Gecoördineerde Europese respons op het coronavirus: Vragen en antwoorden

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op vrijdag 13 maart 2020.

Waarborgen van de solidariteit op de eengemaakte markt

Wat doet de Commissie om te zorgen voor een adequate levering van beschermende uitrusting en geneesmiddelen in heel Europa?

De Commissie neemt alle nodige maatregelen om te zorgen voor een adequate levering van beschermende uitrusting in heel Europa. Gezien de huidige wereldwijde tekorten heeft de Commissie een versnelde gezamenlijke aanbestedingsprocedure met 26 lidstaten gestart. Als verder vangnet heeft de Commissie een verlenging van de bestaande uitvoeringshandeling in het kader van het EU-mechanisme voor civiele bescherming (rescEU) voor de aankoop van dergelijke apparatuur door de Unie goedgekeurd. Op die manier kunnen de eerste aankopen begin april plaatsvinden, indien de lidstaten dit goedkeuren. De Commissie komt ook met een aanbeveling van de Commissie over de conformiteitsbeoordelings- en markttoezichtprocedures in de context van COVID-19. Hierdoor zal met name de levering van bepaalde soorten persoonlijke beschermingsmiddelen (bijvoorbeeld wegwerpmondkapjes voor civiele-beschermingsautoriteiten) worden opgevoerd, die niet zijn voorzien van een CE-merkteken, maar onze normen op het gebied van gezondheid en veiligheid toch niet in het gedrang brengen.

De Commissie heeft contact met de lidstaten en de industrie om betrouwbare informatie te verkrijgen over de levering van beschermingsmiddelen. De Commissie vraagt wekelijks informatie over de beschikbare voorraad persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), de beschikbare productiecapaciteit per gebied en de verwachte behoeften.

De Commissie bespreekt ook andere alternatieven met de industrie: textielbedrijven kunnen zich bijvoorbeeld aanpassen en beschermende uitrusting produceren.

Hoe zorgt de Commissie ervoor dat de eengemaakte markt niet wordt verstoord door nationale beperkende maatregelen op het gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen?

In korte tijd zijn beperkingen opgelegd voor steeds meer producten: dat gaat van persoonlijke beschermingsmiddelen tot, meer recentelijk, geneesmiddelen. Beperkingen op de uitvoer houden geen rekening met geïntegreerde toeleveringsketens. Er ontstaan knelpunten bij de productie van essentiële goederen doordat de toevoer tot specifieke lidstaten wordt beperkt. Dat leidt tot verstoring van de logistieke en de distributieketen, die afhankelijk zijn van centrale opslagplaatsen. Er wordt overgegaan tot het aanleggen van voorraden in de toeleveringsketen. Zo ontstaan er uiteindelijk weer binnengrenzen, op een moment waarop solidariteit tussen de lidstaten het hardst nodig is, en wordt de doeltreffende bescherming van de gezondheid en het leven van iedereen belemmerd.

De Commissie onderzoekt deze maatregelen met spoed en bespreekt met de lidstaten welke wijzigingen moeten worden uitgevoerd om ervoor te zorgen dat beschermend materiaal terechtkomt bij degenen die het nodig hebben. Bovendien brengt zij richtsnoeren voor lidstaten uit over de invoering van adequate controlemechanismen voor het waarborgen van de voorzieningszekerheid in heel Europa (richtsnoeren van de Commissie betreffende EU-regels en gemeenschappelijke doelstellingen ten aanzien van in de context van de COVID-19-crisis vastgestelde uitvoermaatregelen).

Elke voorgenomen nationale maatregel die de toegang tot medische en beschermende uitrusting beperkt, moet met de Commissie en met de andere lidstaten worden besproken. De tot dusver aan de Commissie gemelde maatregelen zijn beoordeeld om ervoor te zorgen dat essentiële goederen degenen bereiken die er het meest behoefte aan hebben. De Commissie behandelt deze kwesties prioritair en steunt de lidstaten om dergelijke maatregelen te corrigeren. Sommige lidstaten die het voortouw hebben genomen, hebben reeds aangegeven dat zij akkoord gaan met de verzoeken van de Commissie om hun maatregelen te wijzigen en ervoor te zorgen dat essentiële uitrusting beschikbaar is voor degenen die dat het meest nodig hebben, in de hele EU, zoals personeel in de gezondheidszorg, interventieteams en patiënten. De Commissie heeft alle lopende zaken in behandeling. Indien de lidstaten hun regels niet voldoende aanpassen, zal de Commissie juridische stappen nemen.

Hoe ondersteunt de Commissie Italië bij de levering van persoonlijke beschermingsmiddelen?

