Toelichting bij COM(2024)50 - Tijdelijke handelsliberaliseringsmaatregelen ter aanvulling van handelsconcessies van toepassing op Oekraïense producten uit hoofde van de Associatieovereenkomst met Oekraïne - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2024)50 - Tijdelijke handelsliberaliseringsmaatregelen ter aanvulling van handelsconcessies van toepassing op Oekraïense producten uit ... |
|---|---|
| bron | COM(2024)50   |
| datum | 31-01-2024 |
• Motivering en doel van het voorstel
De niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne sinds 24 februari 2022 heeft ernstige negatieve gevolgen gehad voor het vermogen van Oekraïne om handel te drijven met de rest van de wereld, vanwege het verlies van mensenlevens, de noodzaak om zich te concentreren op de verdediging van het grondgebied, de ontheemding van grote bevolkingsgroepen, de vernietiging van productiecapaciteit en het ontbreken van een aanzienlijk deel van de vervoersmogelijkheden als gevolg van de beperkte toegang tot de Zwarte Zee. In deze moeilijke context heeft de Europese Raad in zijn conclusies van 27 oktober 2023 en 15 december 2023 onderstreept Oekraïne krachtige politieke en economische steun te blijven verlenen zolang als dat nodig is. Bovendien heeft Oekraïne de Unie verzocht zo veel mogelijk de voorwaarden te scheppen om het land in staat te stellen zijn handelspositie ten opzichte van de rest van de wereld te handhaven en zijn handelsbetrekkingen met de Unie verder te verdiepen. Tot deze maatregelen behoren het faciliteren van de logistiek door middel van de overeenkomst tussen de Unie en Oekraïne inzake het goederenvervoer over de weg 1 en de solidariteitscorridors tussen de EU en Oekraïne en het vergroten van de mate van liberalisering van de markt door middel van Verordening (EU) 2022/870 van het Europees Parlement en de Raad van 30 mei 2022 2 en Verordening (EU) 2023/1077 van het Europees Parlement en de Raad van 31 mei 2023 3 inzake tijdelijke handelsliberaliseringsmaatregelen bovenop de handelsconcessies die op Oekraïense producten van toepassing zijn krachtens de Associatieovereenkomst. Verordening (EU) 2023/1077 is in werking getreden op 6 juni 2023 en blijft van kracht tot en met 5 juni 2024. Het is gebleken dat dergelijke maatregelen de Oekraïense producenten meer flexibiliteit en zekerheid bieden.
Gezien de aanhoudende aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne, de daaruit voortvloeiende noodzaak om Oekraïne economisch te blijven steunen, en gezien het feit dat Oekraïne in juni 2022 de status van kandidaat-lidstaat van de EU heeft gekregen en in december 2023 toetredingsonderhandelingen zijn geopend, stelt de Commissie een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot verlenging van deze handelsliberaliseringsmaatregelen voor, die van toepassing moet zijn voor een periode van één jaar vanaf de datum waarop de huidige maatregelen vervallen (d.w.z. vanaf 6 juni 2024):
–tijdelijke schorsing van alle nog bestaande douanerechten uit hoofde van titel IV van de Associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne (hierna “de Associatieovereenkomst” genoemd) 4 , waarbij een diepe en brede vrijhandelsruimte wordt ingesteld. Het gaat daarbij om drie categorieën producten:
·groenten en fruit waarop het stelsel van invoerprijzen van toepassing is;
·landbouwproducten en verwerkte landbouwproducten waarvoor tariefcontingenten gelden;
–tijdelijke schorsing van de toepassing van hoofdstuk V en artikel 24 van de gemeenschappelijke regeling voor de invoer (vrijwaringsmaatregelen) 5 ten aanzien van de invoer van producten van oorsprong uit Oekraïne.
Deze tijdelijke en uitzonderlijke maatregelen zullen bijdragen tot de voortdurende ondersteuning en bevordering van de bestaande handelsstromen van Oekraïne naar de Unie. Dit beantwoordt aan een van de belangrijkste doelstellingen van de Associatieovereenkomst, namelijk de voorwaarden voor versterkte economische en handelsbetrekkingen te creëren met het oog op de geleidelijke integratie van Oekraïne in de interne markt van de EU.
