Relatie EU-Noorwegen - Hoofdinhoud
Noorwegen en de Europese Unie i hebben een goede relatie. Hoewel Noorwegen geen deel uit maakt van de EU, neemt het land toch deel aan verschillende EU-programma's. Het land is een belangrijke handelspartner van de EU. Ruim een vijfde deel van het door de EU-lidstaten i gebruikte aardgas komt uit Noorwegen.
Noorwegen heeft verschillende keren toenadering gezocht tot de EU. De eerste keer was in 1962, de laatste keer in 1994. In het eerste geval ketsten onderhandelingen tot toetreding af doordat Frankrijk een veto uitbracht, in het laatste geval stemde ruim de helft van de Noren in een referendum tegen EU-lidmaatschap.
Noorwegen is lid van de Europese Economische Ruimte i (EER) en maakt zo deel uit van de interne markt, daarnaast is Noorwegen ook lid van de Europese Vrijhandelsassociatie i (EVA) en heeft het land het Schengenakkoord i ondertekend, waardoor grenscontroles zijn komen te vervallen.
Het partnerschap tussen de Europese Unie en Noorwegen is voor het belangrijkste deel geregeld binnen de EER i. De EER wordt gevormd door de Europese Unie en de landen van de EVA i. Doordat Noorwegen ook een van de 26 Schengenlanden i is, kunnen burgers van de deelnemende landen binnen de Schengenzone reizen zonder paspoortcontroles.
Hierbuiten is Noorwegen ook lid van de volgende raden en organisaties:
-
-Noordse Raad
-
-Barents Europees-Arctische Raad, Baltische Raad
Economische relatie
De Europese Economische Ruimte geeft Noorwegen het recht deel te nemen in een aantal EU-programma's op terreinen als onderzoek en onderwijs. Afspraken tussen de EU en Noorwegen met betrekking tot visserij en landbouw zijn grotendeels geregeld in wederzijdse overeenkomsten.
Handelsrelatie
Noorwegen is de vijfde grootste importpartner van de EU voor handelsgoederen, na China, Rusland, de VS en Zwitserland. Noorwegen is de zevende grootste exportmarkt van de EU.
De EU is verantwoordelijk voor ongeveer driekwart van de Noorse handel (import en export). Noorwegen is voor de EU een belangrijke leverancier van aardgas. De EU exporteert vooral machines en transportmiddelen aan Noorwegen.
Landbouw en visserij
Noorwegen en de EU hebben in de EER afgesproken dat ze de regels voor de onderlinge handel in landbouwproducten geleidelijk gaan versoepelen. Voor sommige landbouwproducten (zoals kaas, vlees, fruit, groenten en bloemen) zijn de tariefbarrières al opgeheven. Noorwegen is de EU's grootste leverancier van vis: de EU importeerde in 2015 5,6 miljard euro aan vis uit Noorwegen.
Investeringen
Directe investeringen zijn ook een belangrijk onderdeel van de economische relatie tussen de EU en Noorwegen. De meeste directe investeringen gaan naar de olie- en gasindustrie. Grote Europese ondernemingen zoals BP (Engeland), Eni (Italië), RWE Dea (Duitsland) en Gaz de France-Suez (Frankrijk) zijn betrokken bij de ontwikkeling van de Noorse sector.
De EU-landen hebben 95,6 miljard euro aan directe investeringen gedaan in Noorwegen (69 procent van alle directe investeringen in Noorwegen in 2014). 63 procent van alle Noorse directe investeringen in 2014 ging naar de EU (82,5 miljard euro).
Frans veto
In 1962 heeft Noorwegen een eerste poging gedaan om lid worden van de Europese Economische Gemeenschap i (EEG), een van de voorlopers van de EU. De toetreding ging niet door omdat Frankrijk zijn veto uitsprak. Het Verenigd Koninkrijk wilde op dat moment samen met Noorwegen, Denemarken en Ierland lid van de EEG worden. Frankrijk was echter tegen een Brits lidmaatschap. Door het Franse veto werd ook de behandeling van een eventuele toetreding van de andere drie kandidaat-lidstaten geschorst. Reden hiervoor waren de nauwe economische banden tussen die vier landen. Vijf jaar later, in 1967, herhaalde deze situatie zich.
Noorse referenda
In 1972 en 1994 zijn er in Noorwegen twee referenda gehouden over toetreding tot de Europese Gemeenschap i en later de Europese Unie. In beide gevallen is na een hevige verkiezingscampagne uiteindelijk tegen de toetreding gestemd. Het belangrijkste argument was dat Noorwegen door toetreding een deel van de soevereiniteit zou verliezen.
Ook zouden er fundamentele economische verschillen zijn tussen de EU en Noorwegen: in Noorwegen is de economie gebaseerd op visserij en olie, terwijl de EU een industriële economie heeft. Voorstanders van toetreding vonden dat Noorwegen een Europees land is dat perfect binnen de EU zou passen. Zij wezen tevens op de grote economische voordelen die EU-lidmaatschap zou bieden.
Tegenwoordig
In de huidige situatie kent Noorwegen twee partijen die uitgesproken pro-Europees zijn: de Arbeiderspartij en de Conservatieve Partij (Høyre). De christendemocraten (KrF) en de Linkse Socialistische Volkspartij (SV) hebben zich nadrukkelijk uitgesproken tegen een Noors lidmaatschap van de EU.
Opinieonderzoek wijst erop dat de steun onder de Noorse bevolking voor toetreding tot de Europese Unie alleen maar verder is afgenomen sinds het laatste referendum in 1994. Sinds die tijd is het debat over de EU in Noorwegen dan ook niet meer aangewakkerd. Een verklaring hiervoor is dat Noorwegen geregeerd wordt door coalities. Doordat alleen de Arbeiderspartij en de Conservatieven voor toetreding tot de EU zijn, is dit een lastig punt tijdens de coalitieonderhandelingen.