Toelichting bij COM(2024)27 - WITBOEK Witboek over opties om meer steun te bieden aan onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2024)27 - WITBOEK Witboek over opties om meer steun te bieden aan onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met ...
bron	COM(2024)27
datum	24-01-2024

EUROPESE COMMISSIE

Inhoudsopgave

Brusse,, 24.1.2024
WITBOEK
financieringsprogramma's van de EU geëvaluee rd en wordt beoordeeld of deze steun nog
e rste uning
bieden voor ree h tstr e e kse onder steuning van activiteiten voor zowel civiele als militaire
ook de mogelijkheden en beperkingen van versterkte onder steuning van technologieën met
Ver o rd e n i n g (EU) 2021/695 van het Europees Parlement en de Raad van 28 april 2021 tot vaststelling van
In mei 2022 z ijn in de gezamenlijke mededeling over de analyse van de lacunes op het gebied
oproepen tussen bestaande EU- instrumenten en EIB-, eningen) ter ondersteuning van kritieke
In maart 2023 hebben de Uom missie en de hoge vertegenwoordiger een Europese
E U ruimtevaartprogramma's en door commerciële entiteiten, waaronder de nieuwe
verschillende overheidsdiensten die door de E U-ruimtevaartprogramma's mogelijk worden
1 n j u n i 2023 heeft de Vvom missie een voor st el ingediend voor een verordening tot oprichting van hetplatform voorstrategischetechnologieën voor Luropa (STEP) om de voorsprong van
voorgesteld, onder meer door risico's te beperken en de technologische voorsprong in kritieke
of overheidsaankoop. Ondersteuningsmaatregelen kunnen voort bouwen op het potentieel van
In november 2023 rie p voorzitter Von der Leyen ertoe op het potentieel voor tw eeërlei gebruik
2. Kansen en uitdagingen
gebruik in EU-programma's heeft de laatste jaren een impuls gekregen. Dit ZOU CCI1 Kans
Toespraak van voorzitter Von der Leyen tijdens dejaarlijkse conferentie van het E DA van 2023, POWering u p
2.1. Prob
ontbreken van een dergel ij ke definitie leidttotprobleme
gebruikt b ij voorbeeld een definitie die zij voor bancaire doeleinden heeft opgesteld, waarbij de meerderheid van de verwachte opbreng st van de initiatiefnemer afkom stig zal zijn van
Gezien hetconsultatieve karakter van dit witboek, nodigt de Commissie respondenten uit om hun mening te geven over welke elementen de bouwstenen kunnen vormen van een definitie
modernisering van Europese infra structuren met de nieuwe vermogens die innovatieve
3. Uitgangssituatie: het huidige wetgevingskader
v astste Ming van Horizon Europa - het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, tot v astste I I i n g van de
verm ij den en kruisbestuiving en synergieën tussen civiel en defensieonderzoek te
waarborgen'
overeenkom stig de vereisten van het specifieke programma tot uitvoering van Horizon
tot
3.3. H
Technologieën die consortia in het kader van de Pathfinder van de Europese Innovatieraad
samen om de resultaten van civiele programma's systematisch te blijven onderzoeken op het
thematische oproepen gericht op kmo's en disruptieve technologieën, waarvoor het aantal
De C ommissie zal de Lludis in het huidige meerjarig financieel kader verder uitbreiden in nauwe samenwerking met het Europees D ef e n s i e a g e n ts c h a p in de daartoe bestemde taskforce
kader van beide programma's. Meer in het algemeen zou de Commissie kunne n nagaan hoe kan worden gefaciliteerd dat innovaties die in het kader van een van de programma's zijn
gefinancierd, moeten ook een rol spelen op het gebied van civiele en defensietoepassingen, met
programma's wordt beoogd het gebruik en de verspreiding van kennis en oplossingen die
van andere EU-programma's (zoals het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling , de
4. Mogelijke opties voor de toekomst
toelatingscriteria en -processen, regels voor deelname, het openstellen van de programma's
programma's voor civiele en defensietoepassingen in het volgende kaderprogramma voor
procedures van de krachtens artikel 215 van het Verdrag betreffende de werking van de
4.1. Optie 1 . verder gaan op basis van de huidige opzet
De maatregelen kunnen worden uitgevoerd met, waar nodig, aangepaste
betere onderlinge afstemming van (delen van) de werkprogramma's van civiele en
van het werkprogramma in het kader van de specifieke programma's van Horizon
4.2. Optie 2: bepaalde delen van het programma dat rlorizon Luropa zal opvolgen niet meer uitsluitend richten op civiele toepassingen
Deze optie zou kunnen worden uitgevoerd door, enkel voor bepaalde delen van het programma
bijvoorbeeld het gevestigde beleid dat kaderprogramma's openstaan voor de deelname van
In het kader van deze nieuwe aanpak moeten de mogelijke gevolgen voor andere programma's
soorten gesprekspartners op het niveau van de nationale overheden, waaronder
agentschappen te delegeren voor taken die verband houden met de programma's, en
door vlaggenschipprojecten op te zetten waarmee kritieke technologieën worden
5. Conclusies
w a a r v a r

1. Brusse,, 24.1.2024

COM(2024) 27 _f,_n

2. WITBOEK

Witboek over opties om meer steun te bieden aan onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik

NL

NL

WitboekovEROPTiESom meersteun te bieden aan onderzoek en ontwikkeling

op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik

IVIet dit witboek wordt beoogd een openbare raadpleging te houden over ondersteuning van onderzoek en on tw i k k e I i n g (0&0) op EU "niveau op het gebied van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik. In dit verband worden de huidige relevante

3. financieringsprogramma's van de EU geëvaluee rd en wordt beoordeeld of deze steun nog

steeds toereikend en strategisch is met het oog op de bestaande en opkomende geopolitieke uitdagingen die in de strategie voor economische veiligheid van de EU worden genoemd. Ve r v olgens worden opties voor de toekom st voorges te ld, op een open manier, als basis voor het debat in het kader van de openbare raadpleging.

In dit witboek wordt de term 'tweeërlei gebruik' gebruikt in het kader van 0&0 o _n d

4. e rste uning

met betrekking tot s of tw are en technologie die zowel voor civiele als voor militaire doeleinden kan worden gebruikt . LJe onder steuning van 0&0 op het gebied van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik is gericht op de rui mte tussen uitsluitend civiele en uitsluitend m i I i ta i re 0&0- activiteiten, met name wat kritieke en opkomende technologieën betreft.

Inleiding

Het belang van nieuwe manieren om 0&0 op het gebied van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik st erker te onder steunen, is de afgelopen Jaren besproken. In haar voor st el van Juni 2018 voor de rlorizon Luropa^_verordening stelde de Uom missie voor dat in het kader van Horizon Europa verrichte onderzoeks^- en innovatieactiviteiten gericht moe te n zijn op civiele toepassingen (maar niet uitsluitend), terwijl onderzoek dat in het kader van het Europees Defensiefonds (EDF) wordt uitgevoerd uitsluitend gericht moet zijn op defensietoepassingen. Tijdens de onderhandelingen hebben het Europees Parlementen de Raad de wettelijke bepalingen gewijzigd door te bepalen dat onderzoeks^- en innovatieactiviteiten in het kader van het specifieke programma van Horizon Europa en het Europees Instituut voor

¹ Deze definitie is in overeenstemming met de definitie van 'producten voor tweeërlei gebruik' in Verordening

(EU) 2021/821 van 20 _mei 2021 tot in ste Ming van een Unieregeling voor controle op de ui tv oer, de tussenhandel,

de technische bijstand, de doorvoer en de overbrenging van producten voor tweeërlei gebruik: "producten voor

tweeërlei gebruik" ( d u a l ~ u se ite m s) . producten, met inbegrip van program matuur en technologie, die zowel een civiele als een militaire be stemming kunnen hebben.

Vo o rste I voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot v astste Ming van Horizon Europa — het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, en tot va stste Ming van de regels voor deelname en verspreiding

(com(2018) 435 nna, _van 7.6.2018).

³ Besluit (EU) 2021/764 tot v astste Ming van het specifieke program ma tot uitvoering van Horizon Europa - het

kaderprogram ma voor onderzoek en innovatie.

