Staat van Schengen: Commissie stelt nieuwe prioriteiten en een nieuw governancemodel vast

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op dinsdag 24 mei 2022.

De Commissie stelt vandaag het verslag over de staat van Schengen 2022 voor. Dit is de eerste keer dat de Commissie een dergelijk verslag voorstelt, na de Schengenstrategie van vorig jaar. Dit verslag maakt deel uit van het initiatief van de Commissie om de Schengengovernance te versterken door middel van jaarlijkse verslagen over de staat van Schengen, waarin een overzicht van de geboekte vooruitgang aan het eind van het jaar wordt gegeven en prioriteiten voor het komende jaar worden vastgesteld.

Het verslag over de staat van Schengen zal als basis dienen voor de besprekingen van de leden van het Europees Parlement en de ministers van Binnenlandse Zaken op het Schengenforum van 2 juni, en in de komende Schengenraad van 10 juni.

Vicevoorzitter Margaritis Schinas i: “Het Schengengebied heeft ons continent verenigd en staat symbool voor de Europese manier van leven. In het voorbije jaar hebben we beslissende stappen gezet om de Schengengovernance verder te versterken en het vertrouwen in deze cruciale motor van onze economieën te herstellen. De verslagen van vandaag geven blijk van die onwrikbare inzet om ervoor te zorgen dat Schengen sterker uit de uitdagingen komt waarmee het werd geconfronteerd.”

Commissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva Johansson i: “De vrijheid om naar andere lidstaten te reizen en in andere lidstaten te wonen en werken, ligt de Europeanen nauw aan het hart. De recente crisissen en uitdagingen bewijzen dat we deze vrijheid niet als vanzelfsprekend kunnen beschouwen. Wij zullen blijven samenwerken om de prioriteiten die in het verslag over de staat van Schengen worden aangegeven, te verwezenlijken en om het functioneren van de Europese grens- en kustwacht doeltreffender en geïntegreerder te maken.” Schengen is een gedeelde verantwoordelijkheid die de inzet van ieder van ons vereist.”

Een stand van zaken met betrekking tot het Schengengebied en nieuwe prioriteiten

Het verslag over de staat van Schengen 2022 vormt het uitgangspunt voor de nieuwe jaarlijkse Schengencyclus. Deze cyclus voorziet in een regelmatige “gezondheidscontrole” van Schengen, zodat problemen in een vroeg stadium kunnen worden vastgesteld, gemeenschappelijke verantwoordelijkheid kan worden genomen, en passende maatregelen kunnen worden bevorderd.

De interinstitutionele besprekingen zullen plaatsvinden in het Schengenforum op 2 juni. In de Schengenraad van juni volgen dan de politieke besprekingen. Dit proces maakt deel uit van de nieuwe Schengengovernance, die gericht is op meer participatie van alle actoren die betrokken zijn bij het toezicht op de werking van het Schengengebied en op follow-up met de nodige maatregelen. Het nieuwe Schengenevaluatie- en toezichtmechanisme, dat in juni 2021 door de Commissie is voorgesteld en onlangs door de Raad is aangenomen, zal een cruciale rol spelen in dit nieuwe Schengengovernancemodel.

Het verslag bevat een lijst van prioritaire acties voor 2022-2023 die zowel op nationaal als op Europees niveau moeten worden uitgevoerd, zoals:

  • de nieuwe IT-architectuur en interoperabiliteit voor grensbeheer toepassen,
  • volledig gebruik maken van grensoverschrijdende samenwerkingsinstrumenten,
  • systematische controles van alle reizigers aan de buitengrenzen garanderen,
  • ervoor zorgen dat Frontex het volledige potentieel van zijn mandaat bereikt,
  • alle langdurige controles aan de binnengrenzen opheffen, en
  • de herziene Schengengrenscode vaststellen.

In het verslag wordt ook herinnerd aan het belang van de voltooiing van het Schengengebied en wordt de Raad verzocht de besluiten aan te nemen om Kroatië, Roemenië en Bulgarije formeel tot het Schengengebied te laten toetreden, aangezien alle criteria daarvoor zijn vervuld. Hetzelfde geldt voor Cyprus zodra dat land het Schengenevaluatieproces met succes heeft afgerond.

Ook de prioriteiten die voortvloeien uit de Schengenevaluaties zijn in het verslag opgenomen. De Schengenevaluaties hebben momenteel betrekking op het beheer van de buitengrenzen, politiële samenwerking, terugkeer, het Schengeninformatiesysteem, het visumbeleid en gegevensbescherming.

Hoewel uit de Schengenevaluaties van de afgelopen jaren is gebleken dat de lidstaten in het algemeen de Schengenregels goed toepassen, zijn er op sommige gebieden toch nog verbeteringen mogelijk. Dit toont aan dat het evaluatiemechanisme doeltreffend is en leidt tot een voortdurende versterking van het Schengengebied. Met name wat terugkeer en het Schengeninformatiesysteem betreft, zijn extra inspanningen nodig. Een gebied zonder controles aan de binnengrenzen kan niet zonder solide politiële samenwerking tussen de lidstaten, doeltreffende toepassing van grootschalige informatiesystemen, met name het Schengeninformatiesysteem, en een doeltreffend terugkeerbeleid en gemeenschappelijk visumbeleid.

Parallel aan het verslag over de staat van Schengen raadpleegt de Commissie de instellingen ook over het toekomstige meerjarige strategische beleid voor geïntegreerd grensbeheer en presenteert zij een verslag over de verplichting van de lidstaten om systematische controles aan de buitengrenzen van de EU uit te voeren.

De toekomst van het Europees geïntegreerd grensbeheer

Met dit beleidsdocument geeft de Commissie de aanzet voor besprekingen met het Europees Parlement en de Raad over de toekomst van het geïntegreerd grensbeheer.

  • Hiermee wordt ook het startsein gegeven voor de meerjarige strategische beleidscyclus inzake het Europees geïntegreerd grensbeheer. Die cyclus zal richtinggevend zijn voor de manier waarop iedereen die een rol speelt in de Europese grens- en kustwacht, gedurende de komende vijf jaar zal functioneren.
  • Met zijn reflecties over de belangrijkste elementen van het geïntegreerd grensbeheer zet het ook de verdere koers uit. Het gaat dan onder meer om grenstoezicht, opsporing en redding, risicoanalyse, samenwerking tussen autoriteiten, EU- en internationale samenwerking, terugkeer, grondrechten, onderzoek en innovatie, en onderwijs en opleiding.
  • Eind 2022 zou op basis hiervan een mededeling moeten worden aangenomen tot vaststelling van het meerjarig strategisch beleid voor het Europees geïntegreerd grensbeheer.

Systematische controles aan de buitengrenzen van de EU

De Commissie publiceert ook het verslag over de uitvoering van artikel 8 van de Schengengrenscode, waarin bepaald is dat de lidstaten verplicht zijn om via databanken systematische controles uit te voeren van alle personen die de buitengrenzen van de EU overschrijden, met inbegrip van personen die het recht van vrij verkeer genieten. Deze maatregel was bedoeld om de interne veiligheid te versterken naar aanleiding van bevindingen dat zich EU-burgers bevonden onder de buitenlandse terroristische strijders die terugkeren naar de EU.

In het verslag aan het Europees Parlement en de Raad worden de uitvoering en gevolgen van deze systematische controles geanalyseerd. De conclusie luidt dat de systematische controles een belangrijke lacune in de regelgeving hebben opgevuld, ondanks de uitdagingen waarmee de lidstaten worden geconfronteerd bij de toepassing van deze regels. De Commissie is voornemens deze uitdagingen aan te pakken en ondersteunt de lidstaten bij de komende herziening van het Praktisch handboek voor grenswachters, dat door de bevoegde autoriteiten van de lidstaten wordt gebruikt bij de uitvoering van grenscontroles van personen.

Volgende stappen

De vandaag vastgestelde verslagen zullen worden meegenomen in het volgende Schengenforum in juni. De komende Schengenraad zal de ministers de gelegenheid bieden om de in het verslag over de staat van Schengen geïdentificeerde beleidsprioriteiten te bekrachtigen. Een grotere politieke betrokkenheid op basis van overleg en regelmatige monitoring zal ervoor zorgen dat de prioriteiten voor het Schengengebied worden uitgevoerd. De Commissie roept de lidstaten en de EU-agentschappen dan ook op om de nodige stappen te ondernemen om deze prioriteiten ten uitvoer te leggen en om de nodige follow-upmaatregelen te nemen. De Commissie verzoekt de Schengenraad in juni ook om de kernelementen van het nieuwe Schengengovernancemodel en de prioriteiten voor 2022-2023 te bekrachtigen. De Commissie zal dit proces nauwlettend volgen, zowel op politiek als op technisch niveau, en zal aan het einde van de jaarlijkse cyclus verslag uitbrengen over de geboekte vooruitgang en de follow-upmaatregelen.

Achtergrond

Deze voorstellen sluiten aan op het werk dat de EU voortdurend levert om de algehele werking en governance van Schengen te verbeteren. Het Schengengebied zonder controles aan de binnengrenzen is een historische verwezenlijking van de Europese integratie. De basis voor het Schengengebied werd gelegd in 1985. Sindsdien heeft het het dagelijkse leven van miljoenen mensen veranderd. Bijna 1,7 miljoen mensen werken namelijk in een ander Schengenland dan waar zij wonen. Mensen hebben hun leven opgebouwd rond de vrijheden die het Schengengebied biedt, getuige de 3,5 miljoen mensen die dagelijks de grenzen tussen Schengenstaten oversteken. In haar Schengenstrategie van juni 2021 maakt de Commissie de balans op van de uitdagingen waarmee het Schengengebied de afgelopen jaren werd geconfronteerd, en zet ze een koers uit om het gebied sterker te maken en een solide Schengengovernance tot stand te brengen.

Meer informatie

NOTA

Verslag over de staat van Schengen

Beleidsdocument: Naar een meerjarig strategisch beleid voor het Europees geïntegreerd grensbeheer

Verslag over de systematische grenscontroles aan de buitengrenzen van de EU