Vragen en antwoorden: Voorstel voor een nieuwe verordening om verstoringen door buitenlandse subsidies op de eengemaakte markt tegen te gaan

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op woensdag 5 mei 2021.

CONTEXT

Wat is het doel van dit voorstel voor een verordening? Welk probleem moet het helpen op te lossen?

De EU is voor haar welvaart en veerkracht afhankelijk van een sterke, open en concurrerende eengemaakte markt.

De EU-regels inzake mededinging, openbare aanbestedingen en handelsbeschermingsinstrumenten spelen een belangrijke rol wanneer het erom gaat eerlijke voorwaarden te borgen voor ondernemingen op de eengemaakte markt.

Toch kunnen de bestaande instrumenten niet worden toegepast op buitenlandse subsidies: de ontvangers daarvan krijgen daardoor een oneerlijk voordeel wanneer zij ondernemingen in de EU overnemen, deelnemen aan openbare aanbestedingen in de EU of andere investeringsbeslissingen in de EU nemen. Er is dus een leemte in de regelgeving.

Momenteel is de situatie op dit punt als volgt:

  • de EU-mededingingsregels en de EU-regels inzake concentratiecontrole bieden de Commissie niet de mogelijkheid om specifiek te laten meewegen of een onderneming eventueel verstorende buitenlandse subsidies heeft ontvangen.
  • De EU-staatssteunregels gelden alleen voor financiële bijdragen die door EU-lidstaten worden toegekend. Subsidies van overheden van buiten de EU vallen dan weer niet onder het EU-staatssteuntoezicht, ook al hebben ze een impact op de eengemaakte markt.
  • De WTO-regels inzake subsidies en de EU-handelsbeschermingsinstrumenten zijn alleen van toepassing op de invoer van gesubsidieerde goederen, maar niet wanneer buitenlandse subsidies worden verleend ter ondersteuning van investeringen, acquisities of inschrijvingen in aanbestedingsprocedures. Voor diensten is de situatie vergelijkbaar.
  • De verordening buitenlandse directe investeringen moet dreigingen aanpakken die van buitenlandse overnames en investeringen uitgaan voor de veiligheid en de openbare orde in de lidstaten.
  • Het bestaande EU-raamwerk voor openbare aanbestedingen bevat geen specifieke bepalingen om verstoringen van de EU-markten voor overheidsopdrachten door buitenlandse subsidies tegen te gaan.

De verordening wil deze leemte in de regelgeving opvullen.

TOEPASSINGSGEBIED VAN HET VOORSTEL

Wil het voorstel voor een verordening specifieke sectoren of industrieën beschermen?

Het voorstel wil een gelijk speelveld op de eengemaakte markt borgen en is daarom zonder onderscheid van toepassing op alle economische sectoren.

Niettemin biedt het voorstel de Commissie de mogelijkheid om algemene marktonderzoeken te voeren naar specifieke sectoren of specifieke soorten economische activiteit om mogelijke verstoringen en praktijken in beeld te krijgen die specifiek zijn voor die sector of activiteit.

Is de verordening tegen een bepaald land gericht?

Nee, het voorstel voor een verordening is niet tegen een bepaald land gericht. Het voorstel is van toepassing op alle subsidies van niet-EU-landen die een verstorend effect hebben op de eengemaakte markt.

Geldt het voorstel voor een verordening ook voor diensten?

Het voorstel geldt voor buitenlandse subsidies aan ondernemingen die in de EU een economische activiteit uitoefenen. Diensten verrichten op de eengemaakte markt valt dus ook onder het voorstel.

1.

INHOUD VAN HET VOORSTEL VOOR EEN VERORDENING

Hoe zal het nieuwe instrument functioneren?

De Commissie zal de bevoegdheid krijgen om financiële bijdragen te onderzoeken die overheidsinstanties van buiten de EU toekennen aan ondernemingen die in de EU actief zijn. Indien de Commissie constateert dat er sprake is van verstorende buitenlandse subsidies, kan zij de verstorende effecten daarvan in voorkomend geval verhelpen.

