Bijlagen bij COM(2017)586 - Tussentijdse evaluatie van het derde gezondheidsprogramma (2014-2020) uit hoofde van Verordening (EU) nr. 282/2014 - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2017)586 - Tussentijdse evaluatie van het derde gezondheidsprogramma (2014-2020) uit hoofde van Verordening (EU) nr. 282/2014. |
|---|---|
| document | COM(2017)586   |
| datum | 11 oktober 2017 |
De capaciteiten en flexibiliteit van dit programma werden duidelijk toen het op de proef gesteld werd tijdens de ongekend hoge instroom van vluchtelingen in 2015-2016. Hier werd de basis gelegd zodat buurlanden en het Internationale Bureau voor Migratie samen konden werken aan een vergroting van de bewustwording en versterking van de inzet ter verbetering van de van de gezondheid van zwangere vrouwen en de gezondheidszorg voor vluchtelingen en vrouwelijke migranten. Het programma was ook van groot belang bij het helpen ontwikkelen en implementeren van stappenplannen en modellen voor het verbeteren van de toegang tot gezondheidszorg voor kwetsbare immigranten en vluchtelingen in Europe, en voor het doen van aanbevelingen en leveren van technische ondersteuning en training 21 voor professionals in de gezondheidszorg en rechtshandhavers die op lokaal niveau met migranten/vluchtelingen werken.
3. 1. 3. Innovatie in gezondheidszorgstelsels
Het programma gaat een synergie aan met andere EU-programma’s en verschillende beleidsonderdelen voor een vergroting van de efficiëntie van de EU-uitgaven en de maximalisering van de impact hiervan:
De gezamenlijke actie ter ondersteuning van het e-gezondheidsnetwerk 22 rond interoperabiliteit en standaardisering voor grensoverschrijdende uitwisseling van gezondheidsgegevens maakt overeenstemming mogelijk met de voorschriften van de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen 23 en zorgt daarmee voor de bevordering van digitale-diensteninfrastructuren in de volksgezondheidszorg. Via samenwerking tussen de EU-instanties voor de evaluatie van gezondheidstechnologie 24 zijn gemeenschappelijke instrumenten en normen tot stand gebracht, wat aanzienlijke schaalvoordelen kan opleveren. De duurzaamheid van het netwerk en verbeterde nationale aanpak staan centraal bij de huidige Gezamenlijke Acties, waarmee belangrijke beleidsdoelen worden ondersteund, zoals toegankelijkheid, kwaliteit en duurzaamheid van gezondheidszorg.
3. 1. 4. Toegang tot betere en veiligere gezondheid
24 Europese Referentienetwerken 25 voor zeldzame aandoeningen zijn opgezet om expertise van meer dan 300 aanbieders van gezondheidszorg en 900 expertisecentra in heel Europa samen te brengen, en deze beschikbaar te stellen aan patiënten met zeldzame aandoeningen, die het vaak moeilijk, zo niet onmogelijk vinden om gespecialiseerde kennis en zorg dichtbij huis te vinden. Om de diagnose en de behandeling van een patiënt te bespreken, zullen coördinatoren een "virtuele" adviesraad van medische specialisten uit verschillende disciplines samenroepen. Hiervoor maken zij gebruik van een speciaal IT-platform en van hulpmiddelen voor telegeneeskunde. Het samenbrengen van kennis, expertise en middelen in de hele EU zorgt ervoor dat hoogwaardige gezondheidszorg voor iedereen beschikbaar wordt en helpt ongelijkheid in de gezondheidszorg binnen en tussen EU-lidstaten te verminderen. In de komende jaren kan dit concept verder worden uitgebreid naar andere complexe aandoeningen.
Het programma speelt ook een cruciale rol bij de aanpak van Antimicrobiële Resistentie (AMR) door middel van het definiëren van een gezamenlijke aanpak in de strijd tegen AMR en het beheersen van infecties die worden geassocieerd met de gezondheidszorg, in overeenstemming met huidige EU-richtlijnen en internationale richtlijnen, in het bijzonder SDG 32.
