Toetreding Albanië tot de Europese Unie - Hoofdinhoud
Sinds 19 juli 2022 voert Albanië toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie, nadat het lidmaatschap in 2009 werd aangevraagd en het land in 2014 de status van kandidaat-lidstaat kreeg.
Om toe te mogen treden tot de Europese Unie moet Albanië voldoen aan de Criteria van Kopenhagen i en de voorwaarden in de Stabilisatie- en Associatieovereenkomst i. Ieder jaar rapporteert de Europese Commissie daarom over de vorderingen en aandachtspunten van Albanië.
De Europese Commissie is redelijk positief over de positie van Albanië in 2022. Het land heeft vooruitgang geboekt in de aanpak van corruptie en de georganiseerde misdaad. Daarnaast heeft de regering voldoende focus gelegd op het coördineren van de EU-integratie. Desalniettemin vindt de Commissie dat Albanië nog stappen moet zetten om de oppositie en alle segmenten van de samenleving te betrekken bij de hervormingsagenda. Ook dient de regering meer middelen in te zetten om de economie te stabiliseren.
Inhoudsopgave
Albanië ontstond in 1912 als soeverein vorstendom. Daarvoor was het land onderdeel van het Ottomaanse Rijk. In 1925 werd Albanië een republiek onder leiding van een president, die zichzelf in 1928 uitriep tot koning. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd het land bezet door Italië. Na de Tweede Wereldoorlog kregen de communisten het voor het zeggen in Albanië. Tijdens de communistische periode werd Albanië geregeerd door de dictator Enver Hoxha. Hoxha voerde een isolatiepolitiek, ook ten opzichte van de andere communistische landen. Toen Hoxha overleed in 1985, kwam er langzaam verandering in het Albanese bewind.
De eerste verkiezingen werden in 1991 gehouden. Vanaf dat moment werden de banden tussen de Europese Unie en Albanië aangehaald. Albanië zette in 1992 de eerste stap richting het lidmaatschap van de Europese Unie door een handels- en samenwerkingsakkoord te sluiten met de EU. In 1999 gaf de Europese Commissie een positief advies over het verzoek van Albanië om onderhandelingen over een stabilisatie- en associatieovereenkomst i te beginnen.
In juni 2006 werd een Stabilisatie- en Associatie-overeenkomst (SAO) tussen de EU en Albanië gesloten. In verband met handelsvoordelen voor beide partijen werd tussen december 2006 en april 2009 een tijdelijk akkoord van kracht, waarna de SAO in 2009 definitief van start ging. In datzelfde jaar diende Albanië een aanvraag in voor EU-lidmaatschap. De Europese Raad keurde deze aanvraag in 2014 goed, waarmee Albanië kandidaat-lidstaat i werd.
Stabilisatie- en associatieovereenkomst
De eerste mijlpaal was de stabilisatie- en associatieovereenkomst uit 2006. Deze diende als aanzet voor verdere hervormingen en bood een kader voor Europese steun. De overeenkomst trad in 2009 in werking.
Democratische vooruitgang
Een belangrijke mijlpaal is de democratische vooruitgang in het land. De Commissie vindt, op basis van de voortgangsrapporten i dat Albanië sinds de start van het SAO-proces in 1999 stappen in de richting van democratisering heeft gezet. Zo voldeden de parlementsverkiezingen in 2009 aan bijna alle internationale normen en verliepen de verkiezingen in juni 2013 en juni 2017 nagenoeg zonder problemen.
Justitiële hervormingen
In juli 2016 zette het land een stap in de richting van toetreding. In het Albanese parlement werd een akkoord bereikt over een pakket aan justitiële hervormingen. Ook zijn er onderzoeken ingesteld naar georganiseerde criminaliteit. Deze hervormingen waren belangrijk, omdat de EU zich zorgen maakte over de mensenrechten en de georganiseerde misdaad in het land. De Commissie prees Albanië voor de voortgang, maar benadrukte dat de hervormingen op dit terrein nog lang niet voldoende zijn. In het voortgangsrapport van 2021 maakte de Commissie duidelijk dat de rechtspraak in Albanië nu vrijwel geheel aan de eisen voldoet. Ook heeft Albanië budget vrij gemaakt om de georganiseerde misdaad harder aan te kunnen pakken.
