Besluit 2022/313 - Toekenning van macrofinanciële bijstand aan Oekraïne - Hoofdinhoud

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 55/4

De betrekkingen tussen de Europese Unie (“de Unie”) en Oekraïne blijven zich ontwikkelen in het kader van het Europees nabuurschapsbeleid (“ENB”) en het Oostelijk Partnerschap. Op 1 september 2017 is een associatieovereenkomst tussen de Unie en Oekraïne (2) (“de associatieovereenkomst”) in werking getreden, met inbegrip van een diepe en brede vrijhandelsruimte.

In het voorjaar van 2014 is Oekraïne begonnen met de uitvoering van een ambitieus hervormingsprogramma waarmee wordt beoogd de economie te stabiliseren en de levensstandaard van de burgers te verhogen. Corruptiebestrijding en grondwettelijke, electorale en justitiële hervormingen behoren tot de topprioriteiten op de agenda. De uitvoering van die hervormingen werd ondersteund door vijf opeenvolgende programma’s voor macrofinanciële bijstand, in het kader waarvan Oekraïne in totaal 5 miljard EUR aan bijstand heeft ontvangen in de vorm van leningen. De meest recente macrofinanciële bijstand, die in de context van de COVID-19-pandemie beschikbaar werd gesteld op grond van Besluit (EU) 2020/701 van het Europees Parlement en de Raad (3), behelsde 1,2 miljard EUR aan leningen aan Oekraïne en werd in september 2021 voltooid.

De economie van Oekraïne is getroffen door de recessie van 2020, die werd veroorzaakt door de COVID-19-pandemie en door aanhoudende veiligheidsdreigingen aan zijn grens met Rusland. De voortdurende toename van de onzekerheid heeft geleid tot een recent verlies van vertrouwen, met negatieve gevolgen voor de economische vooruitzichten, en sinds medio januari 2022 heeft het land de toegang tot de internationale kapitaalmarkten verloren. De verslechterende financieringsvoorwaarden hebben bijgedragen aan een omvangrijk en toenemend resterend extern financieringstekort en wegen zwaar op de investeringen, waardoor Oekraïnes weerbaarheid ten aanzien van toekomstige economische en politieke schokken is verzwakt.

De Oekraïense regering heeft blijk gegeven van een sterke bereidheid om verdere hervormingen door te voeren, waarbij — in de huidige kritieke omstandigheden — op de korte termijn de focus ligt op belangrijke beleidsterreinen zoals economische veerkracht en stabiliteit, bestuur en rechtsstaat, en energie.

Een hernieuwde bereidheid om dergelijke hervormingen door te voeren en een sterke politieke wil hebben de Oekraïense autoriteiten ertoe gebracht om sinds de zomer van 2021 de uitvoering van de hervormingen te versnellen. Daardoor heeft Oekraïne ook de operatie inzake de macrofinanciële bijstand in de context van de COVID-19-pandemie met succes kunnen afronden, aangezien alle hervormingsmaatregelen die in het memorandum van overeenstemming met de Unie waren overeengekomen, werden uitgevoerd.

Om meer flexibiliteit in het beleid mogelijk te maken in de context van de crisis in verband met de COVID-19-pandemie, heeft het Internationaal Monetair Fonds (“IMF”) in juni 2020 een stand-by-overeenkomst van 18 maanden voor Oekraïne goedgekeurd met toegang tot een equivalent van 5 miljard USD. Die overeenkomst is toegespitst op vier prioriteiten: i) verzachting van de economische gevolgen van de crisis, onder meer door ondersteuning van huishoudens en bedrijven; ii) waarborging van de voortdurende onafhankelijkheid van de centrale bank en van een flexibele wisselkoers; iii) vrijwaring van de financiële stabiliteit en terugvordering van de kosten voor bankafwikkelingen, en iv) vooruitgang met belangrijke governance- en anticorruptiemaatregelen om recent geboekte resultaten te vrijwaren en te verdiepen. Als gevolg van een ongelijkmatige uitvoering werd de eerste evaluatie van het programma, waarbij ook een verlenging van het programma tot eind juni 2022 werd overeengekomen, pas afgerond in november 2021. Daardoor kwam het totaal van de uitbetalingen in het kader van het huidige IMF-programma tot dusver uit op het equivalent van 2,8 miljard USD. Vóór het einde van het tweede kwartaal van 2022 zijn nog twee evaluaties gepland.

