k i n g tot het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en activiteiten op het gebied van str ateg i sc h e procesvoering over democratie, de rech tssta at en schendingen van de grondrechten. Zie de projecten "V an het EU-Handvest een toonaangevend instrument voor geschillenbeslechting op het gebied van mensenrechten in Hongarije maken ; Str ateg ische procesvoering alstoegangspoorttotde rech te n van personen m et een beperking in de Europese Unie". "0 ntwikkeling van informatie, richtlijnen en onderlinge verbondenheid voor de integratie van rechten inzake het Handvest in h a n d h a v i n g sstr ateg i eë n .

300n

Uproep tot het indienen van voo rste Men ter voorkoming en bestrijding van geweld, met inbegrip van gendergerelateerd geweld en geweld tegen kinderen, oproep voor tussenpersonen,

301BiMage bij het uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de financiering van het programma 'Burgers, gelijkheid, rechten en waarden' en de vaststelling van het werkprogramma 2023 2024. Deze activiteiten omv atte n

financiering ter verbetering van de beschikbare ste un voor slachtoffers van haatm isdrijven en de reactie van Justitiële structuren op haatm isdr ij ven.

44

5.3. O ndersteuning met andere EU "financiering Financiering om doeltreffende rechts bescherming te bevorderen is ook beschikbaar via andere

programma's. Tot de projecten die worden gefinancierd in het kader van het P rogram ma

210.

n P 302 303


L^igitaal Quropa behoren projecten op het gebied van e_J u st i t i e , die gericht waren op het onderhoud en de o n tw ikkeling van IT_syste men, de digitalisering van de betekening en

kennisgeving van stukken en de bewijsverkrijging in burgerlijke en handelszaken en de

304 I

digitalisering van dejustitiële samenwerking in burgerlijke, handels- en strafzaken . In het kader van de financiering om het publiek toe te rusten met de kennis die nodig is in een digitale

305

samenleving hebben projecten over doeltreffende rechterlijke bescherming , alternatieve

211.

306 307


geschillenbeslechting en kindvriendelijkejustitie financiering ontvangen van het

p 308 n r 309

l_rasmus"r"programma . Uaarnaast financiert het Tonds voor interne veiligheid acties tegen terrorisme en radicalisering, zware en georganiseerde misdaad, cybercriminaliteiten de bescherming van slachtoffers.

De rechtsbescherming ver beter en met financiering uit de herste I ~ en vee r k r a c htfa c i I ite it

\i 310

Verscheidene lid sta te n hebben financiering uit de herstel" en veerkrachtfaciliteit gebruikt om de efficiëntie van hun rechtsstelsels te vergroten, het burgerlijke recht en het strafrecht te hervormen en de digitalisering vanjustitie te bevorderen.

Tot de mijlpalen en streefdoelen die behaald zijn in decyclusvan het semester 2022-2023 behoren initiatieven om d e to e g a n k e I ij k h e i d , doeltreffendheid en voorspelbaarheid vanjustitie in Bulgarije te bevorderen, de efficiëntie van de rechtspraak in Kroatië te vergroten, de digitalisering van Justitie in Tsjechië en \\A alta te onder steunen, het straf- en burgerlijk recht in Italië te hervormen, de integriteiten onafhankelijkheid vanjustitie in Slowakijete versterken, en de rechtsstaaten de

212.

c 311


doeltre ff endheid van het rechtsstelsel in Jpanje te versterken.

Naast de herstel" en veerkrachtfaciliteit kregen de hervormingen van de lid sta te n steun door het instrument voor technische ondersteuning om de efficiëntie van de rechtsstelsels te

312 n

vergroten . VJ e gefinancierde projecten waren gericht op het verbeteren van de toegang tot

^^Wer kprogram ma DIGITAL Europe 2023-2024 ( . pdfI.

^^Qproep tot het indienen van voorstellen voor Digitale transformatie. Een voorbeeld van een gefinancierd project is "Voortgezet beheer, ontwikkeling en onderhoud van het e-CO D E X~s V ste e m ". dat dOOr VerSChil I e n d e lid state n wordt gebruikt voor de digi ta Ie ui tw isseling van gegevens in burgerlijke, handels- en str a f z a ken.

^^Wer kprogram ma DIGITAL Europe 2023-2024 ( ■ pdf).

305Project "Toeg ang tot de rechter in een Europees constitutioneel systeem met meerdere niveaus . 306Project 'EU 'studies voor de bescherming van mensenrechten en alternatieve geschillenbeslechting .