In dit verband wordt in de verordening voorgesteld drie instrumenten in te voeren: twee procedures op basis van aanmeldingen en een bevoegdheid voor algemeen marktonderzoek. Meer in het bijzonder gaat het om:

  • Een instrument op basis van aanmelding voor het onderzoeken van concentraties waarmee een financiële bijdrage van een overheid van buiten de EU gemoeid is, wanneer de over te nemen onderneming (of ten minste een van de partijen bij de concentratie) een EU-omzet van 500 miljoen EUR of meer heeft en de buitenlandse financiële bijdrage ten minste 50 miljoen EUR bedraagt;
  • Een instrument op basis van aanmelding voor het onderzoeken van inschrijvingen voor overheidsopdrachten waarmee een financiële bijdrage van een overheid van buiten de EU gemoeid is, wanneer de opdracht een geraamde contractwaarde van 250 miljoen EUR of meer heeft; en
  • Een instrument voor het onderzoeken van alle overige marktsituaties en voor kleinere concentraties en openbare aanbestedingen. Hier kan de Commissie zelf (“ambtshalve”) een onderzoek beginnen of ad-hocaanmeldingen eisen.

Wat de beide instrumenten op basis van aanmeldingen betreft, de overnemer of inschrijver zal vooraf alle financiële bijdragen moeten aanmelden die hij van een overheid van buiten de EU ontvangt met betrekking tot concentraties of openbare aanbestedingen waarbij de drempels worden overschreden. Zolang het onderzoek van de Commissie loopt, mag de betrokken concentratie niet tot stand worden gebracht en mag de overheidsopdracht niet worden gegund aan de inschrijver ten aanzien van wie het onderzoek loopt (standstillverplichting). In dergelijke gevallen zijn bindende termijnen vastgesteld voor het besluit van de Commissie.

Volgens het voorstel mag de Commissie aan een onderneming die zich niet houdt aan de verplichting tot aanmelding van een gesubsidieerde concentratie of een financiële bijdrage bij aanbestedingen, geldboeten opleggen en kan zij de transactie beoordelen alsof deze was aangemeld.

Met het instrument voor algemeen marktonderzoek zal de Commissie, wanneer zij vermoedt dat mogelijk een buitenlandse subsidie in het geding is, andere soorten marktsituaties kunnen onderzoeken, zoals greenfieldinvesteringen of concentraties en openbare aanbestedingen die onder de drempels blijven. In die gevallen zal de Commissie ambtshalve een onderzoek kunnen instellen en ad-hocaanmeldingen kunnen eisen. Ook in dat geval zal de standstillverplichting gelden.

Hoe wordt “buitenlandse subsidie” gedefinieerd in het voorstel voor een verordening?

De definitie van “buitenlandse subsidie” lijkt op die van staatssteun in het kader van de EU-staatssteunregels.

Met “buitenlandse subsidie” wordt iedere financiële bijdrage bedoeld die al dan niet direct afkomstig is van de overheid van een niet-EU-land, ten goede komt aan een onderneming die een economische activiteit in de EU uitoefent en die “selectief” is, d.w.z. die beperkt is tot een individuele onderneming of bedrijfstak of tot meerdere ondernemingen of bedrijfstakken.

Bij buitenlandse subsidies kan het bijvoorbeeld gaan om renteloze leningen en andere vormen van financiering onder de kostprijs, onbeperkte garanties, compensaties, exportfinanciering die niet overeenstemming is met de OESO-regeling inzake door de overheid gesteunde exportkredieten, een fiscale voorkeursbehandeling, een belastingverrekening of directe subsidies.

Hoe verschilt deze benadering van die uit het witboek (met de drie “modules”)?

De benadering die in het witboek werd gepresenteerd, en de benadering waarvoor in het voorstel is gekozen, lopen grotendeels gelijk.