3. 1. 5. Uitvoering van EU-wetgeving inzake gezondheidszorg
EU-wetgeving heeft vaak ondersteuning nodig voor een consistente implementatie in alle lidstaten, om de doelstellingen ervan te kunnen bereiken en de verwachte effect te kunnen hebben. Het ontwikkelen van gemeenschappelijke normen en richtlijnen staat centraal bij de verschillende acties die door het gezondheidsprogramma worden gefinancierd, of het nu gaat om rapportagedoeleinden, het uitvoeren van audits en inspecties, het uitvoeren van autorisaties of voor bewakingssystemen.
Verschillende acties hebben de uitvoering van wetgeving inzake stoffen van menselijke oorsprong ondersteund, door middel van initiatieven zoals de ontwikkeling van een IT-platform om de uitwisseling van organen tussen lidstaten mogelijk te maken; de verbetering een informatiesysteem en het supranationaal delen van gegevens inzake donatie van levende organen; de optimalisering van het proces voor postmortale orgaandonatie in ziekenhuizen door samenwerking tussen professionals in de kritieke zorg en donortransplantatiecoördinatoren; en het verbeteren van inspectierichtsnoeren voor bloed- en weefselinstellingen.
Verschillende acties hebben gezorgd voor ondersteuning bij het opstellen van gedelegeerde handelingen en uitvoeringshandelingen in het kader van de tabaksproductenrichtlijn, waaronder enkele onderzoeken 26 en een uitvoeringsanalyse voor het toekomstige EU-systeem voor traceerbaarheid en veiligheidskenmerken van tabaksproducten. Via het gemeenschappelijk optreden voor betere samenwerking op het vlak van geneesmiddelenbewaking in Europa (SCOPE) 27 zijn een curriculum en een volledige reeks materialen voor capaciteitsopbouw en training ontwikkeld om nationale toezichthouders te ondersteunen bij de uitvoering van de wetgeving van 2012 inzake geneesmiddelenbewaking 28 .
3. 2. Lessen voor de toekomst
➤ Het programma is uitermate relevant voor de behoeften van de lidstaten en de doelstellingen zijn duidelijk, uitgesproken en specifiek
De 23 thematische prioriteiten helpen om zich beter te richten op de acties van het programma en om overlap en potentiële duplicaties tussen de verschillende doelen te vermijden. Tegelijkertijd hebben deze thematische prioriteiten de flexibiliteit om synergieën toe te laten die in bepaalde gevallen duidelijk vereist zijn. Bijvoorbeeld bij acties voor migranten en vluchtelingen, waarbij het ontwerp van het programma flexibel en toereikend is gebleken. Het programma kan in de toekomst echter profiteren van meer samenhang en uitwerking.
De acties die zijn gefinancierd in de eerste drie jaar zijn ook relevant voor specifieke doelen en prioriteiten van het programma. Deze acties profiteren van het ontwerp van het programma door hun eigen doelen en uitkomsten beter af te stemmen op de vereisten van een goede uitvoering van het programma. Echter, enkele acties onder bredere prioriteiten, die geen verband houden met EU-wetgeving, en/of financieringsmechanismen voor onbepaalde tijd, zoals exploitatiesubsidies, kunnen te weinig focus hebben, waardoor het risico bestaat dat deze afwijken van hun aanvankelijke doeleinden. In deze gevallen moet met name worden gelet op het planningsstadium, en de acties in kwestie moeten op tijd worden gemonitord en geëvalueerd om de benodigde corrigerende maatregelen te kunnen nemen.
➤Programmabeheer is alsmaar effectiever geworden
Het programma is geherstructureerd na de ervaringen met de uitvoering van de twee eerdere programma’s (eerste programma in 2002-2007 en het tweede in 2008-2013). De doelen waren op een zeer expliciete en praktische wijze uiteengezet, waarbij verwezen werd naar de verwachte soorten uitkomsten, samen met indicatoren voor het meten van de voortgang.
