Politieke situatie Slowakije

Met dank overgenomen van Europa Nu.
Parlementsgebouw Slowakije
Bron: IPU.org

In mei 2023 werd Ludovit Ódor benoemd tot interim-premie na het opstappen van meerdere ministers uit het in april 2023 gevormde interim-kabinet Heger in mei 2023. Heger volgde Igor Matovic op, die in maart 2021 aftrad als premier van Slowakije vanwege een politieke crisis over de aankoop van coronavaccins. Op 30 september 2023 werden verkiezingen gekozen, waarbij de socialistische partij van oud-premier Fico als grootste uit de bus kwam.

Na de onafhankelijkheid in 1993 regeerden kabinetten onder leiding van Vladimír Mečiar, de leider van de in 1991 gestichte nationaal-conservatieve partij, die een belangrijke rol had gespeeld bij de splitsing van Tsjecho-Slowakije. De verkiezingen van 1998 brachten een centrumrechts kabinet aan het bewind, dat werd geleid door de christendemocraat Mikuláš Dzurinda. De Slowaakse politiek werd in de voorgaande 15 jaar gedomineerd door Robert Fico i. Hij leidde diverse kabinet ten. Op 15 maart 2018 trad Fico af naar aanleiding van protesten tegen zijn regering en de politieke crisis die ontstond na de moord op een journalist die onderzoek deed naar de banden tussen zijn regering en de Italiaanse maffia. Hierna vormde Pellegrini van de Smer een regering.

Slowakije was van juli tot december 2016 voorzitter van de Europese Raad. De eerstvolgende keer dat Slowakije de raad weer mag voorzitten is in 2030, het zal dit samen doen in een trojka i met Nederland en Malta. De Slowaakse politicus Maroš Sefčovič i is Eurocommissaris voor interinstitutionele Betrekkingen en Prognoses i, tevens is hij vicevoorzitter van de Europese Commissie.

1.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Slowakije is een parlementaire republiek. De sinds 1999 direct voor vijf jaar gekozen president is staatshoofd. De rol van de president is grotendeels ceremonieel, hij of zij heeft nauwelijks politieke macht. De regeringsmacht berust bij het kabinet onder leiding van de minister-president. De president kan het parlement ontbinden en verkiezingen uitschrijven als een politieke impasse is ontstaan. Het parlement bestaat uit één Kamer, de Nationale Raad (Národná rada). Een kabinet moet bij zijn aantreden het vertrouwen krijgen van het parlement. De Nationale Raad is wetgevend en controlerend lichaam. Verder is er een Constitutioneel Hof dat wetten aan de Grondwet kan toetsen.

Kiesstelsel

De 150 leden van de Národná rada worden gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging via een lijstenstelsel. Kiezers kunnen binnen één partijlijst vier voorkeurstemmen uitbrengen. Er geldt een kiesdrempel van vijf procent.

Partijen

Tot 2020 was de sociaaldemocratische partij Smer ('De derde weg') de grootste partij van Slowakije. De partij kwam in 1999 voort uit onder meer de SDL, Strana Demokratickej L'avice, (Partij van Democratisch Links), de opvolger van de communistische partij van Slowakije. Na de verkiezingen van 2020 is OLaNo de grootste partij geworden. Deze conservatieve partij staat bekend om het bestrijden van corruptie. De SNS, Slovenská Národná Strana, (Slowaakse Nationale Partij) is een zeer nationalistische en conservatieve partij. De partij staat vooral bekend om haar sterke anti-Hongaarse sentiment.

In 1998 werd bij de verkiezingen de SDK, Slovenská Demokratická Koalícia, (Slowaakse Democratische Coalitie) gevormd; een coalitie van sociaaldemocraten, sociaal-liberalen, christendemocraten en groenen. Bij de verkiezingen van 2016 deden drie nieuwe partijen mee. De combinatie Obyčajní Ľudia (Gewone volk) en Nova (OLáNo-NOVA) is conservatief-liberaal en een afscheiding van SaS. Ľudová strana – Naše Slovensko (Volkspartij 'Ons Slowakije', ook wel Kotleba) is rechts-nationalistisch en eurosceptisch. SR, Sme Rodina, ('Wij zijn familie') is een door een ondernemer gestichte protestpartij, die iets gematigder is dan Kotleba.

Bij de verkiezing van 2020 deed een nieuwe partij mee die uiteindelijk ook in de coalitie terecht is gekomen: Za Lúdí (Voor het Volk). Deze pro-Europese partij is opgericht door de voormalige president Andrej Kiska, als alternatief voor de Smer.

2.

Zetelverdeling Národná rada vanaf 1998

jaar

SDK

SDKU

DS

SaS

KDH

SMK

MH

SNS

HzDS

OL

Ov.

datum

1998

42

     

15

 

14

43

 

36

25-26

sep

 

Smer

                   

2002

25

28

 

15

20

   

36

 

26

21-22

sep

2006

59

31

 

14

20

 

20

15

   

17 juni

2010

62

28

22

15

 

14

9

     

12 juni

2012

83

11

11

16

 

13

       

10 mrt

2016

49

 

21

   

11

15

 

19

25

5 mrt

   

ZL

   

Sme R

           

2020

38

12

13

 

17

 

17

 

53

 

29 feb

3.

Kabinetten vanaf 1994

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

Meciar III

13 december 1994-30 oktober 1998

nationalistisch

HZDS-SNS-ZRS

BuZa: Schenk

1996: Hamzik

1997: Kramplová

Dzurinda I

30 oktober 1998-15 oktober 2002

centrumrechts

KDH-SDK-SDL-SMK/MKP-SOP

BuZa: Kukan

Dzurinda II

15 oktober 2002-4 juli 2006

centrumrechts

SDKU-KDH-ANO-SMK/MKP

BuZa: Kukan

Fico I

4 juli 2006-8 juli 2010

soc.dem-nation.

Smer-SNS-LS/HZDS

BuZa: Kubis

2009: Lajcák

Radicová

8 juli 2010- 4 april 2012

centrumrechts

SDKU/DS-SAS-KDH-MH

BuZa: Dzurinda

Fico II

4 april 2012- 23 maart 2016

sociaaldem.

Smer

BuZa: Lajcák

Fico III

23 maart 2016 - 22 maart 2018

centrum-links

Smer-MH

BuZa: Lajcák

Pellegrini

22 maart 2018 - 10 maart 2020

centrum-links

Smer-MH

BuZa: Lajcák

Matovic

10 maart 2020 - 30 maart 2021

rechts

OL-SDK-SaS-SNS

BuZa: Korcok

Heger

1 april 2021 - 15 mei 2023

rechts

OL-SDK-SaS-SNS

BuZa: Korcok

Ódor

15 mei 2023 - heden

interim

 

BuZa: Wlachovský