Een sterkere bankenunie: nieuwe maatregelen om de depositobescherming te versterken en de bankrisico's verder te beperken - Hoofdinhoud

Vandaag heeft de Commissie een verzekeringsstelsel voor bankdeposito's voor de hele eurozone voorgesteld en verdere maatregelen uiteengezet om tegelijkertijd de overblijvende risico's in de banksector te beperken.

© European Union 2015

De recente crisis heeft laten zien dat grote economische en financiële schokken het vertrouwen in het bankwezen kunnen verzwakken. De bankenunie werd opgericht om het vertrouwen in de deelnemende banken te schragen: een Europees depositoverzekeringsstelsel zal de bankenunie versterken, de bescherming van de depositohouders ondersteunen, de financiële stabiliteit versterken en de koppeling tussen de banken en hun overheden verder beperken.

De maatregelen van vandaag zijn een van de stappen die in het verslag van de vijf voorzitters zijn uiteengezet om de economische en monetaire unie van de EU te versterken. Het wetgevingsvoorstel van de Commissie zou de deposito's van de burgers garanderen op het niveau van de eurozone. Het voorstel gaat vergezeld van een mededeling, waarin andere maatregelen zijn uiteengezet om de overblijvende risico's in het bankwezen verder te beperken, parallel aan het werk voor het voorstel voor het Europese depositoverzekeringsstelsel.

Vicevoorzitter Valdis Dombrovskis i, verantwoordelijk voor de Euro en Sociale Dialoog: "De voltooiing van de bankenunie is van wezenlijk belang voor een veerkrachtige en welvarende economische en monetaire unie. Het voorstel van de Commissie voor het Europese depositoverzekeringsstelsel bouwt voort op de nationale depositogarantiestelsels en zou slechts toegankelijk zijn op voorwaarde dat de gezamenlijk overeengekomen regels volledig ten uitvoer zijn gelegd. Tegelijkertijd moeten we verdere maatregelen nemen om de risico's in het bankwezen te beperken. We moeten de koppeling tussen banken en overheden verzwakken en de overeengekomen regels in praktijk omzetten om ervoor te zorgen dat de belastingbetalers niet als eerste hoeven op te draaien voor noodlijdende banken."

Commissaris Lord Hill i, bevoegd voor Financiële Stabiliteit, Financiële Diensten en Kapitaalmarktenunie: "De crisis heeft de zwakke punten in de algemene structuur van de eenheidsmunt blootgelegd. Sindsdien hebben we een gemeenschappelijke toezichthouder en een gemeenschappelijke afwikkelingsautoriteit ingevoerd. Nu moeten we werken aan een gemeenschappelijk depositogarantiestelsel. Dit moeten we stapsgewijs doen, terwijl we ervoor zorgen dat risicobeperking gepaard gaat met risicodeling. Dit is wat we willen bereiken."

Het stelsel zou geleidelijk en in drie fasen worden ontwikkeld. Het zou bestaan in een herverzekering van de nationale depositogarantiestelsels, die na drie jaar overgaat in een stelsel van medeverzekering waarin het aandeel van het Europese depositoverzekeringsstelsel geleidelijk toeneemt. In de eindfase moet er in 2024 een volledig Europees depositoverzekeringsstelsel bestaan. Het stelsel omvat een reeks solide waarborgen tegen moreel risico en oneigenlijk gebruik om de nationale stesels ertoe aan te zetten hun potentiële risico's voorzichtig te beheren. Een nationaal stelsel zal met name slechts toegang kunnen krijgen tot het Europese depositoverzekeringsstelsel als het volledig aan het desbetreffende Unierecht voldoet.

Belangrijke punten

Het Europese depositoverzekeringsstelsel wordt door het volgende gekenmerkt:

• - 

  het stelsel bouwt op het bestaande systeem, dat bestaat uit nationale depositogarantiestelsels die overeenkomstig de Europese regels zijn opgezet; de individuele depositohouders blijven hetzelfde beschermingsniveau genieten (100 000 EUR);
• - 

  het stelsel wordt geleidelijk en stapsgewijs ingevoerd;
• - 

  het stelsel is algemeen kostenneutraal voor de banksector: de bijdragen van de banken aan het Europese depositoverzekeringsstelsel kunnen in mindering worden gebracht op hun nationale bijdragen aan depositogarantiestelsels;
• - 

  risicogewogen: de banken die risico's nemen, zullen hogere bijdragen betalen dan de veiligere banken, en dit wordt versterkt naarmate het Europese depositoverzekeringsstelsel geleidelijk wordt ingevoerd; risicoaanpassingen zullen van meet af aan van toepassing zijn;
• - 

  het stelsel gaat vergezeld van strenge waarborgen: bijvoorbeeld alleen die nationale depositogarantiestelsels die aan de EU-regels voldoen en overeenkomstig die regels zijn opgebouwd, worden verzekerd;
• - 

  het stelsel gaat vergezeld van een mededeling waarin de maatregelen worden uiteengezet om risico's te beperken, zoals toekomstige voorstellen om ervoor te zorgen dat de blootstellingen van banken aan individueel overheidsrisico voldoende gediversifieerd zijn; en
• - 

  het stelsel is verplicht voor de lidstaten van de eurozone waarvan de banken vandaag onder het gemeenschappelijke toezichtsmechanisme vallen, terwijl het openstaat voor andere lidstaten van de EU die bij de bankenunie willen komen.