De handelsliberaliseringsmaatregelen waarin dit voorstel voor een verordening voorziet, worden genomen met inachtneming van de verbintenis in artikel 2 van de Associatieovereenkomst, dat de bevordering van respect voor de beginselen van soevereiniteit en territoriale integriteit, onschendbaarheid van de grenzen en onafhankelijkheid als een essentieel element van de overeenkomst aanmerkt. In dezelfde geest zouden de handelsliberaliseringsmaatregelen zelf afhankelijk worden gesteld van de eerbiediging van dezelfde in artikel 2 genoemde grondbeginselen, waaronder die volgens welke de eerbiediging van de democratische beginselen, de mensenrechten en de fundamentele vrijheden en het respect voor de rechtsstaat essentiële onderdelen van die overeenkomst zijn.
Voorts hebben de in dit voorstel vervatte handelsliberaliseringsmaatregelen tot doel, overeenkomstig artikel 207, lid 1, VWEU, ervoor te zorgen dat de gemeenschappelijke handelspolitiek van de Unie wordt gevoerd in het kader van de in artikel 21 VEU neergelegde beginselen en doelstellingen van het externe optreden van de Unie.
Volgens het voorstel zal een vrijwaringsmechanisme op basis van regelmatig toezicht van toepassing zijn, zodat alle maatregelen kunnen worden ingesteld die eventueel noodzakelijk zijn. Het vrijwaringsmechanisme omvat ook de verplichting voor de Commissie om maatregelen te nemen indien de invoer van pluimvee, eieren en suiker het rekenkundig gemiddelde van de in 2022 en 2023 ingevoerde hoeveelheden overschrijdt.
• Verenigbaarheid met bestaande bepalingen op het beleidsterrein
Deze handelsliberaliseringsmaatregelen zouden stroken met de uitvoering van de Associatieovereenkomst en met name met titel IV tot instelling van een diepe en brede vrijhandelsruimte, waarin is bepaald dat de partijen gedurende een overgangsperiode van maximaal tien jaar vanaf de inwerkingtreding van die overeenkomst geleidelijk een vrijhandelsruimte tot stand brengen.
Bovendien heeft Verordening (EU) 2023/1077 aangetoond dat de EU vastbesloten is Oekraïne economisch te steunen door middel van internationale handel in de context van de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne. De verlenging van de handelsliberaliseringsmaatregelen is een logische uitbreiding van dit beleid, aangezien de aanvalsoorlog en de economische problemen in Oekraïne voortduren.
• Verenigbaarheid met andere beleidsterreinen van de Unie
De Europese Unie heeft de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne krachtig veroordeeld en heeft ongekende stappen ondernomen om Oekraïne in deze uitzonderlijke context te steunen, variërend van financiële bijstand, met inbegrip van macrofinanciële bijstand voor noodmaatregelen en wederopbouw, tot de levering van militair materieel en de vaststelling van uitgebreide sancties tegen Rusland en Belarus, tot de intensivering van de samenwerking in het kader van de Associatieovereenkomst. Daarnaast kreeg Oekraïne in juni 2022 de status van kandidaat-lidstaat van de EU en werden in december 2023 toetredingsonderhandelingen geopend. De voorgestelde verordening zou derhalve voldoen aan en volgen uit de verplichting van de Unie uit hoofde van artikel 21, lid 3, VEU om toe te zien op de samenhang tussen de diverse onderdelen van haar externe optreden, en aan artikel 207, lid 1, VWEU, waarin is bepaald dat de gemeenschappelijke handelspolitiek wordt gevoerd in het kader van de beginselen en doelstellingen van het externe optreden van de Unie.
2. RECHTSGRONDSLAG, SUBSIDIARITEIT EN EVENREDIGHEID
• Rechtsgrondslag
De rechtsgrondslag van dit voorstel is artikel 207, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.
• Subsidiariteit (bij niet-exclusieve bevoegdheid)
De gemeenschappelijke handelspolitiek is krachtens artikel 3, lid 1, punt e), VWEU een exclusieve bevoegdheid van de Unie. Daarom is het subsidiariteitsbeginsel niet van toepassing.