Het voorstel behoudt de algemene structuur van het witboek, maar verfijnt de beide instrumenten op basis van aanmeldingen (voor concentraties en openbare aanbestedingen), zodat deze toegespitst zijn op de belangrijkste zaken, terwijl toch de flexibiliteit van de ambtshalve toetsing behouden blijft.

De voorgestelde gerichte benadering zorgt voor een evenwicht tussen een slagkrachtig instrument en het beperken van de regeldruk voor de ondernemingen en de Commissie.

In welke procedure voorziet het voorstel voor een verordening voor de beoordeling van de Commissie?

De procedure voor het onderzoeken van buitenlandse subsidies zal bestaan uit een voorlopige beoordeling en, indien er aanwijzingen zijn dat er sprake is van een subsidie, een diepgaand onderzoek.

Voor concentraties stelt de verordening een termijn vast van 25 werkdagen voor een voorlopige beoordeling en een termijn van 90 werkdagen voor een diepgaand onderzoek (zoals de termijnen in de EU-concentratieverordening). Voor openbare aanbestedingen worden de termijnen op respectievelijk 60 en 200 dagen vastgesteld.

Hoe zal de beoordeling verlopen?

De Commissie zal eerst nagaan of er bij een financiële bijdrage van een overheid van buiten de EU sprake is van een buitenlandse subsidie in de zin van de verordening, en vervolgens of deze de eengemaakte markt verstoort.

De verordening stelt een aantal categorieën en indicatoren voor om te beoordelen of buitenlandse subsidies verstorend zijn.

  • De categorieën subsidies die hoogstwaarschijnlijk verstorend zijn, zijn onder meer onbeperkte garanties, subsidies voor een noodlijdende onderneming die geen herstructureringsplan heeft, en subsidies die direct bijdragen aan een overname of waarmee een kennelijk voordelige inschrijving voor een overheidsopdracht kan worden ingediend. Deze categorieën bouwen voort op de ervaring van de Commissie op het gebied van staatssteun.
  • In alle overige gevallen zal de Commissie, om te bepalen of er sprake is van een verstoring, rekening houden met bepaalde indicatoren, zoals onder meer het bedrag, de aard en het doel van de subsidie, maar ook de toestand van de onderneming en de betrokken markt.

Indien de Commissie tot de bevinding komt dat er sprake is van een buitenlandse subsidie en deze verstorend blijkt te zijn, zal zij, in voorkomend geval, rekening kunnen houden met de eventuele positieve effecten van de buitenlandse subsidie en een afweging maken tussen deze effecten en de verstoring.

Wanneer de negatieve effecten zwaarder wegen dan de positieve effecten, zou de Commissie de bevoegdheid hebben om herstelmaatregelen op te leggen of in te stemmen met verbintenissen van de betrokken ondernemingen om de verstoring te verhelpen. De Commissie zal de uitkomst van de afwegingstoets meenemen wanneer zij bepaalt wat de passende herstelmaatregelen of verbintenissen kunnen zijn.

In welk soort herstelmaatregelen en verbintenissen voorziet het voorstel voor een verordening?

Het voorstel bevat een reeks structurele en gedragsmatige herstelmaatregelen die de Commissie kan opleggen en/of de betrokken onderneming kan aanbieden om de verstoring op te heffen. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om de terugbetaling van de buitenlandse subsidie, de afstoting van bepaalde activa, de inkrimping van capaciteit of aanwezigheid op de markt, het geven van toegang tot bepaalde infrastructuur of het verbod op een bepaalde gedraging op de markt.

In het geval van aangemelde transacties zal de Commissie de gesubsidieerde concentratie of de gunning van de overheidsopdracht aan de gesubsidieerde inschrijver kunnen verbieden.

Hoe garandeert het voorstel voor een verordening dat de regeldruk voor ondernemingen beperkt blijft?

Het voorstel zet in op doelmatige en doeltreffende handhaving, terwijl toch de regeldruk voor ondernemingen en overheidsinstanties beperkt wordt gehouden.

