Bijlagen bij COM(2007)3 - Verslag 2005 over PHARE, de pretoetredingsinstrumenten en de overgangsfaciliteit - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2007)3 - Verslag 2005 over PHARE, de pretoetredingsinstrumenten en de overgangsfaciliteit. |
|---|---|
| document | COM(2007)3   |
| datum | 12 januari 2007 |
2.2. Overgangsfaciliteit
De tien landen die voorheen pretoetredingssteun ontvingen uit Phare (of uit specifieke pretoetredingsfaciliteiten in het geval van Cyprus en Malta), konden in 2004 voor het eerst een beroep doen op een bijzondere overgangsfaciliteit voor institutionele opbouw, die tot doel heeft de toenmalige nieuwe lidstaten in staat te stellen hun institutionele en bestuurlijke capaciteit ter uitvoering van het acquis communautaire te versterken en te consolideren en aldus de met Phare op gang gebrachte initiatieven voor institutionele opbouw voort te zetten.
De overgangsfaciliteit is ingesteld bij artikel 34 van de Toetredingsakte als een tijdelijk financieringsinstrument voor de periode na de toetreding. De programmering is gebaseerd op de behoeften die in het uitgebreid monitoringverslag van de Commissie (november 2003) in kaart zijn gebracht. In het artikel is een niet-limitatieve lijst opgenomen van acquis op cruciale terreinen waar nog lacunes kunnen bestaan, maar wordt ook ieder gebied dat in aanmerking komt voor financiering uit de structuurfondsen, van de faciliteit uitgesloten. Om de continuïteit met de Phare-steun voor institutionele opbouw te garanderen, is een gedeelte van iedere jaarlijkse vastlegging voor de overgangsfaciliteit aan bepaalde programma’s met meerdere begunstigden toegewezen.
Het totale bedrag van de vastleggingen beliep 128,1 miljoen euro, waarvan:
Nationale programma’s | € 116,6 miljoen |
Meerlanden- en horizontale programma’s | € 11,5 miljoen |
Het bedrag van de nationale programma’s was als volgt opgesplitst:
Cyprus | € 6,4 miljoen |
Tsjechië | € 11,8 miljoen |
Estland | € 5.6 miljoen |
Hongarije | € 10,8 miljoen |
Malta | € 5,9 miljoen |
Letland | € 8,8 miljoen |
Litouwen | € 9,3 miljoen |
Polen | € 42,9 miljoen |
Slovenië | € 5,1 miljoen |
Slowakije | € 10,0 miljoen |
2.3. Op weg naar het uitgebreid gedecentraliseerd uitvoeringssysteem (EDIS)
De Commissie wil de landen die Phare-steun ontvangen in staat stellen deze middelen te beheren volgens het uitgebreid gedecentraliseerd uitvoeringssysteem (EDIS) zodat vóór de toetreding voldoende praktische ervaring is opgedaan met het beheer van een volledig gedecentraliseerd systeem en de landen voorbereid zijn op het efficiënt beheren van de structuurfondsen op het moment van toetreding (volgens gedeeld beheer).
Wanneer kan worden aangetoond dat er voldoende middelen, structuren en systemen bestaan om de communautaire steun effectief en binnen de gestelde termijnen te beheren, hecht de Commissie haar goedkeuring aan de uitvoeringagentschappen voor Phare in het kader van EDIS (op basis van volledige decentralisatie).
Alle nieuwe lidstaten waren aan het eind van het eerste kwartaal van 2005 officieel goedgekeurd wat betreft EDIS, waardoor de Commissie de controle vooraf op aanbestedings- en contractprocedures voor de lopende Phare-programma’s kon afschaffen. De Commissie ziet nauwlettend toe op de situatie met betrekking tot alle vraagstukken op het gebied van beheer en controle die naar voren kwamen tijdens de audits van de Commissie in 2003 en 2004.
De Phare-steun voor Bulgarije en Roemenië wordt nog steeds uitgevoerd via een gedeeltelijk gedecentraliseerd systeem (DIS), waarbij de nationale autoriteiten als aanbestedende diensten verantwoordelijk zijn voor alle taken op het gebied van uitvoering en betaling, terwijl de delegatie van de Europese Commissie elke aanbesteding en elk contract systematisch vooraf controleert. De nationale autoriteiten in beide landen erkennen echter dat zij moeten zorgen voor solide systemen voor het beheren en controleren van de EU-middelen overal binnen de overheid en dat zij verdere vooruitgang moeten boeken met betrekking tot hun voorbereiding op EDIS.
