Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2023 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 36200 XVI - Vaststelling begroting Volksgezondheid, Welzijn en Sport 2023.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2023; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	20-09-2022
Publicatie­datum	20-09-2022
Nummer	KST36200XVI2
Kenmerk	36200 XVI, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2022

2023

36 200 XVI

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor het jaar 2023

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Geraamde uitgaven en ontvangsten    3

• A. 

  Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel    4

• B. 

  Artikelsgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen    5

• 1. 

  Leeswijzer    5

• 2. 

  Beleidsagenda    6

2.1    Beleidsprioriteiten    6

2.2    Belangrijkste beleidsmatige mutaties    18

2.3    Openbaarheidsparagraaf    20

2.4    Strategische Evaluatie Agenda (SEA)    23

2.5    Overzicht risicoregelingen    28

• 3. 

  Beleidsartikelen    31

3.1    Artikel 1 Volksgezondheid    31

3.2    Artikel 2 Curatieve zorg    47

3.3    Artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning    63

3.4    Artikel 4 Zorgbreed beleid    80

3.5    Artikel 5 Jeugd    98

3.6    Artikel 6 Sport en bewegen    107

3.7    Artikel 7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II    115

3.8    Artikel 8 Tegemoetkoming specifieke kosten    123

• 4. 

  Niet-beleidsartikelen    128

4.1    Artikel 9 Algemeen    128

4.2    Artikel 10 Apparaat Kerndepartement    133

4.4    Artikel 11 Nog onverdeeld    139

• 5. 

  Begroting agentschappen    140

5.1    College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (aCBG) 140

5.2    Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg

(CIBG)    148

5.3    Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) 153

• 6. 

  Financieel Beeld Zorg    160

6.1    Inleiding    160

6.2    Zorguitgaven in vogelvlucht    164

6.3    Verticale ontwikkeling van de zorguitgaven    172

6.4    Horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven en -

ontvangsten    205

6.5    Financiering van de zorguitgaven    213

• 7. 

  Bijlagen    229

Bijlage 1: ZBO's en RWT's    229

Bijlage 2: Verdiepingshoofdstuk    231

Bijlage 3: Moties en toezeggingen    238

Bijlage 4: Subsidieoverzicht    345

Bijlage 5: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda    349

Bijlage 6: Rijksuitgaven Caribisch Nederland    353

Bijlage 7: Beleidsindicatoren    355

Bijlage 8: Lijst van afkortingen    357

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 35.460,7

• I. 

  Volksgezondheid

• 2. 

  Curatieve zorg

• 3. 

  Langdurige zorg en ondersteuning

• 4. 

  Zorgbreed beleid

• 5. 

  Jeugd

• 6. 

  Sport en bewegen

7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II

• 8. 

  Tegemoetkoming specifieke kosten

• 9. 

  Algemeen

• 10. 

  Apparaatsuitgaven

II.    Nog onverdeeld

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 168,1

• I. 

  Volksgezondheid

• 2. 

  Curatieve zorg

• 3. 

  Langdurige zorg en ondersteuning

• 4. 

  Zorgbreed beleid

• 5. 

  Jeugd

• 6. 

  Sport en bewegen

7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II

• 8. 

  Tegemoetkoming specifieke kosten

• 9. 

  Algemeen

• 10. 

  Apparaatsuitgaven

II.    Nog onverdeeld

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat/begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld en worden de verplichtingen, ontvangsten en uitgaven van verplichtingen-kasagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

E.J. Kuipers

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

• 1. 

   LeeswijzerInleiding

Voor u ligt de begroting 2023 van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Deze begroting bestaat uit de volgende onderdelen:

• • 

  Beleidsagenda

• • 

  Beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen

• • 

  Begroting agentschappen

• • 

  Financieel Beeld Zorg

• • 

  Diverse bijlagen

De budgettaire verwerking van de beleidsprioriteiten met betrekking tot de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg worden vermeld in het Financieel Beeld Zorg.

Groeiparagraaf

De VWS-monitor wordt naar aanleiding van het wetgevingsoverleg over het VWS-jaarverslag en de Slotwet 2018 d.d. 18 juni 2019 separaat aan de Tweede Kamer verzonden tegelijk met de ontwerpbegroting van VWS. Voorts wordt invulling gegeven aan de motie van de leden Van den Berg en Kerstens uit datzelfde wetgevingsoverleg. Met de indicatoren die als bijlage zijn toegevoegd stellen we de begroting 2023 conform het verzoek van de vaste Kamercommissie VWS van 2015 op.

Toelichting Budgettaire tabel

Afzonderlijke posten in de budgettaire tabellen in de beleidsartikelen worden toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag voor de uitgaven en ontvangsten hoger is dan € 2,5 miljoen. Daar waar het kleinere bedragen betreft worden deze alleen toegelicht indien deze politiek relevant zijn.

COVID-19

De begroting 2023 bevat bij de beleidsagenda een overzicht met uitgaven voorhet beheersen van de coronacrisis. De uitgaven hebben betrekking op 2021, 2022 en 2023 en doorloop naar latere jaren.

• 2. 

  Beleidsagenda

2.1    Beleidsprioriteiten

2.1.1    Passende zorg en betaalbaarheid

Gezondheid is voor ons allemaal belangrijk. Als we iets mankeren, willen we zorg die bij ons past, op een plek waar we ons het prettigst voelen. Het liefst thuis. De vraag naar zorg neemt toe. Dat komt doordat we allemaal ouder worden, doordat de zorg steeds meer kan en doordat steeds meer mensen een blijvende (chronische) aandoening hebben. Dat maakt dat veel mensen zich afvragen of de zorg voor hen nog wel betaalbaar en beschikbaar is. Soms nu al, maar zeker in de toekomst.

Ons doel is dat de zorg wél toegankelijk en betaalbaar blijft. Dat lukt alleen als we de zorg anders organiseren en tegelijkertijd proberen de vraag naar zorg af te remmen. Dat laatste kunnen we bereiken met een stevig preventiebeleid. Daarbij moeten we breder kijken naar gezondheid. Want onze gezondheid wordt door veel factoren beïnvloed. Inkomen, onderwijs, sport, huisvesting, een fijne buurt, opvoeding, relaties, alles kan invloed hebben op onze gezondheid.

Een brede blik op gezondheid tekent ook het beleid van VWS. We laten ons leiden door 3 uitgangspunten:

• (1) 

  In een gezonde samenleving kunnen mensen hun leven leiden, bijdragen en meedoen, mét of zonder aandoening of beperking;

• (2) 

  In een gezonde samenleving streven we naar zo min mogelijk gezond-heidsverschillen;

• (3) 

  In een gezonde samenleving kijken we om naar elkaar en helpen we elkaar waar dat nodig is.

Tot slot willen we inzetten op «duurzame» zorg. Dit betekent minder afval, minder CO2-uitstoot en meer hergebruik van materialen.

Om al deze veranderingen in te zetten zijn we aan de slag gegaan met vijf grote trajecten: het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), het Integraal Zorgakkoord (IZA), het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO), een toekomstbestendige Wmo en de Hervormings-agenda Jeugd. Met deze ambitieuze hervormingsagenda's zetten we stevige stappen naar zorg en ondersteuning die beter kan omgaan met de stijgende zorgvraag. We investeren in de gezondheid van Nederlanders, remmen de groei van de zorg en zorgen er tegelijkertijd voor dat deze toegankelijk is -en waar nodig toegankelijker wordt - voor mensen die zorg nodig hebben. We organiseren de zorg anders, werken beter samen vanuit een goede digitale infrastructuur en schalen bewezen innovaties snel en effectief op. Alle genoemde programma's hebben hun eigen opgave(n) en doelstellingen, maar hebben oog voor de centrale en overkoepelende opgave en principes, zoals hierboven geschetst. In het volgende hoofdstuk wordt hier nader op in gegaan.

Integraal Zorgakkoord

De toegankelijkheid van de zorg staat onder druk. In veel zorgsectoren stijgt de vraag naar zorg, terwijl er tegelijkertijd een brede krapte op de arbeidsmarkt is. Dit trekt ook een wissel op de zorgprofessionals. Aan hun inzet en professionaliteit ligt het niet. Zij zijn intrinsiek gemotiveerd en betrokken, maar hebben te maken met een hoge werkdruk, veel regeldruk, weinig autonomie en in sommige gevallen zelfs een onveilige werkomgeving. Daarnaast zijn er grote verschillen in de (ervaren) gezondheid van mensen in Nederland. Helaas doet het er toe waar iemand is geboren, opgegroeid, woont of welke opleiding of baan iemand heeft. Ook de kwaliteit van de zorg en ondersteuning vragen aandacht. Er zijn in Nederland uitgebreide voorzieningen die over het algemeen breed toegankelijk en van goede kwaliteit zijn. Tegelijkertijd is de zorg versnipperd en moet de samenhang en samenwerking tussen zorgaanbieders uit verschillende zorgsectoren en de samenwerking met het sociaal domein beter. Meer mensen of geld is niet de oplossing. Nu al werkt 1 op de 6 werknemers in de zorg en geven we 13% van ons nationale inkomen uit aan zorg. De komende decennia neemt de zorgvraag alleen maar verder toe vanwege de vergrijzing. Met alle sectoren in de curatieve zorg bieden we middels de afspraken in het IZA een antwoord op deze opgaven.

In het IZA kiezen we met 'passende zorg als norm' voor een perspectief dat invulling geeft aan de brede maatschappelijke afweging tussen hoge kwaliteit, brede toegankelijkheid en schaarse capaciteit. Dat betekent onder meer dat zorg en ondersteuning aantoonbaar effectief zijn, meerwaarde hebben voor de patiënt, plaatsvinden in een prettige werkomgeving en gericht zijn op gezondheid en kwaliteit van leven, in plaats van ziekte. Dat keuzes tot stand komen in overleg tussen patiënt, naasten en professional(s) en dat de juiste zorg geleverd wordt op het juiste moment en de juiste plek.

Dit perspectief van passende zorg is niet nieuw, maar een bevestiging van de eerder ingeslagen weg voor bestaande programma's en trajecten. Hierbij is de kern dat deze trajecten in samenwerking en vanuit wederzijds vertrouwen worden doorgevoerd, met meer gelijkgerichtheid en focus, en minder versnippering en vrijblijvendheid.

De transformatie naar passende zorg gaan we niet binnen één kabinetsperiode realiseren. Passende zorg als norm is onze ambitie voor de lange(re) termijn. Om die te realiseren maken we in het IZA voor de komende jaren niet meer per sector, maar in samenhang afspraken die bijdragen aan het realiseren van passende zorg in de curatieve zorg.

Om de zorg voor iedereen kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar te houden sluit het kabinet een Integraal Zorgakkoord met sectoren in de curatieve zorg. Hierbij zien de afspraken toe op:

• • 

  Preventie en leefstijl;

• • 

  Waardegedreven zorg met de patiënt, kwaliteit, uitkomstgerichte zorg, pakketbeheer en contractering;

• • 

  Samenwerking sociaal domein, huisartsenzorg en ggz;

• • 

  Versterken organisatiegraad basiszorg;

• • 

  Regionale samenwerking;

• • 

  Arbeidsmarkt en ontzorgen van zorgprofessionals;

• • 

  Digitalisering en gegevensuitwisseling.

Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (Wlz en sociaal domein)

De samenkomst van veranderende voorkeuren van ouderen, het toenemende aantal ouderen en toenemende schaarste van zorgpersoneel vergt een majeure omslag in denken en doen. Zodat de zorg toekomstgericht aansluit op de wens van ouderen om zo lang mogelijk thuis te wonen. We willen anders, we moeten anders en we kunnen anders.

Het WOZO-programma draagt bij aan het maken van een omslag in de organisatie van ondersteuning en zorg voor ouderen. Met het WOZO-programma wordt erop ingezet dat ondersteuning en zorg worden aangepast op de voorkeur van ouderen om zo lang mogelijk regie op het eigen leven te houden en dat zware, complexe zorgvragen zo lang mogelijk worden uitgesteld of zelfs worden voorkomen.

Om de noodzakelijke beweging te realiseren sluiten we aan op het gevoel van urgentie en de creativiteit die al leven in de sector. Door gezamenlijk te zoeken naar oplossingen onstaat er energie om gezamenlijk deze beweging te maken. Het spreekt voor zich dat ouderen en de patiënten/ cliënten een belangrijke stem in deze beweging hebben.

Het WOZO-programma is tot stand gekomen na intensieve gesprekken en met bijdragen van tal van organisaties. Al deze partners onderschrijven de maatschappelijke opgave, delen met elkaar het gevoel van urgentie en zijn het met elkaar eens over het toekomstperspectief en de nieuwe norm. De norm wordt: zelf als het kan; thuis als het kan; digitaal als het kan.

Met deze nieuwe norm zetten we helder neer wat we willen bereiken. We zetten een transformatie in gang met als doel dat het werken in de zorg en welzijn dusdanig anders wordt georganiseerd en ingericht dat met minder meer medewerkers goede zorg geleverd blijft worden.

Door met de gehele sector samen te werken wordt vanuit diverse perspectieven gekeken naar de te zetten stappen en dragen we zorg voor de uitvoerbaarheid. Daar hebben organisaties een gezamenlijke, maar ook een onderscheidende, verantwoordelijkheid. Vanuit het ministerie van VWS leggen en bewaken we, naast de andere verantwoordelijkheden die we hebben binnen de beweging, daarnaast de verbinding met andere programma's die bijdragen aan de maatschappelijke opgave.

Langs vijf actielijnen wordt het WOZO-programma, in onderlinge samenhang en in verbinding met aanpalende programma's en trajecten, nader uitgewerkt. Gezamenlijk geven we sturing aan de uitvoering en monitoren we de resultaten.

Het WOZO-programma gaat over een lange termijn perspectief, dat we met elkaar willen, moeten en kunnen realiseren. In deze kabinetsperiode zetten we robuuste stappen, zodat een volgend kabinet hierop kan verder bouwen. We starten een beweging die we stapsgewijs, samen en in samenhang vormgeven. Voortschrijdend inzicht kan met zich brengen dat gaandeweg nieuwe initiatieven en maatregelen aan de beweging worden toegevoegd. Het WOZO-programma wordt daarmee een platform voor beleid dat bijdraagt aan de gewenste beweging en de gestelde norm. Het betekent ook dat partners de ruimte hebben om hun inzichten en belangen bij deze uitwerking in te brengen. Juist daardoor wordt de beweging sterker. De overheid is onderdeel van deze beweging, stimuleert deze en bevordert de samenwerking tussen partners.

Toekomstbestendige Wmo

De vraag naar ondersteuning en zorg blijft de komende decennia stijgen. Tegelijkertijd krimpt de arbeidsmarkt, worden de gevolgen van de vergrijzing steeds merkbaarder en neemt de druk op mantelzorgers toe. Via het IZA werken we samen met relevante partners aan het toekomstbe-stendig maken van de zorg. Specifiek voor de Wmo werkt het kabinet samen met veldpartijen aan passende ondersteuning en betaalbaarheid van voorzieningen.

Er wordt gewerkt aan standaardisatie in de uitvoering, waardoor processen voor gemeenten en aanbieders eenduidiger en eenvoudiger worden. Daardoor is er meer tijd voor maatwerk en kwaliteit van ondersteuning.

Verder werkt het kabinet aan een passende eigen bijdrage, waarmee de aanzuigende werking van huishoudelijke hulp wordt afgeremd. Zo moet ondersteuning in het kader van de Wmo beschikbaar blijven. Tevens wordt ook gekeken naar bewezen (kosten)effectiviteit in de Wmo. Om passende ondersteuning vanuit de Wmo doelmatig in te kunnen zetten, is beschikbaarheid en vindbaarheid van kennis over werkzame elementen en de effectiviteit van aanpakken voor professionals in het sociaal domein van belang. Samen met de kennisinstituten in het sociaal domein wordt dan ook ingezet op verdere ontwikkeling en toepassing van effectieve interventies. Daarnaast wordt ingezet op het verbeteren van de benodigde sturingsinformatie, de professionalisering van het sociaal werk, het verbeteren van de toegang en de optimalisering van de kennisinfrastructuur voor het sociaal domein, zodat binnen het sociaal domein meer kennisgedreven wordt gewerkt.

Een toekomstbestendige Wmo schept ook de noodzakelijke randvoorwaarden voor het toekomstperspectief dat in het programma WOZO is geschetst. Bij de uitwerking van maatregelen die specifiek ouderen betreffen stellen we de nieuwe norm centraal: zelfstandig als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan. Voor wat betreft de aanpak van dakloosheid wordt extra ingezet op preventie en 'wonen eerst'. Door stevig in deze fundamenteel nieuwe benaderingswijze te investeren, is de verwachting dat het aantal dakloze mensen dat een beroep doet op maatschappelijke opvang de komende jaren fors en structureel afneemt.

In de Hoofdlijnenbrief toekomst Wmo is reeds aangekondigd dat er een houdbaarheidsonderzoek naar de Wmo 2015 komt. Het doel van dit onderzoek is dat Rijk en gemeenten gezamenlijk een analyse uitvoeren van hoe het gebruik van de Wmo zich de komende jaren (zo mogelijk 5-20 jaar) zal ontwikkelen, tegen de achtergrond van verschillende maatschappelijke ontwikkelingen. Op basis van deze analyse kunnen de betrokken partijen keuzes maken over de inrichting van de Wmo 2015 in de toekomst.

Hervormingsagenda Jeugdzorg

Gemeenten, aanbieders, jongeren en het Rijk zijn het erover eens dat flink e hervormingen in de jeugdzorg nodig zijn om te zorgen dat kinderen en gezinnen de juiste zorg op de juiste plek krijgen, het stelsel zorginhoudelijk en organisatorisch te verbeteren en duurzaam houdbaar te maken. Om die reden geven het Rijk en de VNG in 2023 uitvoering aan het opstellen van de Hervormingsagenda Jeugd, in samenwerking met aanbieders, professionals en cliënten. De Hervormingsagenda bestaat uit een set van maatregelen waarmee de jeugdhulp verbetert binnen een beheersbaar financieel kader, onder meer door te kijken naar een vernieuwd bekostigingsstelsel en andere risicoverdeling. Ook willen we de arbeidsmarkt voor jeugdzorg verbeteren en beter inzicht krijgen in de werking van het jeugd-zorgstelsel. Bij de uitwerking van de noodzakelijke hervormingen van de zorg voor jeugd hanteren wij vijf leidende principes.

Het eerste principe is dat passende zorg beschikbaar is en altijd moet zijn voor de meest kwetsbare kinderen en jongeren. Wij gaan de regionale samenwerking en inkoop van specialistische zorg verplichten en werken toe naar sterke regio's van een zekere omvang waar deze inkoop goed georganiseerd wordt. In het toekomstscenario verbeteren we samen met het ministerie van JenV de jeugdbeschermingsketen, door deze meer gezinsgericht, eenvoudig en transparant in te richten.

