Ir. J.W. (Willem) Albarda - Hoofdinhoud

Voorman van de SDAP in de jaren 1925-1939 en in het kabinet-De Geer II i één van de twee eerste socialistische ministers. In Delft opgeleide ingenieur, die eerst werkzaam was in het onderwijs en vervolgens directeur van de Amsterdamse Arbeidsbeurs werd. Kwam in 1913 in de Tweede Kamer en was daar aanvankelijk onder meer koloniaal woordvoerder. Werd in 1917 tevens wethouder van onderwijs in Den Haag, wat hij zes jaar bleef. Volgde in 1925 Troelstra i op als leider van de SDAP. Overtuigd socialist, maar pragmatisch en gematigd en daarom ook door politieke tegenstanders gewaardeerd. Bediende zich als spreker van een bloemrijke taal, maar miste het charisma van zijn voorganger. Na zijn ministerschap in de Londense kabinetten nog zeven jaar staatsraad.

SDAP
functie(s) in de periode 1913-1952: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, minister, lid Raad van State

• - 

  SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij), van juni 1899 tot 9 februari 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), vanaf 9 februari 1946

• - 

  leraar wis- en natuurkunde, kosmografie en werktuigkunde, Hogere Burgerschool, Burgeravondschool en Normaalschool te Almelo, van september 1903 tot december 1905
• - 

  leraar wis- en natuurkunde, Hogere Burgerschool met vijfjarige cursus (Stadhouderslaan) te 's-Gravenhage, van december 1905 tot juni 1911
• - 

  directeur Arbeidsbeurs te Amsterdam, van juni 1911 tot september 1913
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 16 september 1913 tot 10 augustus 1939 (in 1913-1918 voor het kiesdistrict Enschede)
• - 

  lid gemeenteraad van 's-Gravenhage, van 7 september 1915 tot 6 september 1927 (in de periode 1915-1919 gekozen in district I)
• - 

  lid Provinciale Staten van Zuid-Holland, van 4 juli 1916 tot 1 juli 1919 (voor het kiesdistrict 's-Gravenhage)
• - 

  wethouder (van onderwijs) van 's-Gravenhage, van 4 september 1917 tot 16 juli 1923
• - 

  fractievoorzitter SDAP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 september 1925 tot 9 augustus 1939 (op 11 juli 1925 gekozen)
• - 

  minister van Waterstaat, van 10 augustus 1939 tot 23 februari 1945
• - 

  minister van Financiën ad interim, van 17 november 1941 tot 9 december 1942
• - 

  lid Raad van State, van 28 augustus 1945 tot 1 juli 1952 (benoemd bij K.B. van 16 augustus 1945)

• - 

  fractiesecretaris SDAP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 1 februari 1914 tot 20 september 1917
• - 

  lid partijbestuur SDAP, van 1916 tot 5 september 1945
• - 

  fractievoorzitter SDAP gemeenteraad van 's-Gravenhage, van 16 juli 1923 tot 6 september 1927
• - 

  politiek leider SDAP, van 12 juli 1925 tot 14 mei 1940
• - 

  lid Executieve en Bureau van de Socialistische Arbeiders Internationale, van 1930 tot 1939
• - 

  voorzitter commissie herziening tactiek SDAP, van juni 1933 tot november 1933

• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1918 (kieskring Zwolle)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1922 (kieskring Zwolle)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1925 (kieskring Zwolle)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1929 (kieskring Zwolle)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1933 (kieskring Amsterdam)
• - 

  lijstaanvoerder SDAP Tweede Kamerverkiezingen 1937 (in de kieskringen Amsterdam, Haarlem, Den Helder, Leeuwarden, Groningen en Assen)