• In Bulgarije zal na de succesvolle uitvoering van fase 3 (evaluatie van de naleving) in maart 2006 een aanvraag worden ingediend voor volwaardige EDIS-accreditatie. Deze accreditatie staat gepland voor eind 2006, maar zal waarschijnlijk in het eerste kwartaal van 2007 worden toegekend.
• De Roemeense autoriteiten dienden eind 2005 bij de Commissie een officiële aanvraag voor EDIS-accreditatie in (de controle ter plaatse door de auditdiensten van DG Uitbreiding vond plaats tijdens de tweede helft van maart 2006). De accreditatie zal naar verwachting eind 2006 worden toegekend.
In Kroatië zal Phare worden uitgevoerd onder gedecentraliseerd beheer (DIS). Op 25 mei 2005 diende Kroatië een verzoek in bij de Commissie ter goedkeuring van zijn DIS-systeem voor Phare. De auditdiensten van de Commissie (bij directoraat-generaal Uitbreiding) beoordeelden naar aanleiding van dat verzoek de capaciteit voor het beheer van nationale en sectorale programma’s en projecten, de procedures voor financiële controle en de structuren voor de overheidsfinanciën in Kroatië. Naar aanleiding van deze beoordeling besloot de Commissie in februari 2006 het beheer van Phare op gedeeltelijk gedecentraliseerde basis over te dragen aan de aangewezen Kroatische instantie binnen het ministerie van Financiën.
Turkije is in oktober 2003 overgeschakeld op DIS (gedecentraliseerd uitvoeringssysteem) en streeft ernaar in 2007 de stap naar EDIS te zetten.
2.4. Coördinatie van de communautaire pretoetredingssteun
· Sapard [1] (speciaal toetredingsprogramma voor landbouw en plattelandsontwikkeling) beoogt de kandidaat-lidstaten te ondersteunen bij het oplossen van de problemen die zich voordoen bij de structurele aanpassing van hun landbouwsectoren en plattelandsgebieden, en bij het uitvoeren van het acquis communautaire op het gebied van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en de daarmee samenhangende wetgeving. Voor nadere informatie over Sapard-activiteiten wordt verwezen naar het Sapard-jaarverslag. Ispa [2] (pretoetredingsinstrument voor structuurbeleid) heeft hoofdzakelijk tot doel in de kandidaat-lidstaten een aanpassing aan de communautaire infrastructuurnormen te bewerkstelligen. Dit instrument financiert ook belangrijke milieu- en vervoersinfrastructuur.
· Voor nadere informatie over Ispa-activiteiten wordt verwezen naar het Ispa-jaarverslag. Het coördinatiecomité van de Commissie voor de drie pretoetredingsinstrumenten, dat op directieniveau is ingesteld, is in 2005 niet officieel bijeengekomen, hoewel enkele vergaderingen werden gehouden met het oog op met name de opzet van het nieuwe instrument voor pretoetredingssteun IPA en de onderdelen daarvan [3]. Op de vergadering van het Phare-beheerscomité van 19 mei 2005 heeft de Commissie de lidstaten een algemene nota over steunverlening voorgelegd, waarin zij verslag uitbracht over de coördinatie van de pretoetredingssteun in 2005 en de voor 2006 geplande steun. Met name werd informatie verstrekt over de jaarlijkse indicatieve financiële toewijzingen aan ieder land voor de drie instrumenten, de coördinatie met de EIB en de internationale financiële instellingen en de vooruitgang en de vooruitzichten in verband met het gedecentraliseerde beheer. In een afzonderlijk jaarverslag over de coördinatie van de pretoetredingssteun wordt nadere informatie verstrekt over de coördinatie van Phare, Ispa en Sapard.
3. Samenwerking met de EIB en de internationale financiële instellingen
De internationale financiële instellingen en de bilaterale donoren worden in de loop van de programmeringscyclus regelmatig door de Commissie geconsulteerd om vast te stellen op welke gebieden gezamenlijk kan worden opgetreden en te zorgen voor een complementaire aanpak van de pretoetredingsprioriteiten.
Om de samenwerking en de medefinanciering van projecten met de EIB en andere internationale financiële instellingen (IFI’s), zoals de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBWO), de Wereldbank en de Ontwikkelingsbank van de Raad van Europa (CEB, in samenwerking met de Duitse Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW)) te regelen, hebben de Europese Commissie en de deelnemende IFI’s op 20 mei 2003 het gewijzigde memorandum van overeenstemming voor de uitbreidingslanden gesloten.