Het tweede principe is het versterken van de veerkracht van kinderen en gezinnen in hun dagelijkse leven. We zetten in op collectieve laagdrem pelige voorzieningen aan de voorkant: in het normale leven van kinderen thuis, in de wijk en op school. Daarnaast zetten we in op stevige lokale teams die zelf ondersteuning/zorg leveren en formuleren een duidelijk beeld hoe deze teams eruit moeten zien. Om een onnodig beroep op jeugdzorg terug te dringen en de jeugdzorg financieel houdbaar te maken gaan we in de Jeugdwet de reikwijdte van de jeugdhulpplicht beperken.

Het derde principe is minder marktwerking, meer samenwerking en betere inkoop van zorg. We sturen op goede inkoopprocedures, afspraken, en verantwoording, schrijven voor hoe transparante en reële tarieven tot stand komen en pakken excessieve winsten aan. We verminderen de administratie voor zorgver leners, gemeenten en aanbieders en standaardiseren de contracten - mogelijk met een verplichting hiertoe - in de Jeugdwet.

Het vierde principe heeft betrekking op de verbetering van kwaliteit en effectiviteit van jeugdzorg.

We ontwikkelen eenduidige kwaliteitskaders, net als in andere sectoren van de zorg. Zorg die bewezen niet effectief is sluiten we uit en behandelingen waarvan we de effectiviteit nog niet weten worden nader onderzocht. We stellen hiervoor een kwartiermaker aan die daar met partijen een landelijke kennisagenda voor opstelt en een kennisinfrastructuur effectiviteit jeugdhulp ontwikkelt.

Het vijfde principe is betere samenwerking in het sociaal domein. Bij vragen van gezinnen is jeugdhulp niet altijd het goede antwoord. We gaan daarom breder bezien wat nodig is naast zorg: schulden, huisvesting of GGZ problematiek bij ouders. We leggen daarnaast betere verbindingen tussen zorg en onderwijs en leveren ondersteuning of zorg waar dat het beste past en kijken dus in een breder perspectief naar de zorgbehoefte.

Met deze principes wordt beoogd de jeugdzorg aan te laten sluiten op de vraag van gezinnen en jongeren zelf, met een passend en betaalbaar aanbod en vanuit een goed functionerend stelsel.

2.1.2 Preventie en sportstimulering

Het kabinet zet zich volop in voor een gezond, fit en veerkrachtig Nederland. Met een veerkrachtige jeugd, een gezonde beroepsbevolking, vitale ouderen en minder gezondheidsachterstanden. Dat vraagt om een sterk en kabinetsbreed preventiebeleid, waarbij wij een gezonde leefstijl in een gezonde leefomgeving stimuleren. Gezondheid is ons kapitaal, als mens en als samenleving. Investeren in gezondheid is een investering in de generatie van vandaag en in het gezondheidskapitaal voor de toekomst. Daarom is meer aandacht voor preventie nodig, van jongs af aan, met als doel een gezonde generatie in 2040.

Met het Nationaal Preventieakkoord gericht op stoppen met roken, terug dringen van problematisch alcoholgebruik en tegengaan van overgewicht zijn belangrijke ambities gesteld en afspraken gemaakt. Het RIVM heeft aangegeven dat de afgesproken inzet nog onvoldoende is om de gestelde ambities te realiseren en heeft aanvullende voorstellen gedaan om de doelstelling wel te halen. Uit cijfers van het CBS over 2021 blijkt dat het aantal rokers, overmatige en zware drinkers en mensen met overgewicht en obesitas nog ver boven de gestelde doelen liggen die in het Nationaal Preventieakkoord voor 2040 zijn gesteld. We zetten ons daarom onverminderd in om de ambities en afspraken te halen. Daarvoor gaan we acties aanscherpen en aanvullen. Voorbeelden hiervan zijn de verhoging van accijnzen op tabak en suikerhoudende, niet-alcoholische dranken (frisdranken), stoppen met roken, en een andere sociale norm rond alcoholgebruik.

De preventie-aanpak is verbreed met het thema mentale gezondheid. De coronacrisis heeft een vergrootglas gelegd op de problematiek rondom mentale gezondheid en heeft bij sommige mensen voor extra leed gezorgd. Het is belangrijk om meer aandacht te hebben voor het mentale welzijn van met name jongeren en jongvolwassenen. Met de kabinetsbrede aanpak voor een mentaal gezond Nederland wordt ingezet op een veerkrachtige samenleving waarin we naar elkaar omkijken en oog hebben voor de mentale gezondheid van onszelf én van elkaar. Door het vergroten van de mentale weerbaarheid en het verminderen van risicofactoren in onze maatschappij die bijdragen aan een slechte mentale gezondheid.

Sporten en bewegen dragen bij aan een gezonde leefstijl. De helft van de Nederlanders beweegt onvoldoende volgens de geldende beweegricht-lijnen. Ook zijn er grote verschillen in sport- en beweeg deelname tussen groepen in de samenleving (leeftijd, inkomen en opleiding). Het doel is dat in 2040 75% van de Nederlanders aan de beweegrichtlijnen voldoet. We zetten in op drie doelstellingen, namelijk: 1) het versterken van de sportsector zodat mensen die willen sporten en bewegen dit ook kunnen, 2) het vergroten van de kansengelijkheid in de sport- en beweegdeelname en 3) stimuleren van bewegen in het dagelijks leven. Hiertoe is in 2022 de Beweegalliantie opgericht die in 2023 verder wordt uitgebouwd. Bewegen draagt aanzienlijk bij aan het beperken van vermijdbare ziektelast en aan het vergroten van het aantal gezonde levensjaren. Daarom is het van belang dat meer Nederlanders aan de beweegrichtlijnen voldoen en dat de verschillen tussen de groepen kleiner worden. Bewegen en sporten hebben daarnaast de potentie om bij te dragen aan sociale ontmoeting en cohesie en kunnen hiermee ook een positief effect hebben op de mentale gezondheid.

Voor een gezonde samenleving is het noodzakelijk dat sporten en bewegen in 2040 een vanzelfsprekend onderdeel is van het leven van iedere Nederlander. In de vorige kabinetsperiode is overal in Nederland gewerkt aan de totstandkoming van lokale sportakkoorden. Lokale coalities zijn ontstaan, waarin gewerkt wordt om mensen aan het sporten en bewegen te krijgen. Daarbij spelen ook buurtsportcoaches een belangrijke rol, die al jaren vele Nederlanders weten te bereiken. In 2023 wordt het Sportakkoord doorgezet en versterken we de lokale (Sportakkoord) coalities. De Brede Regeling Combinatiefuncties (buurtsportcoaches) wordt doorgezet en herzien, zodat deze aansluit bij de ambities die het huidig kabinet stelt. Om de vitale sport- en beweegsector te behouden en te versterken zijn kwaliteit, toegankelijkheid en veiligheid van belang, zodat sport en bewegen voor zoveel mogelijk mensen een waardevolle rol in hun leven kan spelen. Ook wordt ingezet om de maatschappelijke waarde van topsport te vergroten.

Dit draagt bij aan een actieve en sportieve samenleving. Over alle thema's heen is meer aandacht voor jongeren en het tegengaan van gezondheids-verschillen.

2.1.3 Pandemische Paraatheid

In 2022 is gestart gemaakt met de versterking van onze pandemische paraatheid. In de beleidsagenda pandemische paraatheid die in april naar de Tweede Kamer is gestuurd, zijn de hoofdlijnen van een versterkte pandemische paraatheid geschetst. In het najaar volgt een verdere uitwerking van het beleidsprogramma voor pandemische paraatheid.

Versterkte publieke gezondheid

In 2023 zullen we belangrijke stappen zetten op het terrein van de versterkte publieke gezondheid. Om goed zicht te houden op (potentiële) pandemieën werken we aan een toekomstig landschap voor monitoring en surveillance. Het RIVM levert hiervoor eind 2022 een advies op. In 2023 loopt de uitvoering van het actieplan zoönose volop. De landelijke functionaliteit infectieziektebestrijding (LFI) zal verder worden ingericht. Dit draagt bij aan de mogelijkheid om tijdens een volgende pandemie beter te kunnen sturen en daarmee betere instrumenten te hebben om een virusuitbraak tegen te gaan. Met het RIVM, GGD-en en vele andere partijen werken we hard aan de bouw van de LFI. Vanaf 2023 gaat de LFI haar functies operationaliseren, zodat zij zo snel mogelijk (in ieder geval vanaf medio 2023) de coördinerende rol op zich kan nemen in de uitvoering bij een (volgende) pandemie. Denk aan het maken van en werken met scenario's, maar ook het voeren van communicatie en monitoring.

Belangrijk zijn ook investeringen in de ICT en informatievoorziening, zodat deze voldoet aan de eisen die worden gesteld aan datagedreven en opschaalbare infectieziektebestrijding. In 2022 en 2023 werken we de concrete eisen uit voor de verschillende onderdelen van de informatievoorziening. Ook stellen we samen met betrokken partners, waaronder de GGD'en, GGD GHOR NL/LCCB en het RIVM, een meerjarige werkagenda op die in 2023 start.

We zetten in op het versterken van de infectieziektebestrijding bij de GGD-en. Dit begint bij investeringen om de geleerde lessen te borgen. We vergroten het aantal opleidingsplekken voor infectieziektebestrijdings-artsen (IZB-artsen) structureel. Netwerken in de regio worden opgebouwd en versterkt. In 2023 wordt geïnvesteerd om de basis van infectieziektebestrijding op orde te krijgen en een volledig structureel versterkingspro-gramma vorm te geven.

Vaccinaties zullen bij een toekomstige pandemie waarschijnlijk één van de instrumenten zijn in de bestrijding. De uitvoering van de vaccinatiezorg vraagt bijzondere aandacht. In 2023 wordt de haalbaarheid van een vacci natievoorziening voor volwassenen bij de GGD'en nader onderzocht en uitgewerkt. In 2022 zijn het RIVM en GGD GHOR gevraagd hiervoor dit jaar een uitvoeringstoets te doen. In 2023 gaan we aan de slag met specifiek e vervolgvragen en/of nadere onderzoeksvragen.

Vaccinaties vormen ook een belangrijk onderwerp in de kennis- en innova-tieagenda en programmering op het domein van pandemische paraatheid. Multidisciplinaire samenwerking tussen kennispartijen zorgt ervoor dat de kans groter wordt dat partijen tijdens een pandemie met elkaar sneller oplossingen en interventies kunnen bieden. Dat helpt bij de bestrijding en betere handelingsperspectieven die maatschappelijke schade verminderen. We hebben programma's op het gebied van gedrag, virusverspreiding, ventilatie, detectie en voorspelling, en therapieontwikkeling.

Naast de belangrijke onderwerpen die hierboven worden toegelicht zetten we stappen voorwaarts in de internationale en Europese samenwerking voor pandemische paraatheid, mede in het kader van de «Global Health Strategy», via inzet en bijdragen aan de Gezondheidsunie, de verbeteringen van de International Health Regulations, Coalition voor Epidemic Preparedness Innovations en de kennissamenwerking in een EU Horizon programma.

Flexibele en opschaalbare zorg

Daarnaast moet de zorgcapaciteit flexibel worden, zodat snel kan worden opgeschaald. Dat kan alleen bij goede samenwerking in de zorg. Een flexibele opschaling vraagt om paraatheid op verschillende vlakken, waaronder voldoende flexibel inzetbaar personeel. Het kabinet stuurt aan op de totale zorgcapaciteit, zodat tijdig en efficiënt opgeschaald kan worden.

Bij een grote gezondheidscrisis is het ook van belang dat de hele zorgketen in de regio samenwerkt en betrokken is, waarbij de verbinding met het generieke stelsel van crisisbeheersing is geborgd. Het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ) is de plek om deze samenwerking in de zorgketen te laten plaatsvinden. De verbinding die in de ROAZ'en is gelegd tussen partijen in de curatieve zorg, langdurige zorg en de publieke gezondheid wil het kabinet behouden en waar nodig uitbreiden. Dit is niet alleen in crisistijd nodig, maar juist ook daarbuiten, zodat de bestaande samenwerking tijdens een crisis snel en vloeiend kan worden opgeschaald.

Mantelzorgers en vrijwilligers hebben een belangrijke rol in de samenleving. Altijd, maar nog meer tijdens een pandemie. Zorg van naasten is een redmiddel wanneer reguliere zorg niet kan doorgaan. Ook de nationale zorgreserve van zorgprofessionals kan een belangrijke rol spelen bij het opschalen van zorg.

Naast de nationale zorgreserve zet het kabinet zich in om de opleidingen ruim aan te bieden gezien de positieve ervaringen daarmee, de groeiende instroom en de flexibele inzet van medewerkers in verschillende zorgbranches. Ook wordt in 2022 en in 2023 uitvoering gegeven aan het advies van de Taskforce Ondersteuning optimale inzet zorgverleners, met daarin concrete maatregelen voor de korte en (middel)lange termijn om de beschikbaarheid van zorgmedewerkers in crisistijd te vergroten. Tot de zomer 2022 kunnen zorginstellingen nog gebruik maken van de subsidieregeling opschaling IC-capaciteit voor bekostiging van de opleiding Basis Acute Zorg (BAZ-opleiding). Voor de periode daarna zal een nieuwe subsidieregeling worden opgezet, die het mogelijk maakt dat in elk geval in 2022 nog 800 studenten kunnen starten met de BAZ-opleiding en deze in 2023 kunnen afronden. De subsidieregeling is uitgewerkt en heeft als opzet om te voorzien in een vergoeding aan opleidende zorginstellingen van € 25.000 per student die aantoonbaar de BAZ-opleiding heeft afgerond. Hiervoor zijn financiële middelen beschikbaar.

Versterkte leveringszekerheid

In 2023 versterken we de leveringszekerheid van medische producten voor patiënten en de zorg. Het gaat om geneesmiddelen, waaronder vaccins, medische hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen waarvan de zorg afhankelijk is. Dit doen we nationaal en in Europees verband. Voor geneesmiddelen is besloten tot een minimale voorraadverplichting. Voor persoonlijke beschermingsmiddelen en kritische medische hulpmiddelen verken ik wat de voor- en nadelen van eventuele voorraadvorming zijn. In het kader van pandemische paraatheid zet ik in op het investeren in opschaalbare en duurzame productiecapaciteit in Nederland van essentiële medische producten (zoals geneesmiddelen, persoonlijke beschermingsmiddelen en kritische medische hulpmiddelen). In Europees verband zetten wij ons in voor het verminderen van kwetsbaarheden en ongewenste afhankelijkheden in de productie- en toeleveringsketen van medische producten en een sterkere strategische autonomie, onder meer via de Europese gezondheidscrisisorganisatie (HERA), en door inzet op productie dicht bij huis in Nederland en de EU en diversificatie van toele veringsketens. In dat kader verkennen we ook deelname aan de IPCEI (Important Projects of Common European Interest) Health, een geïntegreerd EU-project dat bestaat uit meerdere nationale projecten van bedrijven en/of onderzoeksinstellingen die complementair zijn, synergie hebben en bijdragen aan de leveringszekerheid. De eerste 'wave' is onder meer gericht op modernisering en vergroening van productieprocessen en productie dicht bij huis in Nederland en de EU van geneesmiddelen. Ontwikkeling van geneesmiddelen en vaccins is essentieel gebleken in de strijd tegen infectieziekten. Ontwikkeling van geneesmiddelen en vaccins is essentieel gebleken in de strijd tegen infectieziekten. Ik ben daarom voornemens verder in te zetten op de versnelling van ontwikkeling en toepassing van nieuwe therapieën en vaccins en verken of bestaande organisaties zoals het FAST-initiatief (Future Affordable and Sustainable Therapies) daarvoor benut kunnen worden.

(Lessen) coronacrisis

De ontwikkeling van het coronavirus en de epidemiologische situatie is onzeker. Het is daarom belangrijk om: klaar te staan als het nodig is en af te schalen als dit kan. Ook in 2023 wordt ingezet op het openhouden van de samenleving, waar we gezamenlijk verantwoordelijk voor zijn. Naast de eigen regie en de basisregels, zorgt het kabinet dat kwetsbare groepen getest kunnen worden of specifieke doelgroepen zelftesten ontvangen. Vaccineren is belangrijk, naast het doormaken van een infectie, voor de opbouw van immuniteit. Als het nodig is om een hervaccinatie aan te bieden, zullen we daar klaar voor staan. Het kabinet blijft ook investeren in de monitoring van het virus, zodat we op tijd kunnen anticiperen op ontwikkelingen. Juist in een relatief rustige periode bereiden we ons voor op verschillende scenario's. Verder werken we aan het in beeld brengen van de geleerde lessen en bekijken we hoe we deze structureel kunnen borgen in het overige beleid, zoals de versterking van de publieke gezondheid. Daarnaast kijken we wat de samenleving kan doen en wat we binnen de eigen organisatie nodig hebben.

2.1.4 Overzicht coronamaatregelen

1    ISB1 Kamerstukken II 2020/21,35678, nr. 1, ISB2 Kamerstukken II 2020/21,35684, nr. 1, ISB3 Kamerstukken II 2020/21, 35703, nr. 1, ISB4 Kamerstukken II 2020/21, 35763, nr. 1, ISB6 Kamerstukken II 2020/21,35815, nr. 1, ISB7 Kamerstukken II 2020/21,35841, nr. 1, ISB8 Kamerstukken II 2020/21, 35854, nr. 1, ISB9 Kamerstukken II 2020/21, 35884, nr. 1, ISB 10 Kamerstukken II 2020/21, 35895, nr. 1, ISB11 Kamerstukken II 2020/21,35906, nr. 1, ISB12 Kamerstukken II 2020/21,35944, nr. 1, ISB13 Kamerstukken II 2021/22, 35970, nr. 1, NJN Kamerstukken II 2021/22, 35975-XVI, ISB14 Kamerstukken II 2021/22, 35988, nr. 1

2    Stand op basis van ISB12 Kamerstukken 2020/21, 35944, nr. 1 aangevuld met NvW 1 Kamerstukken 2021/22, 35925-XVI-10 en NvW 2 Kamerstukken 2021/22, 39925-XVI-106, ISB1 Kamerstukken II 2021/22, 35989, nr. 1, ISB2 Kamerstukken II 2021/22, 35994, nr. 1, ISB3 Kamerstukken II 2021/22, 36010, nr. 1, ISB4 Kamerstukken II 2021/22, 36025, nr. 1, ISB6 Kamerstukken II 2021/22, 36086, nr. 1 en ISB7 De vijfde incidentele suppletoire begroting betreft een bijstelling inzake zorg en ondersteuning voor vluchtelingen uit Oekraïne. Derhalve heeft deze vijfde incidentele suppletoire begroting geen invloed op de corona gerelateerde uitgaven op de VWS-begroting.

De lange termijn strategie covid-19

In bovenstaand overzicht zijn de coronagerelateerde uitgaven op de VWS-begroting voor de jaren 2021 (reeds gerealiseerd), 2022, 2023 en doorwerking naar de latere jaren opgenomen.

De uitgaven sluiten aan bij het huidige kabinetsbeleid en de lange termijn strategie voor corona.

