Politieke situatie Roemenië

Met dank overgenomen van Europa Nu.

Roemenië heeft een instabiel politiek stelsel met veel kabinetswisselingen. Sinds 2019 is Klaus Johannis de president van Roemenië. In juni 2023 trad premier Nicolae Ciucă na anderhalf jaar af om plaats te maken voor een premier namens de sociaaldemocratische PSD (Partidul Social Democrat). Deze ruil halverwege de regeringstermijn was een compromis tussen de PSD, de liberale PNL (Partidul Național Liberal) en de UMDR (Uniunea Democrată Maghiară din România). Sinds 15 juni 2023 is Marcel Ciolacu, de leider van de PSD, de nieuwe premier van Roemenië.

In Roemenië zijn na het herstel van de democratie centrumrechtse (liberale) en socialistische kabinetten afwisselend aan de macht geweest. Ook het Verbond van de Hongaarse minderheid heeft regelmatig deel uitgemaakt van de coalitie. De scheiding tussen links en rechts is niet altijd duidelijk en nationalisme en traditionele waarden spelen een belangrijke rol in de Roemeense politiek. Vooral de sociaaldemocratische regeringen kregen te maken met diverse corruptieschandalen.

Roemenië is sinds 2007 lid van de Europese Unie. Het land was in de eerste helft van 2019 voorzitter i van de Raad van de Europese Unie. De Roemeense politicus Adina Ioana Vălean i is Eurocommissaris voor vervoersbeleid.

1.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Roemenië is een parlementaire republiek, waarin de president staatshoofd en de premier regeringsleider is. De president wordt rechtstreeks gekozen voor een periode van vijf jaar (maximaal twee periodes). De president benoemt formeel de premier, maar daarbij is parlementaire steun voor de kandidaat essentieel. Een door de minister-president voorgedragen kabinet kan alleen aantreden na aanneming van een vertrouwensmotie. Het parlement bestaat uit twee Kamers: Camera Deputatilor (Kamer van Afgevaardigden) en Senat (Senaat). Beide 'Kamers' hebben dezelfde rechten. Wetsvoorstellen worden in Kamer en Senaat beoordeeld en eventueel geamendeerd. Steeds worden voorstellen heen en weer gezonden om het oordeel van de andere 'Kamer' te vragen. Als bij wetgeving Kamer en Senaat verschillend oordelen over een wetsvoorstel treedt één van beide 'Kamers' uiteindelijk op als beslissingsorgaan (Cameră decizională). Er is een Constitutioneel Hof dat wetten kan toetsen aan de Grondwet.

Kiesstelsel

In 2016 is voor de Kamer een nieuw kiesstelsel ingevoerd. 308 Kamerleden worden in districten op basis van evenredige vertegenwoordiging gekozen (1 afgevaardigde per 73.000 inwoners). Hier worden nog 18 vaste zetels voor nationale minderheden aan toegevoegd. Er is een kiesdrempel van circa vijf procent. Voor lijstverbindingen ligt de kiesdrempel tussen de acht en tien procent.

De senatoren worden eveneens via evenredige vertegenwoordiging gekozen (1 afgevaardigde per 168.000 inwoners).

Partijen

In het parlement zijn grote en middelgrote blokken aanwezig. Politieke partijen wisselen regelmatig van samenwerkingsverbond. Momenteel staat aan de linkerzijde de Sociaaldemocratische PSD (Partidul Social Democrat). Met 154 zetels in de Camera Deputalitor is het de grootste partij in het parlement. Aan de rechterzijde staan de liberale PNL (Partidul Național Liberal) en de Christendemocratische PMP (Partidul Mișcarea Populară). De USR (Uniunea Salvați România) is een middenpartij, de focus ligt op het bestrijden van corruptie en het versterken van de rechtsstaat. Een andere centrumpartij is de ALDE (Alianța Liberalilor și Democraților), een liberale-centrum partij. De UMDR (Uniunea Democrată Maghiară din România) komt op voor de rechten van de Hongaarse minderheid in Roemenië.

2.

