Onderzoeks- en innovatiebeleid - Hoofdinhoud

De Europese Unie i voert een gemeenschappelijk beleid voor onderzoek en innovatie. Dit beleid moet Europa tot een dynamische en concurrerende kenniseconomie maken. Om het beleid te ondersteunen verstrekt de EU via verschillende programma's jaarlijks voor miljarden aan subsidies.

De Eurocommissaris voor Onderzoek, Innovatie en Wetenschap Carlos Moedas i formuleerde in 2014 drie hoofddoelen voor het Europese onderzoeks- en innovatiebeleid, de zogenoemde drie o's: open innovatie, open wetenschap en open naar de wereld. Naast economische groei moet onderzoek en innovatie bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals klimaatverandering.

De lidstaten moeten zelf de grootste inspanning leveren om innovatie te bevorderen. Het streven, dat was vastgelegd in de Europa 2020-strategie i, is dat minimaal drie procent van het bbp i wordt besteed aan onderzoek en ontwikkeling. Dit zou volgens de Europese Commissie i een enorme impuls geven aan de Europese economie en de werkgelegenheid, maar de lidstaten halen deze norm niet.

2018: Horizon Europe

In 2018 kwam de Europese Commissie met de bespreking van het nieuwe meerjarig financieel kader 2021-2027 i met voorstellen voor de invulling van het negende kaderprogramma i voor deze periode. Dit programma wordt 'Horizon Europa' genoemd. De Commissie wil onder andere een Europese innovatieraad opzetten. Deze innovatieraad zou proactief de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van innovatie moeten volgen. In het kader van nieuwe projecten wil de Commissie ook starten met Europese onderzoeks- en innovatiemissies. Er zou meer budget vrij moeten worden gemaakt om deze doelstellingen te behalen. Dit programma is de opvolger van Horizon 2020 i.

2017: Nieuwe gedragscode

In 2017 heeft de Europese Commissie een nieuwe gedragscode voor onderzoeksintegriteit opgezet. Daarmee wil de Commissie een verantwoorde onderzoekswijze promoten om de kwaliteit en betrouwbaarheid van wetenschap te verbeteren. De gedragscode diende als de vereiste standaard in onderzoeksintegriteit voor projecten die werden gesubsidieerd door Horizon 2020, maar ook in 'Horizon Europe.'

2015: European Open Science Cloud

De European Open Science Cloud (EOSC) is een project om een open platform te bieden voor de uitwisseling van onderzoeksdata en heeft als doel wetenschappers door heel Europa met elkaar verbinden. De EOSC maakt het gemeenschappelijk gebruik en hergebruik van onderzoeksbevindingen en -data mogelijk, wat niet alleen de wetenschap ten goede komt, maar ook het bedrijfsleven en de maatschappij.

2013: Gemeenschappelijke technologie-initiatieven

In 2013 werden vijf gemeenschappelijke technologie-initiatieven i (GTI's) in het leven geroepen. De EU en het bedrijfsleven investeren daarbij 22 miljard euro in de volgende sectoren: geneesmiddelen, brandstofcellen, schone lucht, bio-industrieën en elektronische onderdelen en systemen.

2010: European Innovation Scoreboard

De European Innovation Union Scoreboard (EIS) geeft sinds 2010 jaarlijks een rapport over het innovatieniveau van de EU. In dit rapport worden innovatieve prestaties van EU -en Europese buurlanden met elkaar vergelijken. In 2022 concludeerde EIS dat innovatie binnen de lidstaten was gegroeid met bijna 10% sinds 2015. In Cyprus, Estland en Griekenland was de groei van innovatieve projecten het grootst.

2008: Europees Instituut voor Innovatie en Technologie

In 2008 werd het Europees Instituut voor Innovatie en Technologie i (EIT) opgericht. Dit agentschap helpt bedrijven, onderwijsinstellingen en onderzoekscentra op weg om te innoveren door ze met elkaar in verbinding te brengen, deze partnerschappen worden innovatiegemeenschappen genoemd. Verder houdt het agentschap zich ook bezig met oprichten van nieuwe bedrijven en het opleiden van nieuwe ondernemers en onderzoekers.

2002: Europese Strategieforum voor Onderzoeksinfrastructuren

Het Europese Strategieforum voor Onderzoeksinfrastructuren (ESFRI) werd na een mandaat van de Europese Raad opgericht in 2002. ESFRI probeert samenhangende besluitvorming op het gebied van onderzoeksbeleid te bevorderen. Grootschalige onderzoeksprojecten moeten via het forum op elkaar worden afgestemd. Ook buigt ESFRI zich over Europese onderzoeksinfrastructuur, dit heeft vooral betrekking op de publicatie van wetenschappelijk onderzoek en het bij elkaar brengen van onderzoekers.

2000: Oprichting Europese Onderzoeksruimte

In het jaar 2000 introduceerde de Europese Commissie de Europese Onderzoeksruimte i (EOR). De organisatie stimuleert vrij verkeer van onderzoekers en kennis. Ook probeert EOR nationale beleidsplannen en programma's voor onderzoek op elkaar af te stemmen. Vanaf 2018 heeft de organisatiestructuur van de EOR een aantal hervormingen ondergaan om beter aan te sluiten bij de groene en digitale ambities van de EU. Via deze organisatie formuleren de EU en lidstaten hun doelen van het onderzoeks- en innovatiebeleid.

1998: Bescherming van biotechnische uitvindingen

De EU harmoniseerde het octrooirecht voor biotechnische uitvindingen. Sindsdien zijn de overeenkomsten betreft octrooien vaak veranderd en uitgebreid met als doel om het aanvragen van octrooien goedkoper en eenvoudiger te maken binnen de EU. Sinds deze periode werkt de Europese Unie ook nauw samen met EPO, de European Patent Office.

1958: Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek

Het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek i werd opgericht om de beleidsvorming van de EU te ondersteunen met onafhankelijk, goed onderbouwd wetenschappelijk advies. De interne wetenschappelijke dienst heeft voor verschillende opdrachten onderzoek uitgevoerd. Op het moment doen ze bijvoorbeeld onderzoek naar nucleaire veiligheid voor Euratom i.

Op bijna alle beleidsterreinen waarop de EU actief is wordt aandacht besteed aan innovatie. Enkele voorbeelden van programma's met veel innovatie-investeringen zijn:

Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie i, de Raad van Ministers i en het Europees Parlement i een rol. De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure i.

Invloed nationale parlementen

Het Nederlandse parlement heeft ook een rol in de totstandkoming van Europees beleid. Dat kan formeel op twee manieren. Ten eerste controleert de Staten-Generaal i de minister of staatssecretaris die naar de Raad van de Europese Unie gaat om over het onderwerp te praten. Daarnaast kunnen nationale parlementen van de lidstaten binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden i.

Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:

Betrokken bij wetgeving en uitvoering

Het onderzoeks- en innovatiebeleid vindt haar basis in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) i:

• - 

  onderzoek- en ontwikkelingsbeleid: derde deel VwEU titel XIX art. 179 i, 180 i, 181 i, 187 i, 188 i, 190 i
• - 

  kaderprogramma's voor onderzoek: derde deel VwEU titel XIX art. 182 i, 183 i, 184 i, 185 i, 186 i
• - 

  innovatie en industrie: derde deel VwEU titel XVII art. 173 i

Europese Unie

Algemeen overzicht EU

Factsheet Europees Parlement

Wetgevingsoverzicht

Statistiek