In het kader van de lange termijn strategie covid-19 is het van belang voorbereid te zijn op verschillende scenario's. Immers de ontwikkeling van het coronavirus en de epidemiologische situatie is onzeker. Daarvoor heeft het kabinet een basisparaatheid voor vaccineren, monitoren, testen en traceren beschikbaar en is een juridisch instrumentarium nodig om zo nodig maatregelen te kunnen treffen. Het RIVM geeft aan dat we de komende periode met mogelijke oplevingen te maken krijgen. Het is daarom van belang dat we in 2023, afhankelijk van de epidemiologische situatie, over de genoemde instrumenten kunnen beschikken om sociaal-maatschappe lijke en economische continuïteit/vitaliteit en toegankelijkheid van de gehele zorgketen te waarborgen. Zo kan worden op- en afgeschaald wanneer dit nodig is. Ook vanuit het belang om de samenleving open te houden. Hier zijn we gezamenlijk verantwoordelijk voor. Naast de eigen regie en de basisregels, zorgt het kabinet dat kwetsbare groepen getest kunnen worden of specifieke doelgroepen zelftesten ontvangen. Vaccineren is belangrijk, naast het doormaken van een infectie, voor de opbouw van immuniteit. Als het nodig is om een hervaccinatie aan te bieden, zullen we daar klaar voor staan. Het kabinet blijft ook investeren in de monitoring van het virus, zodat we op tijd kunnen anticiperen op ontwik kelingen. Juist in een relatief rustige periode bereiden we ons voor op verschillende scenario's. Ook werken we aan het in beeld brengen van de geleerde lessen, en hoe we deze structureel ook kunnen borgen in het overige beleid, zoals de versterking van de publieke gezondheid, maar kijken we ook wat de samenleving kan doen en wat we binnen de eigen organisatie nodig hebben.

Vaccineren

Een besluit om bepaalde groepen een herhaalvaccinatie aan te bieden wordt onder andere gebaseerd op wetenschappelijk advies. De ontwik keling van nieuwe vaccins die mogelijk beter of langduriger beschermen worden in de gaten gehoudenen waar nodig aangepast. Voor de uitvoering van eventuele vaccinatiecampagnes en de mogelijkeaanschaf van nieuwe vaccins moeten kosten gemaaktworden. Hoe hoog deze kostenzullen zijn hangt af van (de omvang van) het aantal geadviseerde campagnes. In 2023 worden voorbereidingen getroffen voor een inbedding van de coronavac-cinatie in het reguliere vaccinatielandschap.

Testen

In 2022 wordt een besluit genomen over het testlandschap vanaf 2023. Beleidsmatig wordt, ook in 2023, aangesloten bij de lange termijn visie.

DCC, Reizen, Quarantaine

Er wordt rekening gehouden met de mogelijkheid dat maatregelen, zoals de quarantaineplicht of testverplichting voor inreizigers, weer van kracht worden. Hier hangen uitvoeringskosten mee samen. Gelieerd aan reizen is het digitaal coronacertificaat (DCC). Op basis van de van de Europese Verordening Digitaal Coronacertificaat (2021/953) is Nederland verplicht om tot 1 juli 2023 te blijven voorzien in het uitgeven van test-, vaccinatie- en herstelbewijzen in de vorm van een DCC.

Dashboard, Data, Onderzoek, Ontwerp: kernzinnen

Het is van belang dat er sprake is van continue inzet van het RIVM vanuit haar wettelijke taken m.b.t. monitoring, surveillance en onderzoek te kunnen uitvoeren¹, op de corona aanpak, naast de activiteiten t.a.v. pandemische paraatheid en reguliere infectieziektebestrijding. Inzet van het RIVM op corona én gedragsinterventies zijn in de langetermijnstrategie cruciaal om snel te kunnen reageren door kabinet, burgers en sectoren en ernstige maatregelen zo lang mogelijk te voorkomen. Het beschikken over data en in stand van houden van een goede informatievoorziening wordt ook in continue bijgewerkt en toegankelijk gemaakt.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Tabel 2 Belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1.000)

corona

afgeronde pilots.

1 Kamerstukken II 2020/21, 24170, nr. 245

Tabel 3 Belangrijkste beleidsmatige ontvangstenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1.000)

2.3  OpenbaarheidsparagraafOpenbaarheidsparagraaf

Een goede informatievoorziening met een ordentelijke informatiehuishouding is noodzakelijk en van groot belang in een democratische rechtsstaat. Belanghebbenden, het parlement, journalisten en de wetenschap dienen toegang te hebben tot de voor hen noodzakelijke informatie. Een open overheid voorziet hierin door tijdens en na afloop van het maken van beleid en wetgeving transparant te zijn in de gemaakte keuzes.

Binnen het Ministerie van VWS zijn meerdere ontwikkelingen in het kader van transparantie. Naast het programma Implementatie Wet open overheid (Woo) loopt ook het vijf jaar durende programma VWS Open op Orde (2021-2026). Dit programma richt zich op twee speerpunten, namelijk: actieve openbaarmaking en verbetering van de informatiehuishouding.

Actieve openbaarmaking

Sinds 1 juli 2021 worden beslisnota's bij Kamerstukken over beleidsvorming en wetgeving meegestuurd naar de Kamer. Medio september 2022 wordt dit uitgebreid naar Kamerstukken over voortgang, kennisdeling, begroting en internationale en Europese onderhandelingen. Het programma VWS Open op Orde ondersteunt (beleidsdirecties) in de voorbereidingen op het openbaar maken van de beslisnota's zodat dit op een eenduidige manier gebeurd.

VWS Open op Orde verzorgt ook workshops voor kleine groepen medewerkers, zodat aan de slag kan worden gegaan met een eigen casus. Als laatste worden een aantal medewerkers per directie opgeleid m.b.t. actieve openbaarmaking.

Passieve openbaarmaking

Vanuit het programma Implementatie Woo wordt gewerkt aan de verbetering van de passieve openbaarmaking. Het doel van deze verbetering ligt nadrukkelijk op het inkorten van de huidige afhandelter-mijnen.

Verbetering van de informatiehuishouding

Om te kunnen verantwoorden en de bedrijfsprocessen goed te laten verlopen is het belangrijk om overheidsinformatie goed op te slaan. Als we onze informatie op orde hebben, kunnen we als Ministerie van VWS goed samenwerken, open, transparant en betrouwbaar zijn. Dit vindt plaats aan de hand van vier actielijnen.

Vanuit de actielijn Informatieprofessionals is in samenwerking en afstemming met de concernonderdelen van VWS is een project voor de implementatie gestart. Hierbij zal gebruik gemaakt worden van de generiek aangeboden implementatiehulp: een overzicht van de voor informatiehuishouding relevante KWIV-profielen (waarbij KWIV staat voor Kwaliteits-raamwerk Informatievoorziening), een overzicht van de soft skills informatieprofessionals, de inzet van organisatieadviseurs die organisaties kunnen ondersteunen bij de implementatie van het KWIV, verdere ondersteuning bij de implementatie in de vorm van kennissessies, het beschikbaar stellen van relevante documenten en delen van best practices.

Vanuit de actielijn Informatiesystemen geldt het Uitgangspunt voor de duurzame toegankelijkheid 'archiving by design': systemen van de rijksoverheid dienen aan de voorkant zo ingericht te worden dat informatie duurzaam toegankelijk is gedurende de hele levenscyclus. VWS zal starten met een analyse van de huidige architectuur afspraken. Op basis daarvan zal inzichtelijk worden gemaakt op welke punten aanpassing nodig is van de architectuur. Tevens wordt inzichtelijk gemaakt welke systemen al voldoen aan de eisen van duurzame toegankelijkheid en welke niet. Op grond van deze analyse wordt bezien in hoeverre dit problematisch is, en welke aanpassingen mogelijk zijn binnen de systemen als er aanpassingen nodig zijn.

Vanuit de actielijn Informatievolume is het uitgangspunt duurzaam informatiebeheer vanuit de DUTO normen (waarbij DUTO staat voor duurzame toegankelijke overheidsinformatie). Met behulp van dit kader kan bezien worden op welke punten het informatiebeheer verbeterd moet worden. Door de coronacrisis zijn binnen VWS en in elk geval het RIVM in heel korte tijd, veel documenten gemaakt. Dit vraagt veel extra tijd van de archiefteams van VWS en andere concernonderdelen. Verder wordt gekeken of en in welke mate deze werkwijzen meer structureel kunnen bijdragen aan de versterking van het informatiebeheer binnen VWS.

Vanuit de laatste actielijn Bestuur/naleving wordt voorzien in monitoring van de gezette stappen in de verbetering van de informatiehuishouding van VWS binnen VWS.

2.4 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

Opzet strategische evaluatieagenda VWS

De Strategische Evaluatieagenda (SEA) heeft als doel om betere en meer bruikbare inzichten te krijgen in de (voorwaarden voor) doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid, het benutten van deze inzichten om daarmee uiteindelijk een hogere maatschappelijke toegevoegde waarde van beleid te realiseren.

In 2018 heeft VWS een vernieuwende opzet van de evaluatieagenda geïntroduceerd als onderdeel van de pilot Lerend evalueren. De pilot is in 2022 ex durante geëvalueerd² De uitkomsten van de evaluatie ondersteunen de koers die VWS met lerend evalueren heeft ingezet. Evalueren als integraal onderdeel van het beleidsproces en de praktijk betrekken bij evaluaties zijn goede punten om te behouden. VWS gaat verder met het verbeteren van het lerend evalueren.

In de rijksbrede evaluatie Eerste ervaringen met de SEA³ wordt VWS als good practice genoemd voor lerend evalueren: Als resultaat van de pilot 'Lerend Evalueren' heeft VWS in de agendering extra aandacht besteed aan 1) het verbreden van de evaluatieagenda met beleidsevaluaties op het gebied van informatievoorziening, innovatie en zorgvernieuwing, 2) het aanbrengen van meer samenhang in de evaluatie- en analyse-inspanningen door het opnemen van IBO's en Brede Maatschappelijke Heroverwegingen in de meerjarenprogrammering en 3) het versterken en zoeken naar synergie tussen kennis, beleid en uitvoering, onder andere door het toevoegen van lerende evaluaties van de verschillende concernorgani-saties.

In 2022 heeft VWS de evaluatieagenda verder ontwikkeld door:

• • 

  Het verstevigen van de goede ervaringen met de pilot Lerend evalueren, te weten: kort-cyclisch leren, reflecteren en verantwoording afleggen met en in de praktijk en experimenteren met verschillende onderzoeksmethoden.

• • 

  Een betere aansluiting op de beleidscyclus; De SEA faciliteert tussentijdse bijsturing van beleid op basis van opgedane inzichten uit vooraf strategisch geplande evaluaties.

• • 

  Het verder versterken en zoeken naar synergie tussen kennis; Beleid en uitvoering door o.a. het toevoegen van lerende evaluaties van de verschillende concernorganisaties.

• • 

  Het formuleren van inzichtbehoeften in de SEA. De inzichtbehoeften vormen het fundament voor het maken van strategische keuzes rond het programmeren van (ex-ante, ex-durante en ex-post) evaluatieonderzoeken. De inzichtbehoeften komen onder meer voort uit (een priori-tering van) kennislacunes, naderende besluitvormingsmomenten en vaststaande (verplichte) evaluatiemomenten.

Prioriteitstelling evaluatie agenda VWS

De huidige SEA is opgesteld voor de jaren 2023-2026. De uitdagingen voor een goed functionerend gezondheidszorgstelsel voor nu en straks zijn groot. In de SEA zijn daarom de belangrijke thema's voor houdbare zorg geaccentueerd. De prioriteitstelling uit de SEA van vorig jaar blijft behouden.

• 1. 

  Preventie, gezondheid en aanpak covid-19 (art. 1, art. 6 begroting VWS)

• 2. 

  Organisatie, regie en vernieuwing zorg (art. 2, art. 4 begroting VWS)

• 3. 

  Ouderenzorg (art. 3 begroting VWS)

• 4. 

  Jeugdzorg (art. 5 begroting VWS)

De thema's uit het coalitieakkoord: coronacrisis, preventie en het gezond-heidsstelsel sluiten aan op bovenstaande prioriteiten. Op deze wijze zijn alle maatschappelijk relevante thema's en thema's met groot financieel beslag in de SEA opgenomen. De resultaten van de evaluaties kunnen worden gebruikt om al tijdens de uitvoering het beleid waar nodig te verbeteren.

Hierna volgt een toelichting bij bovengenoemde thema's.

Ad 1: Preventie, gezondheid en aanpak covid-19 (art. 1, art. 6)

In het coalitieakkoord staat: Gezondheid is voor iedereen van groot belang. Dat realiseren we ons des te meer door de coronacrisis. We willen meer aandacht voor preventie en een gezonde levensstijl van jongs af aan.

In deze SEA zijn de onderzoeken opgenomen zoals Pandemische paraatheid en Uitgestelde zorg. Daarnaast bevat de SEA o.a. onderzoeken naar de resultaten van het Preventieakkoord en het Rijksvaccinatieprogramma, beide evaluaties die al op de SEA stonden.

Ad 2: Organisatie, regie en vernieuwing zorg (art. 2, art. 4)

Om ervoor te zorgen dat het zorgaanbod beter aansluit bij wat mensen echt nodig hebben en om de doelmatigheid van de zorg te vergroten, zijn verdergaande afspraken nodig over het voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg. Dat vergt een intensivering van samenwerking tussen alle betrokken partijen, over de grenzen van traditionele domeinen heen en in de regio. Ook is van belang dat de coördinatie tussen verschillende zorgsoorten verbetert. De complexiteit van de wijze waarop we de zorg hebben georganiseerd mag er niet toe leiden dat mensen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben. Relevant evaluatieonderzoek uit de SEA passende bij deze prioriteit is o.a. het Integraal Zorgakkoord (IZA) & Passende zorg.

Ad 3: Ouderenzorg (art. 3)

Mensen in Nederland worden steeds ouder. In 2030 zijn er 2,1 miljoen mensen ouder dan 75 jaar. De Rijksoverheid wil dat iedereen waardig oud kan worden. Het beleid is gericht op het samen met het veld te werken aan een samenleving waar (toekomstige) ouderen zelf de regie kunnen houden en hun eigen gezondheid en welzijn op peil kunnen houden. Dit thema is maatschappelijk zeer relevant en de uitgaven zijn groot en groeien de komende jaren o.a. door de vergrijzing. In de SEA is o.a. opgenomen een evaluatie van de maatregelen in het kader van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO).

Ad 4: Jeugdzorg (art. 5)

Goede, tijdige en passende jeugdzorg, met een belangrijke rol voor de eigen omgeving, voorkomt zwaardere zorg. Hiervoor wordt er samen met betrokken partijen gewerkt aan de invulling en uitvoering van de Hervor-mingsagenda Jeugd. Deze agenda heeft twee doelen die nadrukkelijk aan elkaar zijn gekoppeld:

• • 

  Betere en tijdige zorg en ondersteuning, op de juiste plek en wanneer dit nodig is.

• • 

  Een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel.

De hervormingsagenda beschrijft de aanpak van de grote veranderopgave waar VWS de komende jaren mét alle partners voor staan. De monitoring en evaluatie van deze agenda is opgenomen in de SEA.

Voor de begroting van volgend jaar wordt de SEA van het ministerie van VWS aangepast om te voldoen aan de herziene Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE). Hiervoor gaat VWS het komende jaar vroegtijdig in gesprek met het ministerie van Financiën. Als gevolg hiervan kan de evalu-atieprogrammering en thema-indeling volgend jaar wijzigen.

Strategische Evaluatieagenda 2023-2026 VWS

De SEA is gezondheidszorg breed opgezet in lijn met de contouren van het Financieel Beeld Zorg. In bijlage 5 is de uitwerking Strategische Evaluatieagenda opgenomen. Hierin zijn evaluaties opgenomen uit deze paragraaf en aanvullende relevante evaluaties aansluitend bij de thema's. De bijlage is ook geactualiseerd voor de planperiode 2023-2026, waarbij ook de relevante wetsevaluaties en monitors zijn opgenomen.

1 EA = ex ante, ED= ex durante, EP= ex post

Hieronder worden de onderzoeken uit de SEA 2023-2026 die in 2023 worden uitgevoerd nader toegelicht.

Preventieakkoord (ED)

Het Nationaal Preventieakkoord is in 2018 afgesloten om ervoor te zorgen dat er minder mensen roken, overgewicht hebben of problematisch drinken. Hiervoor zijn afspraken gemaakt met meer dan 70 partijen. Daarnaast zijn er middelen vrijgemaakt voor het creëren van een basisinfrastructuur voor geoormerkt en doelgericht investeren in preventie op lokaal niveau èn met regionale gezondheidsarrangementen.

Vanuit de SEA wordt de jaarlijkse voortgangsrapportage van het akkoord gevolgd.

Onderzoeksvragen zijn: Wat is de impact van de landelijke maatregelen/ interventies op de leefstijl? Welke doelgroepen worden bereikt met de maatregelen/interventies? Welke interventies werken wel en welke lijken niet te werken?

Kwaliteitskader verpleeg(huis)zorg (EA)

De afgelopen jaren is de personeelsbezetting in de verpleeghuiszorg sterk toegenomen dankzij de implementatie van het Kwaliteitskader (KWK) verpleeghuiszorg. Tegen de achtergrond van de steeds krapper wordende arbeidsmarkt voor de zorg, de vereisten van het KWK en op de lange termijn houdbaar en uitvoerbaar houden, vindt onder regie van het Zorginstituut een doorontwikkeling plaats.

Deze ontwikkeling wordt op een lerende aanpak uitgevoerd met feedbac-kloops voor een goede uitwerking en inbedding van het KWK in en met de praktijk.⁴

Toekomstagenda gehandicaptenzorg (EA)

Met het programma Volwaardig Leven (vanaf eind 2018) heeft VWS samen met partijen in het veld een beweging in gang gezet naar een toekomstbe-stendige gehandicaptenzorg. De betrokken veldpartijen willen gezamenlijk de bereikte resultaten borgen voor de toekomst en de succesvolle samenwerking voortzetten via de Toekomstagenda. De ex ante evaluatie kijkt naar de stand van zaken en ontwikkelt indicatoren om de voortgang te kunnen monitoren.

Pandemische paraatheid (EA)

Het kabinet stelt een toekomstige pandemische paraatheid voor op een 'nieuw en toekomstbestendig' niveau. Hiervoor zijn in het regeerakkoord middelen voorzien die deels bestemd zijn voor deze begroting. Het kabinet clustert de aanpak in drie grote beleidsopgaven waarop we in het kader van de pandemische paraatheid versterkingen voorstellen 1) versterkte publieke gezondheidszorg en infectiebestrijding 2) een goed voorbereide, flexibele en opschaalbare zorg en 3) versterking van de leveringszekerheid en toegang tot medische producten. Daarnaast zet het kabinet in op de thema's sturing en regie, internationale samenwerking, kennis en innovatie en ICT. In 2023 wordt een ex ante onderzoek gedaan naar mogelijke indicatoren op de voortgang van (onderdelen van) het programma pandemische paraatheid.