1

innovatie en technologie (EIT) uitsluitend gericht moeten zijn op civiele toepassingen. Tegelijkertijd handhaafden de medewetgevers de bepalingen over d ef e n s i e "0&0" a ct i v i te i te n in het kader van het EDF die uitsluitend zijn gericht op defensietoepassingen , en wezen zij op het potentieel voor synergieën tussen het civiele en defensiedomein. Zij hebben ook verduidelijkt dat onnodige overlapping moet worden vermeden. Hieruit blijkt dat de medewetgevers de nadrukkelijke politieke keuze hebben gemaakt om onderzoeks^- en o n tw ikkelingsactiviteiten voor civiele en defensiedoeleinden te behandelen als volledig afzonderlijke gebieden met aanzienlijk verschillende belanghebbenden, verschil lende regels, verschillende doelstellingen en verschillende markttoepassingen.

De C ommissie erkent het gebrek aan geschikte instrumenten ter bevordering van de kruisbestuiving tussen 0&0- activiteiten voor civiele en defensiedoeleinden en heeft sinds 2021 verschillende acties ondernomen om de synergieën tussen E U programma' s te verbeteren

en een EU "brede aanpak voor kritieke technologieën te bevorderen door optimaal gebruik te

maken van de O&O-programma's van de EU.

EU- initiatieven ter ondersteuning van kruisbestuiving tussen 0&0- activiteiten voor civiele, defensie^- en ruimtevaartdoeleinden

I n f e b r u a r i 2021 werd het vergroten van de complementariteit tussen relevante EU-programma S ell "instrumenten met het oog op doelmatigere investeringen en betere resultaten aangewezen als een van de doelstellingen van het actieplan voor synergieën tussen de civiele, defensie^- en ruimtevaartindustrieën . In november 2022 werd in het eerste voortgangsverslag erkend dat het traject van 0&0 naar uitrol en marktintroductie of overheidsaankoop moest worden geanalyseerd om te identificeren waar de steun uit EU" in st rumen te n nog ontbreekt, zodat in kaart kan worden gebracht waar het ene instrument steun kan bieden indien dat met een ander onmogelijk is. Het resultaat van die analyse kan in aanmerking kan worden genomen bij de planning van het volgende meerjarig financieel

7

kader .

I n f e b r u a r i 2022 werd in de mededeling "Routekaart voor kritieke technologieën voor

veiligheid en defensie"⁸ benadrukt dat bestaande programma's en instrumenten geen kader

5. bieden voor ree h tstr e e kse onder steuning van activiteiten voor zowel civiele als militaire

doeleinden, en aangekondigd dat de Vv o m missie in 2023 "de bestaande EU-instrumenten

[zal] evalueren en verdere manieren [zal] voorstellen om OTO&I voor tweeërlei gebruik op

EU-niveau aan te moedigen". Zoals aangekondigd in die mededeling, heeft de Commissie

6. ook de mogelijkheden en beperkingen van versterkte onder steuning van technologieën met

Ver o r d e n i n g (EU) 2021/819 v an het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2021 betreffende het Europees Instituut voor innovatie en technologie (herschikking).

7. Ver o rd e n i n g (EU) 2021/695 van het Europees Parlement en de Raad van 28 april 2021 tot vaststelling van

Horizon Europa - het kaderprogramma vooronderzoek en innovatie, tot va stste Ming van de regels voor deelname

en verspreiding en tot intrekking van de Verordeningen (EU) nr. 1290/2013 en (EU) nr. 1291/2013.

⁶com(2021) 70 van 22.2.2021. ⁷ SWD(2022) 362 _van 10.11.2022. ⁸com(2022) 61 van 15.2.2022.

2

potentieel voor tw eeërlei gebruik via de EU regeling voor defensie innovatie ^LludisJ onderzocht, waarmee zij in mei 2022 in het kader va het Europees Defensiefonds (EDF) is begonnen.

8. In mei 2022 z ijn in de gezamenlijke mededeling over de analyse van de lacunes op het gebied

9

van defensie^_investeringen en de te volgen koers mogelijke wijzigingen van het kader voor onderzoek en innovatie voor tw eeërlei gebruik aangekondigd om de synergieën tussen civiele en defensie~instrumenten te verbeteren. In dezelfde gezamenlijke mededeling werd

gesteld dat werk moet worden gemaakt van "verdere maatregelen (zoals gecoördineerde

9. oproepen tussen bestaande EU- instrumenten en EIB-, eningen) ter ondersteuning van kritieke

technologieën en industriële capaciteit door de ontwikkeling van strategische projecten".

In juli 2022 heeft de Commissie een nieuwe Europese innovatieagenda aangenomen. In die agenda wordt, als een van de randvoorwaarden voor deeptech"i nnovatie, benadrukt dat

"het hefboomeffect van de rol van de overheidssector als leidende klant" de modernisering

van overheidsdiensten kan versnellen en het wereldwijde industriële concurrentievermogen van de EU kan ver st erken. LJaarom heeft de Uom m issie oproepen gedaan vooronder steuning van de lidstaten bij de o n tw ikkeling van nationale strategieën ter bevordering van innovatieaanbestedingen en verbetert zij daarnaast de gegevensverzameling over innovatieaanbestedingen in de civiele en defensiesectoren. A a ngezien veel kritieke technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik tot de digitale sector behoren, moet ook worden opgemerkt dat de Uommissie in haar verslag van 2023 over de staat van het digitale

11

decennium de lid sta te n aanbeveelt om actieplannen te o n tw ikkelen ter onder steuning van overheidsopdrachten voor innovatie en hun inspanningen op te voeren om meerte investeren in overheidsopdrachten voor het o n tw ikkelen, testen en uitrollen van innovatieve digitale

0 p I o ss i n g e n .

10. In maart 2023 hebben de Uom missie en de hoge vertegenwoordiger een Europese

¹² n

ruimtestrategie voor veiligheid en defensie goedgekeurd. Uaari n wordt benadrukt dat ruimtesystemen en "dien st en een steeds grotere rol [spelen] bij de onder steuning van defensie en veiligheid", en dat "diensten voor tw eeërlei gebruik die worden verleend door

11. E U ruimtevaartprogramma's en door commerciële entiteiten, waaronder de nieuwe

ruimtevaart, verder [zullen] worden o n tw ikkeld om de strategische autonomie van de EU e n

haar lidstaten te vergroten". Daarnaast wordt erop gewezen dat de Commissie "bij de voorbereiding van de toekomstige ontwikkeling van de ruimtevaartprogramma's van de EU

[...] in nauwe samenwerking met de lidstaten, rekening [zal] houden met de gebruikerseisen op het gebied van d ef e nsie en veiligheid op de lange termijn (tij dshorizon 2035). Er za, aandacht worden besteed aan de interoperabiliteit van systemen en mogelijkheden voor meeliftende nuttige lasten voor defensiedoeleinden alsook aan de beveiliging van bestaande oftoekomstige ruimtesystemen. Uaartoe zullen via het EDF synergieën worden bevorderd, zodat onderzoek en o n tw ikkeling op het gebied van defensie de uitrol kan versnellen van nuttige lasten die de levering van defensiedien st en mogelijk maken. Daarnaast zullen de

12. verschillende overheidsdiensten die door de E U-ruimtevaartprogramma's mogelijk worden

gemaakt, consequent worden geëxploiteerd."

13. 1 n j u n i 2023 heeft de Vvom missie een voor st el ingediend voor een verordening tot oprichting van hetplatform voorstrategischetechnologieën voor Luropa (STEP) om de voorsprong van

⁹ JOIN(2022) 24 van 18.5.2022. ¹⁰COM(2022) 332 van 5.7.2022.

^ h ttp s .lid i g i ta I "strateg y.ec.europa.eu/en/library/2023~repo rfstate "d ig ital~decade.

¹² Gezamenlijke mededeling aan het Europees Parlement ell de Raad, "Een IllimteStrategie VOOr Veiligheid en

defensie van de Europese Unie" (JOIN(2023) 9 nnai).

3

Europa vastte houden op het gebied van kritieke en opkomende technologieën die relevant zijn voor de groene en digitale transitie, van computertechnologieën, waaronder micro^-elektronica, kwantumcomputing en artificiële intelligentie, tot biotechnologie en biofabricage, en nettonultechnologieën. M et h et STEP zal, behalve de uitbreiding van het EDF, ook de medefinanciering ter onder steuning van de o n tw ikkeling of productie van kritieke technologieën, waarvan vele potentieel voor tweeërlei gebruik hebben, via EU-in st rumen te n in het kader van het cohesiebeleid worden bevorderd.