Drie stappen op de weg naar het Europese depositoverzekeringsstelsel

Fase 1: herverzekering

Het voorstel van de Commissie begint met een herverzekeringsaanpak die drie jaar zou duren tot 2020.

Hoe werkt dit?

• - 

  In de herverzekeringsfase zou een nationaal depositogarantiestelsel pas toegang kunnen krijgen tot de middelen van het Europese depositoverzekeringsstelsel nadat het al zijn eigen middelen heeft uitgeput, en op voorwaarde dat het aan de richtlijn inzake de depositogarantiestelsels voldoet (een voorwaarde die ook in alle latere fasen zal gelden).
• - 

  Het Europese depositoverzekeringsstelsel zou een nationaal stelsel extra middelen leveren, doch slechts tot op zekere hoogte.

Er zullen waarborgen zijn om ervoor te zorgen dat een nationaal stelsel slechts in gerechtvaardigde gevallen toegang kan krijgen tot het Europese depositoverzekeringsstelsel, en om het mogelijke morele risico aan te pakken. De middelen van het Europees depositoverzekeringsstelsel zouden met name slechts beschikbaar zijn als de desbetreffende regels van de richtlijn inzake de depositogarantiestelsels volledig zijn toegepast door de betrokken lidstaat. Het gebruik van middelen van het Europese depositoverzekeringsstelsel zal van nabij worden gevolgd. Als wordt vastgesteld dat een nationaal stelsel ten onrechte middelen van het Europese depositoverzekeringsstelsel heeft ontvangen, zullen die middelen volledig moeten worden terugbetaald.

Deze eerste stap, herverzekering, zou de koppeling tussen de banken en hun nationale overheden verzwakken. Om een volledige verzekering te bieden waarop de nationale stelsels kunnen terugvallen en om ervoor te zorgen dat alle retaildeposito's in de bankenunie een gelijk beschermingsniveau genieten, is er echter een tweede stap nodig.

Fase 2: medeverzekering

Na drie jaar als een herverzekeringsstelsel zou het Europese depositoverzekeringsstelsel in 2020 een geleidelijk gemutualiseerd stelsel ("medeverzekering") worden, waarvoor nog altijd passende limieten en waarborgen tegen misbruik gelden.

Het belangrijkste verschil in deze fase is dat een nationaal stelsel niet zijn eigen middelen zou hoeven uit te putten voordat het toegang krijgt tot de middelen van het Europese depositoverzekeringsstelsel. Het Europese depositoverzekeringsstelsel zou beschikbaar zijn om een deel van de kosten te dragen op het ogenblik dat de depositohouders moeten worden vergoed. Hierdoor wordt via het Europese depositoverzekeringsstelsel een hogere mate van risicodeling tussen de nationale stelsels ingevoerd. Het aandeel van het Europese depositoverzekeringsstelsel in de kosten begint op een relatief laag niveau (20 %) en stijgt over een periode van vier jaar.

Fase 3: volledige verzekering

Door het deel van het risico dat door het Europese depositoverzekeringsstelsel wordt gedragen, geleidelijk tot 100 % te verhogen, zal het Europese depositoverzekeringsstelsel de nationale depositogarantiestelsels volledig verzekeren vanaf 2024. Dat is hetzelfde jaar waarin het gemeenschappelijke afwikkelingsfonds en de vereisten van de huidige richtlijn inzake de depositogarantiestelsels volledig zullen zijn ingevoerd.

Het Europees Depositoverzekeringsfonds

Er zou van meet af aan een Europees Depositoverzekeringsfonds worden opgericht. Het zal direct worden gefinancierd met bijdragen van de banken, aangepast volgens risico. Het beheer van het Europees Depositoverzekeringsfonds zou worden toevertrouwd aan de bestaande Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad i.

Maatregelen voor risicobeperking

Naast de invoering van het Europese depositoverzekeringsstelsel en parallel aan het werk voor het wetgevingsvoorstel, zal de Commissie een volledig pakket maatregelen aankondigen om de risico's te beperken en te zorgen voor een gelijk speelveld in de bankenunie.