Dit zal worden bereikt door:

  • De vaststelling van relatief hoge drempels voor de aanmelding van concentraties en openbare aanbestedingen, om de middelen en lasten op de grootste zaken te focussen.
  • Het instrument voor algemeen marktonderzoek, dat de Commissie in staat stelt andere marktsituaties en gesubsidieerde concentraties en openbare aanbestedingen die niet aan de drempels voldoen, te onderzoeken, maakt het mogelijk om gericht op te treden tegen gevallen waarin zij vermoedt dat er mogelijk sprake is van een buitenlandse subsidie en een verstoring van de eengemaakte markt.

TOEPASSING

Wie zal de verordening handhaven?

Op basis van de feedback over het witboek zou de handhaving van de verordening uitsluitend door de Commissie plaatsvinden, om de eenvormige toepassing ervan in de hele EU te borgen.

Hoe wil de verordening de handhaving doeltreffend laten verlopen? Welke instrumenten zult u hebben om dit te bereiken?

Allereerst zal de Commissie een onderneming die geen aanmelding doet van een gesubsidieerde concentratie of financiële bijdrage bij een openbare aanbesteding die de drempels overschrijdt, geldboeten kunnen opleggen en de transactie kunnen beoordelen alsof deze was aangemeld.

Om doeltreffend informatie te kunnen verzamelen, zal het aanmeldingssysteem worden aangevuld met afschrikkende sancties voor het geval ondernemingen weigeren volledige en accurate informatie te verstrekken. Hiermee wordt aangesloten bij wat er momenteel op het gebied van EU-concentratiecontrole bestaat.

In ambtshalve zaken kan de initiële informatie van de markt komen, zoals concurrenten, ondernemersverenigingen of andere belanghebbenden.

De Commissie zal ondernemingen kunnen vragen de nodige informatie te verstrekken en, indien zij weigeren dat te doen, geldboeten en dwangsommen kunnen opleggen. Ook kan zij inspecties ter plaatse verrichten.

Indien het echter niet mogelijk is om alle nodige informatie te verzamelen, bv. bij ondernemingen van buiten de EU, geeft de verordening de Commissie de bevoegdheid om in de zaak een besluit te nemen op basis van de beschikbare feiten.

DE MONDIALE CONTEXT

Hoe past dit in de internationale context?

De Europese Commissie blijft zich inspannen voor de uitbouw van het multilaterale raamwerk dat een gelijk speelveld voor onze ondernemingen kan borgen. Daarom zullen we, parallel met dit initiatief, de kwestie van verstorende subsidies proberen aan te pakken via nieuwe internationale regels. Samen met de VS en Japan zijn we de drijvende kracht om in deze discussie vooruitgang te boeken. Het voorstel van vandaag vult deze inspanningen aan, doordat het een lacune in onze instrumenten voor mededinging, openbare aanbestedingen en handel opvult. Als topprioriteit zullen we ons inzetten om de WTO te hervormen, onder meer met nieuwe regels inzake mededingingsneutraliteit. Daarnaast zullen we de subsidieregels in onze bilaterale handelsovereenkomsten verder blijven verbeteren.

VOLGENDE STAPPEN

Wat zijn de volgende stappen?

Het Europees Parlement en de lidstaten zullen nu, in het kader van de gewone wetgevingsprocedure, overleg voeren over het Commissievoorstel om uiteindelijk een definitieve tekst van de verordening aan te nemen.

Over het voorstel zal ook een openbare raadpleging worden geopend die acht weken zal lopen.

Zodra de verordening is aangenomen, zal zij rechtstreeks van toepassing zijn in de hele EU.

Meer informatie:

Website van DG Concurrentie over buitenlandse subsidies

Persbericht: Commissie stelt een nieuwe verordening voor om verstoringen door buitenlandse subsidies op de eengemaakte markt tegen te gaan

Overzichtspagina:

Voorgestelde verordening om verstoringen door buitenlandse subsidies tegen te gaan

Effectbeoordelingsverslag:

Witboek