In de gezamenlijke mededeling over de strategie voor economische veiligheid van de EU van 20juni 2023 _is een gemeenschappelijke Europese aanpak van economische veiligheid

14. voorgesteld, onder meer door risico's te beperken en de technologische voorsprong in kritieke

sectoren te bevorderen. De strategie heeft drie prioriteiten, het bevorderen van het eigen

concurrentievermogen van de EU, de EU beschermen tegen economische veiligheidsrisico's,

en partnerschappen vormen met zo veel mogelijk landen die de bezorgdheid of belangen van de EU op het gebied van economische veiligheid delen. Met heefttot doel de economische veiligheid van de EU te versterken en de economie van de EU weerbaarder te maken, onder meer door de technologische voorsprong op het gebied van technologieën die van cruciaal belang zijn voor de economische veiligheid van de EU, uit te bouwen. Vaak hebben deze technologieën potentieel voor tw eeërlei gebruik, zij bieden de basis voor technologieën die

relevant zijn voor een scala aan civiele en defensietoepassingen. In oktober 2023 h e e ft de

r 14

Vvommissie haar aanbeveling over kritieke technologiegebieden gepresenteerd en is zij begonnen met een gezamenlijke risicobeoordeling met de lidstaten.

In de gezamenlijke mededeling heeft de Commissie beloofd verslag uitte brengen over opties om steun te waarborgen voor 0&0 met betrekking tot technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik, na de reikwijdte van de verschillende bestaande instrumenten te hebben beoordeeld. LJe parameters van de financieringsvoorwaarden van de EU voor 0&0 m et betrekking tot technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik moeten zo worden o n tw orpen dat deze technologieën sneller op de markt kunnen worden gebracht, of dat nu voor commerciële doeleinden is, voor de civiele of defensiebehoeften van overheden van lidstaten of voor infrastructuur op EU "niveau.

De EU heeft daarom wellicht een belangrijke rol te spelen bij het verlenen van gerichte steun aan technologieën voor tw eeërlei gebruik in hettrajectvan 0&0 tot uitrol en marktintroductie

¹³ Gezamenlijke mededeling aan het Europees Parlement, de Europese Raad en de Raad betreffende een 'strategie voor economische veiligheid van de EU' (JOIN(2023) 20 rinai).

¹⁴ Aan bevel ing C(2023) 6689 van de Co m m i ss ie van 3.10.2023 over te chnologiegebieden die kritiek zijn voor de economische veiligheid van de EU met het oog op nadere risicobeoordeling met de lidstaten.

15. of overheidsaankoop. Ondersteuningsmaatregelen kunnen voort bouwen op het potentieel van

synergieën in het kader van het STEP en betere afstemming op de programma' s voor tweeërlei

gebruik van andere EU "organisaties, zoals h et strate g i sc h Europees v e i I i g h e i d s i n i t i at i ef (SESI) van de Europese Investeringsbank ( E I B) , waarbij wordt gezocht naar manieren waarop het ene instrument steun kan bieden waar dat met het andere onmogelijk is en wordt getracht kritieke technologieën en industriële capaciteiten te onder steunen door strategische projecten

0 p te z ette n .

16. In november 2023 rie p voorzitter Von der Leyen ertoe op het potentieel voor tw eeërlei gebruik

in de EU te maximaliseren: "Terwijl we onze specifiek voor defensie bestemde O&O

ver st erken, moeten we ook civiele technologieën beter in onze defensie^_i nd ustriebasis integreren. [■■■] Vee I cruciale innovatie met defensietoepassingen komt voort uit civiele activiteiten. Nu is het belangrij k dat we die met elkaar verbinden. Daarom zal de Commissie

opties uiteenzetten in een witboek over onderzoek voor tweeërlei gebruik."¹⁶

17. 2. Kansen en uitdagingen

Het debat over de mogelijkheden en uitdagingen voor het ver st erken van de ree h tstr e e k s e onder steuning van O&O met betrekking tot technologieën met potentieel voor tw eeërlei

18. gebruik in EU-programma's heeft de laatste jaren een impuls gekregen. Dit ZOU CCI1 Kans

kunnen zijn om het concurrentievermogen en de veerkrachtvan de Europese wetenschappel ij ke en technologische basis verder te ver st erken en te verbeteren. Het kan ook een stimulans

vormen voor kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) die zich bezigho u d e n met

technologische innovatie. Synergieën tussen het civiele en het defensiedomein kunnen nieuwe marktkansen creëren voor bedrijven die in verschillende industriële ecosystemen actief zijn en de economie in haar geheel versterken.

1 ¹⁷

In hetactieplan over synergieën tussen de civiele, defensie^- en ruimtevaartindustrieën werd erkend dat het vaak lastig is een duidelijke scheidslijn aan te geven tussen civiele en defensie^-O&O. H oewel bij fundamenteel onderzoek (met een laag niveau van technische paraatheid -

15 Zie ook de conclusies van de Europese Raad van 14-15 decern ber 2023, waarin wordt opgeroepen tot "een

sterkere rol voor de Europese Investeringsbank Groep, ter ondersteuning van de Europese veiligheid en defensie,

voortbouwend op het strategisch Europees veiligheidsinitiatief van de bank".

19. Toespraak van voorzitter Von der Leyen tijdens dejaarlijkse conferentie van het E DA van 2023, POWering u p

European Defence", 30 novem ber 2023,

https.//ec.europa.eu/co m m ission/presscorner /detan/en/SPEECH 23 6207.

^ ^ M ededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Ra ad, het Europees Economisch en Sociaal

Comité en het Comité van de Regio's, Actieplan voor synergieën tussen de civiele, defensie _en

ruimtevaartindustrieën (COM(2021) 70 final van 22 f e b r u a r i 2021).

5

Te chnol o gy Re a d i ness L_evel, TRL) de toekomstige toepassingsgebieden van de onderzoeksgebieden niet alt ij d bekend zijn bij aanvang van het onderzoek (onzekere toepassing), zouden met 0&0 met een gemiddeld of hoog TRL onmiddellijk technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik kunnen worden o n tw ikkeld, zelfs als die technologieën oorspronkelijk uitsluitend voor civiele dan wel defensietoepassingen waren bedoeld. Omgekeerd kan d ef e n s i e - 0&0, eveneens aangepast waar nodig, civiele toepassingen hebben. Er is dus een duidelijk potentieel voor kruisbestuiving tussen civiele en d ef e n s i e~ 0&0 .

20. 2.1. Prob

leem ste Mine

Steeds meertechnologieën die voor veiligheid en defensie worden gebruikt, zijn afkom stig uit het civiele domein, waar meer wordt geïnvesteerd, de indirecte kosten lager zijn en de 0&0-cycli sneller verlopen. L_r moeten in de EU meer synergieën tussen EU programma's en instrumenten worden nagestreefd, om voortte bouwen op onbenut potentieel van civiele 0&0 die defensietoepassingen opleverten van defensie -0&0 die civiele toepassingen oplevert.

Een belangrijke uitdaging is het ontbreken van een gemeenschappelijke definitie van "tweeërlei

gebruik" in het kader van 0&0 "steun, zowel internationaal als op het niveau van de EU. H et

21. ontbreken van een dergel ij ke definitie leidttotprobleme

n. De Europese Investeringsbank (EIB)

18

22. gebruikt b ij voorbeeld een definitie die zij voor bancaire doeleinden heeft opgesteld, waarbij de meerderheid van de verwachte opbreng st van de initiatiefnemer afkom stig zal zijn van

civieie toepassingen. In de financieringsprogramma's van de EU is het begrip 'technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik' niet gedefinieerd. Als gevolg daarvan is het moeilijk

gebleken om samen met de EIB een gemeenschappelijk referentiekader te hebben om gezamenlijke inves te ringen in technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik voor te bereiden.

n ¹⁹

VJ e verordening inzake de uitvoer van producten voor tw eeërlei gebruik bevat een definitie

van 'producten voor tweeërlei gebruik' en een lijst van honderden producten voor tweeërlei

gebruik (en de technische specificaties daarvan), die niet alleen tastbare producten omvat, maar ook immateriële producten zoals s of tw are oftechnologie in de vorm van technische gegevens of technische bijstand. Die lijst weerspiegelt de overeenstemming in de multilaterale uitvoercontroleregel i ngen en wordt jaarl ij ks b ij gewerkt. Bovendien kan dit kader om redenen

^ Zie de webpagina van het str ateg isch Europees veiligheidsinitiatief (eib.org).

Ver o rd e n i n g (EU) 2021/821 van 20 me, 2021 tot instelling van een Unieregeling voor controle op de ui tv oer, de tussenhandel, de technische bij sta nd, de doorvoer en de overbrenging van producten voor tweeërlei gebruik.