De Commissie is zich ten volle bewust van de kritieke situatie in Italië. Door de razendsnelle verspreiding van het virus is er een tekort aan noodzakelijke medische beschermende uitrusting. De situatie wordt nog verergerd door het feit dat verschillende lidstaten nationale maatregelen, waaronder uitvoerverboden, hebben aangenomen of deze zullen aannemen. Hierdoor raakt de toeleveringsketen, die toch al onder druk stond, ernstig verstoord. De Commissie heeft er daarom op aangedrongen dat de lidstaten afzien van de goedkeuring/uitvoering van dergelijke niet-doelgerichte nationale maatregelen en de lidstaten gevraagd samen te werken aan de uitvoering van een doeltreffende EU-brede aanpak, gebaseerd op solidariteit tussen de lidstaten.

Wat zijn de huidige EU-regels voor slots op luchthavens en waarom moeten deze tijdelijk worden aangepast?

Volgens de huidige Europese regels moeten luchtvaartmaatschappijen die dezelfde luchthavenslots voor het volgende jaar willen hebben, gebruikmaken van ten minste 80 % van de slots die voor de huidige dienstregelingsperiode aan hen zijn toegewezen. Dit is de regel „wie zijn slots niet gebruikt, raakt ze kwijt”.

Het aantal passagiers is aanzienlijk gedaald en dat zal naar verwachting de komende weken aanhouden. Daardoor zal het gebruik van slots lager zijn dan de drempel van 80 % die in de EU-regels voor de winterdienstregeling 2019-2020 en de zomerdienstregeling 2020 is vastgesteld. Bij gebrek aan maatregelen om deze regel in de huidige omstandigheden op te schorten, zullen luchtvaartmaatschappijen waarschijnlijk „spookvluchten” uitvoeren om hun rechten te beschermen. Hierdoor worden de financiële verliezen nog erger en is er een onnodige impact op het milieu.

Om de luchtvaartmaatschappijen in staat te stellen hun capaciteit aan te passen in het licht van de dalende vraag als gevolg van het coronavirus, en om de financiële gezondheid van de luchtvaartmaatschappijen alsmede het milieu te beschermen, heeft de Commissie een voorstel gedaan om deze regels voor het gebruik van slots tijdelijk op te schorten.

Voor welke periode zal de ontheffing gelden?

De ontheffing zal gelden voor de periode van 1 maart 2020 tot en met 30 juni 2020 en kan indien nodig worden verlengd.

Zijn dergelijke maatregelen al eens eerder genomen?

Soortgelijke maatregelen zijn al eens eerder getroffen, onder meer in 2001 na de tragische aanslagen van september 11 en in 2003 tijdens de uitbraak van SARS.

Hoe worden de overige vervoerssectoren getroffen?

De toeleveringsketens op het land zijn getroffen door de invoering van verboden aan de landgrenzen of door beperkingen voor bestuurders. Continue en ononderbroken maritieme diensten zijn van essentieel strategisch belang voor de handel naar en van de hele EU: 75 % van de goederen komt over zee de EU binnen en voor 30 % van de handel binnen de EU wordt gebruikgemaakt van schepen. Dit is met name van cruciaal belang voor insulaire lidstaten, die volledig afhankelijk zijn van scheepvaartroutes om hun voorraden veilig te stellen.

Daarom coördineert de Commissie de maatregelen met de lidstaten, waarbij de continuïteit van de goederenstroom en de werking van de interne markt wordt gewaarborgd. Op 18 maart zal een videoconferentie met alle ministers van vervoer plaatsvinden om deze en andere dringende vervoersgerelateerde kwesties in verband met de COVID-19-epidemie te bespreken.

Wat doet de Commissie om het toerisme te helpen?

Om het probleem op de voet te volgen en de gevolgen en risico's te beoordelen, blijft de Commissie voortdurend in contact met de ministeries van de lidstaten die bevoegd zijn voor toerisme, gespecialiseerde internationale organisaties (de Wereldorganisatie voor Toerisme en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling van de Verenigde Naties) en het bedrijfsleven in de EU.

Daarnaast heeft de Commissie, in samenwerking met de European Travel Commission, een ad-hocnetwerk van Europese organisaties uit de toerisme- en reissector opgezet om informatie uit te wisselen en effecten in realtime te beoordelen, ter ondersteuning van het Europees corona-responsteam.

Concreet heeft de Commissie onder meer een juridische analyse over de toepassing van de richtlijn pakketreizen (PTD) uitgebracht ten behoeve van de sector en de lidstaten.