307 Project 'Kindvriendelijke justitie in actie' gefinancierd in het kader van Erasmus+ kernactiviteit Samenwerking

oor innovatie en ui tw isseling van goede prakt ij ken. https.//eras m us_p I us. ec. europa, eu h ttp s ,//c om mission.europa.et https.//com m ission.europa.et

https.//

309 .// / / / / "~ '..//com m ission.europa.eu/fund ing~tenders/find~fund ing/eu~fund ing~progra m m es; internahsecurityfund en

310 .// / / / " './/com mission, europa. eu/business~economy~euro/economic~recovery/recovery~and~resilience~facility nl

h ttps.//ec.europa.eu/economy finance/recoveryand'resi lience'scoreboard/m il esto nes and targets.htm l?lang=en

IVIet een totale begroting van 864 m i IJ o e n EUR voor de per,ode 2021-2027 heeftde v^om missie in het kader van

213.

het instrument voor technische ondersteuning 20 projecten op het gebied van Justitiële hervormingen in 14 n d state n


gesteund voor een totaalbedrag van 10 580 000 EUR.

45

rechtbanken, het ondersteunen van de onafhankelijkheid van rechtsstelsels en hetvergroten van de efficiëntie van rechtsstelsels door de duur van procedures te verkorten en de toewijzing van zaken aan rechtbanken te herzien. In verschillende projecten lag de nadruk op het versterken van

214.

r 313


kindvriendelijke Justitie via het Darnahus-model , het verbeteren van de integratie van

215.

c 314 p 315


kinderen meteen beperking in Jlowa kije , de kwaliteitvan het onderwijsstelsel in rxoemenië

216.

c 316 a


en het versterken van het Jeugdrecht in Jloven ië . AAndere projecten zijn gericht op het

317

moderniseren vanjustitie

In het kader van haar financieringsin st rum enten voor externe acties financiert de EU p r oj e cte n

om de Justitiële prakt ij ken in niet" EU-, anden in overeenstemming te brengen met de beste

prakt ij ken van de EU en internationale mensenrechtennormen en om de technische capaciteiten

o p

318 n

van het gerechtelijk apparaat te verbeteren . daarnaast behoren de bevordering van een rechten gebaseerde en genderspecifiekejustitie en de toegang tot de rechter en rechtsbijstand tot de prioriteiten van het EU- actieplan inzake mensenrechten en democratie 2020-20243'9. H et actieplan wordt uitgevoerd door middel van multilaterale, mondiale, regionale en bilaterale

^ ^ Een Barnahus (kinderhuis) is een uniek lok et waar wets handhaving, strafrecht, kinderbescherming en sociale en

gezondheidswerkers onder één dak samenwerken. Het project "Zorg en voor kindvriendelijke justitie door effectieve werking van de Barnahus'eenheden in Finlan d." draagt bij aan het verbeteren van de toegang tot en de kwaliteit van

217.

het rechtssysteem voor minderjarige slachtoffers van geweld. De werking van vijf Barnahus wordt verb et erd om in te


spelen op gevallen van seksueel misbruik van kinderen. Evenzo beoogt "V ersterking van kindvriendelijke justitie door

218.

effectieve samenwerking en coördinatie tussen verschillende op Barnahus geïnspireerde diensten in de regio's van


Span ie" het opstellen van aanbevelingen en het ontwikkelen v an een strategie en een actieplan voor het opschalen

van Bamahus activiteiten in de deelnemende regio's. In Slovenië is in het kader van het project 'Barnahus Slovenië: Steun aan minderjarige slachtoffers van geweld' een Barnahus geopend na een eerste ople i d i n g. H et project hielp bij

h et ui tte kenen van de werking en het op st ellen van een on twe r pwet over kindvriendelijke justitie, die in juni 2021 werd aangenomen. Er vond ook een landelijke communicatiecampagne plaats en kinderen waren b et rokken bij het

ontwerp van het Bamahus. Het doel van het project "Invoeren van het Barnahus-model m Kroatië ' is het versterken

van het wettelijk kader, onder andere door het versterken van de capaciteiten van mensen uit de praktijk.

Het doel van hetprojectisom kinderen m et een beperking be te r te integreren in de samenleving en de kwaliteit te verbeteren van de dien st verlening van het sy ste em voor sociale en rechts bescherming van kinderen en sociale voogd ij en aanverwante diensten.