Thuiswonende ouderen (ED)

Naar verwachting zijn er in 2040 2,5 miljoen 75 plussers en het percentage thuiswonenden hiervan circa 95%. Dit betekent dat in ongeveer twintig jaar er ruim 1 miljoen thuiswonende 75-plussers bijkomen. Doorgaans wordt verondersteld dat 75-plussers die langer thuis kunnen blijven wonen een betere kwaliteit van leven ervaren en zij minder zorgkosten maken. Het doel van deze onderzoeken is om enerzijds factoren te signaleren die met kwaliteit van leven samenhangen (wat meegenomen kan worden in beleid) en anderzijds om in kaart te brengen wat het effect van verpleeghuisopname op de zorgkosten (zowel Zvw als Wlz) is.

Evaluatie NZa

De NZa draagt zorg voor toegankelijke, betaalbare en kwalitatieve zorg. Zij houdt toezicht op basis van de Wet marktordening en gezondheidszorg (Wmg) op de Wlz en Zvw. De Kaderwet zelfstandige bestuursorganen is op de NZa van toepassing. Op basis hiervan wordt de NZa vijfjaarlijks geëvalueerd ten behoeve van de beoordeling van de doeltreffendheid en doelmatigheid van elk zelfstandig bestuursorgaan. Deze evaluaties worden aan de Tweede Kamer aangeboden.

Technische werkgroep houdbare zorg (EA)

Om ook in de toekomst weloverwogen keuzes te kunnen maken, stelt het kabinet een technische werkgroep in om ten behoeve van de volgende kabinetsperiode verschillende uitvoeringsvarianten te verkennen om de beheersing van de zorguitgaven op macroniveau te verbeteren. Onderzoeksvragen zijn: Hoe wordt in de huidige situatie de ontwikkeling van zorguitgaven beheerst? Welke alternatieve uitvoeringsvarianten zijn er om de zorguitgaven te beheersen? En welke veranderingen en transitie-paden vergen zij? Wat zijn de gevolgen van de uitvoeringsvarianten voor kwaliteit, toegankelijkheid, betaalbaarheid en uitvoerbaarheid van de zorg, alsmede de verhouding tussen collectieve en private financiering?

2.5 Overzicht risicoregelingen

In reactie op het rapport van de Commissie Risicoregelingen heeft het kabinet in 2013 voor nieuwe en bestaande risicoregelingen een garantie-kader opgesteld (Kamerstukken II 2013/14, 33750, nr. 13). In lijn met het kabinetsbeleid gaat VWS terughoudend om met het gebruik van risicoregelingen. Conform de afspraken binnen het kabinet worden in deze paragraaf de garanties en achterborgstelling van VWS uitgebreid toegelicht.

1    Door afronding kan de som van de delen afwijken van het totaal.

2    Betrof in 2019 geen nieuwe verlening maar een gedeeltelijke overheveling van een bestaande garantie van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat naar het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Toelichting

Doel en werking garantieregeling

De in de tabel vermelde verstrekte garanties komen grotendeels voort uit drie aparte regelingen: de Garantieregeling inrichtingen voor gezondheidszorg 1958, de Rijksregeling Dagverblijven voor gehandicapten inzake erkenning, subsidiëring, verlening van garanties en toezicht uit 1971 en de Rijksregeling Gezinsvervangende Tehuizen voor gehandicapten, ook uit 1971. De betreffende regelingen dateren uit een tijd dat de overheid een expliciete verantwoordelijkheid had voor bouw en spreiding van intramurale zorgvoorzieningen. Door het afgeven van de garanties was het voor zorginstellingen eenvoudiger om via institutionele beleggers, en in latere jaren door banken, financiering te krijgen voor investeringen in hun vastgoed.

Beheersing risico's en versobering

De Rijksgarantieregelingen zijn rond de eeuwwisseling gesloten voor nieuwe gevallen waardoor het financiële risico van het ministerie van VWS door reguliere en vervroegde aflossing van de uitstaande leningen geleidelijk wordt afgebouwd. De laatste rijksgegarandeerde lening loopt af in 2043. Het monitoren van de instellingen aan wie een rijksgarantie verstrekt is, alsmede van de leningen, wordt sinds 2004 in mandaat uitgevoerd door het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) namens de minister van VWS (Besluit van 17 december 2003, Stcrt. 2004, nr. 7, blz. 11).

Instellingen die financieel in de gevarenzone dreigen te komen, worden door het WFZ onder verscherpte bewaking gesteld waarbij onder meer frequent informatie wordt ingewonnen. Indien een zorginstelling met een geborgde lening niet in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen dan neemt het ministerie van VWS in een dergelijk geval de betalingsverplichting van de zorginstelling over. Dit betekent dat een schade niet ineens hoeft te worden uitgekeerd, maar ook verspreid over de resterende looptijd van de lening kan worden betaald.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor de afgegeven garanties worden geen risicopremies doorberekend en dit is op basis van de afgesloten contracten ook niet mogelijk.

Toelichting

Doel en werking garantieregeling

De bovenstaande tabel is gebaseerd op gegevens van het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het WFZ verstrekt garanties aan financiële instellingen voor leningen van de bij het WFZ aangesloten leden. De Staat is achterborg voor het WFZ. Het WFZ is voortgekomen uit de financieringsproblemen voor zorginstellingen die ontstonden begin jaren '90 van de vorige eeuw. Het WFZ is door de koepels in de sector opgericht om de financiering voor zorginstellingen te vergemakkelijken en daarmee de continuïteit van de zorg veilig te stellen. Het totaalbedrag aan uitstaande verplichtingen is volgens de raming van het WFZ € 5,9 miljard in 2023.

Beheersing risico's en versobering

De risico's voor het ministerie van VWS van de achterborg worden beperkt door een aantal maatregelen. Allereerst kent het WFZ een selectieve toelating. Voor deelname aan het WFZ moeten zorginstellingen hun financiële situatie voldoende op orde hebben. Daarnaast worden garanties alleen verstrekt aan vertrouwenwekkende investeringen. Te risicovolle projecten worden niet geborgd. Verder zijn aangesloten leden gebonden aan het reglement van het WFZ en de daarin omschreven risicobeperkende bepalingen. Een deelnemer mag bijvoorbeeld niet zonder toestemming van het WFZ gebruik maken van rentederivaten. In het kader van het kabinetsbeleid van versobering van risicoregelingen heeft een evaluatieonderzoek van het WFZ plaatsgevonden.

Premiestelling en kostendekkendheid

Het ministerie van VWS ontvangt geen premie voor de achterborg. Zorginstellingen betalen een eenmalige premie (disagio) voor de garantstelling aan het WFZ. Hiermee bouwt het WFZ een risicovermogen op waarmee eventuele claims kunnen worden gedekt. Als dit risicovermogen onvoldoende zou zijn om eventuele schades te dekken, kunnen de deelnemers aan het WFZ via de zogenaamde obligo worden verplicht een financiële bijdrage te leveren van maximaal 3% van de uitstaande garanties van de instelling. Als het risicovermogen van het WFZ en de obligover-plichting van de deelnemers tezamen niet voldoende zijn voor het WFZ om aan zijn verplichtingen richting geldverstrekkers te kunnen voldoen, kan het WFZ zich richting VWS beroepen op de achterborg. Dit houdt in dat op dat moment VWS het WFZ van een lening zal voorzien zodat het WFZ aan zijn verplichtingen kan voldoen. Het WFZ heeft nog nooit een beroep hoeven doen op de obligoverplichting van de WFZ-deelnemers.

Begrotingsreserve

Het is nog nooit nodig geweest voor het WFZ om de achterborg van het Rijk in te roepen. Niettemin is besloten om in het kader van de verdere beperking van de risico's vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg. Deze begrotingsreserve is opgenomen onder artikel 9.

• 3. 

  Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 Volksgezondheid

A. Algemene doelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen zo min mogelijk blootstaan aan bedreigingen van hun gezondheid én zij in gezondheid leven.

1    Staat van Volksgezondheid en Zorg De levensverwachting van in Nederland geboren vrouwen in 2021 bedroeg 83,0 jaar. Dat is 3,3 jaar hoger dan die van mannen (79,7 jaar). Sinds 1981 is het verschil in levensverwachting tussen de seksen kleiner geworden. Mannen boekten vanaf 1981 een winst van 7 jaar, vrouwen zijn gemiddeld 3,7 jaar ouder geworden.

2    voorlopige cijfers

3    Staat van Volksgezondheid en Zorg Voor het berekenen van levensverwachting in goed ervaren gezondheid is het aantal «gezonde» jaren bepaald op basis van een vraag naar de ervaren gezondheid. In de loop der jaren is de vraag naar de ervaren gezondheid op twee (vrijwel identieke) manieren gesteld, namelijk: 1. Hoe is het over het algemeen met uw gezondheid? 2. Hoe is over het algemeen de gezondheidstoestand van de onderzochte persoon? Mensen die deze vraag beantwoorden met «goed» of «zeer goed» worden gezond genoemd.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

Een belangrijke beleidsopgave voor de minister is het beschermen en bevorderen van de gezondheid van burgers. Mensen zijn in eerste instantie echter wel zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid en dienen zichzelf -indien mogelijk - te beschermen tegen gezondheidsrisico's.

De minister vervult de volgende rollen:

Stimuleren: van het maken van gezonde keuzes, van de beschikbaarheid van betrouwbare informatie over gezonde keuzes, en van een gezonder aanbod van voeding.

Financieren: van (bevolkings-)onderzoeken/screeningen, van diverse nationale programma's, projecten en organisaties die zich bezig houden met de bescherming en bevordering van de gezondheid van burgers en preventie van ziekten.

Regisseren: het opstellen van wettelijke kaders voor verschillende manieren om burgers te beschermen tegen gezondheidsrisico's.

C.    Beleidswijzigingen

Mentale Gezondheid

Mentale gezondheid en weerbaarheid zijn belangrijke voorwaarden om gezond te leven en gezond op te groeien. De aanpak van mentale gezondheid ligt niet alleen op het VWS-domein. De verschillende risicofactoren bevinden zich ook in andere domeinen. We zien dan ook veel raakvlakken met andere beleidsterreinen en de verbinding met andere departementen is reeds gelegd. Samen zetten wij (landelijke overheid, doelgroep en stakeholders) ons in voor 'mentale gezond: van ons allen' vanuit een vijftal actielijnen. Met deze actielijnen is er daarnaast aanvullend aandacht voor jongeren en jongvolwassenen, werkenden en inwoners met een kwetsbare sociaal economische positie. Ons streven: mentale weerbaarheid bij alle in Nederland verblijvende personen te versterken en om de maatschappelijke kosten en sociale impact van mentale gezondheidsklachten te verminderen. We zetten daarbij in op een mix van activiteiten, maatregelen en interventies om de lokale partners te ondersteunen en bewustwording over mentale klachten te vergroten.

Nationaal Preventieakkoord

Het Nationaal Preventieakkoord heeft als doel om roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik onder de Nederlandse samenleving terug te dringen. Deze ambities worden doorgezet en de aanpak geïntensiveerd, met als doel een gezonde generatie in 2040 met een focus op de jeugd door sport, voeding en bewegen.

NIPT

Vanaf 1 april 2023 wordt de niet-invasieve prenatale test (NIPT) structureel onderdeel van het programma prenatale screening. Sinds 2017 wordt de NIPT aangeboden in onderzoeksverband als eerste screeningstest op down-, edwards- en patausyndroom. Vanaf 1 april 2023 zal de NIPT kosteloos worden aangeboden, waar op dit moment in onderzoeksverband nog een eigen betaling van € 175,- geldt. Dit is conform het coalitieakkoord.

Zwangere vrouwen kunnen van het aanbod gebruik maken als zij dat wensen. Hierbij kunnen zij er ook voor kiezen om eventuele nevenbevindingen gerapporteerd te krijgen. Om een weloverwogen keuze te maken om al dan niet deel te nemen aan (onderdelen van) de prenatale screening, vindt er counseling plaats.

Kansrijke Start

In 2023 zetten we het actieprogramma Kansrijke Start voort zoals aangegeven in de vervolgaanpak die op 13 juni 2022 naar de Tweede Kamer gestuurd is. De ambitie van deze vervolgaanpak is dat in elke gemeente structureel een lokale Kansrijke Start-aanpak komt (inclusief de inzet van interventies), zodat (aanstaande) ouders in een kwetsbare situatie tijdig de juiste zorg en ondersteuning ontvangen, aansluitend op hun hulpbehoefte. Deze ambitie volgt uit het coalitieakkoord waarin is opgenomen dat het kabinet inzet op een gezonde generatie 2040 en dat Kansrijke Start in iedere gemeente ingezet wordt. Het RIVM monitort de voortgang van het actieprogramma en rapporteert hierover jaarlijks aan het ministerie.

Volksziekten

De opgave uit het coalitieakkoord om extra te investeren in onderzoek naar en de aanpak van de preventie van alzheimer, obesitas en kanker, zowel ten behoeve van volwassenen als van kinderen is uitgewerkt voor de jaren 2023, 2024 en 2025. De plannen richten zich op de belangrijkste determinanten van gezondheid ter voorkoming van kanker, obesitas en alzheimer. Die determinanten zijn onder te verdelen in persoonsgebonden factoren (zoals overgewicht en de bloeddruk), leefstijl en leefgewoonten (zoals roken en bewegen) en leef, woon en werkomstandigheden (zoals de lucht- en waterkwaliteit en de sociaaleconomische status). Het doel is het verminderen van de kans op deze ziektes of het verminderen van de kans op een ernstig verloop van deze ziektes. We zetten in op effectieve interventies (evidence based) en het (meetbaar) beter en lokaal inzetten hiervan of juist het onderzoeken van wat effectieve interventies zijn.

Pandemische paraatheid

In 2022 is een start gemaakt met de versterking van onze pandemische paraatheid. In de beleidsagenda pandemische paraatheid die in april naar de Tweede Kamer is gestuurd, zijn de hoofdlijnen van een versterkte pandemische paraatheid geschetst. Voor meer informatie verwijs ik u naar paragraaf 2.1.3 Pandemische Paraatheid van de Beleidsagenda.

Vaccinatie tegen Rotavirus

De vaccinatie tegen het Rotavirus zal conform het advies van de Gezond-heidrsraad worden opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Dit betekent dat vaccinatie tegen het Rotavirus aan alle zuigelingen kan worden aangeboden en de ziektelast van een rotavirusinfectie (zo'n 3600 ziekenhuisopnames van kinderen per jaar) naar verwachting aanmerkelijk zal verminderen. Volgens de Gezondheidsraad zou algemene vaccinatie jaarlijks ongeveer 1.900 tot 3.400 door Rotavirus veroorzaakte ziekenhuisopnames bij kinderen jonger dan vijf jaar kunnen voorkomen, alsmede mogelijk vijf tot zes sterfgevallen per jaar. In 2024 zullen de eerste vaccins worden toegediend.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 7 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1.000)

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Het beschikbare budget voor 2023 van € 468,8 miljoen is 88,3% juridisch verplicht. Het betreft de financiering van de aangegane verplichtingen op basis van de Kaderregeling subsidies OCW, SZW en VWS, de beleidsregels subsidiëring regionale centra prenatale screening én de Subsidieregelingen publieke gezondheid, PrEP, NIPT en Kunstmatige inseminatie donorkin-deren.

Opdrachten

Het budget voor 2023 van € 1.211,2 miljoen is 54% juridisch verplicht. Van dit budget is € 1.140,5 miljoen bestemd voor de bestrijding van COVID-19.

Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de financiering van de opdrachtverlening voor 2023 aan het RIVM, de NVWA en het CIBG. Op basis van het offertetraject en bestuurlijke afspraken is het budget 2023 van € 641,5 miljoen voor 93,5% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Dit betreft de financiering van projecten en onderzoek op het gebied van gezondheid, preventie en zorg via ZonMw en de Afgifte van Schengenver-klaringen via het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Het budget voor 2023 van € 631,4 miljoen is voor 100,0% juridisch verplicht. Van dit budget is € 305,0 miljoen bestemd voor de bestrijding van COVID-19.

Bijdragen aan medeoverheden

Dit betreft de heroïneverstrekking door gemeenten op medisch voorschrift, de bijdrage aan het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB), de brede specifieke uitkering met daarin de onderwerpen lokale aanpak van gezondheidsachterstanden, preventie/ preventie infrastructuur, Kansrijke Start, Mentale gezondheid, de gezonde beweegvriendelijke leefomgeving en Valpreventie bij 65-plussers. én de vergoeding van de meerkosten van de GGD'en en Veiligheidsregio's voor COVID-19. Het budget voor 2023 van € 1.177,1 miljoen is voor 36,9% juridisch verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Gezondheidsbeleid

Subsidies

(Lokaal) gezondheidsbeleid

In 2023 geven wij verder uitwerking aan de voornemens die zijn opgenomen in de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024 (Kamerstukken II 2019/20, 32793, nr. 481). De Landelijke Nota Gezondheidsbeleid die vanuit de Wet publieke gezondheid (Wpg) iedere vier jaar wordt opgesteld beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid en is richtinggevend voor het lokale gezondheidsbeleid van gemeenten.

Alles is gezondheid....

Het programma Alles is Gezondheid stimuleert samenwerking tussen bedrijfsleven, burgerinitiatieven, maatschappelijke organisaties en politiek. Deze partijen werken met elkaar samen vanuit hun eigen invalshoek, maar pogen hetzelfde doel te bereiken, namelijk de samenleving vitaler maken. Via het programmabureau worden maatschappelijke initiatieven gestimuleerd die bijdragen aan een gezonder Nederland en aansluiten bij de gestelde doelen in het Nationaal Programma Preventie. Netwerkvorming en kennisdeling worden daarbij benut om het bereik en de impact van initiatieven te vergroten. Er wordt ingezet op het activeren en borgen van domei-noverstijgende samenwerkingsverbanden en het aanjagen en ondersteunen van wijken en regio's. Zij werken daarbij vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid, dat een belangrijke plek heeft gekregen binnen het programma. Het institute for Positive Health (iPH) is samengegaan met Alles is Gezondheid en het toepassen en doorontwikkelen van het gedachtegoed gaat onder die noemer verder. Hier is € 3,0 miljoen voor beschikbaar.

Preventiecoalities

Dit betreft het faciliteren van samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars door middel van bijdragen in de kosten van de procescoördinatie. Hiermee ondersteunen we effectieve preventieactiviteiten voor risicogroepen met als doel de gezondheid van deze risicogroepen te verbeteren. Hier is € 1,6 miljoen voor beschikbaar.

Bevordering van kwaliteit en toegankelijkheid van zorg De Stichting Pharos ontvangt als kennis- en adviescentrum subsidie voor het stimuleren van de toepassing van kennis in de praktijk om de kwaliteit en effectiviteit van de zorg voor migranten en mensen met beperkte gezond-heidsvaardigheden te verbeteren. Het gaat daarbij om mensen die minder vaardig zijn in het verkrijgen, begrijpen en gebruiken van informatie over (hun) gezondheid bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen. Verder worden gemeenten geactiveerd om lokale gezondheidsachter-standen structureel aan te pakken. Vanuit de Stichting Pharos en platform 31 wordt kennis van werkzame interventies, goede voorbeelden en ervaringen samengebracht en gedeeld. Hier gaat in 2023 € 5,0 miljoen naartoe.

Lifelines

Het doel van Lifelines is om mensen in de toekomst gezonder oud te laten worden. Dit proberen we te bereiken door van een grote groep deelnemers allerlei gegevens en lichaamsmaterialen zoals urine, bloed en haar te verzamelen en dit beschikbaar te stellen aan onderzoekers. Hiervoor is € 3,0 miljoen beschikbaar.