• - 

  voorzitter Sociaal-Democratische Propaganda Club te Delft
• - 

  redacteur "Studentenweekblad", van 1898 tot 1902
• - 

  adjunct-secretaris Staatscommissie inzake de werkloosheid, vanaf januari 1913
• - 

  lid secretariaat commissie van uitvoering Koninklijk Nationaal Steuncomité, vanaf 22 augustus 1914
• - 

  lid Hollands-Scandinavisch Comité te Stockholm, vanaf 1917
• - 

  voorzitter Vereeniging van Nederlandsche Arbeidsbeurzen
• - 

  lid Zuiderzeeraad, vanaf 31 maart 1919 (nog in 1928)
• - 

  voorzitter Centrale Commissie van Bijstand voor de Arbeidsbemiddeling, omstreeks 1928
• - 

  lid Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening (Staatscommissie-De Wilde), van 24 januari 1936 tot 8 juni 1936
• - 

  lid Staatscommissie inzake concentratie van scholen voor bijzonder lager onderwijs, van 4 februari 1936 tot 16 december 1936
• - 

  lid Zuiveringsraad voor de kolenmijnbouw in Limburg, vanaf november 1945
• - 

  lid Nederlandse delegatie Ronde Tafel Conferentie over West-Indië, januari 1946
• - 

  lid studiecomité over Europese samenwerking o.l.v. Edouard Herriot, van oktober 1948 tot januari 1949
• - 

  voorzitter commissie gebruik hefschroefvliegtuig in het verkeer ('helicoptercommissie'), van 1953 tot 1954

• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van april 1926 tot april 1930
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1930 tot mei 1933
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1933 tot augustus 1939
• - 

  secretaris van de ministerraad (kabinet-Gerbrandy I), van 3 september 1940 tot 31 mei 1941
• - 

  lid afdeling Algemene Zaken (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Buitenlandse Zaken (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Verkeer (waterstaat en energie) (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Sociale Zaken (en Volksgezondheid) (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Handel en Nijverheid (Raad van State)

• - 

  lagere school te Leeuwarden

• - 

  h.b.s.-b, Rijks Hogere Burgerschool te Leeuwarden

• - 

  werktuigbouwkunde, Polytechnische School te Delft, tot 1903

• - 

  Stelde in februari 1926 voor een adres aan de koningin te richten waarin haar werd gevraagd ontbinding van de Tweede Kamer te overwegen. Zijn fractie verzocht daartoe op 16 februari 1926 de Tweede Kamer bijeen te roepen. Dit had tot doel de politieke impasse te doorbreken, die na de val van het (eerste) kabinet-Colijn was ontstaan. Het voorstel over het adres werd op 2 maart 1926 met 70 tegen 24 stemmen verworpen. Behalve de SDAP gaven alleen de communisten er steun aan.
• - 

  In 1927 werden twee initiatiefwetsvoorstellen van hem om het zevende leerjaar opnieuw in te voeren door de Tweede Kamer verworpen
• - 

  Interpelleerde in 1928 minister Waszink over het beleid ten aanzien van kweekscholen
• - 

  Interpelleerde in 1930 minister Reymer over het toezicht op de radio-uitzendingen
• - 

  Diende in 1931 samen met vier fractiegenoten een initiatiefwetsvoorstel in om in de grondwet vast te leggen dat een besluit tot mobilisatie via een door de Verenigde Vergadering te behandelen wetsvoorstel moest worden goedgekeurd. Het voorstel werd in 1936 ingetrokken.
• - 

  Interpelleerde in 1932 minister Beelaerts van Blokland over de zending van een torpedobootjager naar Sjanghai en over de leveranties van oorlogstuig aan oorlogvoerenden in het Verre Oosten
• - 

  Diende in 1932 samen met vier fractiegenoten een initiatiefwetsvoorstel in om de vrijwillige opkomst van dienstplichtigen en reserve-personeel aan wettelijke goedkeuring te onderwerpen. Dit voorstel werd in 1937 ingetrokken.
• - 

  Diende in 1932 samen met vier fractiegenoten een initiatiefwetsvoorstel in om particuliere gewapende weercorpsen te verbieden. Dit voorstel werd in 1935 ingetrokken.
• - 