De Commissie heeft op 10 maart maatregelen ter ondersteuning van de liquiditeit aangekondigd ten behoeve van middelgrote en kleine bedrijven die hard getroffen zijn. Deze maatregelen zijn bedoeld voor middelgrote en kleine toerismebedrijven, met name in lidstaten waar het toerisme een belangrijke bijdrage levert aan de nationale economie.

De EU-begroting mobiliseren

Welke liquiditeitsmaatregelen neemt de Commissie samen met de Europese Investeringsbankgroep?

De Commissie zal 1 miljard euro uit de EU-begroting ter beschikking stellen als garantie voor het Europees Investeringsfonds, via de bestaande programma's Cosme en Innovfin. Met de steun van de aanvullende EU-garantie zal het Europese Investeringsfonds de banken stimuleren om liquiditeit aan kmo's en midcaps te verstrekken. Dit zal naar verwachting 8 miljard euro aan werkkapitaal mobiliseren en ten minste 100 000 kleine en middelgrote ondernemingen en kleine midcap-bedrijven in de EU ondersteunen.

Welk deel van die 1 miljard euro is nieuw geld?

Er wordt 1 miljard euro overgeheveld van onderdelen van de EU-begrotingsgarantie (het EFSI). Dat bedrag was bedoeld voor projecten op de langere termijn en andere doelstellingen. Het zal nu worden gebruikt om de urgentere liquiditeitsbehoeften van de getroffen kmo's te financieren.

Hoe snel zijn deze liquiditeitsmaatregelen beschikbaar? Moet de EFSI-verordening worden gewijzigd?

De verhoging van de begrotingsgarantie voor het EIF kan in de komende weken beschikbaar worden gesteld. De banken kunnen vanaf april 2020 profiteren van extra liquiditeit , zodat zij hun steun aan kmo's kunnen opvoeren. Hiervoor hoeft de EFSI-verordening niet te worden gewijzigd. Een wijziging van de EFSI-overeenkomst tussen de EIB en de Commissie volstaat, en deze kan snel worden uitgevoerd.

Verlichting van de gevolgen voor de werkgelegenheid

Wat doet de EU om werknemers die door het coronavirus worden getroffen, te beschermen?

We moeten werknemers waar mogelijk beschermen tegen werkloosheid en inkomensverlies. De EU staat paraat om de lidstaten waar mogelijk bij te staan wat betreft het verlichten van de gevolgen voor werknemers.

De EU-begroting helpt werknemers op het gebied van het voorkomen en aanpakken van werkloosheid, bijvoorbeeld via de structuurfondsen. Met name het Europees Sociaal Fonds kan door middel van het corona-investeringsinitiatief vitale steun bieden voor maatregelen ter bestrijding van de uitbraak van COVID-19. Het kan de gezondheidszorg ondersteunen, bijvoorbeeld door financiering van beschermingsmiddelen, medische apparatuur, ziektepreventiemaatregelen of maatregelen om de toegang tot gezondheidszorg voor de meest kwetsbare groepen te waarborgen. Bovendien kunnen nationale regelingen worden ondersteund die helpen om het effect van de uitbraak op te vangen in combinatie met bijscholing en omscholing tijdens de programmeringsperiode.

De Commissie zal haar werkzaamheden met betrekking tot het wetgevingsvoorstel voor een Europees werkloosheidsherverzekeringsstelsel versnellen. Dit initiatief heeft tot doel mensen die bij grote schokken hun baan hebben verloren, te beschermen en de druk op de nationale overheidsfinanciën te verlichten, waardoor de sociale dimensie van Europa wordt versterkt. Het doel van de regeling is met name ondersteuning van nationaal beleid dat gericht is op het behoud van banen en vaardigheden, bijvoorbeeld door middel van werktijdverkortingsregelingen en/of het vergemakkelijken van de overgang van werklozen van de ene naar de andere baan.

Het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering kan ook worden aangesproken om ontslagen werknemers en zelfstandigen onder de voorwaarden van de huidige en toekomstige verordening te ondersteunen. Er is in 2020 tot 179 miljoen euro beschikbaar.

Sommige lidstaten hebben al tijdelijke maatregelen ingevoerd, zoals vermindering van de arbeidstijd met inkomensondersteuning, uitbreiding van de voorwaarden voor de doorbetaling van loon bij ziekte en de bevordering van telewerken. Deze maatregelen vallen niet onder het EU-recht. De Commissie vertrouwt erop dat de nationale autoriteiten prioriteit geven aan volksgezondheidsoverwegingen.

Welk doel heeft het corona-investeringsinitiatief van de EU?