Nu Niet Zwanger

Nu Niet Zwanger (NNZ) maakt de kinderwens bespreekbaar bij kwetsbare vrouwen én mannen met een opeenstapeling van complexe problemen en beperkingen. NNZ ondersteunt hen bij het nemen van de regie over hun kinderwens. En NNZ ondersteunt bij het realiseren van adequate anticonceptie als er geen kinderwens is. Doel is het voorkómen van onbedoelde zwangerschappen bij vrouwen en mannen die op dat moment geen kinderwens hebben maar die door hun vele complexe problemen niet in staat zijn adequate anticonceptie te regelen en te gebruiken. Hiervoor is € 2 miljoen beschikbaar.

Mentale Gezondheid

Ons streven is om de mentale weerbaarheid bij alle in Nederland verblijvende personen te versterken en om de maatschappelijke kosten en sociale impact van mentale gezondheidsklachten te verminderen. We zetten daarbij in op een mix van activiteiten, maatregelen en interventies om de lokale partners te ondersteunen en bewustwording over mentale klachten te vergroten. Hiervoor is € 3,3 miljoen beschikbaar op het instrument subsidies (én € 1,3 mln. op het instrument opdrachten).

Valpreventie

Er vindt onderzoek plaats naar de mogelijkheden die innovatie en technologie kunnen bieden om de maatregel valpreventie te implementeren. Daarnaast zijn er middelen beschikbaar voor de uitvoering van het programma valpreventie. Het gaat hierbij om het organiseren van bijeenkomsten, deskundigheidsbevordering en het toegankelijk maken van bestaand materiaal. Het kennisinstituut VeiligheidNL ondersteunt hierbij. Hiervoor is in totaal € 2,0 miljoen beschikbaar.

Voor de overige subsidieactiviteiten (onder andere depressiepreventie, nader onderzoek naar de doodsoorzaak van kinderen en mentale vitaliteit van werkenden) is € 3,7 miljoen beschikbaar.

Opdrachten

(Lokaal) gezondheidsbeleid

Vervolgaanpak actieprogramma Kansrijke Start 2022-2025 Met het programma Kansrijke Start willen we ervoor zorgen dat kinderen een stevige basis krijgen tijdens de cruciale eerste 1.000 dagen van het leven. De vervolgaanpak Kansrijke Start (zie mijn brief van 13 juni 2022) zet in op het versterken, uitbouwen en het structureel verankeren van de lokale Kansrijke Start - aanpak.

In de vervolgaanpak worden acties ingezet langs 2 lijnen:

• - 

  Professionals en informeel netwerk ondersteunen (aanstaande) ouders optimaal;

• - 

  Lokale en regionale afspraken zorgen voor juiste zorg dichtbij (aanstaande) ouders.

Hier is € 6 miljoen op het instrument opdrachten beschikbaar (én € 17 miljoen op het instrument bijdrage medeoverheden).

Voor de overige opdrachtactiviteiten (onder andere Valpreventie bij 65-plussers, de gezonde beweegvriendelijke leefomgeving en Mentale gezondheid) is € 5,4 miljoen beschikbaar.

Bijdragen aan agentschappen

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is opdrachtgever van het agentschap Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voor de VWS-domeinen. De NVWA heeft als toezichthouder een centrale rol bij het bewaken van de veiligheid van voedsel- en consumentenproducten op grond van wettelijke normen. Ook hebben zij toezichtstaken voor de handhaving van de Drank- en Horecawet en de Tabaks- en rookwarenwet. Door de toevoeging van regeerakkoordmiddelen voor versterking van de NVWA en het beschikbaar komen van WAU-middelen is voor deze taken in 2023 in totaal € 126,5 miljoen beschikbaar.

RIVM: wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed

Het RIVM heeft de wettelijke taak periodiek te rapporteren over de toestand en de toekomstige ontwikkeling van de volksgezondheid. Het RIVM vormt voorts samen met een zevental kennisinstellingen een consortium, dat verantwoordelijk is voor de Staat van Volksgezondheid en Zorg. De Staat van Volksgezondheid en Zorg bevat kerncijfers voor het zorgbeleid. Via deze webportal worden actuele en eenduidige cijfers beschikbaar gesteld over de domeinen van het ministerie van VWS. De kerncijfer, zoals opgenomen in de Staat, vormen een belangrijke basis voor de VWS-monitor. Verder voert het RIVM opdrachten uit op terrein van sport, geneesmiddelen en medische technologie en risicoschatting en -beoordeling voor beleid. In totaal is voor het RIVM voor deze taken in 2023 € 34,0 miljoen beschikbaar.

Overige (Gezondheidsbescherming Algemeen en Voedselveiligheid)

Deze middelen worden voornamelijk ingezet voor de financiering van het RIVM op het gebied van voedselveiligheid.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

ZonMw: Uitvoeren van projecten en onderzoek

ZonMw is een intermediaire organisatie die op programmatische wijze projecten en onderzoek op het gebied van gezondheid, preventie en zorg laat uitvoeren. ZonMw bewaakt daarbij de kwaliteit, relevantie en samenhang. In onderstaande tabel zijn de activiteiten uitgesplitst naar de verschillende beleidsterreinen waarop de programma's bij ZonMw betrekking hebben:

Bijdragen aan medeoverheden

Aanpak gezondheidsachterstanden

Dit betreft middelen voor de lokale aanpak van gezondheidsachterstanden (€ 20 miljoen), preventie/preventie infrastructuur (€ 21,4 miljoen), Kansrijke Start (€ 17,0 miljoen), Mentale gezondheid (€ 8,0 miljoen), de gezonde beweegvriendelijke leefomgeving (€ 6,4 miljoen) en de Valpreventie bij 65-plussers (€ 30 miljoen). Deze middelen voorzien we in 2023 gebundeld onder te brengen via een specifieke uitkering (SPUK). Om een brede blik op gezondheid te stimuleren en een integrale aanpak te bevorderen kunnen gemeenten naast bovengenoemde programma's gelijktijdig een aanvraag indienen middels deze SPUK op meerdere thema's. De thema's waarop kan worden aangevraagd zijn Sport/Bewegen, Gezondheid en Sociale Basis. Voor de overige activiteiten is € 1,8 miljoen beschikbaar.

• 2. 

  Ziektepreventie

Tabel 11 Kengetallen Deelname aan vaccinatieprogramma, bevolkingsonderzoeken en screeningen in procenten

1    Staat van Volksgezondheid en Zorg Voor het verslagjaar 2021 (betreft alle vaccinaties gegeven t/m 2019) is dit percentage 91,3%. Dit betreft het percentage kinderen geboren in 2018 dat alle vaccinaties volgens het RVP-schema toegediend heeft gekregen vóór het bereiken van de leeftijd van 2 jaar.

2    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage gevaccineerde personen in de groep patiënten die conform het advies van de Gezondheidsraad in aanmerking komen voor vaccinatie tegen influenza.

3    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage vrouwen uit de doelgroep, dat deelneemt aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. De doelgroep van het bevolkingsonderzoek bestaat uit vrouwen van 50 tot 75 jaar.

4    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage vrouwen uit de doelgroep, dat deelneemt aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De doelgroep van dit bevolkingsonderzoek bestaat uit 30-60 jarige vrouwen.

5    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage personen dat deelneemt aan het bevolkingsonderzoek dikke darmkanker.

6    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage pasgeborenen dat gescreend is.

7    Staat van Volksgezondheid en Zorg Deelname NIPT vanaf april 2017 Dit kerncijfer betreft het percentage zwangere vrouwen dat deelneemt aan de NIPT ter bepaling van een eventuele verhoogde kans op een kind met het downsyndroom, edwardssyndroom of patausyndroom.

Deze cijfers geven een goede indicatie van de ontwikkelingen op de beleidsterreinen met dien verstande dat de nadruk op geïnformeerde keuze voor deelname ligt en niet op een zo hoog mogelijk percentage. Hierbij moet in acht worden genomen dat de beschermingsgraad in de praktijk hoger ligt bijvoorbeeld voor het Rijksvaccinatieprogramma dan het met het deelnamepercentage weergegeven cijfer in verband met bijvoorbeeld de groeps-immuniteit.

Subsidies

Ziektepreventie

De minister zorgt op het terrein van de ziektepreventie subsidies (€ 19,0 miljoen) voor een goede bescherming tegen infectieziekten, preventie van chronische ziekten en de jeugdgezondheidszorg (JGZ) door onder andere te zorgen voor:

• - 

  Een goede landelijke structuur om bekende en onbekende infectieziek-tedreigingen inclusief zoönosen en vectorgebonden (o.a. teken, invasieve exotische muggen) aandoeningen snel te kunnen signaleren en bestrijden.

• - 

  Het internationaal uitwisselen van informatie en afstemmen van voorbe-reidings- en bestrijdingsmaatregelen.

• - 

  Subsidiëring van het Nederlands Lymeziekte-expertisecentrum dat zich inzet om de preventie, diagnostiek en behandeling van de ziekte van Lyme te verbeteren, waarbij alle betrokken partijen hun eigen inbreng leveren.

• - 

  Subsidiëring van de stichting Q-support om patiënten, die na de Q-koorts-epidemie te maken hebben met langdurige klachten, te ondersteunen, te adviseren en te begeleiden.

• - 

  Financiering van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) voor activiteiten gericht op het ondersteunen van de JGZ-organisaties en de professionals bij het invoeren van vernieuwingen en verbeteringen in de praktijk.

• - 

  Financiering van Lareb, het Nederlandse meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen, waaronder vaccins.

• - 

  Financiering van de stichting Q-support voor de nazorg van COVID-19 patiënten (C-support).

Bevolkingsonderzoeken

Onder dit instrument vallen: (1) het financieren, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de landelijke bevolkingsonderzoeken naar borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker, (2) het financieren van de Regionale centra prenatale screening, (3) het financieren van de niet-invasieve prenatale test (NIPT) en (4) het financieren van de 13-weken echo. In totaal gaat het hierbij om € 190,5 miljoen.

Vaccinaties

Met het Nationaal Programma Grieppreventie worden kwetsbare groepen (alle 60-plussers en mensen onder de 60 jaar met een risico-indicatie, zoals longziekten, hart- of nieraandoeningen en diabetes mellitus) beschermd tegen (de ernstige gevolgen van) griep. Tevens worden 60-plussers vanaf 2020 gevaccineerd tegen pneunomokokken (Kamerstukken II 2018/19, 32793, nr. 331) om hen te beschermen. Daarnaast staat in 2023 de inhaal-campagne HPV-vaccinatie 18-26 jarigen gepland. In totaal gaat het hierbij om € 117,7 miljoen.

Opdrachten

Ziektepreventie

Er is € 11,0 miljoen gereserveerd voor vaccinonderzoek voor extra investeringen naar onderzoek en aanpak preventie van volksziekten door Intravacc in het kader van het vijfjarenprogramma dat is overeengekomen bij het omzetten naar een beleidsdeelneming.

Daarnaast is voor investeringen in onderzoek naar en de aanpak van de preventie van Volksziekten € 1,0 miljoen via het Coalitieakkoord beschikbaar.

Pandemische paraatheid

Het kabinet stelt een toekomstige pandemische paraatheid voor op een 'nieuw en toekomstbestendig' niveau. De middelen hiervoor zijn opgenomen in dit beleidsartikel voor de versterkte publieke gezondheid, en de beleidsartikelen 2, 3, 4 en 9 voor goed voorbereide zorg en versterkte leveringszekerheid. Voor de versterkte publieke gezondheidszorg en infec-tieziektebestrijding is bij de Voorjaarsnota € 13,6 miljoen aan dit beleidsartikel toegevoegd en wordt bij de ontwerpbegroting € 25,7 miljoen toegevoegd. Deze middelen worden aangewend voor opdrachten ten behoeve van o.a. IZB artsen, uitbreiding Nivelpeilstations, de versterking van IV/ICT en nader onderzoek over het vaccinatiestelsel. Verder wordt ingezet op Therapieontwikkeling en Kennisprogrammering waarvoor ZonMw een belangrijke partner is. Ook zetten we in op internationale samenwerking en kennisontwikkeling via het European Partnership on Pandemic Preparedness en de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) voor de ontwikkeling van vaccins tegen opkomende infectieziekten.

COVID-19

In lijn met de lange termijn strategie van het kabinet worden middelen gereserveerd om de basiscapaciteit in stand te houden en op te kunnen schalen bij een opleving van het virus in de komende winterperiode. Voor de afname van PCR/NAAT testen en het analyseren ervan is circa € 390 miljoen gereserveerd en voor het vaccineren van specifieke groepen door huisartsen of zorginstellingen circa € 86 miljoen. Daarnaast zijn middelen gereserveerd voor ondersteunende maatregelen zoals het coronadashboard en -toegangsbewijs, data en ontwerp, websites, apps en communicatie (circa €185 miljoen). De overige middelen onder dit instrument zijn voor onderzoek met betrekking tot de bestrijding van covid (€ totaal 13 miljoen) en kosten van quarantaine maatregelen (€ 8 miljoen).

Bijdrage aan agentschappen

RIVM: Opdrachtverlening aan kenniscentra

Het RIVM stelt zich tot doel om de gezondheid van de Nederlandse bevolking te beschermen en te bevorderen. Het RIVM doet dit door middel van het (doen) uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek en advisering op het terrein van volksgezondheid en het voeren van de regie op diverse terreinen van de publieke gezondheid. Binnen het RIVM zijn hiertoe verschillende centra actief, zoals:

• - 

  Het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) ontvangt financiële middelen voor het vervullen van zijn taken ten aanzien van de preventie en bestrijding van infectieziekten. Daarbij is specifiek aandacht voor antimi-crobiële resistentie, het bevorderen van seksuele gezondheid door de ondersteuning van professionals bij een goede uitvoering en taken op het gebied van vaccinologie.

• - 

  Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek (CVB) ontvangt financiëlemid-delen voor het uitvoeren van zijn coördinerende taken gericht op de voorlichting over bevolkingsonderzoeken, het Nationaal Programma Grieppreventie en pre- en neonatale screeningen en de kwaliteit van de uitvoering en monitoring ervan. Mensen die tot de betreffende doelgroep behoren, kunnen vrijwillig aan de bevolkingsonderzoeken deelnemen.

• - 

  Het Centrum Gezondheid en Milieu (CGM) ontvangt financiële middelen om het ministerie van VWS en de regio's bij te staan met gezondheids-kundige advisering, advisering over het uitvoeren van gezondheidsonderzoek en risicoanalyses over mogelijke gezondheidseffecten en over psychosociale nazorg. Vragen over gezondheid en veiligheid in relatie tot milieu en het voorkomen van incidenten en rampen komen samen bij het CGM. Het CGM is erop gericht deze kennis waar nodig te ontwikkelen, te borgen en te ontsluiten voor professionals en bestuurders.

• - 

  De Dienst Vaccinatievoorzieningen en Preventieprogramma's (DVP) zorgt ervoor dat er voldoende goede en betaalbare vaccins, antisera en slecht verkrijgbare medicijnen beschikbaar zijn voor het Rijksvaccinatieprogramma (RVP), het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) en calamiteiten.

• - 

  Het Centrum Gezond Leven (CGL) ontvangt financiële middelen met als doel samenhangende en effectieve lokale gezondheidsbevordering te faciliteren. Het CGL bevordert het gebruik van erkende leefstijlinter-venties, onder meer door beschikbare interventies overzichtelijk te presenteren en te beoordelen op kwaliteit en samenhang en het versterken van gezondheidsbeleid via diverse handreikingen. Daarnaast voert het CGL het programma 'Structurele versterking Gezonde-school.nl' uit.

In het totaal gaat het hierbij om € 108,6 miljoen.

COVID-19

Dit betreft de middelen voor het vaccinatieprogramma en het COVID-19 programma (onderzoek, monitoring, advisering en coördinatie die door het RIVM worden uitgevoerd (€ 114,9 miljoen).

RIVM: Bevolkingsonderzoeken

Betreft de uitvoering van de prenatale screening infectieziekten en erytro-cytenimmunisatie (PSIE) en de neonatale hielprikscreening. In totaal gaat het hierbij om € 49,0 miljoen.

RIVM: Vaccinaties

Het RIVM draagt onder andere door de aanschaf van vaccins en medicatie voor een goede uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma, de HPV-vaccinatie (inclusief de inhaalcampagne HPV-vaccinatie 18-26 jarigen), het Nationaal Programma Grieppreventie, de Pneumokkokkenvaccinatie en de Maternale kinkhoestvaccinatie. In totaal gaat het hierbij om € 146,9 miljoen.

Pandemische paraatheid

Bij de voorjaarsnota is € 36,2 miljoen toegevoegd aan dit beleidsartikel, bij de ontwerpbegroting wordt nog € 12 miljoen toegevoegd. Deze middelen worden aangewend voor het verder inrichten van de landelijke functionaliteit infectieziektebestrijding (LFI), doorontwikkeling van monitoring en surveillance (waaronder rioolwater), aansluiting op internationale trajecten door het RIVM, Zoönosen en versterken kennisbasis RIVM. In 2023 wordt verder ingezet op kennisontwikkeling met het continueren van het reeds in 2022 opgestarte ventilatieonderzoek door TNO.

Bijdrage aan ZBO/RWT's

Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding

De Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding (LCCB) ondersteunt de GGD'en bij het testen, traceren en vaccineren. In 2023 is hiervoor totaal € 305,0 miljoen beschikbaar.

Bijdrage aan medeoverheden

COVID-19

De kosten voor de GGD'en en de veiligheidsregio's voor de beheersing van het coronavirus worden vergoed vanuit de meerkostenregeling op grond van de Wet publieke gezondheid. De inzet van deze partijen is gericht op het testen op het coronavirus, uitvoeren van bron- en contactonderzoek of het geven van zelfzorgadvies en het vaccineren met primaire- en herhaal prikken. De additionele inzet bedraagt in 2023 € 960,3 miljoen.

Pandemische paraatheid

De versterking van de GGD-en is essentieel om de pandemische paraatheid te kunnen bewerkstelligen: kwetsbaarheden in de medisch-operationele processen op regionaal niveau moeten worden weggewerkt om daadwerkelijk bij te kunnen dragen in de landelijke operatie. Hier is € 37,3 miljoen voor beschikbaar.

Rioolwatersurveillance is een sterke surveillancemethode. In de fase 'vroeg-signalering', kun je met behulp van rioolwatersurveillance snel en adequaat de mogelijke opkomst en ontwikkeling van een infectieziekte signaleren. Tijdens de bestrijdingsfase is rioolwatersurveillance een bruikbaar instrument om de effectiviteit van interventies te meten. Dit doen we nu al oa voor SARS-CoV-2, en in de toekomst ook voor andere pathogene ziekteverwekkers. In totaal gaat het in 2023 om € 15 miljoen voor de waterschappen.

• 3. 