Gezien de hoge risico’s voor de financiering van de begroting heeft Oekraïne, in de context van het trage herstel uit de crisis in verband met de COVID-19-pandemie en de snel oplopende inflatie, de Unie op 16 november 2021 verzocht om een nieuw programma voor langlopende macrofinanciële bijstand voor een bedrag van maximaal 2,5 miljard EUR. Dergelijke macrofinanciële noodbijstand biedt met name een antwoord op de sterke en onverwachte toename van de externe financieringsbehoeften van Oekraïne, die veroorzaakt is door het feitelijke verlies van toegang tot de financiële markten, en op de onderliggende onmiddellijke uitdagingen.

Omdat Oekraïne onder het ENB valt, moet het worden beschouwd als een land dat voor macrofinanciële bijstand van de Unie in aanmerking komt.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet een uitzonderlijk financieel instrument zijn van ongebonden en niet-toegewezen betalingsbalanssteun, gericht op het lenigen van de onmiddellijke externe financieringsbehoeften van de begunstigde, en moet de uitvoering ondersteunen van een beleidsprogramma met krachtige directe aanpassings- en structurele hervormingsmaatregelen die erop gericht zijn de betalingsbalans van de begunstigde op de korte termijn te verbeteren en zijn economische veerkracht op de middellange termijn te versterken.

Aangezien het verlies van markttoegang en de kapitaaluitstroom hebben geleid tot een aanzienlijk resterend extern financieringstekort op de betalingsbalans van Oekraïne dat de door het IMF en andere multilaterale instellingen verstrekte middelen te boven gaat, wordt de snelle verlening van macrofinanciële noodbijstand door de Unie aan Oekraïne, onder de huidige uitzonderlijke omstandigheden, beschouwd als een passende kortetermijnreactie op de aanzienlijke risico’s voor het land. De macrofinanciële bijstand van de Unie zou de economische stabilisatie van Oekraïne ondersteunen en gericht zijn op het versterken van de onmiddellijke veerkracht van het land, alsook, indien dat momenteel haalbaar is, de agenda van structurele hervormingen van Oekraïne versterken, als aanvulling op de middelen die in het kader van de financiële regeling van het IMF beschikbaar worden gesteld.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet gericht zijn op het helpen herstellen van een houdbare externe financiële positie voor Oekraïne en aldus de economische en sociale ontwikkeling van het land ondersteunen.

Verwacht wordt dat de macrofinanciële bijstand van de Unie hand in hand zal gaan met het verrichten van begrotingssteunoperaties in het kader van het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking — Europa in de wereld, dat is ingesteld bij Verordening (EU) 2021/947 van het Europees Parlement en de Raad (4).

Het bedrag van de macrofinanciële bijstand van de Unie is vastgesteld op basis van een kwantitatieve beoordeling van de resterende externe financieringsbehoeften van Oekraïne; daarbij is rekening gehouden met het vermogen van het land zichzelf te financieren met eigen middelen, met name met de internationale reserves waarover het beschikt. De macrofinanciële bijstand van de Unie moet complementair zijn aan de programma’s van het IMF en de Wereldbank en de door hen verstrekte middelen. Bij de vaststelling van het bedrag van de bijstand wordt ook rekening gehouden met verwachte financiële bijdragen van multilaterale donoren en met de noodzaak te zorgen voor een billijke lastendeling tussen de Unie en andere donoren, alsook met de reeds bestaande inzet van de andere externe financieringsinstrumenten van de Unie in Oekraïne en met de meerwaarde die over het geheel genomen door de betrokkenheid van de Unie wordt geboden.