In Phare-verband zijn er slechts beperkte mogelijkheden voor medefinanciering met de IFI’s van investeringsprojecten in het kader van de nationale programma’s, doordat de tijdschema’s voor de programmeringsmechanismen van Phare en de mechanismen voor de toewijzing van leningen sterk verschillen. Er wordt echter nauw samengewerkt met de IFI’s om een solide en duurzaam kader op te zetten voor de financiering van leningen, wanneer dit een geschikter middel is dan financiering uit de fondsen. Op deze wijze wordt ervoor gezorgd dat de twee financieringsmethoden elkaar aanvullen.
Voor de in het kader van Phare gefinancierde horizontale programma’s kwamen vóór 2005 tien Phare-landen in aanmerking. De met ingang van 2005 gestarte programma’s zijn gericht op slechts vier landen: Roemenië, Bulgarije, Kroatië en Turkije. Het technische karakter en de meerlandenaanpak van de opeenvolgende horizontale financieringsfaciliteiten vereisten zeer gespecialiseerde financiële instellingen, die veel ervaring hebben met internationale financiering en de ontwikkeling van het midden- en kleinbedrijf en de gemeentelijke sector. De voorkeur werd gegeven aan financiële instellingen met de status van internationale publiekrechtelijke instellingen die de waarden van de EU delen, met name wat betreft de uitbreiding, en die vergelijkbare publieke beleidsdoelstellingen hebben, boven financiële instellingen uit de particuliere sector die commerciële investeringsvoorwaarden hanteren.
Het eerste faciliteitsprogramma werd in 1999 samen met de EBWO opgestart. In latere jaren kwamen daar de CEB, die het programma in samenwerking met de KfW uitvoert, en de EIB bij. Sinds 1999 zijn door de Commissie 23 faciliteitsprogramma’s gelanceerd.
– 14 financieringsfaciliteiten voor het midden- en kleinbedrijf, met in totaal 323 miljoen euro aan stimuleringsmaatregelen van de EU en 2,03925 miljard euro aan kredietlijnen van de IFI’s. Per eind februari 2006 was reeds 267 miljoen euro aan EU-stimuleringsmaatregelen voor projecten toegewezen.
– 9 financieringsfaciliteiten voor de gemeentelijke sector, met in totaal 100 miljoen euro aan stimuleringsmaatregelen van de EU en 500 miljoen euro aan leningen van de IFI’s. Per eind februari 2006 was reeds 37,5 miljoen euro aan EU-stimuleringsmaatregelen voor projecten toegewezen.
De financieringsfaciliteit voor het midden- en kleinbedrijf is een programma met meerdere begunstigden, dat bedoeld is om de capaciteit van financiële tussenpersonen (banken, leasebedrijven) in de begunstigde landen (nieuwe lidstaten en kandidaat-lidstaten) te versterken, zodat zij hun financieringsactiviteiten voor het midden- en kleinbedrijf kunnen uitbreiden en in stand houden.
De financieringsfaciliteit voor de gemeentelijke sector is vergelijkbaar met die voor het midden- en kleinbedrijf. Leningen en risicodelingsinstrumenten uit de middelen van de IFI’s worden gecombineerd met niet-terugvorderbare financiële stimuleringsmaatregelen voor plaatselijke financiële tussenpersonen. Het is ook de bedoeling dat een beperkt bedrag voor technische bijstand aan gemeenten door Phare zal worden gefinancierd om de vraagzijde van de gemeentelijke kredietmarkt te versterken.
De EIB en de Commissie hebben een faciliteit voor grensregio’s opgezet, zoals gevraagd door de Europese Raad van Nice en nader omschreven in de mededeling van de Commissie van 25 juli 2001 over grensregio’s. Deze faciliteit ondersteunt de aanleg van kleine gemeentelijke infrastructuur in grensregio’s ter bevordering van de integratie met de huidige EU-regio’s. Zij bestaat uit twee programma’s voor gemeentelijke infrastructuur, met in totaal 50 miljoen euro aan EU-stimuleringsmaatregelen en 250 miljoen euro aan leningen van de EIB. Dit programma wordt alleen met de EIB uitgevoerd in grensregio’s en bevindt zich nu in de implementatiefase.
4. Voortgangsbewaking en evaluatie
De voortgangsbewaking en evaluatie heeft in de eerste plaats tot doel de aanwending van de financiële steun die aan de begunstigde landen wordt verleend om de pretoetredingsdoelstellingen te verwezenlijken, te bewaken en te evalueren door na te gaan hoe goed het programma presteert en welke lessen eruit worden getrokken. Ten tweede wordt hiermee verantwoording afgelegd over de wijze waarop de pretoetredingsfondsen zijn gebruikt en over het rendement. Het derde doel bestaat erin de ontwikkeling van lokale bewakings- en evaluatiecapaciteit te ondersteunen om de betrokken landen beter in staat te stellen de pretoetredingssteun te beheren en te controleren.