315 n

Uit project bevordert unitaire, inclusieve en kwaliteitsvolle voor- en v r o eg sc h o o I se educatie.

316 n

YJ it project is gericht op het verminderen van de achter st and bij straf ree htbanken en de duur van strafrechtelijke procedures voor zaken waarbij jongeren b et rokken zijn. Het ond erste unt ook de b et ere behandeling en re _in te gratie van jonge gevangenen door opleiding van gevangenispersoneel.

In Frankrijk heeft het project 'FranceJustice' tot doel de toegang tot de rechter te verbeteren door een IT

219.

i n str ument te ontwikkelen voor overleg tussen burgers en juristen, onder wie ve rteg enwoordigers van dien st en die


informatie verstrekken over grondrechten en justitie en verenigingen voor slachtofferhulp. Het project 'Moderniseren van het burgerlijk procesrecht in Cyprus' ondersteunde het Hooggerechtshof bij het moderniseren van het burgerlijk

procesrecht in 2021. Ook het project "O ndersteuninq van de invoering van e ~ co m m u n i c at i e in de ixroatische justitie ; dat wordt medegefinancierd door de Raad van Europa, ondersteunt het ministerie van Justitie bij het beoordelen van h et huidige sy ste em op basis van feedback van belanghebbenden en be ste prakt ij ken en do et aanbevelingen voor verdere verbetering.

In het kader van aanbesteding NEAR/SJJ/2023/EA-OP/0056 voor de levering van uitrusting en technische

capaciteiten voor dejustitiële instellingen werden in 2023 b ij voorbeeld vijf contracten onde rte kend voor een totale waarde van 3,94 m i I j o e n EUR voor gespecialiseerde politievoertuigen voor het vervoer van personen die van hun vrijheid zijn beroofd, een speciale politiebus om gedetineerden te vervoeren, apparatuur om on ts nappingen te voorkomen, technische beveiliging ssy ste men voor justitiële gebouwen, en servers voor justitiële instellingen in Bosnië en Herzegovina.

h ttps. //www, eeas. europa. eu/eeas/eu~action~plan~human~rights-and~democracv 0 en?s = 264.

46

320

220.

samenwerking en mondiale samenwerking met partnerlanden en internationale en regionale


organisaties. In dit verband bevordert de EU ook de dialoog over overgang sjustitie met de

A I I 321

AAf r i kaanse Unie en voert zij een biregionaal samenwerkingsprogramma uit over veiligheid en justitie voor

I A 322

burgers in Latijn s~AA m e r i k a

Het waarborgen van een doeltreffende voorziening in rechte en het nemen van maatregelen ter bevordering van de toegang tot de rechter vormen eveneens een belangrijk aspect van hettoezicht op de ka n d i d aat"li dstaten en potentiële kandidaat" lidstaten van de EU^. DeC om missie moedigt

221.

hen aan doeltreffende mechanismen in te stellen om de rechterlijke bescherming te waarborgen


via door de EU gefinancierde programma's324.

Het onder steunen van de rechtsstelsels van partnerlanden en het bevorderen van de rechtsstaat valt ook onder de fondsen van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) die zijn toegewezen aan civiele missies in het kader van het gemeenschappelijk veiligheids- en d ef e n s i e b e I e i d (GVDB)325, evenals onder het mandaat van sommige speciale vertegenwoordigers van de EU , die worden gefinancierd uit de GBVB 'begroting. Bepaalde civiele GVDB 'missies onder steunen ook autoriteiten bij het versterken van rechtsstelsels en het

327

222.

bevorderen van toegang tot de rechter, naast andere taken


Bilaterale samenwerking met verschillende partnerlanden, waaronder b ij voorbeeld M ongolië, Nigeria, de

Filippijnen, Colombia, Gambia, Guinee -Bissau en Angola. Het 'Team Europe D emocracy ' (TED) is een wereldwijd

thematisch initiatief van Team Europe met 15 i i d state n , dat in 2021 werd gelanceerd om democratie en mensenrechten over de hele wereld te bevorderen. Verantwoording en rech tssta at zijn belangrijke priori te i te n, met een werkgroep die zich bezighoudt mettoegang tot de rechter en rechtspraak waarin de mens centraal sta at.