De Commissie moet ervoor zorgen dat de macrofinanciële Uniebijstand juridisch en materieel in overeenstemming is met de hoofdbeginselen en -doelstellingen van de verschillende onderdelen van het externe optreden en andere relevante beleidsdomeinen van de Unie, en met de maatregelen die op dat gebied zijn genomen.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet het externe beleid van de Unie jegens Oekraïne ondersteunen. De Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden moeten gedurende de hele macrofinanciële bijstandsoperatie nauw samenwerken om het externe beleid van de Unie te coördineren en de consistentie ervan te waarborgen.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet Oekraïne ondersteunen in zijn engagement met betrekking tot waarden die het land met de Unie deelt, waaronder democratie, de rechtsstaat, behoorlijk bestuur, eerbiediging van de mensenrechten, duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding, en ook in zijn engagement met betrekking tot de beginselen van open, op regels gebaseerde en eerlijke handel.

Een noodzakelijke randvoorwaarde voor toekenning van de macrofinanciële bijstand van de Unie moet zijn dat Oekraïne doeltreffende democratische mechanismen — waaronder een parlementair meerpartijenstelsel — en de rechtsstaat eerbiedigt, en dat het de naleving van de mensenrechten garandeert. Bovendien moeten de specifieke doelstellingen van de macrofinanciële bijstand van de Unie de efficiëntie, de transparantie en de verantwoording inzake de beheersystemen voor de overheidsfinanciën bevorderen en bijdragen aan structurele hervormingen die gericht zijn op de bevordering van duurzame en inclusieve groei, het scheppen van waardige banen, en begrotingsconsolidatie. De Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden moeten er regelmatig op toezien dat aan de randvoorwaarden is voldaan en dat die doelstellingen worden verwezenlijkt.

Om te verzekeren dat de financiële belangen van de Unie in verband met de macrofinanciële bijstand van de Unie op efficiënte wijze worden beschermd, moet Oekraïne passende maatregelen nemen in verband met de preventie en bestrijding van fraude, corruptie en andere onregelmatigheden met betrekking tot die bijstand. Daarnaast moet worden bepaald dat de Commissie controles verricht, de Rekenkamer audits uitvoert en het Europees Openbaar Ministerie zijn bevoegdheden uitoefent.

De uitbetaling van de macrofinanciële bijstand van de Unie laat de bevoegdheden van het Europees Parlement en de Raad als begrotingsautoriteit onverlet.

De bedragen van de voorziening voor de macrofinanciële bijstand van de Unie moeten stroken met de in het meerjarig financieel kader vastgestelde begrotingskredieten.

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet door de Commissie worden beheerd. Om ervoor te zorgen dat het Europees Parlement en de Raad de uitvoering van dit besluit kunnen volgen, moet de Commissie hen regelmatig inlichten over ontwikkelingen met betrekking tot die bijstand en hun de relevante documenten daarover verstrekken.

Om eenvormige voorwaarden voor de uitvoering van dit besluit te waarborgen, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend. Die bevoegdheden moeten worden uitgeoefend in overeenstemming met Verordening (EU) nr.182/2011 van het Europees Parlement en de Raad (5).

De macrofinanciële bijstand van de Unie moet onderworpen zijn aan economische beleidsvoorwaarden, die in een memorandum van overeenstemming moeten worden vastgelegd. Om eenvormige uitvoeringsvoorwaarden te waarborgen en ter wille van de efficiëntie, moet de Commissie worden gemachtigd om met de Oekraïense autoriteiten onderhandelingen over die voorwaarden te voeren onder toezicht van het comité van vertegenwoordigers van de lidstaten, overeenkomstig Verordening (EU) nr. 182/2011. Uit hoofde van die verordening moet in alle andere gevallen dan die waarin die verordening voorziet, in de regel de raadplegingsprocedure worden gebruikt. Gezien de mogelijk aanzienlijke impact van bijstand van meer dan 90 miljoen EUR is het passend dat de in Verordening (EU) nr. 182/2011 gespecificeerde onderzoeksprocedure wordt gebruikt voor verrichtingen boven die drempel. Gezien het bedrag van de macrofinanciële bijstand van de Unie aan Oekraïne moet op de goedkeuring van het memorandum van overeenstemming en voor het verlagen, schorsen of annuleren van de bijstand de onderzoeksprocedure worden toegepast.