De jaarlijkse werkprogramma’s zijn opgesteld op basis van een voorlopige meerjarenplanning, die aan een specifieke reeks criteria in de verordening inzake het gezondheidsprogramma (bijlage II) voldoet. Het proces voor het definiëren van Jaarlijkse Werkprogramma’s werkt soepel en het overleg met lidstaten vindt plaats op een heldere, transparante en gelijkwaardige basis. De meerjarige planning is een waardevol instrument gebleken voor het aanbieden van een meer strategisch overzicht van de tussentijdse planning, en zorgt dat de jaarlijkse Werkprogramma’s soepeler aangenomen kunnen worden, waarbij het aantal wijzigingen wordt beperkt. Belanghebbenden willen echter meer mogelijkheden hebben om jaarlijkse prioriteiten te helpen beoordelen, samen met de benodigde acties op meerjaarlijkse en jaarlijkse basis.
De commissies stimuleert alle EU-28 lidstaten en andere derde landen om deel te nemen aan het programma. Het programma geeft hen toegang tot uitzonderlijke gebruikscriteria en biedt tot 80 % EU-cofinanciering voor alle betrokken partijen. De cofinanciering wordt onder bijzonder gunstige omstandigheden aangeboden, indien een deel van het volledige budget wordt overgedragen voor actie in landen met een laag BNI 29 . De uitzonderlijke gebruikscriteria zijn tot dusver nog niet van kracht geweest. Echter, ondanks de ingewikkelde economische context en de significante barrière bij het garanderen van de resterende cofinanciering is het deelnameniveau van landen met een laag BNI nog steeds vergelijkbaar met dat van het vorige programma.
➤ Het programma is effectief en flexibel gebleken bij een opkomende vraag, zoals de vluchtelingencrisis in de zomer van 2015, wat een belangrijke bijdrage aan het migratiebeleid van de Commissie heeft geleverd.
Daarnaast biedt het programma ook ondersteuning aan de eerste uitvoeringsfase van het recentelijk opgerichte Europese Solidariteitskorps, dat de Europese waarden van solidariteit en humanitaire actie vertegenwoordigt. Door het Solidariteitskorps zal de Europese jeugd niet alleen hulp bieden waar dit nodig is, maar ook haar ervaring uitbreiden, meer cultureel begrip kweken, de waarde van het helpen van anderen leren kennen, en haar identiteit als Europeanen versterken.
➤ Doelmatigheid wordt verbeterd
Het programma richt haar beperkte budget op een strikt aantal belangrijke doelen en prioriteiten die zijn afgestemd op de belangrijkste prioriteiten van de Commissie. Op deze basis is de meeste financiering toegewezen aan uitkomstgerichte acties voor modern gezondheidsbeleid, waarbij innovatie in gezondheid en gezondheidszorg wordt gestimuleerd, en geschikte middelen, methoden en training worden geleverd voor het vergroten van de veiligheid en zekerheid in de EU.
Doelen (2) voor grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen en (4) voor toegang tot een betere en veiligere gezondheid ontvingen naar verhouding minder financiering. Zij profiteren echter wel van synergieën met het Europese Centrum voor Ziektebestrijding voor risicobeoordeling, verzameling en analyse van epidemiologische data en AMR. Bredere themagebieden zoals bevordering van gezondheid en gezondheidszorgstelsels werden als prioriteiten geïdentificeerd door vertegenwoordigers van lidstaten in online-onderzoeken en door een groot aantal belanghebbenden in de gezondheidszorg bij publieke raadpleging, en deze ontvingen de grootste hoeveelheid financiering. Bevordering van de gezondheidszorg omvat acties op terreinen als risicofactoren, chronische aandoeningen en informatie over gezondheid, en gezondheidszorgstelsels, waaronder evaluatie van gezondheidstechnologie.