6

van openbare veiligheid of uit mensenrechtenoverwegingen worden aangevuld met nationale maatregelen voor niet in de lijst opgenomen producten voor tw eeërlei gebruik. Deze definitie is opgesteld in de context van uitvoercontrole en heeft specifiek tot doel te voorkomen dat civiele technologie door landen, regeringen of niet~gouvernementele organisaties wordt misbruikt of aangewend voor militaire doeleinden om de vrede of veiligheid te ondermijnen, voor repressie in eigen land of voor ernstige schendingen van de mensenrechten en het internationaal humanitair recht. Deze definitie zou daarom kunnen worden aangepast om de reikwijdte van de door de EU te financieren activiteiten af te bakenen. De C om missie zou in nauwe samenwerking met de EIB~groep en andere financiële instellingen een

gemeenscha ppelijke definitie van 'tweeërlei gebruik' kunnen uitwerken.

23. Gezien hetconsultatieve karakter van dit witboek, nodigt de Commissie respondenten uit om hun mening te geven over welke elementen de bouwstenen kunnen vormen van een definitie

van 'technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik', die onder meer nuttig zou kunnen

zijn om de overdraagbaarheid van het civiele naar het defensiedomein en omgekeerd, alsook gezamenlijke investeringen met andere partners zoals de EIB "groep, te bevorderen.

Daarnaast blijft het voor de EU e en uitdaging ervoor te zorgen dan de resultaten van 0&0-investeringen in de EU snel worden benut en op de markt worden gebracht, ook waar het technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik betreft. Innovaties met een groot potentieel worden vaak benut in andere delen van de wereld, waar het st reven naar baanbrekende innovatie een dringende prioriteit is geworden, wat leidttot de o n tw ikkeling van organisaties en doctrines met als expliciet doel het potentieel van tw eeërlei gebruik te gebruiken voor defensie. In Europa worden de resultaten van innovatie v o o r tw e e ë r I e i gebruik, d.w.z. de omzetting van ideeën en kennis in nieuwe of verbeterde producten, processen en diensten voor militair en commercieel gebruik, daarentegen vaak niet succesvol op de markt gebracht. Dit heeft verschillende oorzaken, waaronder een gebrek aan eerste afnemers, met name in de publieke sector, en de behoefte aan meer gerichte 0&0. 0 nvoldoende investering in overheidsopdrachten voor innovatie heeft niet alleen negatieve gevolgen voor de

24. modernisering van Europese infra structuren met de nieuwe vermogens die innovatieve

r 20

technologieën bieden, maar ook voor het concurrentievermogen van de Luropese industrie Overheidsopdrachten voor innovatie zijn uiterst belangrijk voor technologieën met een

^ Zie de resultaten van de benchmarking door de Commissie van inves te ringen in overheidsopdrachten voor innovatie en innovatiebeleidskaders in heel Europa, maart 2023 ( https .// d i g ita I -

st rategy.ec. europa, eu/en/library/bench marking^_innovation"procurement"invest men ts~and~policy~frameworks~ across^_europe),

potentieel voor tw eeërlei gebruik, voor de integratie ervan in systemen en producten in de civiele en defensiesectoren is namelijk een dynamische thuismarkt vereist.

2.2. D o e I ste Hingen

De algehele doelstelling van ditwitboek is de mogelijkheden voor verbetering van de integratie en kruisbestuiving van civiele en defensie te chnologieën in de Europese industrie te verkennen. Daartoe wordt gestreefd naar beter gebruik en betere benutting van projectresultaten, en worden acties aangewezen waarmee er in voorkomend geval voor kan worden gezorgd dat civiele 0&0- activiteiten resultaten voor defensietoepassingen kunnen opleveren en andersom.

25. 3. Uitgangssituatie: het huidige wetgevingskader

Overeenkomstig artikel 182 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie zijn alle EU- activiteiten op het gebied van onderzoek entechnologische ontwikkeling vervat in een meerjarig kaderprogramma. Wa ar het specifieke programma tot uitvoering van Horizon

r 21 22

Europa uitsluitend gericht is op civiele toepassingen , wordt defensieonderzoek uitgevoerd in het kader van een ander specifiek programma van Horizon Europa dat uitsluitend gericht is op d ef e n s i e -0&0, met eigen regels voor deelname, begroting, toelatingsvoorwaarden en bestuur, die zijn vastgesteld in de EDF "verordening

In del lorizon Luropa verordening wordt verwezen naar potentiële synergieën met het EDF

d i e

ten goede kunnen komen aan civiel en defensieonderzoek, waarbij onnodige overlappingen

worden vermeden. I egelijkertijd wordt in de EDF verordening uitdrukkelijk gesteld dat "in

voorkomend geval ook positieve overloopeffecten voor de civiele sector te verwachten

[zijn]"²⁴, en dat de Europese Commissie "rekening [zal] houden met andere activiteiten die

worden gefinancierd uit hoofde van Horizon Europa [■■■] om onnodige overlappingen te

²¹ Besluit (EU) 2021/764 van de Raad van 10 mei 2021 tot v astste Ming van het specifieke programma tot uitvoering van Horizon Europa - het kaderprogram ma vooronderzoek en innovatie, entotintrekking van Besluit

2013/743/EU.

Artikel 7, lid 1, van Verordening (EU) 2021/695 _v an het Europees Parlement en de Raad van 28 april 2021 tot

26. v astste Ming van Horizon Europa - het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, tot v astste I I i n g van de

regels voor deelname en verspreiding en tot intrekking van de Verordeningen (EU) nr. 1290/2013 en (EU) nr. 1291/2013.

Ver o rd e n i n g (EU) 2021/697 van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2021 tot oprichting van het Europees Defensiefonds en tot intrekking van Verordening (EU) 2018/1092.

²⁴ Overweging 35 van V erorden ing (EU) 2021/697 _v an het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2021 tot oprichting van het Europees Defensiefonds en tot intrekking van Verordening (EU) 2018/1092.

27. verm ij den en kruisbestuiving en synergieën tussen civiel en defensieonderzoek te

>25

28. waarborgen'

3.1. Civie.e 0&0 met potentieel voor tw eeërlei gebruik

Hoewel het specifieke programma tot uitvoering van Horizon Europa 0&0" activiteiten kan onder steunen die uitsluitend gericht zijn op civiele toepassingen, kunnen de resultaten daarvan potentieel voor tw eeërlei gebruik hebben, b ij voorbeeld op defensiegerelateerde gebieden als digitalisering, cyberbeveiliging, energie, mobiliteit, gezondheid, materialen en ruimtevaart. Er worden echter alleen projecten geselecteerd die, hoewel daarmee technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik worden o n tw ikkeld, enkel gericht zijn op civiele toepassingen. Vo or st ellen die ook defensietoepassingen omvatten, mogen niet worden gefinancierd

29. overeenkom stig de vereisten van het specifieke programma tot uitvoering van Horizon

F ²⁶

Luropa

A Is gevolg daarvan krijgen belanghebbenden uit de defensie^_i nd ustrie voor activiteiten die een defensietoepassing hebben, geen toegang tot kapitaal en dien st en die via Horizon Europa worden verstrekt (met name via het Ace elerator^_fi nancieri ngsprogra m ma van de Europese Innovatieraad), en kunnen defensieministeries of "agentschappen geen financiering voor innovatieaanbes te dingen aanvragen die via Horizon Europa voor dergel ij ke activiteiten wordt ver st rekt. Hoewel belanghebbenden uit de defensiesector niet automatisch worden uitgesloten van financiering vanuit het specifieke programma tot uitvoering van Horizon Europa, kunnen zij alleen rechtmatig deelnemen als hun 0&0- activiteiten in een project uitsluitend gericht zijn op civiele toepassingen.

3.2. D efe n s i e -0&0 met potentieel voor tw eeërlei gebruik

Het EDF voorziet in financiering voor col laborati eve defensie -O&O-p r oj e cte n voor defensietoepassingen. De o n tw ikkeling van technologieën die uitsluitend gericht zijn op toekomstige militaire toepassingen verschilt van technologieën met een civiele focus, aangezien zij gericht zijn op operationele militaire behoeften en de uiteindelijke afnemers defensiemini steries zijn. Projectresultaten vallen vaak onder uitvoercontrole, en indien nodig en passend wordt informatie tijdens de uitvoering van het project gerubriceerd. Niettemin zijn

²⁵ Overweging 33 van V erorden ing (EU) 2021/697 _v an het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2021 oprichting van het Europees Defensiefonds en tot intrekking van Verordening (EU) 2018/1092.