  Gezondheidsbevordering

Subsidies

Preventie van schadelijk middelengebruik (alcohol, drugs en tabak)

In 2023 worden diverse subsidies verstrekt voor activiteiten die gericht zijn op preventie van (schadelijk) alcohol-, tabaks- en drugsgebruik. In het kader van het Nationaal Preventieakkoord zijn maatregelen afgesproken voor een rookvrije generatie en het tegengaan van problematisch alcoholgebruik. Hiervoor is € 31,4 miljoen beschikbaar.

Een van de organisaties die uit deze middelen wordt gesubsidieerd is het Trimbos-instituut. Trimbos zet zich in om wetenschappelijk onderbouwde, onafhankelijke informatie te geven aan professionals en burgers. Voorbeelden zijn de uitvoering van de Nationale Drug Monitor (NDM), het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS), het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging (NET), het Expertisecentrum Alcohol en de infolijnen roken, alcohol en drugs.

Gezonde leefstijl en gezond gewicht

De inzet op gezonde leefstijl, gezonde voeding en een gezond gewicht krijgt ook in 2023 extra aandacht via het Nationaal Preventieakkoord. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij effectieve en bestaande programmalijnen.

Er worden diverse subsidies verstrekt voor onder andere:

• • 

  subsidie aan het Voedingscentrum om te voorzien in de juiste informatie over gezonde en veilige voeding voor burgers en professionals.

• • 

  subsidie aan de Stichting Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) om in gemeenten een gezonde(re) omgeving te creëren en in te zetten op een stijging van het aantal jongeren op een gezond gewicht. Hierbij werkt de stichting samen met diverse partijen: overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

• • 

  de brede programma's Gezonde School en Gezonde Kinderopvang. Hierin worden in nauwe samenwerking met de ministeries van OCW, LNV en SZW de kinderen in voorschoolse voorzieningen, het basis- en voortgezet onderwijs en mbo gestimuleerd tot een gezonde leefstijl. Onderdeel daarvan is het streven dat alle schoolkantines beschikken over een gezond aanbod volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum.

In totaal gaat het om € 28,9 miljoen.

Letselpreventie

Voor letselpreventie is in 2023 € 5,4 miljoen beschikbaar voor onder andere een instellingssubsidie aan de Stichting VeiligheidNL voor het uitvoeren en monitoren van haar activiteiten die zijn gericht op letselpreventie. Zij doen dit door middel van het ontwikkelen van interventies en programma's voor bijvoorbeeld jongeren en ouderen.

Bevordering van de seksuele gezondheid

Het Zevenpuntenplan onbedoelde zwangerschap krijgt een vervolg. In de aanpak preventie en hulp bij onbedoelde zwangerschap wordt ingezet op het voorkomen van onbedoelde zwangerschap via voorlichting, gerichte campagnes en het realiseren van gratis en toegankelijke anticonceptie voor personen in een kwetsbare situatie. Het landelijk informatiepunt onbedoelde zwangerschap en de keuzehulp blijft beschikbaar. En er wordt psycho-sociale hulp na een abortus gerealiseerd. De aanpak wordt nauw verbonden met het Actieprogramma Kansrijke Start. In onderzoek en monitoring krijgen personen in een meer kwetsbare situatie specifieke aandacht, met als doel de preventie en ondersteuning op het gebied van onbedoelde zwangerschap en seksuele gezondheid voor hen te verbeteren.

Om de seksuele gezondheid te bevorderen worden verder subsidies verstrekt aan diverse instellingen die zich bezighouden met gezondheidsbevordering. Dit betreft onder andere FIOM, Rutgers, Soa-Aids Nederland, Stichting hiv-monitoring en de hiv-vereniging Nederland.

In totaal is hiervoor een bedrag van € 19,5 miljoen beschikbaar

Opdrachten

Gezondheidsbevordering

Er worden in 2023 diverse opdrachten verstrekt in het kader van gezondheidsbevordering voor de volgende thema's: de medicatie voor de medische heroïnebehandeling, de preventie van alcohol, drugs en tabak, letselpreventie en gezonde leefstijl, gezonde voeding en een gezond gewicht. Hier is € 11,7 miljoen voor beschikbaar.

Bijdragen aan medeoverheden

Heroïnebehandeling op medisch voorschrift

Er wordt een financiële bijdrage van circa € 15,1 miljoen verstrekt aan gemeenten voor het binnen een gesloten systeem aanbieden van een behandeling van een beperkte groep langdurige opiaatverslaafden, waarbij naast methadon, medicinale heroïne wordt verstrekt.

Seksuele gezondheid

De financiering van soa-onderzoek, aanvullende seksuele gezondheidszorg en het aanbieden van hiv-remmers, Pre Expositie Profylaxe (PrEP) aan de hoog risicogroep van mannen die seks hebben met mannen (MSM). In totaal gaat het hierbij om € 42,3 miljoen.

• 4. 

  Ethiek

Subsidies

Abortusklinieken

Sinds de inwerkingtreding van de Wet langdurige zorg vindt de subsidiëring van de abortusklinieken plaats via een subsidieregeling. Tevens vallen hieronder de kosten voor de uitvoering van de Subsidieregeling Oplei-dingskosten Abortusartsen. In totaal gaat het hierbij om € 18,6 miljoen.

Medische Ethiek

Voor de uitvoering van de subsidieregeling Kunstmatige inseminatie met donorsemen (KID) is € 8,5 miljoen beschikbaar en voor de overige subsi-dieactiviteiten € 1,7 miljoen.

Bijdragen aan agentschappen

CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek

Het CIBG verzorgt het secretariaat van de stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting. In totaal gaat het hierbij om € 2,4 miljoen.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO)

De CCMO is een bij wet (Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen en de Embryowet) ingestelde commissie en deze waarborgt de bescherming van proefpersonen betrokken bij medisch-wetenschappelijk onderzoek, via toetsing aan de daarvoor vastgestelde wettelijke bepalingen en met inachtneming van de voortgang van de medische wetenschap. Vanwege de implementatie van EU-verordening 536/2014 i voor klinisch geneesmiddelenonderzoek krijgt de CCMO een aantal extra taken en bevoegdheden. De daarmee samenhangende middelen staan geraamd op artikel 10 onder Personele en materiële uitgaven SCP en raden.

Overige

De secretariaten van de regionale toetsingscommissies euthanasie en de beoordelingscommissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen zijn bij een uitvoeringseenheid van het Ministerie van VWS ondergebracht. De daarmee samenhangende middelen staan geraamd op artikel 10 onder Personele en materiële uitgaven kerndepartement.

Ontvangsten

In het kader van haar handhavingsbeleid schrijft de NVWA bestuurlijke boetes uit. Hieruit vloeien ontvangsten voort. Deze worden voor 2023 geraamd op € 5,3 miljoen. Verder worden ontvangsten geraamd als gevolg van in eerdere jaren te hoog verstrekte (subsidie)voorschotten voor onder andere de Bevolkingsonderzoeken kanker en uitvoering Preventieve programma's door het RIVM(€ 28,6 miljoen).

3.2 Artikel 2 Curatieve zorg

A.    Algemene doelstelling

Een kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar aanbod voor curatieve zorg.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor de curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi), de wettelijke basis van dit stelsel. Vanuit deze verantwoordelijkheid vervult de minister de volgende rollen:

Stimuleren van kwaliteit, veiligheid en innovatie in de curatieve zorg, de beschikking over de benodigde materialen, de toegankelijkheid en betaal baarheid van de curatieve zorg, de werking van het zorgverzekerings-stelsel en informatievoorziening over het zorgverzekeringsstelsel.

Financieren van de zorguitgaven voor kinderen tot 18 jaar, van diverse onderzoeken en initiatieven binnen de curatieve zorg en van initiatieven op gebied van ICT-infrastructuur en van de risicoverevening binnen het stelsel.

Het onderhouden van wet- en regelgeving op gebied van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, lichaamsmaterialen, bloedvoorziening en registers.

C.    Beleidswijzigingen Pandemische paraatheid

Het kabinet zet in op pandemische paraatheid en stelt hier structureel middelen voor beschikbaar. De zorg en infectieziektebestrijding moeten wendbaar en opschaalbaar zijn. Pandemische paraatheid valt uiteen in drie grote beleidsopgaven; versterkte publieke gezondheidszorg en infectieziektebestrijding (artikel 1), basis en opschaalbaarheid zorg op orde en versterkte leveringszekerheid en toegang tot medische producten (artikel 2).

In 2023 investeren we verder in het versterken van de leveringszekerheid van medische producten voor patiënten en de zorg. Het gaat hier om geneesmiddelen, waaronder vaccins, medische hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen waarvan de zorg afhankelijk is. Dit doen we op nationaal en Europees niveau. Nationaal gaat het bijvoorbeeld om investeren in opschaalbare en duurzame productiecapaciteit en structuren ten behoeve van de monitoring van en communicatie over beschikbaarheid van medische hulpmiddelen en - op geleide van FAST - een impuls voor nieuwe modellen, richtlijnen, standaarden en pathways voor de (snelle en zorgvuldige) evaluatie van therapeutische interventies. In Europees verband doen we dit onder andere door de IPCEI (Important Projects of Common European Interest) Health, een geïntegreerd EU-project dat bestaat uit meerdere nationale projecten van bedrijven en/of onderzoeksinstellingen die complementair zijn, synergie hebben en bijdragen aan de leveringszekerheid van geneesmiddelen.

Voor de inrichting van de zorgcoördinatiefunctie is in 2023 € 16,3 miljoen en structureel € 11,5 miljoen beschikbaar gesteld. Het doel van zorgcoördinatie is dat patiënten met een spoedzorgvraag snel worden geholpen en de juiste zorg op de juiste plek krijgen, dat er beter zicht en sturing is op capaciteit in de regio, bovenmatige drukte wordt voorkomen en de doorstroom van patiënten in de acute zorgketen verbeterd. De middelen in 2023 worden besteed aan de verdere uitwerking en implementatie van zorgcoördinatie. Daarnaast wordt voorzien in de structurele bekostiging van zowel de landelijke als regionale functie van inzicht in capaciteit van de zorg en patiëntenspreiding.

Wetsvoorstel afschaffen collectiviteitskorting

Per 1 januari 2023 wordt de collectiviteitskorting op de basisverzekering afgeschaft. Het doel van de collectiviteitskorting was het teruggeven van besparingen op de (zorg)kosten verkregen door het maken van (zorg)inhou-delijke afspraken voor de collectiviteit. Dat doel werd echter niet bereikt. Het waren niet de (zorg)inhoudelijke afspraken die de collectiviteitskorting financierden, maar alle verzekerden betaalden deze (zelf) door een opslag op de premie. Het afschaffen van de collectiviteitskorting maakt een einde aan de ongewenste kruissubsidiëring die hierdoor ontstond. Vermoedelijk zullen collectiviteiten zonder inhoudelijke afspraken verdwijnen, waardoor het polisaanbod naar verwachting ook overzichtelijker wordt.

Bevriezen eigen risico 2023 - 2025

De financiering van zorg en ondersteuning in Nederland is in hoge mate gebaseerd op solidariteit van mensen die geen of weinig zorg gebruiken met mensen die (relatief) veel zorg ontvangen. In het coalitieakkoord is een pakket aan maatregelen aangekondigd om het verplicht eigen risico slimmer en betaalbaarder te maken en de stapeling aan eigen bijdragen te monitoren en tegen te gaan. Eén van deze maatregelen betreft het bevriezen van het verplicht eigen risico op € 385. Met de maatregel uit het coalitieakkoord wordt het verplicht eigen risico van de zorgverzekering ook in de jaren 2023, 2024 en 2025 vastgesteld op het bedrag van € 385 per jaar per verzekerde van 18 jaar of ouder.

Hersteloperaties na vrouwelijke genitale verminking (VGV)

In het geval van somatische klachten zijn hersteloperaties na vrouwelijke genitale verminking (VGV) onderdeel van het basispakket. Als uitsluitend sprake is van psychische klachten als gevolg van VGV is een hersteloperatie geen basisverzekerde zorg. Het Zorginstituut heeft hierbij geoordeeld dat de wetenschappelijke inzichten m.b.t. de veiligheid en effectiviteit beperkt zijn en aanvullend onderzoek hiernaar wenselijk is.

Bij de begrotingsbehandeling 2020 is een amendement aangenomen van de leden Raemakers (D66) en Ploumen (PvdA)⁵ dat € 500.000 beschikbaar stelt voor onderzoek naar de veiligheid en effectiviteit van hersteloperaties bij VGV. Dit met het oog op mogelijke opname van dergelijke hersteloperaties in het basispakket bij alleen psychische klachten. Afgelopen mei (2022) heeft VWS het plan van aanpak van ZonMW goedgekeurd om een onderzoekscall te starten. Doel hiervan is om inzicht te krijgen in de verwijzing, indicatiestelling, effectiviteit en veiligheid van multidisciplinaire herstelzorg bij VGV. Dit maakt in onderzoeksverband een hersteloperatie wel mogelijk voor deze groep. Voor de uitvoering van het programma is in totaal € 1.227680 beschikbaar gesteld, verdeeld over de jaren 2023 t/m 2028.

Tussentijdse resultaten zullen naar verwachting in 2025 met de Kamer gedeeld kunnen worden. Definitieve onderzoeksresultaten zullen naar verwachting in 2028 volgen.

Integraal zorgakkoord

Momenteel wordt, samen met partijen die bij de zorg betrokken zijn, gewerkt aan het afsluiten van een Integraal Zorgakkoord. Het Integraal Zorgakkoord richt zich erop dat de curatieve zorg ook in de toekomst toegankelijk en houdbaar is. Het is noodzakelijk dat we de zorg slimmer gaan organiseren met oog voor de grenzen van de arbeidsmarkt en de financiën. Dit vraagt om een transitie naar passende zorg. Passende zorg is zorg die gaat om gezondheid in plaats van ziekte, de juiste zorg op de juiste plek, die waarde gedreven is en die samen met en rondom de patiënt tot stand komt. Door het afsluiten van een integraal zorgakkoord wordt beoogd om samen met alle betrokken partijen de komende vier jaar deze lange termijn transformatie (10-15 jaar) versneld in gang zetten. Zoals toegelicht in kamerstukken II 2021/21,31765, nr. 641 worden over de volgende thema's afspraken gemaakt:

• - 

  Regionale samenwerking

• - 

  Samenwerking sociaal domein, huisartsenzorg en ggz

• - 

  Versterken organisatie van de basiszorg

• - 

  Preventie en leefstijlgeneeskunde

• - 

  Waarde gedreven zorg met de patiënt, kwaliteit, uitkomstgerichte zorg, pakketbeheer, contractering

• - 

  Digitalisering en gegevensuitwisseling

• - 

  Arbeidsmarkt en ontzorgen van de zorgmedewerkers

Naast deze thema's is ook ruimte voor sectorspecifieke afspraken zonder raakvlak met andere sectoren. Er worden afspraken gemaakt over de inhoud van zorg en de aanpak van het arbeidsmarktvraagstuk. Tevens is in het coalitieakkoord een duidelijke financiële opgave neergelegd voor het integraal zorgakkoord. Om de zorgsector gericht te steunen in het realiseren van de transitie heeft het kabinet incidentele middelen beschikbaar gesteld. In het integraal zorgakkoord maken we concrete afspraken over hoe, via welke kanalen en onder welke voorwaarden deze middelen worden ingezet om de doelen te realiseren. Het tot stand komen van een akkoord, maar bovenal de daadwerkelijke uitvoering ervan, zal de komende tijd veel van alle betrokken partijen vragen.

Dit kabinet zet in op passende zorg. Passende Zorg richt zich -mede vanwege grote maatschappelijke uitdagingen- op gepast gebruik van zorg én op noodzakelijke veranderingen in de organisatie van zorg. Het is een overkoepelende term voor de beweging naar zorg die waarde gedreven is, die samen met en rondom de patiënt tot stand komt, die de juiste zorg op de juiste plek is en die gaat om gezondheid in plaats van ziekte. Passende Zorg is daarmee geen nieuw programma, maar een katalysator voor bestaande programma's en trajecten, zoals uitkomstgerichte zorg, samen beslissen, juiste zorg op de juiste plek en zorgevaluatie en gepast gebruik. Hierbij is de kern dat deze trajecten in samenwerking en vanuit wederzijds vertrouwen worden doorgevoerd, met meer urgentie en minder vrijblijvendheid. Ook werken we vanuit passende zorg aan het aanpassen van noodzakelijke randvoorwaarden in het stelsel. Er worden hierover in het IZA afspraken gemaakt met betrokken veldpartijen.

De organisatiegraad in de basiszorg wordt tot 2026 versterkt met een programma voor de (door)ontwikkeling van lokale en regionale organisaties die professionals in de basiszorg ontzorgen en ondersteunen in de samenwerking met andere partijen en domeinen. Deze beleidsinzet en investeringen leiden tot meer en beter afgestemde zorg voor kwetsbare patiëntengroepen, meer werkplezier voor professionals, betere benutting van personele capaciteit en budgetten en meer innovatiekracht. De versterking van de basiszorg ondersteunt de afspraken in het Integraal Zorgakkoord en het programma Wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen (WOZO).

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget voor 2023 van € 494,9 miljoen is 100,7% juridisch verplicht. Het betreft diverse subsidies op het gebied van kwaliteit en (patiënt)veiligheid, subsidies ter bevordering van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg en subsidies die de werking van het stelsel bevorderen.

Opdrachten

Van het beschikbare budget voor 2023 van € 132,4 miljoen is 95,2% juridisch verplicht. Het betreft diverse opdrachten op het gebied van kwaliteit en (patiënt)veiligheid en opdrachten die de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg en de werking van het stelsel moeten bevorderen.

Bekostiging

Van het beschikbare budget voor 2023 van € 3,1 miljard is 100% juridisch verplicht. Het betreft de rijksbijdrage aan het Zorgverzekeringsfonds voor de financiering van verzekerden jonger dan 18 jaar, en de bekostiging van de compensatie van (een deel van) de gederfde inkomsten van zorgaanbieders als gevolg van het verstrekken van zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen.

Inkomensoverdrachten

Van het beschikbare budget 2023 van € 25,1 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft de overgangsregeling FLO/VUT voor het ambulancepersoneel.

Bijdragen aan agentschappen

Van het beschikbare budget voor 2023 van € 58,9 miljoen is 95,6% juridisch verplicht. Het betreft voornamelijk de bijdrage aan het CJIB voor de aanpak van onverzekerden en wanbetalers Zorgverzekeringswet.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Van het beschikbare budget voor 2023 van € 7,6 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft voornamelijk de bijdrage aan het CAK voor de aanpak van onverzekerden en wanbetalers Zorgverzekeringswet en de bijdrage aan ZonMw voor het programma goed gebruik hulpmiddelen.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Subsidies

Medisch-specialistische zorg

VWS stelt in 2023 € 77,6 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de medisch specialistische zorg. Hieronder valt een aantal zorggebieden, zoals: oncologie, geboortezorg, acute zorg en antibioticare-sistentie. Anticiperend op de jaarlijkse onderuitputting op de VWS-begroting wordt er ter dekking van problematiek op de begroting van VWS al enkele jaren een taakstellende korting verwerkt. Op artikel 2 is deze taakstelling geboekt op subsidies Medisch Specialistische Zorg. Vandaar dat het (geraamde) budget voor de toegelichte beleidsvoornemens voor subsidies Medisch Specialistische Zorg hoger is dan de beschikbare middelen op de begroting.

