Naar een sterker en veerkrachtiger Schengengebied - Hoofdinhoud

Vandaag presenteert de Europese Commissie een nieuwe strategie om het grootste gebied ter wereld waar mensen vrij kunnen rondreizen - het Schengengebied - sterker en veerkrachtiger te maken.

Het Schengengebied bestaat uit 26 landen, waarin meer dan 420 miljoen mensen wonen. Dat er aan de binnengrenzen tussen de Schengenstaten niet meer wordt gecontroleerd, sluit goed aan bij de Europese levenswijze: bijna 1,7 miljoen mensen wonen in één Schengenland en werken in een ander Schengenland. Mensen hebben hun leven opgebouwd rond de vrijheden die het Schengengebied biedt, en dagelijks steken 3,5 miljoen mensen de grenzen tussen Schengenstaten over.

Het vrije verkeer van mensen, goederen en diensten vormt de kern van de Europese Unie en is van cruciaal belang voor het herstel van Europa na de coronacrisis. Met de strategie van vandaag maakt de Commissie de balans op van de problemen waarmee het Schengengebied de afgelopen jaren te maken kreeg en zet zij een koers uit om de voordelen van Schengen in stand te houden. De lidstaten moeten gezamenlijk optreden op het niveau van de Unie om de uitdagingen van vandaag aan te kunnen.

De goede werking van het Schengengebied berust op drie pijlers: een doeltreffend beheer van de buitengrenzen van de EU, de versterking van de binnenlandse maatregelen ter compensatie van het ontbreken van controles aan de binnengrenzen (met name op het gebied van politiële samenwerking, veiligheid en migratiebeheer) en de garantie van slagvaardigheid en goed bestuur, waaronder de voltooiing van Schengen. Om het wederzijdse vertrouwen bij de uitvoering van de Schengenregels te bevorderen, presenteert de Commissie vandaag ook een voorstel tot herziening van het Schengenmechanisme voor evaluatie en toezicht.

Ursula von der Leyen i, voorzitter van de Europese Commissie: “De vrijheid om in verschillende lidstaten te reizen, te wonen en te werken, is de Europeanen zeer dierbaar. Het is een van de belangrijkste prestaties van de EU, maar verschillende crises en uitdagingen hebben aangetoond dat we Schengen niet als vanzelfsprekend kunnen beschouwen. Vandaag presenteren we een nieuwe koers om ervoor te zorgen dat Schengen de tand des tijds kan doorstaan en het vrije verkeer van mensen, goederen en diensten, ongeacht de omstandigheden, kan worden gewaarborgd. Zo kunnen we onze economieën weer opbouwen en samen sterker verder gaan.”

Margaritis Schinas i, vicevoorzitter voor de bevordering van onze Europese levenswijze: “Het onbelemmerde verkeer binnen het Schengengebied is essentieel voor onze Europese manier van leven. Schengen is een goed geoliede machine, maar wil het de tand des tijds doorstaan, dan moeten de fundamenten ervan voortdurend worden ondersteund en versterkt. Vandaag zetten we een nieuwe koers uit om de veiligheid en mobiliteit van de EU-burgers te waarborgen en Schengen tegelijk veerkrachtiger te maken. Uiteraard is Schengen niet volledig zolang niet al onze lidstaten ertoe behoren. Een inclusiever Schengen zal een sterker en veiliger Schengen zijn.”

Ylva Johansson i, commissaris voor Binnenlandse Zaken: “Met de Schengenstrategie van vandaag zullen wij sterker staan tegenover de buitenwereld en meer vrijheid genieten binnen onze grenzen. Dankzij geavanceerde IT-systemen zullen de buitengrenzen beter kunnen worden beheerd, en versterkte politiële samenwerking en het gemeenschappelijke beheer van migratie zullen het Schengengebied zonder grenscontroles helpen versterken. De strategie van vandaag zal het vertrouwen en de governance bevorderen, zodat we beter kunnen anticiperen, ons beter kunnen voorbereiden en beter kunnen reageren op uitdagingen, en ik ben vastbesloten ervoor te zorgen dat alle lidstaten hun steentje bijdragen.”