Het corona-investeringsinitiatief is bedoeld om alle bestaande EU-begrotingsmiddelen te mobiliseren voor financiële steun aan de lidstaten. Die kunnen zij gebruiken voor de onmiddellijke respons op de coronacrisis en om de gevolgen daarvan op de lange termijn aan te pakken. Dit omvat vervroegde betalingen, het overhevelen van cohesiemiddelen en het bijstaan van de lidstaten om geld zo snel mogelijk te kanaliseren naar waar dat het hardst nodig is.

Om geld beschikbaar te stellen voor de bestrijding van de crisis stelt de Commissie voor om snel kasreserves uit de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF) - het cohesiegeld van de EU - in te zetten. Dit draagt onmiddellijk bij aan de liquiditeit van de begrotingen van de lidstaten. Hiermee wordt het nog niet toegewezen bedrag van 37 miljard euro aan middelen voor het cohesiebeleid vervroegd ingezet in het kader van de programma's van het cohesiebeleid voor de periode 2014-2020, waardoor de economische investeringen een broodnodige impuls krijgen.

De Commissie zorgt er ook voor dat alle uitgaven in verband met de coronacrisis subsidiabel worden in het kader van de regels van het cohesiebeleid. Bovendien worden de regels voor uitgaven in het kader van het cohesiebeleid zo flexibel mogelijk toegepast, zodat de lidstaten de middelen kunnen gebruiken voor de financiering van crisisgerelateerde maatregelen. Dit betekent ook dat de landen meer flexibiliteit krijgen om financiële middelen over te hevelen en ervoor te zorgen dat het geld wordt besteed waar dat het meest nodig is: de gezondheidszorg, steun voor het mkb en de arbeidsmarkt.

Tot slot stelt de Commissie voor het toepassingsgebied van het Solidariteitsfonds van de EU (het instrument van de EU ter ondersteuning van landen die door natuurrampen zijn getroffen) uit te breiden om de lidstaten in deze uitzonderlijke situatie te ondersteunen.

Het algehele doel is alle financieringsopties in het kader van de EU-begroting in te zetten om de EU-lidstaten te ondersteunen - met zo veel mogelijk flexibiliteit, zo min mogelijk extra administratief werk en zo snel mogelijk.

Waaruit bestaat het corona-investeringsinitiatief?

Het corona-investeringsinitiatief zorgt ervoor dat de lidstaten optimaal gebruik kunnen maken van EU-begrotingsmiddelen om de gevolgen van de coronacrisis aan te pakken. Alle mogelijke middelen - binnen de bestaande EU-begroting - zullen worden gebruikt om de EU-landen te ondersteunen bij de aanpak van deze ongekende situatie.

Het initiatief heeft drie hoofdelementen:

  • 1) 
    37 miljard euro aan Europese publieke investeringen

Teneinde snel 37 miljard euro aan Europese publieke investeringen uit te trekken om de gevolgen van de coronacrisis aan te pakken, stelt de Commissie voor de lidstaten niet te verzoeken de niet-uitgegeven voorfinanciering voor de Europese structuur- en investeringsfondsen voor 2019 terug te betalen. De lidstaten zouden normaliter voor eind juni 2020 in totaal ongeveer 8 miljard euro moeten terugbetalen van de voorfinanciering die zij voor 2019 hebben ontvangen. Zij mogen dit geld nu houden, waardoor zij over een liquiditeitsbuffer van ongeveer 8 miljard euro beschikken en sneller investeringen in verband met de uitbraak van COVID-19 kunnen uitvoeren.

Gezien de gemiddelde medefinancieringspercentages in de lidstaten kan met het bedrag van ongeveer 8 miljard euro, in combinatie met medefinanciering uit de EU-begroting van ongeveer 29 miljard euro, een totale EU-begrotingssteun voor een bedrag van 37 miljard euro worden gemobiliseerd. Hiervoor is geen geld uit de nationale begrotingen nodig. Er wordt gezorgd voor liquiditeit die broodnodig is om levens te redden, bedrijven op de been te houden en nog veel meer. Daarnaast kunnen de lidstaten middelen op een eenvoudige manier opnieuw toewijzen. Op die manier kunnen zij eventuele extra niet-toegewezen middelen in het kader van het cohesiebeleid optimaal inzetten voor de aanpak van de coronacrisis waar de gevolgen het ernstigst zijn.

Door deze maatregel staan de overheidsfinanciën van de lidstaten minder onder druk en worden hun gezondheidszorgstelsels in tijden van nood gesteund. Bovendien kunnen zij de niet-toegewezen middelen voor de financiering van het cohesiebeleid sneller uitgeven. Dit zal leiden tot positieve effecten voor gehele de economie.