• Evenredigheid
Dit voorstel is noodzakelijk voor de uitvoering van de gemeenschappelijke handelspolitiek en voor de verwezenlijking van de doelstelling om Oekraïne in zijn huidige moeilijkheden economisch te ondersteunen, ook op het gebied van handel met de Unie.
• Keuze van het instrument
Dit voorstel strookt met artikel 207, lid 2, VWEU, dat voorziet in maatregelen betreffende de gemeenschappelijke handelspolitiek.
3. EVALUATIE, RAADPLEGING VAN BELANGHEBBENDEN EN EFFECTBEOORDELING
• Evaluatie van bestaande wetgeving en controle van de resultaatgerichtheid ervan
Niet van toepassing.
• Raadpleging van belanghebbenden
Niet van toepassing.
• Bijeenbrengen en gebruik van expertise
Niet van toepassing.
• Effectbeoordeling
Om ervoor te zorgen dat de handelsliberaliseringsmaatregelen voor Oekraïne na het verstrijken van Verordening (EU) 2023/1077 op 5 juni 2024 worden voortgezet, is het belangrijk dat de verordening op 6 juni 2024 in werking treedt. Gezien deze noodzaak en de daaruit voortvloeiende urgentie van dit voorstel is geen effectbeoordeling uitgevoerd. Met betrekking tot de bepalingen van de Associatieovereenkomst inzake handel en daarmee verband houdende aangelegenheden is in 2007 in opdracht van DG Handel echter een duurzaamheidseffectbeoordeling verricht, die is meegenomen in het onderhandelingsproces over de diepe en brede vrijhandelsruimte. Uit die beoordeling is gebleken dat de uitvoering van bepalingen inzake handel en daarmee verband houdende aangelegenheden voor zowel de EU als Oekraïne een positief economisch effect zou hebben.
Bovendien worden de invoerstromen in het kader van Verordening (EU) 2023/1077 regelmatig gecontroleerd en gerapporteerd. Uit dit toezicht is geen voorlopig bewijs van nadelige gevolgen voor de markt van de Unie gebleken.
• Resultaatgerichtheid en vereenvoudiging
De maatregel leidt niet tot meer administratieve lasten voor bedrijven.
• Grondrechten
Deze maatregelen respecteren dezelfde grondbeginselen als de in de Associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne opgenomen grondbeginselen. Artikel 2 van de Associatieovereenkomst met Oekraïne bepaalt met name dat de eerbiediging van de democratische beginselen, de mensenrechten en de fundamentele vrijheden, evenals het respect voor de rechtsstaat een essentieel onderdeel van die overeenkomst vormen.
De handelsliberaliseringsmaatregelen zouden ook stroken met het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.
4. GEVOLGEN VOOR DE BEGROTING
Op basis van een raming op basis van de omvang van de invoer uit Oekraïne in 2021 van onder de voorgestelde verordening vallende producten die het jaarlijkse rechtenvrije contingent overschrijden, zou de Europese Unie de douane-inkomsten jaarlijks met 33,4 miljoen EUR zien dalen. Het totale geraamde bedrag bedraagt dus 33,4 miljoen EUR 6 , waardoor de impact op de eigen middelen van de EU zeer beperkt zal zijn.
5. OVERIGE ELEMENTEN
• Uitvoeringsplanning en regelingen betreffende controle, evaluatie en rapportage
Onlineverslagen over de ontwikkeling van de bilaterale handel tussen de EU en Oekraïne zijn beschikbaar op specifieke websites van de Europese Commissie. Om de twee maanden wordt toezicht gehouden op de gevolgen van de verordening, rekening houdend met de informatie over de uitvoer, de invoer, de prijzen op de markt van de Unie en de productie in de Unie van de producten waarop de handelsliberaliseringsmaatregelen van toepassing zijn.
• Toelichtende stukken (bij richtlijnen)
Niet van toepassing.
• Artikelsgewijze toelichting
In het licht van de noodsituatie in Oekraïne is de maatregel erop gericht de handelsstromen met betrekking tot alle invoer uit Oekraïne te vergroten door alle nog bestaande heffingen en invoerrechten op Oekraïense producten te schorsen. De handelsliberaliseringsmaatregelen zouden worden verleend in de vorm van een volledige schorsing van de invoerrechten op alle producten.