Het gaat onder meer om de volgende maatregelen:

• - 

  Verminderen van de nationale keuzemogelijkheiden en manoeuvreerruimte in de toepassing van de prudentiële regels zodat het gemeenschappelijke toezichtsmechanisme zo doeltreffend mogelijk kan werken.
• - 

  Harmoniseren van de nationale depositogarantiestelsels.
• - 

  Het uitvaardigen van wetgeving om de overblijvende op banken betrekking hebbende onderdelen van het op internationaal niveau overeengekomen regelgevingskader ten uitvoer te leggen, met name om de hefboomwerking van banken te beperken, stabiele bankfinanciering te verzekeren en de vergelijkbaarheid van de risicogewogen activa te verbeteren, en om het mogelijk te maken dat de aanbevelingen van de Raad voor financiële stabiliteit inzake het totale verliescompensatievermogen voor banken tegen 2019 ten uitvoer worden gelegd, zodat er voor noodlijdende banken adequate middelen beschikbaar zijn zonder dat op de belastingbetalers een beroep hoeft te worden gedaan.
• - 

  De bestaande regels handhaven, zodat zo weinig mogelijk van openbare financiering wordt gebruikgemaakt om een solvabele en veerkrachtige banksector te behouden.
• - 

  Grotere convergentie in de insolventiewetten, zoals is uiteengezet in het actieplan voor de kapitaalmarktenunie.
• - 

  Initiatieven met betrekking tot de prudentiële behandeling van de blootstelling van banken aan overheidsrisico, zoals een beperking van de blootstellingen van banken aan een bepaalde overheid om ervoor te zorgen dat het risico gediversifieerd is.

Naast deze maatregelen zal de Commissie werken om ervoor te zorgen dat de lidstaten de bestaande wetgeving op dit gebied volledig omzetten, zoals de richtlijn herstel en afwikkeling van banken en de richtlijn inzake de depositogarantiestelsels van 2014. Waar nodig zijn daarvoor al inbreukprocedures gestart (zie IP/15/5827).

Achtergrond:

In 2012 heeft de Commissie in het kader van een langeretermijnvisie voor economische en begrotingsintegratie ^[1] opgeroepen tot een bankenunie waardoor de banksector een solidere grondslag zou krijgen en het vertrouwen in de euro zou worden hersteld. De bankenunie moest stapsgewijs worden ingevoerd door het toezicht naar het Europese niveau te verschuiven en een gemeenschappelijk kader voor bankencrisisbeheer en een gemeenschappelijk stelsel voor depositobescherming in te voeren. De eerste twee stappen zijn bereikt door de invoering van het gemeenschappelijke toezichtsmechanisme en het gemeenschappelijke afwikkelingsmechanisme, maar er is nog geen gemeenschappelijk stelsel voor depositobescherming ingevoerd.

In het verslag van de vijf voorzitters van 22 juni 2015 ^[2] en de follow-upmededeling van de Commissie van 21 oktober 2015 ^[3] is een duidelijk plan uiteengezet om de economische en monetaire unie te verdiepen, met inbegrip van stappen om de risico's voor de financiële stabiliteit verder te beperken. De voltooiing van de bankenunie is een onmisbare stap naar een volledige en diepgaande economische en monetaire unie. Voor de eenheidsmunt is een verenigd en volledig geïntegreerd financieel stelsel belangrijk voor doeltreffende doorwerking van het monetaire beleid, betere absorptie van economische schokken via passende risicodiversificatie over de lidstaten en het algemene vertrouwen in het bankwezen van de eurozone.

In het verslag van de vijf voorzitters wordt met name voorgesteld op langere termijn een Europees depositoverzekeringsstelsel in te voeren als de derde pijler van de bankenunie, naast bankentoezicht, dat via het gemeenschappelijke toezichtsmechanisme verloopt, en bankenafwikkeling, die via het gemeenschappelijke afwikkelingsmechanisme verloopt.

Er zijn al nationale depositogarantiestelsels ingevoerd, die in een bescherming van 100 000 EUR per persoon/per rekening per bank voorzien, maar die zijn nog niet door een gemeenschappelijk Europees stelsel gesteund.

Voor meer informatie:

Zie MEMO/15/6153

[1] Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad - Een routekaart naar een bankenunie, COM(2012) 510 van 12.9.2012.

[2] Verslag van de vijf voorzitters van 22 juni 2015 - De voltooiing van Europa's economische en monetaire unie http://ec.europa.eu/priorities/economic-monetary-union/docs/5-presidents-report_nl.pdf

[3] Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en de Europese Centrale Bank over stappen naar voltooiing van de economische en monetaire unie, COM(2015) 600 final van 21.10.2015.

IP/15/6152