  • 2) 
    Maximale flexibiliteit bij de toepassing van de regels voor de uitgaven van de EU

Om ervoor te zorgen dat de lidstaten volledig kunnen rekenen op begrotingssteun van de EU om de crisis aan te pakken, stelt de Commissie voor om uitgaven in verband met het coronavirus in aanmerking te laten komen voor steun uit de structuurfondsen. Hierdoor kunnen gezondheidszorgkosten in aanmerking komen voor terugbetaling. Hiertoe kunnen de lidstaten:

  • middelen uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en het Europees Sociaal Fonds investeren in hun gezondheidszorgstelsels: aankoop van gezondheids- en beschermingsuitrusting, ziektepreventie, e-gezondheid, medische apparatuur (waaronder ademhalingsmaskers, mondkapjes e.d.), beschermen van de werkomgeving in de gezondheidszorg en waarborgen van de toegang tot gezondheidszorg voor kwetsbare groepen;
  • het Europees Fonds voor Regionale ontwikkeling gebruiken om bedrijven te helpen financiële schokken op korte termijn in verband met de coronacrisis op te vangen. Daartoe kan bijvoorbeeld werkkapitaal in kleine en middelgrote ondernemingen behoren, waarbij in het bijzonder aandacht uitgaat naar de sectoren die bijzonder hard door de crisis worden getroffen;
  • het Europees Sociaal Fonds gebruiken om tijdelijke nationale regelingen voor werktijdverkorting te ondersteunen teneinde de gevolgen van de schok op te vangen.
  • het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij gebruiken om het inkomen van de door de crisis getroffen vissers en aquacultuurexploitanten te vrijwaren.

Aangezien de lidstaten tot 28 miljard euro uit de structuurfondsen uit hun nationale budgetten voor 2014-2020 nog niet hebben toegewezen aan projecten, kunnen zij gebruik maken van de hierboven genoemde extra flexibiliteit om niet-benutte financiering in te zetten voor de aanpak van de crisis.

Daarnaast zal de Commissie de regels inzake EU-cohesieuitgaven zo flexibel mogelijk toepassen om de uitvoering in de praktijk te versnellen. Met deze maatregelen zal de Commissie ervoor zorgen dat de EU-landen de volledige waaier aan financieringsopties uit de EU-begroting kunnen gebruiken om in hun huidige behoeften te voorzien.

  • 3) 
    Toegang tot het Solidariteitsfonds van de EU

In het kader van dit initiatief stelt de Commissie voor om volksgezondheidscrises op te nemen in de noodsituaties die uit het Solidariteitsfonds van de EU worden gefinancierd. Momenteel helpt dat fonds lidstaten die getroffen worden door natuurrampen, zoals overstromingen, bosbranden, aardbevingen, stormen en droogte.

De maatregel van vandaag zal ervoor zorgen dat de lidstaten die het hardst worden getroffen toegang kunnen krijgen tot aanvullende steun voor een bedrag van tot 800 miljoen euro.

De Commissie staat paraat om de lidstaten indien nodig administratieve ondersteuning te bieden.

Zal dit ten koste gaan van het cohesiebeleid?

Zeer zeker niet. Door deze bedragen nu en op flexibele wijze ter beschikking te stellen, zorgt de Commissie ervoor dat de financiële middelen terechtkomen waar zij het meest nodig zijn.

Bovendien zou het voorstel de voorwaarden scheppen om de uitvoering van het cohesiebeleid van de EU te versnellen, waarbij middelen daar worden besteed waar zij het hardst nodig zijn. De EU-lidstaten zouden de voorgestelde middelen kunnen gebruiken voor de nationale medefinanciering van projecten, die normaliter uit hun nationale begroting afkomstig zou zijn. Daardoor wordt de druk op de nationale begrotingen verlicht.

Wat is de termijn voor het besteden van het geld?

De Europese Unie wordt geconfronteerd met een ongekende crisis, die een ongekende respons vereist.

De Commissie presenteert haar wetgevingsvoorstel vandaag. Gezien de omstandigheden verzoekt de Commissie het Europees Parlement en de Raad dit voorstel snel goed te keuren, zodat het in de komende twee weken kan worden aangenomen. De omvang van de uitdaging vereist een collectieve, passende reactie.

Ondertussen heeft de Commissie reeds een taskforce opgericht om de werkzaamheden met de lidstaten te coördineren, hun precieze behoeften vast te stellen en hen te helpen. Deze taskforce en de andere diensten van de Commissie staan paraat voor de lidstaten die het hardst worden getroffen en ze zullen met hen samenwerken om de maatregelen in het kader van het initiatief uit te voeren.