321 Hiervoor wordt de uitvoering van het overgangsfonds van de Afrika anse Unie ondersteund door de EU-de,e g ati e b i j de Af r ikaanse Unie met een consortium van gespecialiseerde agentschappen.

httpsl/Zwww.elpaccto.eu">www.elpaccto.eu / De tweede fase, die in 2023 van start gaat, wordt het gro otste programma ter onder steuning van de uitvoering van het initiatief van Team Europa voor justitie en veiligheid, dat zich b ij voorbeeld richt op hetond e rste unen van acties met b et rekking tottoegang tot de rechter en rechtspraak waarin de mens een tr aal sta at.

Over de handhaving van rechterlijke beslissingen en de uitvoering van uitspraken van het Europees Hof voor de Rech te n van de M ens wordt b ij voorbeeld gerapporteerd in de landenverslagen als onderdeel van het jaarlijkse u itbreid ingspakket.

324 Voorbeelden van acties in het kader van de gezamenlijke programma's van de EU en de Raad van Europa zijn i)

het. partnerschap voor goed b est u ur voor de landen van het Oo ste lijk Partnerschap, gerichtop de bestrijding van discriminatie en de bescherming van de rechten van kwetsbare groepen en vrouwen door middel van capaci te its opbouw en de verspreiding van instrumenten en begeleiding bij de toegang tot de rech te r in Georgië, M oldavië en Oekraïne, ii) de horizontale facili te it voor de we ste lijke Balkan en Turkije, die zich richt op genderongelijkheid in de rechtsstelsels in AI b a n i ë, M ontenegro en Noord" M acedonië, iii ) het 'South Programme', d at 31 edities van het bovengenoemde HELP- programma aanpaste aan de nationalejuridische contexten in juli 2023 HELP-d ocenten en nationale contactpunten uit het zuidelijke M iddel landse Zeegebied bijeenbracht om gemeenschappelijke prioriteiten voor de regio en manieren om de samenwerking te verbeteren te bespreken. h ttp s ,//c om mission, europa, ei

"~ ~. ,//c om mission.europa.eu /strateg y~and~pol icy/eu~budg et/p erform ance~and~reporti ng/progra m m e~perform an

state m en ts/c om mon~foreign~and~security~policy~performance en

326 p r I I

Dijvoorbeeld de speciale vertegenwoordiger van de Europese Unie voor de mensenrechten.

327 EULEX K osovo, de adviesmissie van de Europese Unie voor de hervorming van de civiele veiligheidssec to r in Oekraïne (EUAM Oe kraïne), de politiemissie van de Europese Unie voor de Palestijnse Gebieden (EUPOLCOPPS) en de missie van de Europese Unie voor ca p a c ite i tso p b o u w in Mal, (EUCAP Sahel Mal,).

47

223.

Wat be treft de financiering ter ondersteuning van doeltreffende rechts bescherming door andere internationale organisaties bevorderen de subsidies van de EERen N oorwegen partnerschappen


r 328

om de uitdagingen aan te pakken waarmee Europese rechtsstelsels worden geconfronteerd

https.Z/eeagrants.o r g /to pics'program m es/justice'and'ho me~affairs/iud iciahcooperation, Lijst van subsidies

224.

toegekend door de Raad van Europa in het kader van gezamenlijke programma's van de EU en de Raad van Europa


en vrijwillige bijdragen,

48

6. C o n c I u s i e

Doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter zijn een essentieel onderdeel van de democratische controlemechanismen en dragen bij tot de instandhouding van de fundamentele waarden van de EU. D oeltreffende gerechtelijke en buitengerechtelijke rechts middelen stellen personen in staat om hun rechten op grond van het EU~recht, met inbegrip van de grondrechten, af te dwingen en voorkomen dat die rechten illusoir worden. Toegang tot de rechter is belangrijk voor individuen, maar hun zaken leveren ook een belangrijke bijdrage aan de interpretatie van EU" en nationaal recht. A Is hun rechts zaken slagen, kunnen deze hetjuridische landschap vormgeven en ervoor zorgen dat de interpretatie van rechtbanken en w et gevers van wetten overeenstemt met de grondrechten.

In dit verslag wordt de nadruk gelegd op de talrijke gerechtelijke en buitengerechtelijke rechts middelen die beschikbaar zijn in de EU~wetgeving en op de recente inspanningen om de doeltreffende rechts bescherming te ver st erken met verschil lende w et gevingsvoorst ellen die in behandeling zijn. Deze EU "wetgeving draagt bij tot een doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter voor iedereen en benadrukt de noodzaak om de gezamenlijke inspanningen van de EU en de lidstaten op dit gebied voortte zetten. In dit verband roept de Commissie het Europees Parlement en de Raad op ervoor te zorgen dat in deze voorstellen hoge normen voor doeltreffende rechts bescherming worden gehandhaafd.

