Douanebeleid - Hoofdinhoud

Bron: © European Union, 2016

Binnen de Europese douane-unie passen de EU-lidstaten onderling geen invoertarieven toe en hanteren zij voor goederen uit het buitenland dezelfde tarieven. Op 1 januari 1993 werden alle douaneformaliteiten aan de binnengrenzen afgeschaft. De EU werd daardoor één grondgebied zonder grenscontroles. De afwezigheid van douaneformaliteiten is een belangrijk onderdeel van de interne markt i.

De aanwezigheid van de douane-unie maakt belangrijke elementen van een geïntegreerd Europa, zoals een gezamenlijk landbouwbeleid i, handelsbeleid i en economisch beleid i mogelijk. De verantwoordelijkheid van het beleid rondom de douane-unie ligt bij de EU. De lidstaten werken daarnaast nauw samen om grensoverschrijdende criminaliteit aan te pakken en stemmen het gezamenlijke douanebeleid dan ook nauw af op het beleid inzake justitie, vrijheid en veiligheid i.

Voor goederen die van buiten de Unie worden geïmporteerd, bestaan nog wel invoerrechten: het gemeenschappelijk buitentarief i. Het uitgangspunt is dat producten van Europese bodem moeten kunnen concurreren met producten van buitenaf. De douanetarieven op import uit het buitenland zijn één van de belangrijkste directe inkomstenbronnen van de Europese begroting i. De Europese Commissie stelde in mei 2023 een hervorming voor die de douane-regels moet vereenvoudigen, vergroenen en digitaliseren met behulp van een nieuw op te richten Europese douaneautoriteit.

In 1968 richtten de zes lidstaten van de Europese Gemeenschap een tariefunie op. Alle douanerechten en handelsbeperkingen tussen de landen werden opgeheven. Bovendien werd een gemeenschappelijk buitentarief ingevoerd i. De tariefunie was een succes; terwijl de handel tussen 1958 en 1972 verdriedubbelde, groeide de handel tussen de lidstaten met een factor 9.

Eenvoud

Twintig jaar later werd een belangrijke stap genomen in het vereenvoudigen van de douaneformaliteiten. Het "Enig Document" (ED) werd ingevoerd, waardoor 150 andere documenten overbodig werden gemaakt. Tegelijkertijd werd andere wetgeving aangenomen, waardoor de tariefunie een douane-unie werd. Sinds 1993 bestaan er binnen de EU geen douaneformaliteiten meer, afgezien van incidentele controles ter bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit zoals drugssmokkel. De EU is nu één grondgebied zonder binnengrenzen. In 1994 is alle douanewetgeving samengebracht in één wetboek dat voor de gehele Unie geldt. Het gemeenschappelijk douanewetboek uit 1994 is inmiddels meerdere keren herzien. Onder andere op 1 mei 2016 traden nieuwe Europese douanevoorschriften in werking. De nieuwste herziening, met vooral technische verbeteringen, werd op 19 april 2019 van kracht.

Gegevensuitwisseling

Om fraude met douanetarieven te voorkomen, is gegevensuitwisseling tussen lidstaten van de Unie vereenvoudigd met een computersysteem, het Schengen Informatie Systeem (SIS i). Hiermee kunnen lidstaten gegevens uit de opsporingsregisters van de aangesloten landen uitwisselen. Er zijn verschillende Europese programma's om douaneambtenaren uit de Unie te trainen op de bestrijding van deze criminaliteit.

Betere samenwerking

De meest recente versie van het douanewetboek versimpelt douaneprocedures, biedt meer bescherming aan consumenten en verbetert de samenwerking tussen nationale douanes door middel van nieuwe IT-systemen. De nieuwe Europese douane-unie had eind 2020 volledig geïmplementeerd moeten zijn maar op het gebied van IT-systemen is flinke vertraging opgelopen.

Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie i en de Raad van Ministers i een rol. De besluitvorming over algemene tarieven verloopt volgens de procedure zonder deelname van het Europees Parlement i. Overige maatregelen worden door de Commissie vastgesteld.

Invloed nationale parlementen

Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden i.

Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:

Betrokken bij wetgeving en uitvoering

Het douanebeleid van de Europese Unie vindt de basis in het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VwEU) i:

• - 

  beginselen: derde deel VwEU titel II art. 28 i, 29 i
• - 

  bepalingen: derde deel VwEU titel II hoofdstuk 1 (artikelen 30 t/m 32), derde deel VwEU titel II hoofdstuk 2 (art. 33), derde deel VwEU titel II hoofdstuk 3 art. 34 i, 35 i
• - 

  specifieke gevallen: derde deel VwEU titel II hoofdstuk 3 art. 36 i, 37 i

Europese Unie

Algemeen overzicht EU

Wetgevingsoverzicht

Statistieken Eurostat