²^ Voor st ellen die gericht zijn op defensie to epassingen kunnen in aanmerking komen in het kader van het E[ overeenkomstig de regels van dat programma.

30. tot

er al verschillende voorbeelden van gefinancierde acties die een duidelijk potentieel voor toepassing in de civiele sector hebben en die kunnen b ij dragen tot de versterking van de wetenschappelijke en technologische basis van de civiele sector. Hoewel projecten die met het Europees Defensiefonds worden ondersteund uitsluitend gericht zijn op defensie, kunnen zij ook relevante civiele toepassingen hebben (en daarom geschikt z ij n voortweeërlei gebruik).

Voor vanuit het EDF gefinancierde projecten en projecten op het gebied van burgerveiligheid of ruimteonderzoek in het kader van het specifieke programma tot uitvoering van Horizon Europa wordt gedeeltelijk gerubriceerde informatie gebruikt en gelden specifieke, op beveiliging gebaseerde toelatingsvoorwaarden op het niveau van de entiteiten, alsook regels om het uitlekken van technologie te voorkomen. Gezien het strategische en gevoelige karakter van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik en de toepassing ervan, moet meer aandacht worden besteed aan beveiligingsvereisten, onder meer bij de selectie van projecten en deelnemers, aan de vraag naar procedures voor veiligheidscontrole en aan het mogelijk rubriceren van onderzoeksresultaten. Omwille van de consistentie tussen de verschillende door

de EU gefinancierde projecten en programma's en internationale samenwerkingsinitiatieven,

moeten voor de ondersteuning van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik wellicht dezelfde beveiligingsvereisten gelden.

31. 3.3. H

erziening van hettoepassingsgebied van bestaande instrumenten

i ²⁷

In het actieplan voor synergieën tussen de civiele, defensie^- en ruimtevaartindustrieën is

voorgesteld om een 'kweekvijver voor innovatie' voor tweeërlei gebruik op te zetten om

synergieën te bevorderen, voorstellen en resultaten te screenen en informatie zo snel mogelijk te delen om mogelijke toepassingen in kaart te brengen, ook op andere gebieden dan oorspronkelijk bedoeld.

32. Technologieën die consortia in het kader van de Pathfinder van de Europese Innovatieraad

(EIC) ontwikkelen, hebben lage TRL's en hebben vaak een onzekere toepassing. De EIC

Acceierator voorziet in steun aan en investeringen in afzonderlijke kmo's met hogere TRL's

om de financieringskloof in de innovatiefase te dichten en hen te helpen succesvol op te schalen. De steun bestaat uit een subsidiecomponent en een eigenvermogenscomponent. De eigenvermogenscom ponent wordt vastgesteld door het EIC "fonds na een toekenningsbesluit

van de Vvo m missie. De EIC-Accel erator heeft steun geboden aan kmo's en start " u p s m et

veelbelovende technologieën en innovatie met potentieel voor tw eeërlei gebruik, zoals drones,

²⁷ COM(2021) 70 van 22.2.2021.

10

onbemande voertuigen, cyberbeveiliging en A I, die uitsluitend gericht zijn op civiele to epassi ngen. Smds 2023 komen voorstellen waarmee vervolg wordt gegeven aan resultaten van 0&0- activiteiten op defensiegebied (dus in het kader van het EDF) in aanmerking voor de EIC~Transition~regeling (waarmee vervolg steun wordt verleend om commerciële toepassingen van onderzoeksresultaten te o n tw ikkelen), mits deze voor st ellen uitsluitend gericht zijn op civiele toepassingen. Het aantal projecten voor tw eeërlei gebruik en het potentieel van spi n^_off projecten voor civiele toepassingen van door de EU g ef i n a n c i erd defensieonderzoek is momenteel nog onvoldoende onderzocht, aangezien de EU defensieonderzoek pas recentelijk is gaan financieren.

De Commissie heeft ook de mogelijkheden en beperkingen geanalyseerd om de steun voor technologieën meteen potentieel voor tw eeërlei gebruik te ver st erken via de EU~regeling voor

defensie innovatie (Eudis), die in de mededeling 'Routekaart voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie' van februari 2022 is _a angekondigd en in mei 2022 _a, s onderdeel van het EDF van start is gegaan. De Eudis biedt kmo's, start 'ups en andere n i et'tra d iti o n e I e actoren

in de defensie^_i nd ustrie meer kansen om toegang te krijgen tot en steun te ontvangen uit het Europees Defensiefonds.

M et de Eudis, die nu volledig operationeel is, wordt hetstreven van de Commissie om civiele en defensieactoren en "technologieën beter met elkaar te verbinden verwezenlijkt, waarbij gebruik wordt gemaakt van de bewezen staat van dienst van de Commissie wat betreft het sti muieren van innovatie. In 2023 waren de oproepen ter ondersteuning van d ef e n s i e ~ i n n o v at i e in het kader van Lludis in totaal goed voor 224 m i IJ o e n EUR. 0 proepen voor spin~ins bleken erg succesvol, en de diensten van de Commissie en het Europees Defensieagentschap werken

33. samen om de resultaten van civiele programma's systematisch te blijven onderzoeken op het

defensiepotentieel voor toekomstige toepassingen. Er was vooral veel belangstelling voor niet"

34. thematische oproepen gericht op kmo's en disruptieve technologieën, waarvoor het aantal

aanmeldingen ten opzichte van 2022 meer dan verdubbeld is. Uit de grote belangstelling voor oproepen die uitsluitend openstaan voor kmo^_consortia en voor oproepen die gericht zijn op disruptieve technologieën blijkt dat het EDF nog steeds zeer aantrekkelijk is voor kleinere ondernemingen en nieuwkomers in de defensiesector.

35. De C ommissie zal de Lludis in het huidige meerjarig financieel kader verder uitbreiden in nauwe samenwerking met het Europees D ef e n s i e a g e n ts c h a p in de daartoe bestemde taskforce

²⁸COM(2022) 61 van 15.2.2022

11

voor defensief nnovatie, waarbij de nadruk wordt gelegd op het gebruik van civiele innovatie voor defensiedoeleinden. DeC om missie streefter in ditverband naar om vanaf 2024 de E udis-bedr ij fs accelerator te financieren, matchingdiensten te o n tw ikkelen en te voorzien in meer

bedrijfscoaching voor alle kmo's die aan het EDF deelnemen, met name om hun toegang tot

de defensie markt te vergemakkelijken. A ndersom moet worden onderzocht hoe de toegang tot de resultaten van 0&0- activiteiten op defensiegebied kan worden vergemakkelijkt om eventuele vervolginvesteringen in civiele 0&0 te sti m u I ere n .

Daarnaasthee ft de Com missie succesvol Ie innovatieaanbestedingsprojecten gefinancierd in het kader van Morizon Luropa en de voorgangers daarvan [rlorizon 2020 en het zevende kaderprogramma). Precommerciële inkoop is vrijgesteld van internationale overeenkom st en inzake overheidsopdrachten. Hiervoor kunnen voorwaarden gelden die de o n tw i k k e I i n g en productie van oplossingen in Europa verankeren. De aanbestedingsprocedures hiervoor kunnen b ij voorbeeld worden beperkt tot ondernemingen die in Europa gevestigd zijn en waarover vanuit Europa zeggenschap wordt uitgeoefend, of er kan zijn bepaald dat de eerste levering van innovatieve oplossingen in de defensie^- ofcivielebeveiligingssector beperktistotcontractanten die hebben deelgenomen aan de voorgaande precommerciële aanbesteding.

De wettelijke bepalingen van het EDF o m v a tte n de mogelijkheid om precommerciële inkoop te ondersteunen dooreen subsidie toe te kennen aan aanbestedende diensten die 0&0 "dien ste n op defensiegebied gezamenlijk aanbesteden. Va n deze optie is echtertotop heden geen gebruik gemaakt. Met is in het kader van het EDF niet mogelijk verder te gaan dan de 0&0 -fase. Daarom ligt de nadruk op gezamenlijke inkoop van 0&0 "dien ste n. LJe mogelijkheden voor precommerciële inkoop van 0&0 "dien st en kunnen echter verder worden onderzocht in het

36. kader van beide programma's. Meer in het algemeen zou de Commissie kunne n nagaan hoe kan worden gefaciliteerd dat innovaties die in het kader van een van de programma's zijn

o n tw ikkeld op soepele wijze kunnen worden overgenomen door afnemers die innovaties in de civiele of defensiemarkt inzetten, om zo het potentieel voor tw eeërlei gebruik beterte benutten.