Het programma heeft programmatische indicatoren en monitoring op actieniveau geïntroduceerd en geïnvesteerd in strategische verspreidingsactiviteiten. Dit zijn belangrijke stappen in reactie op eerdere aanbevelingen, maar er is nog steeds ruimte voor verbetering en voor het versnellen van de voortgang.
Bovendien zijn de administratiekosten van het programma laag, vergeleken met de administratiekosten van andere vergelijkbare programma’s van de Commissie. Administratiekosten vertegenwoordigen slechts 9 % van het totale budget.
➤ Maatregelen voor vereenvoudiging zijn genomen voor regels en procedures, inclusief het gebruik van elektronische middelen voor het invoeren en evalueren van voorstellen, het beheren van subsidies, e-monitoring en erapportage. Hoewel voor deze ontwikkeling in het begin veel middelen nodig zijn voor het ontwerpen en testen van instrumenten, worden deze inspanningen gerechtvaardigd door de tevredenheid van aanvragers en ontvangers van subsidies, en in de komende jaren worden financiële voordelen verwacht.
➤ Een klein programma met een grote toegevoegde waarde voor de EU
Samenwerking op EU-niveau en coördinatie van het paraatheidsplan en respons op bedreigingen voor de gezondheid zijn de krachtigste en bekendste aspecten van de toegevoegde waarden voor de EU van het programma. Activiteiten ter ondersteuning van de capaciteitsopbouw tegen bedreigingen voor de gezondheidszorg hebben geholpen duplicatie te vermijden en de capaciteit te verbeteren, wat toegevoegde waarde voor de EU en de ruimere internationale gemeenschap oplevert. Deze activiteiten hebben geholpen bij de identificatie van lacunes in de capaciteiten van lidstaten, bij het aanwijzen van prioriteiten voor acties en het implementeren van activiteiten ter ondersteuning van capaciteitsopbouw om deze lacunes te verhelpen. Ook hebben ze gezorgd voor toolkits en richtlijnen, training en testen van paraatheid- en responsmechanismen van de EU, en externe kwaliteitsgarantie-oefeningen, en deze activiteiten hebben het ook mogelijk gemaakt om lessen te delen die bij recente uitbraken en de vluchtelingencrisis zijn geleerd.
Het programma heeft lidstaten ook geholpen bij het vergroten van hun capaciteiten op andere terreinen: het samenbrengen van kennis, expertise en middelen in de hele EU zorgt ervoor dat de gelijkheid van burgers bij toegang tot hoogwaardige gezondheidszorg wordt vergroot en het helpt ongelijkheid in de gezondheidszorg binnen en tussen EU-lidstaten te verminderen. Bijvoorbeeld door de 24 Europese referentienetwerken voor zeldzame aandoeningen, waar de mogelijkheid bestaat om het samenbrengen van expertise in de nabije toekomst uit te breiden naar andere complexe aandoeningen. En door middel van de samenwerking tussen EU-instanties voor de evaluatie van gezondheidstechnologie, voor het aanbieden van gemeenschappelijke instrumenten en normen die belangrijke beleidsdoelen zoals toegankelijkheid, kwaliteit en duurzaamheid van gezondheidszorg ondersteunen, en tegelijkertijd significante schaalvergroting mogelijk maken. Een ander voorbeeld is de ondersteuning van het egezondheidsnetwerk ter verbetering van de interoperabiliteit en standaardisering die nodig is voor de grensoverschrijdende uitwisseling van gezondheidsgegevens en voor het bevorderen van digitale diensteninfrastructuren in de volksgezondheid.
Samenwerken, en het gebruiken en delen van kennis heeft een grote toegevoegde waarde voor de EU: het verzamelen en analyseren van vergelijkbare gegevens die een beeld geven van de gezondheidssituatie in elk van de 28 EU-lidstaten (landenprofielen) draagt bij aan de politieke dialoog en geïnformeerde besluitvorming voor gezondheidsbeleid. Bij de uitwisseling en invoering van goede praktijken ter bevordering van de gezondheid en ter preventie van ziekten kan de EU ook een toegevoegde waarde bieden, door lidstaten te helpen bij hun gezondheidshervormingen om bedreigingen voor hun gezondheidszorgstelsel door demografische veranderingen en de belasting van niet-overdraagbare aandoeningen en andere chronische aandoeningen te overwinnen.