Het doel is om het geld zo snel mogelijk, uiterlijk in de komende weken, doeltreffend te gebruiken. De Commissie zal daartoe alles in het werk stellen.

Zijn de standaardregels van het cohesiebeleid van toepassing of is het beter noodclausules te activeren?

Dit voorstel omvat een wijziging van de regels op grond waarvan het EU-cohesiegeld wordt uitgegeven (de verordening gemeenschappelijke bepalingen, de verordening voor het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en voor het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij).

Als de lidstaten hun nationale operationele programma's moeten wijzigen, zal de Commissie die werkzaamheden faciliteren. Het doel is het geld snel vrij te maken en uit te geven.

Hoe wordt het geld onder de lidstaten verdeeld?

De nationale toewijzingen zullen afhangen van de bedragen die de lidstaten dit jaar aan de Commissie zouden moeten terugbetalen, alsmede van de omvang van de cohesiemiddelen en de uitvoeringssnelheid.

 

Indicatieve verdeling over de lidstaten van de investeringsvolumes in het kader van het corona-investeringsinitiatief*

Miljoen EUR

Lidstaat

Als liquiditeit vrijgegeven bedrag

(1)

Bijbehorende EU-begroting

(2)

Totale investering i.v.m. vrijgegeven liquiditeit

(3)=(1)+(2)

Resterend bedrag ESI-fondsen*** na CII (incl. nationale medefinanciering)

Balgarija

122

690

812

546

Belgique-België

37

29

66

373

Ceska Republika

294

869

1.163

3.956

Danmark

18

20

38

47

Deutschland

328

498

826

1.906

Eesti

73

222

295

397

Ellada

355

1.421

1.776

0

España

1.161

2.984

4.145

7.086

France

312

338

650

1.311

Hrvatska

174

984

1.158

0

Ireland

1

1

3

0

Italia

853

1.465

2.318

8.945

Kypros

7

39

45

0

Latvija

118

674

792

0

Lietuva

222

1.264

1.487

0

Luxembourg (Grand-Duche)

1

1

2

0

Magyarország

855

4.748

5.603

0

Malta

9

39

48

0

Nederland

14

11

25

0

Österreich

13

6

19

25

Polska

1.125

6.310

7.435

0

Portugal

405

1.407

1.813

0

România

491

2.588

3.079

0

Slovenija

115

471

586

0

Slovenska Republica

527

1.948

2.475

146

Suomi/Finland

24

24

48

349

Sverige

23

23

46

460

Subtotaal EU-27:

7.678

29.073

36.751

25.546

United Kingdom**

244

311

555

2.408

TOTAAL:

7.922

29.384

37.306

27.954

  • Zonder Interreg. Betrokken ESI-fondsen: EFRO, CF, ESF & JWI, EFMZV.

** Overeenkomstig het terugtrekkingsakkoord is de VGB van toepassing op het VK tot de afsluiting van het programma.

*** Voor lidstaten zonder resterende bedragen is dit toe te schrijven aan een projectselectiepercentage van ongeveer 100 % of meer voorafgaand aan het CII.

Over steun uit het EU-Solidariteitsfonds zal per geval een besluit worden vastgesteld.

Staatssteun

Hoe kunnen de lidstaten steun verlenen aan bedrijven die worden getroffen door de uitbraak van COVID-19 zonder de EU-staatssteunregels te overtreden?

  • Financiële steun van de EU of uit de nationale begroting voor gezondheidsdiensten of andere openbare diensten om COVID-19 aan te pakken, valt niet onder het toezicht op staatssteun. Hetzelfde geldt voor alle rechtstreekse financiële overheidssteun aan burgers. Ook overheidssteun die beschikbaar is voor alle ondernemingen (zoals loonsubsidies en opschorting van de betalingen van de vennootschapsbelasting, btw of sociale bijdragen) valt niet onder het staatssteuntoezicht en vergt geen voorafgaande toetsing aan de EU-staatssteunregels door de Commissie. In al deze gevallen kunnen de lidstaten onmiddellijk optreden.