3.4. Synergieën met andere programma's en beleidsmaatregelen van de EU Andere E U-programma's, ook die waarmee niet rechtstreeks O&O- activiteiten worden

37. gefinancierd, moeten ook een rol spelen op het gebied van civiele en defensietoepassingen, met

name bij financiering van de uitrol van technologieën. Met synergieën tussen programma's die

O&O-p rojecten ree h tstr e e ks financieren [rlorizon Luropa en het EDF) en andere EU-

38. programma's wordt beoogd het gebruik en de verspreiding van kennis en oplossingen die

12

voortvloeien uit Morizon Luropa^- en EDF-p rojecten te onder steunen om zo de doelstellingen

39. van andere EU-programma's (zoals het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling , de

Connecting Europe Facili ty, het program ma Digitaal Europa, I n v est E U , het Fonds voor interne veiligheid, het instrument voor financiële steun voor grensbeheer en visumbeleid, en het rui mtevaartprogram ma) te verwezenlijken. Ook met het STEP za, naar verwachting de medefinanciering ter ondersteuning van de o n tw ikkeling of productie van kritieke technologieën, waarvan vele potentieel voor tweeërlei gebruik hebben, via EU- instrumenten in het kader van het cohesiebeleid worden bevorderd. Uit een analyse van de rechts grondslagen

van andere financieringsprogramma's en "instrumenten van de EU b I ij kt dat deze n i et z ij n

o n tw orpen om de uitrol van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik rechtstreeks te ondersteunen.

40. 4. Mogelijke opties voor de toekomst

In aansluiting op en ter uitbreiding van de defensiegerelateerde initiatieven van de Cc en de hoge vertegenwoordiger van de afgelopenjaren, vooral sinds het begin van de Rus aanvalsoorlog tegen Oekraïne, wordt met dit witboek bevestigd dat er nog steeds behoefte is aan meer adequate steun voor de versterking van 0&0 op het gebied van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik, die kunnen b ij dragen tot de o n tw ikkeling van geavanceerde defensievermogens in de EU. T egelijkertijd is de integratie in de civiele sector van nieuwe technologieën die met defensiefinanciering zijn o n tw ikkeld nog steeds beperkt en blijft het potentieel ervan grotendeels onbenut. De EU- instellingen moeten voort durend opties onderzoeken om deze kruisbestuiving te versterken in het kader van de steun aan 0&0 op het gebied van technologieën met een potentieel voor tw eeërlei gebruik, waarbij zij rekening moeten houden met de fundamentele verschillen tussen het civiele en militaire domein.

Uit de geopolitieke context is ook gebleken dat defensievermogens vergezeld moeten gaan van krachtige maatregelen op het gebied van civiele veiligheid om de veerkracht van de EU te beschermen, met name om civiele infra structuur te beschermen, grensgerelateerde veiligheidsdreigingen te beletten, essentiële diensten in tij den van crisis te her st ellen, en het risico op sociale onrust als gevolg van desinformatiecampagnes of cy beraanval len aan te

commissie

j ss i sc h e

Indien het project geheel of gedeeltelijk tot doel heeft bij te dragen tot het verkleinen van ongelijkheden en het b ij dragen aan de sociale cohesie van de eu, valt het onder artikel 174 veu, ook als h et i n v este ringen in veiligheids" of defensieactiviteiten omvat.

13

pakken, riet vergroten van de veerkracht van de EU i s dan een prioriteit, zowel wat de defensie^-als de interneveiligheidsbehoeften betreft.

Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, heeft de Commissie de volgende drie opties voor de toekomst aangewezen. In optie 1 wordt nagegaan water nog meer kan worden gedaan op basis van de huidige opzet (welke maatregelen kunnen worden getroffen zonder de bestaande rechts grondslagen te wijzigen). Vo or de o pti es 2 en 3 zijn in de toekomst andere rechts grondslagen nodig.

Vo or de opties 2 en 3 moeten overeenkom stig de bepalingen inzake betere regelgeving verdere analysen (bv. effectbeoordeling, raadpleging van belanghebbenden) worden uitgevoerd om de effecten en de toegevoegde waarde te onderzoeken, onder meer wat betreft complementariteit met nationale prioriteiten, het aantrekken van mogelijke nieuwe begun stigden, evaluatie^- en

41. toelatingscriteria en -processen, regels voor deelname, het openstellen van de programma's

voor derde landen, onder meer wat specifiek de met Horizon Europa geassocieerde landen betreft, en de besluiten over het al dan niet delegeren van bevoegdheden aan uitvoerende agentschappen en de toewijzing en profielen van het daarvoor benodigde personeel.

Specifieke toelatingsvoorwaarden zouden alleen gelden voor steun aan 0&0" activiteiten voor tw eeërlei gebruik. Daarvoor zou een restrictievere aanpak gelden wat het gebruik van veiligheidswaarborgen voor onderzoek betreft, terwijl de rest van het program ma grotendeels open zou blijven. Er kunnen daarom meer afgebakende veiligheidsoverwegingen worden gedefinieerd die alleen voor specifieke O&O-activiteiten v o o r tw e e ë r I e i gebruik gelden. Alle opties moeten zo worden o n tw orpen dat zij een aanvulling vormen op specifieke 0&0-

42. programma's voor civiele en defensietoepassingen in het volgende kaderprogramma voor

onderzoek en innovatie, en overeen stemmen met de nadruk die in de strategie voor economische veiligheid van de EU wordt gelegd op de noodzaak van meer 0&0- i n v e ste ringen in strategische opkomende technologieën om het leiderschap en concurrentievermogen van de EU te waarborgen. Bij iedere optie moet ervoor worden gezorgd dat de voorwaarden en

43. procedures van de krachtens artikel 215 van het Verdrag betreffende de werking van de

r 30

Europese ge tr off en beperkende maatregelen worden nageleefd en dat aan andere vereisten voor opkomende technologieën en internationale verplichtingen wordt voldaan.

^ De Commissie moet er met name voor zorgen dat elke optie in overeen ste mming is met de beperkende maatregelen van de Europese Unie in het kader van de v e rstr e kking van financiering aan derden. DeC o m m i ss i e moet in dat verband alt ij d zoeken naar oplossingen die geen inbreuk op de beperkende maatregelen van de Europese Unie vormen.

14

44. 4.1. Optie 1 . verder gaan op basis van de huidige opzet

De optie zou voortbouwen op de huidige aanpak die tot nu toe in het kader van het meerjarig financieel kader is vastgesteld, maar zou geleidelijke verbeteringen invoeren en gebruikmaken van maatregelen die al worden uitgevoerd maar die hun beoogde effect nog moeten so rt eren. Dit is de enige optie die al kan worden getest in het kader van de huidige

financieringsprogramma's van de EU en binnen de grenzen van de momenteel beschikbare

m i d d e I e n .

De maatregelen zouden voort bouwen op een aantal relevante benaderingen en acties die reeds van sta rt zijn gegaan, zoals de EIC-T ransition~regeling, de verschillende onderdelen van de EU "regeling voor defensie^_i nnovatie (Eudis) in het kader van het EDF, waaronder oproepen voor spin^_ins, de mogelijkheid om bedrijven die technologieën voor tw eeërlei gebruik o n tw ikkelen te onder steunen met InvestEU, en de invoering van een aanvullende exploitatieverplichting in Europa voor de resultaten van acties op het gebied van kritieke technologieën, zoals is gedaan met de Morizon Luropa^_oproepen met betrekking tot COVID-19. E venzo wordt in dit scenario voort gebouwd op de resultaten van defensieonderzoek ten behoeve civiele toepassingen, b ij voorbeeld door middel van oproepen voor s p i n " o u ts.

Met een akkoord over een gemeenschappelijke definitie van 'technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik' tussen de Commissie en de Eu ropese Investeringsbank Groep,

waaronder de EIB en het Europees Investeringsfonds, kunnen mogelijk gezamenlijke investeringen in technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik voor militaire mobiliteit, de groene transitie, de veerkracht van kritieke infrastructuur (waaronder cruciale communicatie), opkomende of disruptieve technologieën, defensie^_i nnovatie en ruimtevaart worden bevorderd. Een dergel ij k akkoord moet deel uitmaken van een algemene herziening van h et EIB 'beleid tot uitsluiting van defensie, dat het potentieel voor gezamenlijke investeringen door de EIB 'groep belemmert. De C ommissie en de EIB 'groep moeten regelmatig de mogelijkheden blijven bespreken die nieuwe EU'initiatieven bieden voor gezamenlijk optreden op gezamenlijk overeengekomen gebieden.