Zetelverdeling Camera Deputatilor vanaf 1996

jaar

PSD

PSD-PC

USD

PD-L

CDR

PD

PNL-

PD

PNL

PRM

UDMR

Ov.

USR

ALDE

 

AUR

tot.

verk.

datum

1996

 

144

 

122

     

19

25

23

       

343

31 nov.

2000

155

     

31

   

84

27

18

       

345

26 nov.

2004

132

       

112

 

48

22

20

       

334

28 nov.

2008

114

 

115

     

65

 

22

18

       

334

30 nov.

 

USL

 

ARD

 

PP

                     

2012

273

 

56

 

47

     

18

18

       

412

9 dec.

 

PSD

                   

ALDE

PMP

     

2016

154

         

69

 

21

 

30

20

18

 

312

11 dec.

                     

A 2020

PRO

       

2020

110

         

93

 

21

18

55

   

33

330

 

3.

Kabinetten vanaf 1996

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

Ciorbea

12 december 1996-30 maart 1998

grote coalitie

CDR-UDMR-PSD

BuZa: Severin

1997: Plesu

Dejeu

30 maart-17 april 1998

interim

 

BuZa: Plesu

Vasile

17 april 1998-14 december 1999

grote coalitie

CDR-UDMR-PSD

BuZa: Plesu

Athanasiu

14-22 december 1999

interim

 

BuZa: Plesu

Isarescu

22 december 1999-28 december 2000

centrum-rechts

CDR-UDMR

BuZa: Roman

Nastase

28 december 2000-21 december 2004

centrum-rechts

PDS-PSD-PUR

BuZa: Geoana

Bejinariu

21-29 december 2004

interim

 

BuZa: Geoana

Popescu-

Tariceanu

I

29 december 2004-5 april 2007

cons.lib.

PNL-PD-UDMR-PUR/PC

BuZa: Ungureanu

 

Popescu-

Tariceanu II

5 april 2007-22 december 2008

liberaal

DA-UDMR

BuZa: Cioroianu

2008: Comanescu

Boc I

22 december 2008-23 december 2009

paars

PD-L-PSD

BuZa: Diaconescu

Boc II

23 december 2009- 6 februari 2012

liberaal

PD-L-UDMR

BuZa: Baconschi

2012:

Ungureanu

6 februari - 7 mei 2012

interim

 

BuZa: Diaconescu

Ponta I

7 mei 2012 - 21 december 2012

centrum-links

PD-L-PSD

BuZa: Marga

Ponta II

21 december 2012 - 5 maart 2014

centrum-links

PSD-PNL-PC-UNPR

BuZa: Colatean

Ponta III

5 maart 2014 - 10 november 2015

centrum-links

PSD-PC-UNPR-UDMR

BuZa: Colatean

Sorin Campeanu

10 november 2015 - 12 november 2015

centrum-links

PSD-PC-UNPR-UDMR

BuZa: Colatean

Ciolos

12 november 2015 - 4 januari 2017

centrum-links

PSD-PC-UNPR-UDMR

BuZa: Colatean

Grindeanu

4 januari 2017 - 21 juni 2017

centrum-links

PSD-ALDE

BuZa: Carmen Dan

Tudose

29 juni 2017 - 15 januari 2018

centrum-links

PSD-ALDE

BuZa: Carmen Dan

Dancila

18 januari 2018 - 4 november 2019

centrum-links

PSD-ALDE

BuZa: Melescanu

Orban

4 november 2019 - 7 december 2020

interim

PNL

BuZa: Aurescu

Ciuca

7 december 2020 - 23 december 2020

interim

 

BuZa: Aurescu

Citu I

23 december 2020 - 7 september 2021

centrum-rechts

PNL, USR, UDMR

BuZa: Aurescu

Citu II

7 september 2021 - 25 november 2021

centrum-rechts

PNL, USR, UDMR

BuZa: Aurescu

Ciucă

25 november 2021 - 15 juni 2023

grote coalitie

PNL, PSD, UMDR

Buza: Bogdan Aurescu

Ciolacu

15 juni 2023 -

grote coalitie

PSD, PNL, UMDR

Buza: