Tegen autocraten werken alleen effectieve strafmaatregelen - Hoofdinhoud

De Europese Commissie moet veel daadkrachtiger optreden tegen autocratische leiders die de democratie in de EU uithollen. Het jaarlijkse ‘rule of law report’ dat de Commissie hierover uitbrengt kan alleen nuttig zijn wanneer we hier effectieve maatregelen aan verbinden. Dat is de boodschap van het Europees Parlement in een rapport als reactie op het ‘2021 rule of law report’, waarover deze week wordt gestemd.

De Commissie geeft in het ‘rule of law report’ nu elk jaar een rechtsstatelijke stand van zaken, maar dat is niet voldoende. Om het afglijden van onze fundamentele EU-waarden te voorkomen, moeten we het rechtsstaatrapport verbinden aan oplossingen en eventuele strafmaatregelen. Het is goed dat het volgende Commissie-rapport op aandringen van het Parlement concrete aanbevelingen bevat, maar het moet ook consequenties hebben wanneer een lidstaat die niet opvolgt. Het gevolg van niet ingrijpen in landen als Polen en Hongarije is dat lhbti’ers niet meer zichzelf kunnen zijn, we steeds minder onafhankelijke rechters hebben en journalisten niet langer in veiligheid en vrijheid kunnen werken.

Hoewel de Commissie nu eindelijk het mechanisme activeert dat EU-fondsen richting Hongarije vanwege de rechtsstaatproblemen stop kan zetten, heeft dit veel te lang geduurd. Daarnaast is het hoog tijd om dit besluit tegen Polen te nemen. Dat betekent uiteraard ook dat deze landen absoluut geen herstelfondsen kunnen ontvangen zolang zij nog structurele rechtsstaatproblemen hebben. Verder bekritiseert het EP-rapport het gebrek aan vooruitgang in de Artikel 7-procedure in de Europese Raad, waarmee de EU Polen en Hongarije uiteindelijk zelfs stemrecht kan ontnemen.

We zien nu ook de dramatische gevolgen voor EU-buitenlandbeleid: de Hongaarse premier blokkeert momenteel eigenhandig een cruciaal sanctiepakket tegen Rusland. De Commissie dreigt hem hiervoor wederom met geld te compenseren. Het is mij onduidelijk hoe we gaan voorkomen dat deze EU-fondsen voor de zoveelste keer in de zakken van Orbán en zijn vrienden verdwijnen. Ons rapport is daarom helder: geen enkel geduld meer met autocraten in de EU.

Sinds 2020 brengt de Commissie jaarlijks verslag uit over de rechtsstaat in alle EU-lidstaten (het ‘rule of law report’). Het Parlement reageert daar vervolgens op met een rapport dat het Commissie-verslag beoordeelt en aanbevelingen doet voor toekomstige rechtsstaatrapporten. Dit jaar is Thijs Reuten hiervoor verantwoordelijk namens de Europese sociaaldemocraten. Vandaag debatteert het Parlement over het EP-rapport, morgen vindt de stemming plaats.