➤ Samenwerken en synergieën ontwikkelen
Het programma is afgestemd op de belangrijkste prioriteiten van de Commissie op grond van artikel 168 VWEU en de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen, en is gericht op zoveel mogelijk synergie met ander beleid en financiële instrumenten van de EU zoals Horizon 2020.
De onderscheidende eigenschap van het programma blijft de gerichtheid op samenwerking in gezondheidsbeleid. In het programma wordt gebruik gemaakt van de resultaten van onderzoeksacties, die in echte omstandigheden worden onderzocht in nauwe samenwerking met bevoegde autoriteiten in de lidstaten. Het doel is om lidstaten te helpen bij het ontwerpen en uitvoeren van hun eigen beleidsmaatregelen om een sterk en sociaal Europa op te bouwen, daarbij rekening houdend met begrotingsbeperkingen en de behoefte aan hervormingen van het systeem.
Om deze effectieve acties op te schalen en te integreren in het nationale gezondheidsbeleid van de lidstaten, moet het programma samenwerking met de Europese structuur- en investeringsfondsen 30 en andere financiële instrumenten van de EU blijven aanmoedigen. Het effectieve gebruik van dergelijke grote financiële instrumenten kan een grotere impact hebben dan alleen het gebruik van het programma, door kennis en capaciteiten op te bouwen voor het monitoren en implementeren door de ondersteuning van innovatie en effectiviteit van gezondheidsinvesteringen.
4. HOE KAN DE UITVOERING VAN HET PROGRAMMA VERBETERD WORDEN
Na de evaluatie van het tweede gezondheidsprogramma is de Commissie beginnen werken rond drie belangrijke aspecten van het derde gezondheidsprogramma, zoals vermeld in haar rapport aan het Europees Parlement en de Raad in mei 2016 31 . Deze verbintenissen waren:
a) verbetering van monitoring, rapportage en de inspanningen voor de verspreiding van resultaten;
b) stimuleren van deelname door alle lidstaten en andere deelnemende landen, en samenwerking met alle lidstaten, in het bijzonder die met grotere volksgezondheidsbehoeften; en
c) ontwikkeling van synergieën met de voornaamste prioriteiten en met andere programma’s van de Commissie.
Deze punten zijn nog steeds van belang en het programma zal op deze gebieden gericht blijven. Dit geldt in het bijzonder voor de verspreiding van resultaten, op welk gebied de activiteiten zoveel mogelijk moeten worden versneld.
Daarnaast, en zoals voorgesteld in de tussentijdse evaluatie, moet het programma gericht blijven op kwesties waar de EU toegevoegde waarde kan opleveren. Deze gebieden vallen voornamelijk onder de doelstellingen met betrekking tot de bescherming tegen grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen en de toegang tot betere en veiligere gezondheidszorg. Voor de prioriteiten onder de doelstelling voor gezondheidsbevordering en preventie van ziekten werkt de Commissie momenteel aan de vaststelling van concrete behoeften in lidstaten 32 , waarbij het integreren van goede praktijken in nationaal beleid zou kunnen leiden tot de verwachte resultaten en effecten op de volksgezondheid en op de duurzaamheid van de gezondheidszorgstelsels.
Links naar SDG en de bredere beleidsagenda van de Commissie en de EU worden verbeterd, voor een betere prioriteitsstelling van activiteiten en een vergroting van de impact. Deze aanpak kan ook de zichtbaarheid van het programma vergroten, samen met de rol ervan in de internationale arena, ondanks het beperkte programmabudget.