Start onderhandelingen
Naar aanleiding van het voortgangsrapport dat de Europese Commissie in 2018 publiceerde, wilde de Commissie de onderhandelingen over de toetreding van Albanië officieel starten. Voordat de onderhandelingen kunnen beginnen, moeten de lidstaten daar echter mee instemmen. In juni 2018 besloten de ministers van Buitenlandse Zaken i de onderhandelingen met Albanië nog niet te starten. In 2019 adviseerde de Commissie opnieuw om te beginnen met de toetredingsgesprekken met Albanië. Met name Frankrijk en Nederland waren hier nog tegen. In oktober 2019 hadden De Raad van Ministers en de Europese Raad i het besluit over de toetredingsgesprekken weer vooruitgeschoven.
De Raad Algemene Zaken i besloot op 25 maart 2020 dat de toetredingsonderhandelingen met Albanië geopend konden worden. De Europese Raad i bevestigde dat besluit op 26 maart. In juli 2022 begonnen de toetredingsonderhandelingen officiëel.
Voortgangsrapporten
De Europese Commissie was in haar voortgangsrapport van 2022 redelijk positief over de positie van Albanië. De overheid heeft voldoende focus gelegd op het versterken van de coördinatie voor EU-integratie, maar moet nog verder werken om de EU-hervormingsagenda samen met de oppositie en alle segementen van de samenleving verder vooruit te helpen. Er is beperkte vooruitgang geboekt betreffende het creëren van een gunstig klimaat voor het maatschappelijk middenveld. Op het gebied van hervorming van het openbaar bestuur en het rechtssysteem is het land redelijk voorbereid. Hoewel Albanië vooruitgang heeft geboekt in de aanpak van corruptie is er meer politieke wil, gekoppeld met gestructureerde inspanningen en adequate middelen nodig. De Commissie is zeer te spreken over de vooruitgang die Albanië heeft geboekt betreffende de ontwikkeling van een functionerende markteconomie en het buitenlandbeleid. Desalniettemin is de economie in de ogen van de Commissie nog niet stabiel genoeg. Het feit dat Albanië de EU volgt in haar sanctiebeleid tegen Rusland stemt de Commissie tevreden.
Asiel
Een aanhoudend punt van zorg bij de huidige lidstaten over toetreding van Albanië is het grote aantal Albanese burgers dat asiel aanvraagt in EU-lidstaten. Nu Albanië geen lidstaat van de EU is, kunnen de lidstaten de aanvragen van Albanezen nog afwijzen. Sommige lidstaten zijn bang voor de komst van veel Albanese immigranten wanneer Albanië lid wordt van de Unie. In de zomer van 2021 werd er een flinke toename van het aantal asielaanvragen uit Albanië vastgesteld. Albanië zou vooral meer aandacht moeten besteden aan de niet-begeleide minderjarigen die vanuit het land asiel aanvragen in de EU.
Economie
De Europese Commissie heeft nog twijfels over de economische situatie van Albanië. Uit het voortgangsrapport van 2022 blijkt namelijk dat de Albanese economie nog niet goed genoeg ontwikkeld is om te voldoen aan de criteria. Hoewel er wel voortgang geboekt is, moet de economie komende tijd verder hervormd worden. De Albanese economie heeft een zware klap gekregen door corona, maar de Commissie prijst in haar rapport de aanpak van de regering. De economische integratie van Albanië verdient wel nog speciale aandacht. De Commissie maakt zich vooral zorgen over de voortdurende begrotingswijzigingen en het aanhoudend lage niveau van technische kennis. Ook de significante 'informele economie' moet worden ingedamd.
Toen de Europese Commissie in 2018 voorstelde de toetredingsonderhandelingen met Albanië te starten, liet minister Blok i (Buitenlandse Zaken) weten dat Albanië eerst aan alle Kopenhagen-criteria i moest voldoen om toe te mogen treden. Blok gaf daarom in de Raad Algemene Zaken van juni 2018 geen goedkeuring voor het starten van de toetredingsonderhandelingen. Ook in de Raad van Ministers in oktober 2019 weigerde Blok goedkeuring te geven. Met name het tegengaan van de georganiseerde misdaad en corruptie waren voor Nederland struikelblokken.
In 2020 veranderde het standpunt van Nederland. Op verzoek van Nederland heeft de Europese Commissie een Working Document gemaakt over de voortgang van de hervormingen in Albanië sinds de laatste voortgangsrapporten van mei. Hieruit bleek dat Albanië zich positief heeft ontwikkeld op verschillende terreinen. Minister Blok gaf zijn zijn verzet tegen het openen van de toetredingsonderhandelingen met Albanië in maart 2020 op, mede omdat daaraan strenge voorwaarden worden verbonden: er worden objectieve criteria gehanteerd en de onderhandelingen kunnen weer worden stopgezet als het land te weinig vorderingen maakt.