Doelstellingen van de strategie:

• - 

  Zorgen voor een doeltreffend beheer van de EU-buitengrenzen via het permanente korps van de Europese grens- en kustwacht dat momenteel vorm krijgt, door de informatiesystemen voor grens- en migratiebeheer uiterlijk in 2023 interoperabel te maken, en met een binnenkort te presenteren voorstel voor het digitaliseren van visumaanvragen en reisdocumenten. De Commissie roept de medewetgevers ook op om snel hun goedkeuring te hechten aan het voorstel inzake de screening van personen die de grens zonder toestemming overschrijden, dat deel uitmaakt van het nieuwe migratie- en asielpact.
• - 

  Het Schengengebied intern versterken, aangezien nauwe samenwerking tussen de lidstaten bij het voorkomen en bestrijden van bedreigingen voor de veiligheid essentieel is om de afwezigheid van controles aan de binnengrenzen in stand te houden en te compenseren. De nieuwe initiatieven omvatten een EU-code voor politiële samenwerking, een verbeterd “Prüm-kader” voor de uitwisseling van informatie over DNA, vingerafdrukken en voertuigregistratie, en een verruiming van het gebruik van op voorhand af te geven passagiersinformatie tot vluchten binnen het Schengengebied. Het nieuwe migratie- en asielpact zal, zodra het is aangenomen, ook voorzien in een gemeenschappelijke aanpak van migratiebeheer, een aspect dat belangrijk is voor de goede werking van het Schengengebied.
• - 

  De paraatheid en governance verbeteren: de Commissie stelt vandaag een herziening voor van het Schengenmechanisme voor evaluatie en toezicht (zie verder). Zij zal ook regelmatig Schengenfora bijeenroepen om, op basis van de jaarverslagen over de staat van Schengen, de politieke dialoog over gemeenschappelijke vraagstukken te stimuleren. Later dit jaar zal de Commissie een voorstel indienen voor de herziening van de Schengengrenscode met als doel Schengen beter bestand te maken tegen ernstige bedreigingen. Daarbij zal zij zorgen voor nauwe coördinatie en waarborgen dat de herinvoering van controles aan de binnengrenzen een laatste redmiddel blijft. De Commissie zal ook een noodplan presenteren waarbij in geval van toekomstige crises het succesvolle systeem van “green lanes” voor ononderbroken vrachtverkeer opnieuw kan worden geactiveerd. Tot slot zal de Commissie met de lidstaten in gesprek gaan over de langdurige herinvoering van controles aan de binnengrenzen.
• - 

  Het Schengengebied uitbreiden: de toekomst van Schengen moet in het teken staan van uitbreiding met de EU-lidstaten die nog niet tot het Schengengebied behoren. Dit is zowel een legitieme verwachting als een wettelijke verplichting voor de landen die klaar voor toetreding worden geacht.

Een herziening van het evaluatiemechanisme voor meer vertrouwen

Om het gemeenschappelijke vertrouwen in de uitvoering van de Schengenregels te bevorderen en ervoor te zorgen dat eventuele tekortkomingen snel in kaart worden gebracht en worden verholpen, stelt de Commissie vandaag een herziening voor van het Schengenmechanisme voor evaluatie en toezicht. Tot de wijzigingen behoren de versnelling van het evaluatieproces en de invoering van een spoedprocedure in geval van significante tekortkomingen die Schengen als geheel in gevaar kunnen brengen. Er komt ook meer politieke aandacht voor Schengenevaluaties, aangezien de resultaten daarvan zullen worden opgenomen in het jaarverslag over de staat van Schengen en zullen worden besproken met het Europees Parlement en de Raad. Het herziene mechanisme omvat intensiever toezicht op de eerbiediging van de grondrechten.

Achtergrondinformatie

36 jaar geleden kwamen vijf lidstaten overeen de controles aan hun onderlinge grenzen af te schaffen. Vandaag maken 26 Europese staten deel uit van het Schengengebied zonder controles aan de binnengrenzen, goed voor een bevolking van ruim 420 miljoen mensen. Het Schengengebied bestaat uit alle EU-landen behalve Bulgarije, Roemenië, Kroatië, Cyprus en Ierland. Het omvat ook vier niet-EU-landen: IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein.

De Schengenregels moeten worden geactualiseerd om ze af te stemmen op de veranderende uitdagingen. Om een veerkrachtiger Schengengebied tot stand te brengen, kondigde voorzitter Von der Leyen in haar toespraak over de Staat van de Unie in september vorig jaar aan dat de Commissie een nieuwe strategie voor de toekomst van Schengen zou uitstippelen.

Deze strategie is gebaseerd op uitgebreid overleg met de leden van het Europees Parlement en de ministers van Binnenlandse Zaken, in het kader van het Schengenforum in november 2020 en mei 2021.

Nadere informatie

Memorandum: Naar een sterker en veerkrachtiger Schengengebied

Factsheet

Strategie voor een volledig functionerend en veerkrachtig Schengengebied

Voorstel tot herziening van het Schengenmechanisme voor evaluatie en toezicht + bijlage (zie ook de effectbeoordeling en de samenvatting daarvan)