De C ommissie blijft ook inzetten op de capaciteits opbouw van Justitie, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden zodat zij het Handvest in hun dagelijkse werk kunnen toepassen door middel van financiering. Daarnaast houdt zij regelmatige dialogen met deskundigen en belanghebbenden en blijft ze in het kader van de verslagleggingscyclus over de rechts sta at toezicht houden op de beschikbaarheid van doeltreffende rechtsbescherming.

225.

7 p 329


z_ o a I s ook opgemerkt door de rxaad staat de rol van de lidstaten bij het waarborgen van de grondrechten in doeltreffende rechts bescherming en toegang tot de rechter centraal. Ze moeten voorzien in de nodige rechts middelen om doeltreffende rechts bescherming op de onder het recht

II 330 n

van de Unie vallende gebieden te verzekeren . VJ e nationale maatregelen enjurisprudentie die in ditverslag worden belicht, laten zien hoe belangrijk nationale rechters en bevoegde autoriteiten in dat opzicht zijn. De nationale autoriteiten zorgen voor maatregelen inzake rechts bescherming op nationaal niveau, maar tegelijkertijd blijven er uitdagingen bestaan. Hoewel de steekproef die bij de raadplegingen werd gebruikt niet groot genoeg is om definitieve conclusies te trekken, verwijzen belanghebbenden naar verschillende res te rende belemmeringen, naast de uitdagingen voor een doeltreffende rechterlijke bescherming die in het verslag over de rechtsstaat van 2023 worden beschreven. Deze belemmeringen, zoals onvoldoende informatie over buitengerechtelijke rechts middelen, praktische moeilijkheden bij het gebruik van e~Justitieoplossingen, onvoldoende regelingen om toezicht te houden op de rechten van het kind in gerechtelijke procedures en een

226.

Conclusies van de Raad over een striktere toepassing van het Handvest van de grondrechten in de Europese U n i


van Ö maart 2021, 6795/21.

Artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU.

49

227.

min of meer beperkte toegang tot de rechter voor kwetsbare groepen, ook wegens economische


331

redenen , kunnen belanghebbenden ervan weerhouden rechts middelen aan te wenden.

Hoewel uit steeds meer verw ij zingen naar het Handvest in de Jurisprudentie van het HvJ"EU en van nationale rechtbanken blijkt dat er grote belang stelling bestaat voor een doeltreffende rechtsbescherming door de bril van de grondrechten zouden er meer zaken voor de rechter kunnen worden gebracht waarin het Handvest wordt toegepast om de rechts bescherming van een

228.

betrokkenete versterken. Dit benadrukt de noodzaak om ervoor te zorgen datjuristen regelmatig


332

worden opgeleid op het gebied van grondrechten en doeltreffende rechts bescherming en om maatschappelijke organisaties en mensenrechtenverdedigers in staat te st ellen strategische rechtszaken aan te spannen op nationaal en EU "niveau.

De Commissie is ingenomen met de actieve betrokkenheid en de b ij dragen van actoren en van het Bureau voor de grondrechten bij de opstelling van dit verslag. Zij moedigt Juristen, nationale autoriteiten (met inbegrip van de contactpunten voor het Handv est) , maatschappelijke organisaties, mensenrechtenverdedigers en andere actoren aan om dit verslag te gebruiken als onderdeel van hun inspanningen om de doeltre ff endheid van de rechts bescherming vanuit het oogpunt van de grondrechten in hun lidstaten te verbeteren. De C om missie spoortook het Europees Parlementen de Raad aan om specifieke discussies over het verslag te voeren en is beschikbaar om dit te ondersteu nen.

331 Zie FRA 2023, raadpleging van het maatschappelijk middenveld over toegang tot de rechter. Jamenvatting van de antwoorden op een o n I i n e ~e n q u ête die tussen 30, u n i en 21 augustus 2023 is u itgevoerd.

332 Zie de strategie voor het Handvest, blz. 12-13, waarin wordt gesteld dat de kennis van het rlandvest onder nationale Juristen beperkt blijft, ondanks h et to e n e m e n d e gebruik ervan door nationale rechtbanken.

50