Voor oncologie is in 2023 in totaal € 63,1 miljoen beschikbaar voor:

• - 

  Het bevorderen van fundamenteel, translationeel en klinisch kankeronderzoek ten behoeve van verbetering van de overleving van kanker en het bevorderen van kwaliteit van leven van de patiënt;

• - 

  Het verbeteren van de oncologische en palliatieve zorg door het verzamelen van gegevens, het bewaken van kwaliteit, het faciliteren van samenwerkingsverbanden en bij- en nascholing;

• - 

  De eenmalige registratie van alle pathologie-uitslagen, het beheer hiervan in een landelijke databank en het computernetwerk voor de gegevensuitwisseling met alle pathologielaboratoria in Nederland. Deze gegevens vormen de basis voor de landelijke kankerregistratie, zijn onmisbaar voor de evaluatie en monitoring van de bevolkingsonderzoeken, ondersteunen de patiëntenzorg en worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

Voor geboortezorg is in 2023 in totaal € 5,1 miljoen beschikbaar voor het doorvoeren van verdere verbeteringen, met als doel het terugdringen van de perinatale sterfte, morbiditeit en het bevorderen van een goede start van moeder en kind. Met deze middelen wordt ingezet op:

• - 

  Het koppelen van afzonderlijke registraties (van de verschillende beroepsgroepen) waardoor een sectorbrede perinatale registratie ontstaat, die mogelijkheden biedt voor onderzoek, vergelijkingen en indicatoren op basis waarvan verbeteringen kunnen worden doorgevoerd.

• - 

  Het verder ontwikkelen van de perinatale audituitvoering, mede door het analyseren van uitgevoerde audits, het formuleren van verbeter-punten voor regio's, actief inzetten op kennisdeling en rapporteren over auditthema's.

• - 

  Visieontwikkeling, verbinden, agenderen, adresseren, faciliteren en regievoeren op het gebied van preventie, kwaliteitsontwikkeling, Zwangere Centraal en verbeteren integrale geboortezorg op basis van de adviezen van de stuurgroep Zwangerschap en Geboorte Een goed begin (2010), de agenda geboortezorg 2018-2022 (Kamerstukken II 2017/18, 32279, nr. 119) en het RIVM-rapport 'Beter weten: een beter begin'.

• - 

  Het ondersteunen van regio's die stappen willen zetten richting passende bekostiging voor integrale geboortezorg.

• - 

  Het ondersteunen van regio's bij het mogelijk maken van landelijke gegevensuitwisseling in de geboortezorg (VIPP-programma Babyconnect).

• - 

  Ondersteunen van kraamzorg op maat. Dit betekent het meer flexibel inzetten van kraamzorg zodat het goed aansluit op de vraag per gezin.

Daarnaast is er € 2,4 miljoen beschikbaar voor de voortzetting van het ZonMw-programma Zwangerschap en geboorte, op basis van de nieuwe onderzoeksagenda 'Een gezonde start voor moeder en kind; Integrale zorg rondom zw angerschap'. Deze middelen zijn overgeheveld naar artikel 1 Volksgezondheid.

Voor de acute zorg is in 2023 in totaal € 2,7 miljoen beschikbaar. Deze middelen zijn onder andere bestemd voor de uitvoering van de afspraken uit het Actieplan ambulancezorg (Kamerstukken II 2018/19, 29247, nr. 263). Op 12 november 2018 heeft de minister voor Medische Zorg het Actieplan ambulancezorg gepresenteerd. Het actieplan loopt tot eind 2022 en moet mogelijk maken dat de ambulancesector nu en in de toekomst goede ambulancezorg kan blijven bieden. In 2023 zijn nog middelen beschikbaar gesteld voor een tweetal onderdelen uit het Actieplan ambulancezorg: voor de implementatie van een nieuwe urgentie-indeling en voor de dooront-wikkeling van het Kwaliteitskader ambulancezorg. Daarnaast zijn middelen beschikbaar voor het tot stand brengen, borgen en duurzaam verankeren van een toekomstbestendige en effectieve AED-burgerhulpverlening door heel Nederland.

Voor het thema patiëntveiligheid is in de jaren 2020-2023 in totaal € 20 miljoen beschikbaar voor het plan van aanpak Tijd voor verbinding dat op 1 oktober 2018 is aangeboden aan de minister voor Medische Zorg (bijlage bij Kamerstukken II 2018/19, 1016, nr. 111). Het doel van het plan is in vier jaar tijd te komen tot een aanmerkelijke en betekenisvolle daling van de potentieel vermijdbare schade en sterfte in de ziekenhuiszorg. Kern van het plan van aanpak is de inrichting en uitvoering van een Netwerkorganisatie Patiëntveiligheid. De opdracht aan de netwerkorganisatie is een beweging van professionals, bestuurders en patiënten op gang te brengen die gezamenlijk in alle ziekenhuizen de patiëntveiligheid verder verbetert.

Voor de aanpak van antibioticaresistentie in de zorg is in 2023 € 10,6 miljoen beschikbaar. Op 2 oktober 2020 zijn de beleidsregels subsidiëring regionale zorgnetwerken antibiotica resistentie (ABR) gepubliceerd. Op grond van deze beleidsregels kunnen de tien regionale zorgnetwerken ABR subsidie aanvragen voor activiteiten om antibioticaresistentie tegen te gaan. Het RIVM verstrekt de subsidies in opdracht van het ministerie van VWS. De acht universitaire medisch centra, het Amphia ziekenhuis en het Isala ziekenhuis treden namens hun zorgnetwerk op als aanvrager van de subsidie.

Voor transgenderzorg is vanaf 2023 € 2,8 miljoen beschikbaar. Deze middelen zijn bestemd voor een subsidieregeling die het voor transgender-vrouwen eenmalig mogelijk maakt om een subsidie aan te vragen voor een borstvergroting.

De programma's Topzorg en Citrien zullen gedurende de looptijd van het Integraal Zorgakkoord worden voortgezet. De vervolgprogramma's moeten aansluiten bij de inhoudelijke, domein overstijgende doelen van het Integraal Zorgakkoord. Voor de voortzetting van deze programma's is voor de periode 2023-2026 jaarlijks € 13 miljoen beschikbaar. De middelen hiervoor staan geraamd op artikel 1 Volksgezondheid.

Curatieve GGZ

VWS stelt in 2023 € 30,0 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de curatieve geestelijke gezondheidszorg.

Voor suïcidepreventie is in 2023 € 16,7 miljoen beschikbaar. Hiervan is € 11,6 miljoen beschikbaar voor activiteiten op het terrein van hulpverlening, onderzoek, opleiding en communicatie. Hiernaast is in 2023 € 5,0 miljoen beschikbaar voor de uitvoering van de doelstellingen en activiteiten van de derde landelijke agenda suïcidepreventie (2021-2025). In de derde landelijke agenda suïcidepreventie staat versterking van de netwerkaanpak centraal, waarbij mensen, bedrijven en organisaties binnen en buiten de zorg zich inzetten voor het verminderen van suïcidepogingen en suïcides. De resterende middelen zijn beschikbaar voor een lopend ZonMw onderzoeksprogramma naar het leveren van nieuwe kennis om het aantal suïcides in Nederland terug te dringen.

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) is op 1 januari 2020 in werking getreden. Voor het ondersteunen van de afronding van de implementatie en de uitvoering van de wet is structureel € 10,7 miljoen beschikbaar. De middelen zijn onder andere beschikbaar voor ondersteuning van de ketensamenwerking en vertrouwenswerk in de ggz. Het grootste deel van dit budget gaat naar de instellingssubsidies voor vertrouwenspersonen. Dat maakt het mogelijk dat er bij verplichte zorg een beroep kan worden gedaan op de patiëntvertrouwenspersoon (pvp) en de familie-vertrouwenspersoon (fvp). De werkzaamheden van de pvp en fvp hebben hun wettelijke basis in de Wvggz.

Tot slot is er voor de sluitende aanpak voor personen met verward gedrag een samenhangend pakket aan maatregelen waarvoor in 2023 € 20 miljoen beschikbaar is. Een bedrag van € 14,1 miljoen is beschikbaar op artikel 1 Volksgezondheid voor de uitvoering van het actieprogramma «Grip op onbegrip» door ZonMW, om gemeentelijke projecten en initiatieven te faciliteren die bijdragen aan het realiseren van een regionale sluitende aanpak voor personen met verward gedrag. Voorbeelden hiervan zijn inzet van ggz-expertise in de wijk en flexibele inzet van zorg en begeleiding en de regionale samenwerking tussen zorg- en veiligheidsketenpartners. Daarnaast wordt een bijdrage geleverd van € 5 miljoen aan de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg onverzekerden (SOV). Het doel van deze subsidieregeling is het wegnemen van belemmeringen voor het verstrekken van medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerde personen, waaronder ook personen met verward gedrag.

Diverse overige subsidies van minder dan € 2,5 miljoen tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totale bedrag op dit instrument in de budgettaire tabel.

Eerste lijnszorg

In 2023 is er een bedrag van € 14,7 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de eerstelijns zorg.

In het kader van de uitvoering van de bestuurlijke afspraken paramedische zorg 2019-2022, heeft ZonMw een programma ontwikkeld voor het bevorderen van de kwaliteit (zorgstandaarden en richtlijnen), transparantie, kennis en onderzoek binnen de paramedische zorg. Voor dit programma is gedurende de periode 2019-2026 een bedrag van € 10 miljoen beschikbaar gesteld.

Daarnaast is voor flankerend beleid rakend aan het Integraal Zorgakkoord (o.a. op het gebied van monitoring en evaluatie) in 2023 € 3 miljoen euro beschikbaar. Diverse overige subsidies van minder dan € 2,5 miljoen tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totaal geraamde bedrag op dit instrument in de budgettaire tabel.

Lichaamsmateriaal

VWS stelt in 2023 € 24,2 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ten behoeve van de beschikbaarheid, veiligheid en kwaliteit van lichaamsmaterialen.

Aan de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) wordt een subsidie verstrekt van € 14,6 miljoen voor het uitvoeren van wettelijke taken als orgaancentrum, het ondersteunen van ziekenhuizen bij de donatiezorg en het informeren van de bevolking over orgaandonatie. Hiernaast ontvangen 26 ziekenhuizen met een functie binnen de orgaanketen, subsidie (€ 5,3 miljoen) op grond van de subsidieregeling donatie in ziekenhuizen. Doel van de subsidieregeling is het stimuleren van orgaan- en weefseldo-natie in ziekenhuizen.

Daarnaast is voor de volgende onderwerpen € 4,1 miljoen beschikbaar: onderzoeken naar perfusiemethodieken die de beschikbaarheid en geschiktheid van organen voor transplantatie kunnen vergroten, de subsidieregeling donatie bij leven en het werven van stamceldonoren.

Medische Producten

VWS stelt in 2023 € 84,7 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies medische producten.

Een bedrag van € 40,7 miljoen wordt ingezet voor het verbeteren van de medicatieveiligheid door de basis te leggen voor een betere uitwisseling van medicatiegegevens in de keten (medicatieoverdracht), en de ontsluiting van deze gegevens naar de patiënt middels een persoonlijke gezondheids-omgeving (PGO). In 2023 wordt een start gemaakt met de eerste implementatie van medicatieoverdracht in een beperkte setting in twee regio's. Daarnaast worden de voorbereidingen getroffen voor een verdere opschaling.

Van de in totaal € 78,8 miljoen, die beschikbaar is vanuit het nationaal groeifonds, wordt in 2023 € 17,4 miljoen ingezet voor PharmaNL. PharmaNL geeft een duurzame impuls aan het benutten van het economisch potentieel van innovatieve farmaceutische producten en productietechnologieën, met een toename van medicijnontwikkeling en medicijnproductie op Nederlandse bodem als oogmerk.

Voor het verminderen van afhankelijkheden in de productie- en toeleve-ringsketen van medische producten investeren wij in duurzame productie dichtbij huis (Europa of Nederland), slimme inkoop die productie dichtbij huis stimuleert en strategische partnerschappen met producerende landen buiten Europa. Hiertoe wordt zoveel mogelijk aangesloten bij relevante EU-initiatieven zoals de IPCEI Health op het gebied van geneesmiddelen. Hiervoor is in 2023 € 11 miljoen beschikbaar, dat wordt gericht op modernisering en vergroening van productieprocessen en productie dicht bij huis in Nederland en de EU.

Verder is er in 2023 € 4 miljoen beschikbaar voor deelname aan een tweede ronde van de IPCEI Health gericht op de stimulering van MedTech-initia-tieven vanuit de private sector die het meeste bijdragen aan versterking van de leveringszekerheid en waar mogelijk verduurzaming wordt gestimuleerd.

Voor het uitbreiden van de beschikbare capaciteit van farmaceutisch opgeleid personeel voor vaccin- (en geneesmiddelen)productie, toezicht en registratie is in 2023 € 2,5 miljoen beschikbaar. Diverse overige subsidies van minder dan € 2,5 miljoen tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totale geraamde bedrag op dit instrument in de budgettaire tabel.

Verder wordt er in 2023 € 129 miljoen overgeheveld van artikel 11 Nog onverdeeld naar artikel 2 Curatieve Zorg. Dit betreft aanvullende leningen voor de projectkosten Pallas 2023, in afwachting van een definitief besluit.

Opdrachten

Medisch-specialistische zorg

In 2023 is in totaal € 5,6 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid in de medisch-specialistische zorg.

Voor het verstrekken van opdrachten ten behoeve van beleids-ontwikkeling en gegevensuitwisseling in het kader van pandemische paraatheid is een bedrag beschikbaar van € 1 miljoen. Daarnaast is er € 4,6 miljoen beschikbaar voor diverse kleinere opdrachten waaronder opdrachten ten behoeve van de beoordeling van expertisecentra voor zeldzame aandoeningen, het programma Met Spoed Beschikbaar gericht op de implementatie van gegevensdeling in de acute zorg en onderzoeken van de mogelijkheden voor structurele financiering van een tolkenvoorziening (motie Paulusma en Bikker).

Eerstelijnszorg

In 2023 is in totaal € 48,8 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid in de eerstelijns zorg.

Een bedrag van € 26 miljoen is beschikbaar voor de uitvoering van de subsidieregeling Ondersteuning Wijkverpleging (hierna: SOW). De subsidieregeling SOW ondersteunt de lokale implementatie van de afspraken zoals die zijn vastgesteld in het Hoofdlijnakkoord wijkverpleging 2019-2022 en dient de kwaliteit van de wijkverpleging en het toekomstperspectief van de wijkverpleging te verbeteren.

In het kader van het coalitieakkoord is gedurende de periode 2023-2026 een bedrag van € 150,1 miljoen beschikbaar gesteld voor het versterken van de organisatiegraad in de basiszorg. Hiermee wordt ingezet op de (door)ontwikkeling van lokale en regionale organisaties die professionals in de basiszorg ontzorgen en ondersteunen in de samenwerking met andere partijen en domeinen. Deze beleidsinzet en investeringen leiden tot meer en beter afgestemde zorg voor kwetsbare patiëntengroepen, meer werkplezier voor professionals, betere benutting van personele capaciteit en budgetten en meer innovatiekracht. De versterking van de basiszorg ondersteunt de afspraken in het Integraal Zorgakkoord en het programma Wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen (WOZO). In 2023 is hiervoor een bedrag beschikbaar van € 22,4 miljoen.

Medische Producten

VWS stelt in 2023 € 18,8 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten medische producten.

In 2023 is een bedrag van € 4,5 miljoen beschikbaar voor uitgaven in verband met het verminderen van afhankelijkheden in productie- en toele-veringsketen van medische producten in het kader van pandemische paraatheid. Bij het beschikbaar stellen van middelen zijn er verschillende gradaties mogelijk, bijvoorbeeld door het verlenen van een opdracht, garantstelling, lening of door een bepaald percentage lokale productie («produce European/NL»). Duurzaamheid is hier een belangrijke drijver en manier om onderscheidend te zijn ten opzichte van ontwikkelingslanden waar de loonkosten lager liggen.

Voor het verbeteren van sturing en regie door monitoring van vraag en aanbod van essentiële genees- en hulpmiddelen, met mogelijkheid tot opschalen naar sturing en regie in crisistijd is in 2023 € 5 miljoen beschikbaar.

Diverse overige opdrachten tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totale geraamde bedrag op dit instrument in de budgettaire tabel.

Bijdrage aan agentschappen

aCBG

VWS stelt in 2023 € 6,2 miljoen beschikbaar voor een bijdrage aan het aCBG. De € 6,2 miljoen voor het agentschap aCBG betreft voor € 5,8 miljoen middelen voor het programma Werk aan uitvoering (WAU). Via dit programma wordt gewerkt aan de doelstelling dat de overheid betrouwbaar, dienstbaar, dichtbij en rechtvaardig is. Onderdeel hiervan is de verbetering van informatiesystemen door het aCBG.

CIBG

VWS stelt in 2023 € 43,9 miljoen beschikbaar voor een bijdrage aan het CIBG. Hiervan is een bedrag van € 4,3 miljoen beschikbaar voor onder meer het uitvoeren van taken voor het Donorregister. Voor het uitvoeren van de Wet op de Geneesmiddelenprijzen en het Geneesmiddelen-vergoedingen-systeem is een bedrag van € 2,9 miljoen beschikbaar. Daarnaast wordt de opslag, uitgifte en afwikkeling van de voorraden persoonlijke beschermingsmiddelen, die zijn opgebouwd ten behoeve van de COVID-19 pandemie beheerd door het agentschap CIBG. Voor de hieraan verbonden kosten is in 2023 een bedrag beschikbaar van € 30,8 miljoen. Ten slotte is voor het verlenen van vergunningen, ontheffingen en notificaties € 3,2 miljoen beschikbaar. Diverse overige bijdragen tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totaalbedrag voor het CIBG op dit instrument in de budgettaire tabel.

• 3. 

  Ondersteuning van het zorgstelsel

Subsidies

Stichting klachten en geschillen zorgverzekeringen

De Stichting klachten en geschillen zorgverzekeringen (SKGZ) ontvangt voor het project Zorgverzekeringslijn een instellingssubsidie. De activiteiten van de Zorgverzekeringslijn voorzien in informatie en advies over de zorgverzekering, de verzekeringsplicht, wat te doen bij betalingsproblemen of onverzekerdheid en biedt zo nodig en gewenst een doorverwijzing naar lokaal welzijnswerk of schuldbemiddeling. Ook in 2023 zal de Zorgverzekeringslijn gemeenten actief informeren over de geleerde lessen van gemeenten die actief aan de slag zijn gegaan met de lijst wanbetalers zorgpremie van het CAK. In 2023 is € 1,4 miljoen beschikbaar voor de SKGZ.

Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden

Zorgaanbieders kunnen de medisch noodzakelijke zorg die zij aan onverze-kerden hebben verleend declareren bij het CAK indien de kosten daarvan niet of niet volledig verhaalbaar blijken op de patiënt. De uitgaven in het kader van deze regeling worden voor 2023 geraamd op € 68,1 miljoen. Dit bedrag is inclusief € 5 miljoen voor de onder deze regeling gedeclareerde zorgkosten voor ontheemden uit Oekraïne. De uitvoeringskosten van deze regeling zijn opgenomen op artikel 4 Zorgbreed beleid.

