Mededeling over een efficiënter gemeenschappelijk Europees asielstelsel: de enkelvoudige procedure als volgende stap - Hoofdinhoud

Titel

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement. Een efficiënter gemeenschappelijk Europees asielstelsel: de enkelvoudige procedure als volgende stap

Datum Raadsdocument

19 juli 2004

Nr Raadsdocument

10471/04

Nr. Commissiedocument

COM(2004)503

Eerstverantwoordelijk ministerie

Ministerie van Justitie i.o.m.

BZ, FIN en VNG

Behandelingstraject in Brussel

Strategisch Comité voor Immigratie, Grenzen en Asiel (SCIFA); JBZ-Raad

Achtergrond, korte inhoud en doelstelling van het voorstel

De Europese Raad concludeerde in oktober 1999 in Tampere dat de EU op termijn zou moeten streven naar een gemeenschappelijke asielprocedure en een uniforme asielstatus. In november 2000 publiceerde de Commissie een mededeling over deze thematiek, die een werkprogramma voor de toekomst bevatte. Daarin werd de weg gewezen naar een enkelvoudige, «one-stop shop» procedure die in sommige lidstaten al bestond, waarin alle beschermingsvormen in één procedure werden behandeld en daarover één beslissing werd genomen. In de mededeling wordt voortgebouwd op een studie die de Commissie in 2003 heeft laten verrichten, de Study on the single asylum procedure «one-stop shop». De Europese Raad van Thessaloniki van juni 2003 bevestigde het belangrijk te vinden dat er in de EU een doeltreffend asielsysteem zou komen, waarmee snel kan worden vastgesteld welke personen bescherming nodig hebben, en dat passende EU-programma's worden ontwikkeld. De Europese Raad verzocht ook de Raad en de Commissie te bezien hoe de asielprocedures verder versterkt kunnen worden om ze doeltreffender te maken en op die manier de verwerking van aanvragen die niet in verband staan met internationale bescherming, zoveel mogelijk te versnellen.

In de mededeling wordt geconcludeerd dat een enkelvoudige procedure de volgende voordelen heeft:

• - 

  de procedure is sneller en efficiënter, en daarmee goedkoper;
• - 

  het behandelen van alle beschermingsvormen maakt de procedure transparanter;
• - 

  een snelle en alomvattende procedure helpt bij het terugdringen van misbruik, terwijl lange en gecompliceerde procedures het draagvlak voor het asielbeleid kunnen eroderen;
• - 

  het is bij een enkelvoudige procedure moeilijker om verwijderingen te frustreren door steeds nieuwe beschermingsgronden aan te voeren. Verwijderingen worden ook gemakkelijker als de procedure en daarmee het verblijf in de lidstaten korter duurt.

De Commissie stelt maatregelen op EU-niveau voor, omdat de kwalificatierichtlijn ­ die de definitie en de inhoud geeft van de vluchtelingenstatus en van de subsidiaire (dat is niet van het Vluchtelingenverdrag afgeleide) beschermingsstatus ­ de lidstaten verplicht subsidiaire bescherming te verlenen wanneer een asielzoeker aan de voorwaarden daarvoor voldoet. De asielprocedurerichtlijn sluit procedures voor subsidiaire bescherming echter uit, wanneer lidstaten daarvoor specifieke procedures hebben. Hierdoor kan een «protection gap» in het gemeenschapsrecht ontstaan, dat wil zeggen dat bepaalde procedures om bescherming aan te vragen niet onder het gemeenschapsrecht vallen. Bovendien vergt een enkelvoudige procedure nog grotere administratieve aanpassingen dan de aanpassingen waartoe de asielprocedurerichtlijn de lidstaten verplicht, aangezien de startpositie van de lidstaten in de uitgebreide Unie verschillend is. Veranderingen om de procedures in de lidstaten op een gelijk niveau te krijgen, kunnen volgens de Commissie beter worden bereikt als er EU-doelstellingen geformuleerd zijn.

De Commissie wil het voorgaande in twee stappen bewerkstellingen: eerst een voorbereidende fase, bestaande uit operationele acties en expertmeetings, gevolgd door gemeenschapswetgeving. Gemeenschapswetgeving kan onder meer betrekking hebben op het van toepassing verklaren van de waarborgen voor procedures in eerste aanleg uit de asielprocedurerichtlijn op aanvragen voor subsidiaire bescherming; op het stellen van regels over rechtsmiddelen; het bezien welke aanvragen die niet onder de kwalificatierichtlijn vallen bij een enkelvoudige procedure moeten worden betrokken (bijvoorbeeld tijdelijke bescherming of medische gronden). De Commissie wil hiermee voorkomen dat het Vluchtelingenverdrag «verwatert», omdat een enkelvoudige procedure zou leiden tot het verlenen van «lagere» statussen dan die van vluchteling. Voor wat betreft verwijderingen zou de «eindbeslissing» (i.e. een ongegrond verklaard beroep tegen een negatieve beschikking in de zin van de kwalificatierichtlijn) het besluit moeten zijn dat verwijdering mogelijk maakt. Ook zou een mogelijk einddoel kunnen zijn een systeem van parallelle beslissingen over asiel en terugkeer.

Rechtsbasis van het voorstel

n.v.t., het betreft een mededeling.

Besluitvormingsprocedure en rol Europees Parlement: n.v.t., het betreft een mededeling

Instelling nieuw Comitologie-comité

n.v.t.

Subsidiariteit en proportionaliteit

n.v.t., het betreft een mededeling. Wel zij reeds opgemerkt dat bij vervolgmaatregelen op wetgevingsgebied zowel de subsidiariteitstoets als de proportionaliteitstoets positief kunnen uitvallen, indien deze wetgevingsmaatregelen aanpassing van bestaande gemeenschapswetgeving met zich brengen die secundaire migratiestromen tussen de lidstaten kunnen voorkomen.

Consequenties voor de EU-begroting

geen.

Financiële, personele en administratieve consequenties voor de rijksoverheid, decentrale overheden en/of bedrijfsleven en burger

geen.

Consequenties voor nationale en decentrale regelgeving/beleid, (informatie over het inschakelen van nationale agentschappen/zelfstandige bestuursorganen e.d., implementatie en uitvoering, notificatie en handhaving en/of sanctionering)

n.v.t.

Voorgestelde implementatietermijn (bij richtlijnen) dan wel voorgestelde datum inwerking treding (bij verordeningen en beschikkingen) met commentaar t.a.v. haalbaarheid

n.v.t.

Consequenties voor ontwikkelingslanden

geen

Nederlandse belangen en eerste algemene standpuntbepaling

Nederland heeft zelf een enkelvoudige asielprocedure en steunt het inrichten van een enkelvoudige asielprocedure in de lidstaten. Al tijdens de Europese Raad van Tampere heeft Nederland zich daarvoor sterk gemaakt. Met het oog op de inwerkingtreding van het Constitutioneel Verdrag is het van groot belang dat op Europees niveau aan een enkelvoudige procedure wordt gewerkt, omdat het Constitutioneel Verdrag een veel bredere rechtsgrondslag biedt voor het nemen van maatregelen ten aanzien van subsidiaire bescherming dan het Verdrag van Amsterdam. Dit kan een belangrijke bijdrage leveren aan het terugdringen van verschillen tussen de lidstaten en daarmee aan het terugdringen van secundaire migratiestromen binnen de Unie. Nederland zal de Commissie vragen precies aan te geven wat het financieel beslag van de toekomstige voorstellen zal zijn.