4.1. Evaluatie vooraf
In 2005 werd de evaluatie vooraf van het instrument voor pretoetredingssteun (IPA) voorbereid, die in 2006 van start zal gaan en als grondslag zal dienen voor de voorbereiding van de meerjarige indicatieve programmeringsdocumenten van het IPA.
4.2. Bewaking en tussentijdse evaluatie
In 2005 verschenen op grond van de door de eenheid evaluatie van DG ELARG beheerde regelingen voor tussentijdse evaluaties voor Roemenië, Bulgarije en Turkije 34 landen-, sectorale, ad hoc- en thematische verslagen over Phare en andere maatregelen uit hoofde van financiële instrumenten voor pretoetredingssteun. Ook werd een eerste aanzet gegeven voor een regeling voor tussentijdse evaluaties voor Kroatië. Uit de tussentijdse evaluatieverslagen over de financiële steun in 2005 bleek dat de prestaties van Bulgarije, Roemenië en Turkije met betrekking tot de pretoetredingssteun tamelijk wisselend waren. Een flink aantal programma’s kreeg de kwalificatie “net voldoende”.
De resultaten en effecten wisselden in verschillende sectoren. Een positieve uitzondering is het terrein justitie en binnenlandse zaken, waar de meeste steun onmiddellijk tot resultaat leidde, maar het effect op de maatschappij in het algemeen was minder duidelijk. Ook op het gebied van de interne markt en de landbouw werden positieve resultaten gehaald. Daarentegen zijn de resultaten en het effect van de voorbereiding van de begunstigde landen op het beheer van de structuurfondsen in het algemeen beperkt.
De belangrijkste conclusie van de evaluatie van de Phare-steun aan de Roma-minderheden luidt dat dankzij Phare integratieprojecten voor de Rome konden worden gefinancierd, die bijgedragen hebben aan de instelling van een maatschappelijke dialoog en die tot eerste resultaten hebben geleid, met name op het gebied van de institutionele opbouw. Twinning is nog steeds een belangrijk instrument in het pretoetredingsproces.
4.3. Evaluatie achteraf
In 2005 ging de externe evaluatie achteraf van Phare-programma’s van start, bestaande uit nationale en grensoverschrijdende programma’s en programma’s met meerdere begunstigden. Deze evaluatie zal naar verwachting eind 2006 worden voltooid.
5. Overige activiteiten
De diensten van de Commissie hebben ook een reeks andere activiteiten opgezet om de kwaliteit van de programma’s voor het jaar 2005 te verbeteren en de ontwikkeling van lokale bewakings- en evaluatiecapaciteit te ondersteunen. De specifieke maatregelen worden beschreven in deel II.3 van de bijlage.
[1] Zie de website van DG Landbouw voor algemene informatie over Sapard.
[2] Zie de website van DG Regionaal beleid voor algemene informatie over Ispa.
[3] Tot de zes instrumenten voor buitenlands beleid die voor de periode van 2007–2013 zijn voorgesteld, behoort ook het nieuwe instrument voor pretoetredingssteun IPA. Het IPA staat op het grensvlak tussen externe bijstand en intern beleid. Het is bedoeld om de integratie in de Unie van de kandidaat-lidstaten (Turkije, Kroatië en de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië) en de potentiële kandidaat-lidstaten (Albanië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro en Servië met inbegrip van Kosovo op grond van resolutie 1244 van de VN-Veiligheidsraad) te vergemakkelijken. Het IPA moet een op de toetreding gericht instrument zijn dat tegemoetkomt aan alle eisen die het toetredingsproces stelt, met name wat betreft prioriteiten, voortgangsbewaking en evaluatie. Het IPA komt in de plaats van de huidige pretoetredingsinstrumenten, dat wil zeggen: Phare, dat gericht is op ondersteuning van de tenuitvoerlegging van het acquis door institutionele opbouw en daarmee samenhangende investeringen, investeringen in economische en sociale cohesie en grensoverschrijdende samenwerking; Ispa, dat voorbereidt op het cohesiefonds en betrekking heeft op milieu en vervoersinfrastructuur; Sapard, dat voorbereidt op de plattelandsontwikkelingsplannen en betrekking heeft op het gemeenschappelijk landbouwbeleid en plattelandsontwikkeling; pretoetreding Turkije, met hetzelfde doel als Phare; en Cards, dat betrekking heeft op de Westelijke Balkan.
--------------------------------------------------