Wanneer de staatssteunregels van toepassing zijn, kunnen de lidstaten uitgebreide steunmaatregelen uitwerken om steun te verlenen aan specifieke ondernemingen of sectoren die lijden onder de gevolgen van de uitbraak van COVID-19 overeenkomstig het bestaande EU-regelgevingskader inzake staatssteun. In dit verband:

  • De EU-staatssteunregels op grond van artikel 107, lid 3, onder c), VWEU stellen de lidstaten in staat om tegemoet te komen aan acute liquiditeitsbehoeften en steun te verlenen aan bedrijven die door de uitbraak van COVID-19 failliet dreigen te gaan.
  • Op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU kunnen de lidstaten compensatie verlenen aan specifieke ondernemingen of specifieke sectoren (in de vorm van regelingen) voor de schade die rechtstreeks is veroorzaakt door de buitengewone gebeurtenissen, zoals de uitbraak van COVID-19.
  • Een en ander kan worden aangevuld met diverse aanvullende maatregelen, zoals in het kader van de de-minimisverordening en de algemene groepsvrijstellingsverordening, die ook onmiddellijk door de lidstaten kunnen worden ingevoerd zonder akkoord van de Commissie.

Hoe lang duurt het voor de Commissie de door de lidstaten geplande steunmaatregelen goedkeurt?

De Commissie heeft alle noodzakelijke procedurele faciliteiten opgezet om een snelle goedkeuring mogelijk te maken, na de kennisgeving van nationale steunmaatregelen door de lidstaten. Concreet gaat het om:

De besluiten volgen enkele dagen na de ontvangst, indien nodig, van een volledige kennisgeving van de lidstaten.

De Commissie heeft een speciale mailbox en een telefoonnummer opgezet om lidstaten te helpen bij eventuele vragen.

De Commissie biedt modellen aan op basis van eerdere besluiten betreffende mogelijkheden om steun te verlenen aan ondernemingen in overeenstemming met de bestaande EU-regels inzake staatssteun.

Gelden er bijzondere regels voor kritieke situaties, zoals bijvoorbeeld de huidige situatie in Italië?

In het geval van ernstige verstoringen van de economie, zoals de situatie waar Italië op dit moment mee wordt geconfronteerd, bieden de EU-staatssteunregels de lidstaten de mogelijkheid steun te verlenen om het hoofd te bieden aan een ernstige verstoring van hun economie. Artikel 107, lid 3, onder b), VWEU voorziet in die mogelijkheid. Op basis daarvan zal de Commissie in overleg met Italië de nodige aanvullende maatregelen ontwikkelen.

De Commissie onderzoekt op dit moment of andere lidstaten dezelfde economische impact zullen ondervinden. In nauw overleg met de lidstaten volgt de Commissie de situatie in de hele Unie op de voet.

De Commissie werkt aan een bijzonder regelgevingskader met concrete flexibele steunmaatregelen die indien nodig kunnen worden toegepast op basis van artikel 107, lid 3, onder b), VWEU. Een vergelijkbaar kader is in het verleden vastgesteld om de financiële crisis van 2008 aan te pakken.

Bankensector

Wat is de rol van de bankensector in het licht van de verklaringen van de Europese Centrale Bank (ECB) en de Europese Bankautoriteit (EBA)?

De banken in de EU zijn goed gekapitaliseerd en beschikken over voldoende liquiditeitsbuffers om de gevolgen van COVID-19 op te vangen. Aangezien banken een essentiële rol spelen bij de financiering van huishoudens en bedrijven in de EU, is het essentieel dat zij de economie van liquiditeit kunnen blijven voorzien.

De Commissie is verheugd over de maatregelen die de lidstaten hebben genomen om garanties te bieden ter ondersteuning van ondernemingen. De Commissie is ook tevreden met de verklaringen van het EBA en het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme (GTM) en de oproepen tot flexibiliteit bij de toepassing van het prudentiële kader (d.w.z. kapitaal- en liquiditeitsbuffers, met inbegrip van de richtsnoeren uit pijler 2), alsmede de versoepeling van de eisen in verband met pijler 2. Wij roepen de toezichthouders op een gecoördineerde aanpak te volgen en de flexibiliteit van het EU-toezichtkader maximaal te benutten.

Volledige flexibiliteit van het Europees begrotingskader

Hoe wil de Commissie de lidstaten de mogelijkheid bieden de flexibiliteit van het Europees begrotingskader maximaal te benutten?

De Commissie zal de flexibiliteit die het begrotingskader van de EU biedt maximaal benutten om de lidstaten te helpen de crisis aan te pakken.

In het stabiliteits- en groeipact is rekening gehouden met de negatieve gevolgen voor de begroting van een ongewone gebeurtenis zoals deze pandemie. Dit betreft zowel de gevolgen van een tragere economische groei als van extra uitgaven om de uitbraak te bestrijden.