45. De maatregelen kunnen worden uitgevoerd met, waar nodig, aangepaste

uitvoeringsparameters, binnen de wettelijke bepalingen van bestaande programma's, zonder de

Commissie/uitvoerende agentschappen en de aanvragers/begun stigden onnodig te belasten. Vo orbeelden van parameters die reeds in het kader van de huidige wettelijke bepalingen maar ook met het oog op verdere opties kunnen worden gebruikt, zijn onder meer.

15

> het gebrui ken van O&O-p rojecten en "resultaten om deze op te schalen in toepassingen voor tw eeërlei gebruik (zowel voor civiele als defensie -0&0) door de bestaande informatie in EU "databanken te gebruiken om te zoeken naar dergel ij ke resultaten en lopende O&O-p rojecten te monitoren,

^ synergieën verder o n tw ikkelen, zoals de uitwisseling van informatie vooraf en een

46. betere onderlinge afstemming van (delen van) de werkprogramma's van civiele en

d efe n s i e -0&0, waaronder de ondersteuning van mogelijkheden om precommerciële

inkoop van O&O-diensten tussen programma's, betere toegang tot projectresultaten en

projectrapportage en specifieke thematische ui tw isselingen waarbij zowel civiele als defensiegemeenschappen worden betrokken,

> overwegen om (op grond van artikel 39 van de Morizon Luropa^_verordening -

Verordening (EU) 2021/695) in bepaalde delen van h et w e r k p r o g r a m m a en in bepaalde oproepen die betrekking hebben op in de aanbeveling van de Commissie van 3 oktober 2023 aangewezen kritieke technologiegebieden, een aanvullende verplichting in te voeren om de resultaten in de EU te exploiteren, op basis van het resultaat van een in het kader van die aanbeveling uitgevoerde collectieve risicobeoordeling,

^ het invoeren van een mechanisme (bv. een label op het niveau van de oproep of het project) om aanvullend potentieel voor tw eeërlei gebruik en oproepen voor spi n^_i ns of spin^_outste signaleren, op basis van de reeds toegepaste prakt ij k voor de onderwerpen

47. van het werkprogramma in het kader van de specifieke programma's van Horizon

Europa,

^ in voorkomend geval verdere begeleiding en onder steuning bieden aan begun stigden die werken op het gebied van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik. In dit verband wordt verwezen naar de EU-ri chtsnoeren voor onderzoek met betrekking tot producten voor tw eeërlei gebruik, om te waarborgen dat autoriteiten en

onderzoeksorganisaties daadwerkelijk rekening houden met riSlCO S , en naar het

voorstel voor een aanbeveling van de Raad om de onderzoeksveiligheid te verbeteren.

Optie 1 is haalbaar binnen het huidige meerjarig financieel kader, tien gestroomlijnde aanpak met overeengekomen mechanismen zou echter verder moeten worden o n tw i k k e I d om systematisch te streven naar synergieën en kruisbestuiving het civiele en het d ef e n s i e d o m e i n . Ook zou een betere coördinatie tussen de desbetreffende programmering nodig zijn, b ij voorbeeld door de respectieve technologieroutekaarten te delen, teneinde initiatieven te

EUR-Lex — 32021 H1700 — NL— EUR-Lex (europa, eu)

16

bevorderen om civiele en militaire technologieën te o n tw i k kelen en tegelijkertijd de weg daarnaartoe in zekere en passende mate de delen.

48. 4.2. Optie 2: bepaalde delen van het programma dat rlorizon Luropa zal opvolgen niet meer uitsluitend richten op civiele toepassingen

M et deze optie zou een nieuwe richting worden gegeven aan de inhoud en uitvoering van bepaalde delen van hettoekomstige meerjarige kaderprogram ma voor onderzoek en innovatie.

49. Deze optie zou kunnen worden uitgevoerd door, enkel voor bepaalde delen van het programma

dat Horizon Europa zal opvolgen, 'uitsluitend gericht op' te vervangen door 'gericht op',

b ij voorbeeld op gebieden waar sprake is van veel technologieën met potentieel voor tw e e ë r I e i g e b r u i k. A Me overige delen van het programma zouden uitsluitend gericht blijven op civiele toepassingen. Zo zou deze optie de gelegenheid bieden om in het kader van het program ma dat Horizon Europa zal opvolgen de belangrijkste beleidskenmerken van Horizon Europa,

50. bijvoorbeeld het gevestigde beleid dat kaderprogramma's openstaan voor de deelname van

derde landen op gebieden van wederzijds belang, te behouden, maar ook beperkingen mogelijk te maken in de geselecteerde onderdelen met betrekking tot te c h n o I o g i e ë n met potentieel voor tweeërlei gebruik.

M et deze optie zouden opkomende technologieën in bepaalde delen van het program ma kunnen worden ondersteund, onafhankelijk van het toepassingsgebied, waarmee wordt voorkomen dat ui ts te kende voorstellen die niet uitsluitend gericht zijn op civiele toepassingen worden afgewezen.

Wat betreft de afbakening van toekom stige acties op het gebied van defensie^_i nnovatie in het kader van het opvolgprogramma van het EDF, zouden oproepen voor spin~ins van resultaten van defensiegerelateerde projecten rechtstreeks kunnen worden geprogrammeerd in het programma dat Horizon Europa zal opvolgen. Tegel ij kert ij d zou het opvolgprogramma van het EDF voorzien in vervolgfinanciering voor de o n tw ikkeling van defensievermogens van de meest veelbelovende civiele projectresultaten. M et deze aanpak worden hoog stw aarschijnlijk meer belanghebbenden uit de industrie aangetrokken als mogelijke deelnemers aan 0&0-projecten, hetgeen b ij draagt tot kruisbestuiving tussen de civiele en defensiesectoren.

A nderzijds kunnen belanghebbenden uit het civiele domein zorgen hebben over hun inschrijving op oproepen in het kader van het geselecteerde deel van het programma dat niet uitsluitend gericht is op civiele toepassingen.

17

51. In het kader van deze nieuwe aanpak moeten de mogelijke gevolgen voor andere programma's

worden beoordeeld, waarbij rekening moet worden gehouden met de gekozen gebieden. Bovendien moet er bij het opstellen van voorstellen van de Commissie en op basis van de

ervaring die met andere EU programma's wellicht al worden nagedacht over fundamentele

parameters, met name parameters met betrekking tot veiligheidsvoorwaarden. Het zou daarbij gaan om parameters met betrekking tot.

> de planning en programmering van de prioriteiten van de programma's tijdens de

u i tv oering ervan, op basis van deugdelijke mechanismen die b ij voorbeeld zijn geïnspireerd op de bestuursvormen van Morizon Luropa en het EDF; het aanwijzen van gebieden met potentieel voor tweeërlei gebruik,

de voorwaarden voor de verdeling van de begroting wat betreft prioritering van oproepen en onderwerpen,

52. soorten gesprekspartners op het niveau van de nationale overheden, waaronder

nationale ministeries en andere autoriteiten,

complementariteit met nationale prioriteiten die kan worden opgeschaald om de resultaten van EU- acties verder te benutten,

het aantal mogelijke (nieuwe) begunstigden op basis van hun vermogen om verschillende soorten onderzoek uitte voeren,

de omgang met gevoelige en gerubriceerde informatie die door aanvragers wordt ingediend en door begun stigden wordt gegenereerd,

criteria en procedures voor evaluatie van subsidies en subsidiabiliteit, en ethische en vei I igheidsbeoordel i ngen,

buitenlandse zeggenschap over in aanmerking komende entiteiten en zeggenschap over i ntel lectuele~ei gendo msrechten,

subsidiabiliteit, kostencategorieën en kostenvergoeding,

consortiumstructuren, waarbij keuzes worden gemaakt met betrekking tot de nationaliteit van de deelnemers en coördinatoren, de soo rte n deelnemers en de overeenkomsten waarin hun betrekkingen worden geregeld,

de rechten van deelnemers, onder meer op het gebied van de bescherming van intellectuele eigendom, open wetenschap en academische vrijheid, aanbestedingsregels met specifieke subsidiabiliteits^- en selectiecriteria, governancem odel len,

18

^ waarborgen om het lekken van gevoelige technologieën naar problematische

bestemmingen te voorkomen, ^ uitvoeringswijze en besluiten om al dan niet bevoegdheden aan de uitvoerende

53. agentschappen te delegeren voor taken die verband houden met de programma's, en

overeenkomstige besluiten over de toewijzing en de profielen van personeel. Optie 2 is niet verenigbaar met optie 3.