De criteria voor toegevoegde waarde van de EU zouden verder kunnen worden vereenvoudigd voor potentiële aanvragers en aan de hand van concrete voorbeelden begrijpelijker worden gemaakt.
5. CONCLUSIE
De tussentijdse evaluatie was positief en hierin werd vastgesteld dat de uitvoering van het programma op schema ligt. Alle thematische prioriteiten blijven van kracht en de meeste acties leveren nuttige resultaten op met EU-meerwaarde, met name voor crisisbeheer en voor veiligheid en beveiliging van Europa.
De openbare raadpleging trok de aandacht van een breed scala belanghebbenden en zorgde voor sterke ondersteuning voor blijvende samenwerking via het programma, met name op gebieden als gezondheidsbevordering, ziektepreventie en e-gezondheidszorg.
(1)
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/;jsessionid=5Qj3TvyCyBqbhfLZzzBttjDGh3gyXkQWYrjhrt36mChMJJlp02XX!2060916514?uri=uriserv:OJ.L_.2014.086.01.0001.01.ENG
(2)
COM(2016) 739 final.
(3)
De eerste prijs werd uitgereikt aan The Alliance for International Medical Action (ALIMA), de tweede prijs aan Concern Worldwide en de derde prijs aan het Spaanse Rode Kruis.
(4)
De eerste prijs werd toegekend aan BEUC/The European Consumer Organisation, de tweede prijs aan Alliance to Save our Antibiotics – Compassion in world Farming – Soil Association, en de derde prijs aan World Aliance Against Antibiotic Resistance WAAAR.
(5)
Uiterste termijn voor indiening van inschrijvingen: 30 juni 2017.
(6)
Deze deelname valt buiten het bereik van de tussentijdse evaluatie.
(7)
Overeenkomstig artikel 13, lid 3, onder c), van Verordening (EU) nr. 282/2014 moet uiterlijk op 30 juni 2017 een tussentijds evaluatieverslag worden opgesteld.
(8)
De meeste acties hebben een looptijd van drie jaar, met uitzondering van de exploitatiesubsidies, inkoopcontracten en enkele projecten voor migranten aan het eind van 2015, die een looptijd van een jaar hadden.
(9)
http://ec.europa.eu/health/state/glance_en
(10)
http://www.bridge-health.eu/
(11)
https://e-detecttb.eu/
(12)
http://www.rarha.eu/Pages/default.aspx
(13)
http://ec.europa.eu/health/sites/health/files/mental_health/docs/ev_20161006_co05_en.pdf
(14)
(15)
http://ecibc.jrc.ec.europa.eu/european-guidelines
(16)
http://www.encr.eu/
(17)
(18)
(19)
https://ec.europa.eu/health/preparedness_response/key_documents_en#anchor0
(20)
http://www.emerge.rki.eu/Emerge/EN/Home/Homepage_node.html
(21)
Het materiaal voor trainingen en andere gerelateerde informatie wordt gepubliceerd op het Platform gezondheidsbeleid op: https://webgate.ec.europa.eu/hpf/
(22)
http://jasehn.eu/index.php/about-jasehn/background/
(23)
https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/connecting-europe-facility
(24)
http://www.eunethta.eu/
(25)
http://ec.europa.eu/health/ern/networks_en
(26)
https://ec.europa.eu/health/tobacco/key_documents_en#anchor0
(27)
http://www.scopejointaction.eu/
(28)
https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/files/eudralex/vol-1/reg_2010_1235/reg_2010_1235_en.pdf
(29)
Bruto nationaal inkomen.
(30)
https://ec.europa.eu/health/health_structural_funds/used_for_health_en
(31)
COM(2016) 243 final ( http://ec.europa.eu/health/programme/policy/2008-2013/evaluation_en ).
(32)
http://ec.europa.eu/newsroom/sante/newsletter-specific-archive-issue.cfm?newsletter_service_id=327&newsletter_issue_id=2820&page=1&fullDate=Fri%2017%20Mar%202017&lang=default