  Interpelleerde in 1933 minister Deckers over de muiterij op de 'De Zeven Provinciën'
• - 

  Interpelleerde in 1938 minister-president Colijn over het regeringsbeleid ten aanzien van vluchtelingen

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Bracht in 1939 de Wet Gebruik Vervoermiddelen tot stand. Hierdoor kon de minister van Waterstaat in geval van oorlog, oorlogsgevaar of andere buitengewone omstandigheden maatregelen nemen om te komen tot een doelmatig gebruik van vervoermiddelen. Zodoende konden vervoersmiddelen worden gevorderd voor vervoer van bijvoorbeeld levensmiddelen en grondstoffen of voor militaire doeleinden.
• - 

  Bracht in 1939 de Wet Autovervoer Personen tot stand, waarbij de Commissie Vergunningen Personenvervoer werd ingesteld. Die regelt de verlening van vergunningen voor vervoer in meer dan één gemeente. Het wetsvoorstel was in 1938 ingediend door minister Van Buuren.

• - 

  Was in 1913 tegenstander van regeringsdeelname door de SDAP
• - 

  In december 1921 werd de ontwerp-Dienstplichtwet van minister Van Dijk in de Tweede Kamer met 50 tegen 48 stemmen aangenomen, omdat hij en Ossendorp afwezig waren
• - 

  Was als minister van Waterstaat ook belast met het mijnbouwwezen
• - 

  Maakte 10 december 1944 bekend ontslag te vragen vanwege tegenwerking door het Militair Gezag en omdat de koningin de regeling voor het noodparlement niet wilde ondertekenen. Na een bespreking in de ministerraad kwam hij negen dagen later terug op zijn voornemen.
• - 

  Diende op 24 januari 1945, een dag na de collectieve ontslagaanvrage van het gehele kabinet, samen met Van den Tempel afzonderlijk zijn ontslag in als minister vanwege de door Gerbrandy gevolgde procedure bij het ontslag van minister Burger. Hij betitelde die procedure als 'Perzische Staatszeden'. Gerbrandy ontsloeg Burger vanwege een radiotoespraak over de zuivering, zonder dat Burger gelegenheid had gekregen uitleg te geven.

• - 

  Zijn vader was doopsgezind; zijn moeder Nederlands Hervormd
• - 

  Zijn eerste echtgenote was lid van Provinciale Staten van Zuid-Holland (1919-1927)

• - 

  Versloeg in 1913 in het kiesdistrict Enschede G. Elhorst (arp)
• - 

  Versloeg in 1917 D.J. Wijnkoop (sdp)

• - 

  W.H. Vliegen, "Die onze kracht ontwaken deed", deel II, 314-316
• - 

  E. Boekman e.a., "Ir. J.W. Albarda, een kwart eeuw parlementaire werkzaamheden in dienst van de bevrijding der Nederlandse arbeidersklasse" (Amsterdam, 1938)
• - 

  W. Drees, "In memoriam J.W. Albarda", Het Vrije Volk, 24 april 1957
• - 

  C.A.M. Diepenhorst e.a., "Ir. J.W. Albarda", Uitgegeven ter gelegenheid van de onthulling van het gedenkteken van ir. J.W. Albarda op 1 mei 1961 in Den Haag, (Amsterdam, 1961)
• - 

  L. de Jong, "Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog", deel I, 623
• - 

  P.J. Knegtmans, "Johan Willem Albarda: Democratisch socialist", in: "Van Troelstra tot Den Uyl. Het vijftiende jaarboek voor het democratisch socialisme" (Amsterdam, 1994)
• - 

  P.J. Knegtmans, "J.W. Albarda", in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, deel V, 1
• - 

  A.A. de Jonge, "Albarda, Johan Willem (1877-1957)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 5
• - 

  Onze Afgevaardigden, 1913
• - 

  Wie is dat? 1956
• - 

  Ned. Patriciaat, 1974

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.