Daar de doelstelling van dit besluit, namelijk voorzien in macrofinanciële noodbijstand aan Oekraïne om met name de economische veerkracht en stabiliteit van dat land te ondersteunen, niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang en de gevolgen ervan beter door de Unie kan worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (“VEU”) neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat dit besluit niet verder dan nodig is om die doelstelling te verwezenlijken.

Gezien de urgentie die voortvloeit uit de uitzonderlijke omstandigheden ten gevolge van de COVID-19-pandemie en de daarmee gepaard gaande economische gevolgen, wordt het passend geacht een uitzondering te maken op de periode van acht weken bedoeld in artikel 4 van Protocol nr. 1 betreffende de rol van de nationale parlementen in de Europese Unie, gehecht aan het VEU, aan het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie en aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie.

Om ervoor te zorgen dat de in dit besluit opgenomen maatregelen meteen kunnen worden toegepast, moet dit besluit met spoed in werking treden op de dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie,

de in artikel 2, lid 1, vastgestelde noodzakelijke randvoorwaarde;

constante bevredigende vorderingen bij de uitvoering van een niet uit voorzorg getroffen kredietregeling met het IMF;

de bevredigende uitvoering van de in het memorandum van overeenstemming vastgelegde voorwaarden inzake economisch beleid en financiële voorwaarden.

Oekraïne controleert regelmatig of de uit de algemene begroting van de Unie verstrekte financiering naar behoren is gebruikt, neemt passende maatregelen ter voorkoming van onregelmatigheden en fraude, en onderneemt zo nodig gerechtelijke stappen om de uit hoofde van dit besluit verstrekte middelen waaraan geen wettige bestemming is gegeven, terug te vorderen;

de financiële belangen van de Unie worden beschermd, in het bijzonder met specifieke maatregelen met het oog op de preventie en de bestrijding van fraude, corruptie en andere onregelmatigheden in verband met de macrofinanciële bijstand van de Unie, overeenkomstig Verordeningen (EG, Euratom) nr. 2988/95 (8) en (Euratom, EG) nr. 2185/96 (9) van de Raad, Verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad (10) en, voor de lidstaten die deelnemen aan nauwere samenwerking met betrekking tot het Europees Openbaar Ministerie, Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad (11);

het Europees Bureau voor fraudebestrijding wordt uitdrukkelijk gemachtigd tot het verrichten van onderzoeken, waaronder controles en inspecties ter plaatse met inbegrip van digitale forensische onderzoeken en gesprekken;

de Commissie, of haar vertegenwoordigers, worden uitdrukkelijk gemachtigd tot het uitvoeren van controles, waaronder controles en inspecties ter plaatse;

de Commissie en de Rekenkamer worden uitdrukkelijk gemachtigd om tijdens en na de periode waarin de macrofinanciële bijstand van de Unie beschikbaar is, audits uit te voeren, waaronder documentaudits en audits ter plaatse, zoals operationele beoordelingen;

de Unie heeft recht op vervroegde terugbetaling van de lening indien is vastgesteld dat Oekraïne met betrekking tot het beheer van de macrofinanciële bijstand van de Unie fraude, corruptie of een andere onrechtmatige activiteit heeft gepleegd die afbreuk doet aan de financiële belangen van de Unie;

alle kosten die de Unie maakt met betrekking tot uit hoofde van dit besluit opgenomen of verstrekte leningen, komen ten laste van Oekraïne.

wordt de geboekte vooruitgang bij de uitvoering van de macrofinanciële bijstand van de Unie onderzocht;

worden de economische situatie en de vooruitzichten van Oekraïne, alsook de bij de tenuitvoerlegging van de in artikel 3, lid 1, bedoelde beleidsmaatregelen gemaakte vorderingen beoordeeld;

wordt het verband gespecificeerd tussen de in het memorandum van overeenstemming vastgelegde voorwaarden inzake economisch beleid, de actuele economische en budgettaire prestaties van Oekraïne en de besluiten van de Commissie tot uitkering van de tranches van de macrofinanciële bijstand van de Unie.