4.3. Optie 3: een afzonderlijk in st rum ent creëren dat specifiek gericht is op 0&0 m et potentieel voor tweeërlei gebruik

Deze optie kan op verschillende manieren worden gerealiseerd, b ij voorbeeld.

^ als specifiek instrument voor onderzoek met potentieel voor tw eeërlei gebruik meteen eigen begroting, eigen regels voor deelname en verspreiding van resultaten, eigen comitologie^- en governancebepalingen, eigen evaluatie^- en subsidiabiliteitscriteria, eigen regels voor de structuur van consortia enzovoort,

door de steun voor de marktintroductie van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik in de EU te ver st erken door middel van een specifiek mechanisme of een specifieke structuur (b ij voorbeeld in de uitvoerende agentschappen of een specifieke gemeenschappelijke onderneming), door middel van aanbestedingen door eindgebruikers in de EU in verband met EU-a anbestedingsbehoeften (bv. of door middel van instrumenten voor aanbestedingssteun (bv. voor douane^- of grensbewakingsuitrusting). Er kan sprake zijn van verschillende subopties, afhankelijk van de vraag of de eerste eigenaar of eindgebruiker een EU "orgaan, een nationale overheidsinstantie of een commerciële partij is. Indien de eindgebruiker zich op nationaal niveau bevindt, moet rekening worden gehouden met de toegevoegde waarde

van de EU ( bv. hetfaciliteren van de gezamenlijke aanbesteding],

32

54. door vlaggenschipprojecten op te zetten waarmee kritieke technologieën worden

onder steund die specifiek voor tw eeërlei gebruik zljïl OïïtWOrpCÏÏ ( cLllcil" use by

design"), daarmee voort te bouwen op synergieën met andere EU "belei ds m aatregel en

en "instrumenten en deze waar mogelijk in coördinatie met het El B^_program ma voor

Ueze projecten kunnen ook voort bouwen op kritieke technologieën en worden gepland in coördinatie met de EIB, waarmee gevolg zou worden gegeven aan de aankondiging van de Lom missie in de mededeling over de

analyse van de lacunes op het gebied van defensie investeringen en de te volgen koers: "De Commissie zal werk

maken van verdere maatregelen (zoals gecoördineerde oproepen tussen b esta a n d e EU- i n str umenten en EU-leningen) ter onder steuning van kritieke technologieën en indu str iële capaciteit door de on tw ikkeling van

strategische projecten".

19

tw eeërlei gebruik uit te voeren. Dergel ij ke projecten zouden voort bouwen op de resultaten van voorbereidende werkzaamheden binnen de Commissie of samen metde lid sta te n, en van de EU de belangrijkste afnemer van dien st en van algemeen belang op defensie" en civiel gebied maken. M ogelijke voorbeelden daarvan zijn technologieën voor de toekomstige generaties EU^_ru i mtevaa rtsy s te men (ter ondersteuning van defensie^-, veiligheids^- en milieubeleid), autonome voertuigen van de EU ( ter onder steuning van beleid inzake defensie, grenscontrole, zeevaart of kritieke infrastructuur), en andere projecten van gemeenschappelijk Europees belang. A a ngezien de behoeften van eindgebruikers sterk kunnen verschillen afhankelijk van de operationele vereisten, is het van het gro otste belang de relevante belanghebbenden hier van meet af aan bij te betrekken.

Deze optie zou de zichtbaarheid van 0&0 voor tw eeërlei gebruik op zich aanzienlijk vergroten, maar zou het landschap voor 0&0 "steun nog complexer kunnen maken. Vergeleken met optie L. zou de verdeling van de begroting tussen 0&0- activiteiten voor tw eeërlei gebruik en uitsluitend civiele 0&0- activiteiten duidelijker zijn, aangezien dit zou kunnen worden vastgelegd in de basishandeling tot oprichting van hetopvolgprogramma van Horizon Europa. Dit zou evenwel ten koste gaan van flexibiliteit bij de toewijzing van middelen gedurende de programmeringsperiode. Bovendien zou er een risico op overlapping ontstaan, dat gevolgen zou hebben voor de planning en het aanbrengen van prioriteiten tussen 0&0- activiteiten voor tw eeërlei gebruik en uitsluitend civiele 0&0- activiteiten, en tussen die activiteiten en de activiteiten die in het kader van de opvolger van het EDF uitsluitend voor defensietoepassingen

worden uitgevoerd. Ook zouden er waarschijnlijk zeer weinig gevallen zijn waarin "dual use

by design" kan Wo rden toegepast zonder gevolgen voor de marktintroductie van het eindproduct in de civiele of defensiesector, waarin doorgaans sterk uiteenlopende vereisten gelden (zie deel 2) . Deze optie zou in het algemeen complexer zijn, zowel voor aanvragers, die voor nog een mechanisme/programma met verschillende vereisten een aanvraag moeten indienen, als voor de Vv o m missie, die de coördinatie tussen 0&0- activiteiten voor tweeërlei gebruik en andere oproepen met verschillende comitologie" en governancebepalingen op zich moet nemen.

Optie 3 is niet verenigbaar met optie 2.

55. 5. Conclusies

20

Het op EU "niveau ver st erken van 0&0 "steun met betrekking tot technologieën met een potentieel voor tw eeërlei gebruik biedt zowel kansen als uitdagingen. Het optimaliseren van synergieën tussen het civiele en het defensiedomein zou de Europese industrie ten goede kunnen komen en de toepassing van onderzoeks^- en innovatieresultaten in de economie kunnen versnellen. I e g e I ij k e rtij d is het moeilijk om het potentieel van 0&0 voor tw eeërlei gebruik te voorspellen, zelfs wanneer dit uitsluitend voor civiele of defensietoepassingen is bestemd. Bij inspanningen van de EU om kruisbestuiving tussen de civiele en de defensiesector te bevorderen, moet rekening worden gehouden met de specifieke kenmerken van die sectoren.

Met het oog op de bevordering in het kader van strategie voor economische veiligheid van de EU streeft de EU ernaar haar concurrentievoordeel op het gebied van kritieke en opkomende technologieën die relevant zijn voor de groene en de digitale transitie te behouden, onder meer door beter gebruik te maken van de resultaten van door de EU g ef i nancierde O&O-p r oj e cte n , zowel op civiel als op defensiegebied, en daarbij ook de beschermings^- en partnerschapsdi mensies van die strategie te ver st erken.

M et dit witboek lanceert de Commissie een brede raadpleging van overheden, het maatschappelijk middenveld, hetbedrijfs leven en deacademischewereld overoptiesvoor strategische onder steuning van de o n tw ikkeling van technologieën met potentieel voor tw eeërlei gebruik. Hierbij wordt rekening gehouden met het huidige wetgevingskader, waarin civiele en defensietoepassingen strikt van elkaar zijn gescheiden en waarin een gezamenlijk overeengekomen en uitgewerkte definitie ontbreekt, worden mogelijkheden in het kader van

de huidige of toekomstige financieringsprogramma's van de EU in kaart gebracht, en worden

belangrijke parameters aangewezen die nader moeten worden geanalyseerd. Op basis van deze raadpleging zal het mogelijk zijn een uitvoerige dialoog aan te gaan met alle betrokken pa rt ij en, in de Commissie bij haar vervolgacties gebruik zal maken.

56. w a a r v a r

De C om missie verzoekt om feedback op de in dit witboek uiteengezette opties via een

openbare raadpleging die beschikbaar is op de pagina 'Geef uw mening'

(https.//ec.europa.eu/info/law/better"regulation/have^_your"say_nl). De raadpleging loopt tot

en met 30 apri, 2024. H et is vast gebruik van de Uom missie om bijdragen te publiceren die als reactie op een openbare raadpleging zijn o n tv angen. U kunt echter vragen dat uw b ij dragen (of delen daarvan) vertrouwelijk blijven. Geef dan op de eerste bladzijde van uw bijdrage duidelijk aan dat uw bijdrage niet openbaar mag worden gemaakt. Gelieve de

21

Commissie in dat geval ook een niet^_vertrouweliJke versie van uw bijdrage voor publicatie to ete zenden.

22