Ten slotte is de Commissie bereid de Raad voor te stellen de algemene ontsnappingsclausule te activeren om een bredere algemene ondersteuning van het begrotingsbeleid mogelijk te maken. Door die clausule zouden — in overleg met de Raad — de door de Raad aanbevolen begrotingsaanpassingen worden geschorst in geval van een ernstige economische neergang in de eurozone of de hele Unie.

Hoe wordt dit in de praktijk toegepast? Wat zijn de volgende stappen?

De Commissie is van mening dat de flexibiliteit om het hoofd te bieden aan "buitengewone gebeurtenissen die buiten de macht van de overheid vallen” in de huidige situatie van toepassing is, waardoor de lidstaten tijdelijk kunnen afwijken van hun vereiste begrotingsaanpassingen.

De lidstaten kunnen een verzoek om flexibiliteit indienen in het kader van de stabiliteitsprogramma's, waarin zij hun begrotingsplannen voor de komende drie jaar schetsen. De stabiliteitsprogramma's zullen in april 2020 worden gepresenteerd. Zodra die verzoeken zijn ingediend, zal de Commissie ze in eerste instantie beoordelen aan de hand van de "clausule inzake buitengewone gebeurtenissen”. Bij haar beoordeling zal de Commissie rekening houden met de behoefte van de lidstaten om dringend maatregelen te nemen om de pandemie in te dijken, om de druk op de gezondheidszorg te verlichten en om de negatieve sociaaleconomische gevolgen van de uitbraak op te vangen.

In de landenspecifieke aanbevelingen van de Commissie, die later in het voorjaar zullen worden gepubliceerd, zal ook rekening worden gehouden met de meest recente economische ontwikkelingen en zullen de van de lidstaten gevraagde begrotingsinspanningen waar nodig worden aangepast om rekening te houden met de economische situatie.

De aanbevolen begrotingsinspanningen zullen derhalve worden afgestemd op de specifieke situatie in de verschillende landen, onder meer op de terugloop van de economische activiteit, de uitzonderlijke uitgaven en gerichte steunmaatregelen.

De landenspecifieke aanbevelingen moeten door de Raad worden goedgekeurd.

Welke uitgaven kunnen dankzij deze flexibiliteit worden gefaciliteerd?

De Commissie is zich bewust van de aanzienlijke kosten die de lidstaten moeten maken om de maatregelen uit te voeren die nodig zijn om deze pandemie in te dijken, de gezondheidszorg te ondersteunen en de sociaaleconomische impact van COVID-19 op te vangen.

Uitgaven voor onmiddellijke inperkingsmaatregelen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op het verstrekken van medische apparatuur, het verhogen van de ziekenhuiscapaciteit, maatregelen op het gebied van civiele bescherming en voorlichtingscampagnes.

Er kunnen ook middelen worden uitgetrokken om steun te verlenen aan werknemers, met name zelfstandigen en ondernemingen in specifieke sectoren en gebieden die met een verstoring van de productie of de verkoop worden geconfronteerd en daardoor met een tekort aan liquiditeit kampen. Dat geldt met name voor het mkb.

Is de Commissie bezorgd dat door het toestaan van flexibiliteit risico's voor de houdbaarheid van de overheidsfinanciën ontstaan?

De eerste prioriteit van de Commissie is alle instrumenten waarover zij beschikt gebruiken om het welzijn van de bevolking te waarborgen en ervoor te zorgen dat over de hele lijn onverwijld en doeltreffend op de uitbraak van het coronavirus wordt gereageerd. Daarom ondersteunt zij lidstaten die de volledige flexibiliteit waarin het begrotingskader voorziet aanwenden voor dringende maatregelen die nodig zijn om de uitbraak van het coronavirus te beperken en de negatieve sociaaleconomische effecten ervan te beperken. Dit zou op zijn beurt moeten leiden tot een sneller economisch herstel, waardoor de risico's voor de houdbaarheid van de begroting op langere termijn worden beperkt.

Onze begrotingsregels en ons kader voor economische governance zijn goed uitgerust om het hoofd te bieden aan de gevolgen van de pandemie, zonder de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op middellange termijn in gevaar komt.

De economische en monetaire unie in Europa heeft sinds de economische en financiële crisis ingrijpende wijzigingen ondergaan. Hierdoor zijn wij nu in staat om de maatregelen te nemen die nodig zijn om een doeltreffend antwoord op deze crisis te bieden zonder de macro-economische stabiliteit in gevaar te brengen.

De Commissie zal de ontwikkelingen nauwlettend blijven volgen en is klaar om verdere maatregelen te nemen in nauwe samenwerking met de lidstaten en de ECB.