Subsidieregeling Veelbelovende Zorg Sneller bij de Patiënt

De uitvoering van de subsidieregeling Veelbelovende Zorg Sneller bij de Patiënt ligt bij het Zorginstituut in samenwerking met ZonMw. Dit betreft een nieuwe regeling ter vervanging van de regeling voor de voorwaardelijke pakkettoelating. Het doel van de subsidieregeling is dat innovaties voor de patiënt op een veilige wijze én sneller dan voorheen in het basispakket kunnen instromen, en dat we beter inzicht krijgen in de (kosten) effectiviteit van deze veelbelovende, innovatieve interventies. Tevens is de regeling bedoeld om kleinere partijen beter te ondersteunen bij het doen van onderzoek. Voor deze regeling is in 2023 een bedrag van € 31,5 miljoen beschikbaar.

Medisch-specialistische zorg

VWS stelt in 2023 € 22,1 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de medisch-specialistische zorg.

Voor het ontsluiten van patiëntgegevens in de medisch-specialistische zorg en de gegevensuitwisseling tussen instellingen onderling is er in de periode 2020 - 2023 in totaal € 75 miljoen beschikbaar voor ziekenhuizen, universitair medische centra en overige instellingen voor medisch-specialistische zorg (VIPP MSZ). De uitgaven in 2023 worden geraamd op € 13,3 miljoen.

Om ervoor te zorgen dat ook in de geboortezorg patiënten veilig en digitaal kunnen beschikken over hun gestandaardiseerde medische gegevens in een persoonlijke gezondheidsomgeving en alle betrokken zorgverleners optimaal zijn geïnformeerd, is in de periode 2019-2024 € 29 miljoen beschikbaar (Babyconnect). Deze middelen worden ingezet op de volgende activiteiten:

• • 

  Implementeren van aanpassingen tussen en aan zorginformatie-systemen die resulteren in zowel regionaal als landelijke digitale informatie-uitwisseling in de geboortezorgketen en uitwisseling van gegevens met de zorggebruiker.

• • 

  Coördineren van de implementatie door het regionaal partnerschap.

• • 

  Mogelijk maken dat zorggebruikers de informatie uit alle zorginforma-tiesystemen uit de geboortezorgketen kunnen ontsluiten richting hun Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO), conform het MedMij afsprakenstelsel.

• • 

  Informeren van cliënten over de mogelijkheid om digitaal toegang tot de eigen gegevens te krijgen.

• • 

  Het organiseren van inspraak, zodat de belangen van de zorggebruiker worden vertegenwoordigd.

De uitgaven in 2023 worden geraamd op totaal € 5,9 miljoen.

Eerste Lijnszorg

VWS stelt in 2023 € 11,1 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de eerstel-ijnszorg.

In het Hoofdlijnenakkoord Huisartsenzorg 2019-2022 is afgesproken dat het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional OPEN (VIPP OPEN) uitgevoerd zal worden. Dit met het oog op de verdere intensivering van de informatie-uitwisseling tussen huisartsen en patiënten. De uitvoering van de activiteiten in het kader van deze regeling vergen meer tijd waardoor deze regeling nog zal doorlopen in 2023. Hiervoor is in 2023 een bedrag beschikbaar van € 2,8 miljoen.

In het kader van het IZA is met de huisartsen afgesproken dat wordt ingezet op zelfzorg. Gedurende de periode 2023-2026 wordt hiertoe vanuit het Integraal Zorgakkoord en de coalitieakkoordmiddelen voor passende zorg € 17 miljoen beschikbaar gesteld. In 2023 gaat het om een bedrag van € 2,5 miljoen.

DUO XIS is een vervolg op het project XIS, dat eerder door VWS is gesubsidieerd (2020-2022). Het doel hiervan is de oprichting van een duurzame uitvoeringsorganisatie voor het keurmerk XIS (DUO XIS). Gedurende de periode 2023-2025 wordt hiertoe vanuit het Integraal Zorgakkoord € 1,7 miljoen beschikbaar gesteld. In 2023 gaat het om een bedrag van € 0,7 miljoen.

In het kader van het hoofdlijnenakkoord huisartsen wordt er door ZonMW uitvoering gegeven de nationale onderzoeksagenda huisartsgeneeskunde. Hiervoor is een budget beschikbaar gesteld van € 10 miljoen. Gedurende de periode 2023-2026 wordt hiertoe vanuit het Integraal Zorgakkoord een aanvullend budget beschikbaar gesteld van € 7,5 miljoen. In 2023 gaat het om een aanvullend bedrag van € 1,5 miljoen.

Bekostiging

Rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor financiering van verzekerden 18-

Kinderen tot achttien jaar betalen geen nominale premie Zvw. De rijksbij drage Zorgverzekeringsfonds (circa € 3,1 miljard) voorziet in de financiering van de kosten voor deze verzekerden (18-).

Regeling financiering zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen

Zorgaanbieders kunnen een bijdrage vragen aan het CAK als zij medisch noodzakelijke zorg hebben verleend aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen en de kosten daarvan niet of niet volledig verhaalbaar blijken op de patiënt. Zorgaanbieders kunnen in aanmerking komen voor compensatie uit collectieve middelen onder in de wet (Zvw, art. 122a) gestelde voorwaarden. In 2023 is € 52,1 miljoen beschikbaar voor de regeling. De uitvoeringskosten van deze regeling zijn opgenomen op artikel 4 Zorgbreed beleid.

Inkomensoverdrachten

Overgangsrecht FLO/VUT-ouderenregeling

Bij de afschaffing van de regelingen rond Functioneel Leeftijdsontslag/ Vervoegde Uittreding (FLO/VUT) zijn afspraken gemaakt over de vergoeding van het overgangsrecht ouderenregelingen voor de verschillende ambulancediensten om de continuïteit van ambulancezorg te garanderen en een ongelijk speelveld te voorkomen tussen de verschillende soorten ambulancediensten (publiek, B3 en particulier). De kosten van het overgangsrecht zijn verwerkt in de tarieven voor de ambulancediensten. Met de ambulancediensten is een overeenkomst gesloten, waarin is geregeld dat een groot deel van de kosten bij VWS gedeclareerd kan worden. Om verschillen in de tariefstelling ten gevolge van de ouderenregelingen te voorkomen, is ervoor gekozen de betalingen van alle drie deze regelingen via de begroting van VWS te laten verlopen. In 2023 is hiervoor een bedrag beschikbaar van € 24,9 miljoen.

Opdrachten

Risicoverevening

In 2023 worden er in het kader van de risicoverevening diverse onderzoeken verricht. Het onderzoeksprogramma wordt jaarlijks besproken met de Werkgroep Ontwikkeling Risicoverevening (WOR). Het accent van het onderzoek ligt op het verbeteren van de compensatie van chronische ziekeen gezonde verzekerden, onderhoud van verschillende vereveningskenmerken en aansluiting op mogelijke nieuwe ontwikkelingen, bijvoorbeeld een wijziging in de bekostiging of nieuwe databronnen. De komende jaren zal de uitbraak van COVID-19 grote impact hebben op de databestanden en daarmee op de berekeningen van het verevenings-model. Ook in het komende onderzoeksprogramma wordt hier rekening mee gehouden. In 2023 is € 2,1 miljoen beschikbaar voor het onderzoeksprogramma.

Uitvoering zorgverzekeringsstelsel

In 2023 worden er middelen beschikbaar gesteld ten behoeve van structurele inbedding van bewezen effectieve leefstijl als (onderdeel van de) behandeling in of vanuit de curatieve zorg. Om hier uitvoering aan te geven wordt een brede leefstijlcoalitie in het veld ingericht. Het grootste deel van de middelen zal worden ingezet voor grootschalige onderzoeks- en praktijk-programma's (€ 3,8 miljoen) en de implementatie van effectieve interventies (€ 3,0 miljoen). Daarnaast onderneemt de leefstijlcoalitie activiteiten op het gebied van richtlijnontwikkeling, onderwijs en kennisdeling, patiënteneducatie en -empowerment. Ook zal er een landelijke kennisinfrastructuur worden opgezet en een landelijke onderzoeksagenda worden opgesteld (bij elkaar € 5,8 miljoen). In totaal is er in 2023 € 12,6 miljoen beschikbaar voor de activiteiten van de leefstijl coalitie. Diverse overige opdrachten van minder dan € 2,5 miljoen tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totale bedrag dat beschikbaar is op dit instrument in de budgettaire tabel.

Medisch-specialistische zorg

In 2023 wordt € 14,1 miljoen beschikbaar gesteld voor het verstrekken van opdrachten ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de medisch-specialistische zorg.

Voor de evacuatie van Oekraïense patiënten uit EU-buurlanden wordt gebruik gemaakt van een Europees matchingsysteem. Binnen de EU is afgesproken dat de kosten van transport voor het ontvangende land zijn. Hiervoor is in 2023 een bedrag van € 8 miljoen geraamd. Daarnaast is er een bedrag van € 5,5 miljoen beschikbaar voor zorgcoördinatie in het kader van pandemische paraatheid en ten behoeve van de medisch evacués uit Oekraïne.

Passende Zorg

In 2023 wordt € 14,1 miljoen beschikbaar gesteld voor het verstrekken van opdrachten ten behoeve van passende zorg.

In 2023 wordt € 3,4 miljoen beschikbaar gesteld voor extra inzet vanuit VWS en het Zorginstituut op passende zorg. Het Zorginstituut is op grond van de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw) exclusief belast met de duiding van en advisering over onder meer de inhoud van het verzekerde pakket op grond van de Zvw en de Wlz en bevordering van (inzicht in) de kwaliteit van zorg. Het Zorginstituut zet in op een intensivering van deze pakket- en kwaliteitstaken teneinde passende zorg te realiseren. Door verscherpte toetsing kan het basispakket meer ingericht worden op passende zorg.

Daarnaast wordt € 2,7 miljoen beschikbaar gesteld voor de (door)ontwik-keling en inbedding van digitale en hybride (zelf)zorghulpmiddelen in het zorgproces t.b.v. zorgvragers en zorgverleners, waaronder het concept thuisarts. Onderdeel van passende zorg is immers passende digitale en hybride zorg; invulling gevend aan de uitgangspunten zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan. Digitale zorghulpmiddelen kunnen, bij passende inzet, onder andere bijdragen aan het ondersteunen van zelfzorg/ zelfregie, het verminderen van de druk op de zorgverleners, samen beslissen en het gebruik van richtlijnen in de praktijk. Zo kan digitaal laagcomplexe zorg worden geboden door burgers zelf in staat te stellen op een betrouwbare manier aandoeningen te herkennen en te behandelen en kan digitale triage eraan bijdragen dat mensen direct bij het juiste 'loket' aankloppen.

Ook is voor 2023 € 8 miljoen beschikbaar gesteld voor de volgende fase van het programma Uitkomstgerichte Zorg. Informatie over uitkomsten van zorg en de impact van zorg op de kwaliteit van leven is een belangrijke randvoorwaarde om passende zorg vorm te kunnen geven. De vervolgfase van het programma Uitkomstgerichte Zorg is gericht op bevordering van het gebruik van uitkomstinformatie in de dagelijkse zorgpraktijk om zo de kwaliteit van zorg te vergroten, om het proces van samen beslissen tussen patiënt en zorgverlener over de best passende behandeling te ondersteunen en als hulpmiddel voor de keuze voor de best passende behandelaar en zorginkoop.

Bijdragen aan agentschappen

CJIB: onverzekerden en wanbetalers

Het kabinet vindt het ongewenst dat mensen zich aan de solidariteit van de Zorgverzekeringswet onttrekken door zich niet te verzekeren. Op grond van de Wet opsporing en verzekering onverzekerden zorgverzekering (Wet Ovoz; art. 9a Zvw e.v.) worden onverzekerde verzekeringsplichtigen actief opgespoord. Die opsporing vindt plaats door het CAK in samenwerking met de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Bij het niet nakomen van de verzeke-ringsplicht kan tot twee keer een bestuursrechtelijke boete worden opgelegd. Inning van de bestuurlijke boetes vindt plaats door het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). De uitvoeringskosten van het CAK (opgenomen in artikel 4 Zorgbreed beleid), de SVB en het CJIB worden door VWS betaald. In 2023 is € 8,7 miljoen beschikbaar voor het CJIB.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

SVB: Onverzekerden

Zorgverzekeraars en de SVB voeren een controleproces uit voor het vaststellen van de verzekeringsplicht van de Wlz. De kosten van de Sociale Verzekeringsbank bestaan uit het registreren van de Wlz-verzekering en de opvragingen van burgers en zorgverzekeraars voor het verkrijgen van een Wlz-verklaring. De uitvoeringskosten van de SVB worden voor 25% door VWS betaald. In 2023 is € 6,5 miljoen beschikbaar voor de SVB.

Ontvangsten

Voor 2023 worden de totale ontvangsten op dit artikel geraamd op € 65,1 miljoen. De ontvangsten hebben hoofdzakelijk betrekking op afrekening van eerder verstrekte subsidievoorschotten en ontvangsten in het kader van de aanpak van zowel wanbetalers als onverzekerden.

3.3 Artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning

A.    Algemene doelstelling

Een stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg dat: 1. ieder mens in staat stelt om zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen en

• 2. 

  - wanneer dit nodig is - thuis of in een instelling kwalitatief goede ondersteuning en zorg biedt. Daarbij worden ondersteuning en zorg geboden aansluitend op informele vormen van hulp. De complexiteit van de zorgvraag en de weerbaarheid van de burger staan centraal bij het bieden van passende zorg. Er wordt gestreefd naar welbevinden en een afname van de afhankelijkheid van ondersteuning en zorg. Dit alles tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor een effectief en efficiënt werkend systeem van langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning in Nederland.

Mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, dienen dit of thuis of in een instelling op maat en van een goede kwaliteit te krijgen. Gemeenten dragen zorg voor de ondersteuning via de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015).

Voor mensen met een blijvende behoefte aan permanent toezicht en die 24 uur per dag zorg in de nabijheid nodig hebben, is zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) beschikbaar. Zorgkantoren sluiten namens Wlz-uitvoerders overeenkomsten met zorgaanbieders voor het leveren van verzekerde zorg. Het kan onder andere gaan om verblijf in een instelling, persoonlijke verzorging en verpleging en/of geneeskundige zorg in natura of in de vorm van een persoonsgebonden budget.

De minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• • 

  en aanjagen van een adequate uitvoering van betreffende wetten en vernieuwing in de maatschappelijk ondersteuning en de langdurige zorg. Vernieuwing wordt hoofdzakelijk door burgers, cliëntenorganisaties, gemeenten, zorg- en welzijnsaanbieders en zorgverzekeraars vormgegeven.

• • 

  van de ontwikkeling en verspreiding van kennis, waaronder goede voorbeelden en innovaties op het gebied van maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg en initiatieven om de kwaliteit en het innoverend vermogen van de ondersteuning en zorg te versterken.

Financieren:

• • 

  van de Wmo 2015 en de Wlz.

• • 

  van partijen die een belangrijke rol vervullen binnen het stelsel. Regisseren:

• • 

  vaststellen van de wettelijke kaders van de Wmo 2015 en de Wlz en sturen door het maken van bestuurlijke afspraken en door gebruik te maken van de bevoegdheid van interbestuurlijk toezicht.

• • 

  monitoren en evalueren van de werking van de Wmo 2015 en de Wlz.

C. Beleidswijzigingen

Wonen Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO)

De samenleving vergrijst in rap tempo. In 2040 zijn er twee keer zoveel 65-plussers als in 2020. Daarmee stijgen zorgvraag en zorguitgaven. Ook de arbeidsmarkttekorten stijgen, terwijl het mantelzorgpotentieel daalt. Tevens is er een tekort aan geschikte woonplekken voor ouderen. De minister voor LZS heeft begin juli 2022 (Kamerstukken II 2021/22, 29389, nr. 111) een beleidsprogramma WOZO aan de Tweede Kamer aangeboden. Ouderen zijn van grote waarde in onze samenleving. De meeste willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Dit vergroot de levenskwaliteit. Het is aan de samenleving om hieraan een bijdrage te leveren.

Belangrijke onderdelen/actielijnen van dit beleidsprogramma zijn:

• 1. 

  Samen vitaal en zelfstandig ouder worden

• 2. 

  Organisatie basiszorg

• 3. 

  Passende ouderenzorg in samenhang

• 4. 

  Wonen en ouderen

• 5. 

  Innovatie en anders organiseren

In het Coalitieakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' zijn verschillende maatregelen opgenomen die in het programma WOZO samenhangend terug komen. In 2023 worden onder meer de volgende activiteiten ondernomen:

• • 

  Afronding van de eerste fase van de doorontwikkeling van het kwali-teitskader verpleegzorg;

• • 

  Eerste effecten scheiden van wonen en zorg (€ 40 miljoen, UPZ);

• • 

  Inzet transitiemiddelen scheiden wonen en zorg door regiobudget zorgkantoren ( € 40 miljoen, UPZ);

• • 

  Inzet stimuleringsbudget Wlz (€ 31 miljoen, UPZ);

• • 

  Vergroten inzicht in gepaste zorg en kwaliteit van zorg (€ 6 miljoen);

• • 

  Het ondersteunen van gemeenten en het stimuleren van de totstandkoming van geclusterde woningen (€ 33,8 miljoen);

• • 

  Samen Vitaal Ouder Worden (€ 25,5 miljoen);

• • 

  Digitale zorg en ondersteuning door onder andere herijking Stimuleringsregeling E-health Thuis (SET) en het stimuleren van de inzet technologie in de Wmo (€ 29,8 miljoen).

Jaarlijks zal verantwoording worden gevraagd over de uitgevoerde activiteiten en uitgaven, zodat eventueel kan worden bijgestuurd richting de doelstellingen.

Huisvesting voor aandachtsgroepen

In het programma 'Een thuis voor iedereen' worden de knelpunten voor het vinden van passende woonruimte die enkele aandachtsgroepen ondervinden aangepakt met als gezamenlijke ambitie dat iedereen in 2030 een prettig en betaalbaar (t)huis heeft, met waar nodig de juiste zorg, ondersteuning en begeleiding.

Om aan gemeenten, provincies, woningcorporaties en andere maatschappelijke partners ondersteuning te bieden bij het realiseren van de doelen uit het programma 'Een thuis voor iedereen', zal een brede ondersteunings-structuur worden opgezet. Ook vanuit VWS worden middelen beschikbaar gesteld hiervoor. In 2023 t/m 2025 wordt in ieder geval jaarlijks € 2 miljoen beschikbaar gesteld voor een expertteam dat gemeenten en woningcorporaties gaat ondersteunen.

Gehandicaptenzorg

Het programma Volwaardig Leven is inmiddels afgerond. De monitor⁶ liet zien dat het programma een succesvolle impuls aan de beweging richting toekomstbestendige gehandicaptenzorg heeft gegeven. Tegelijkertijd wordt aandacht gevraagd voor borging, opschaling en kennisverspreiding van de goede resultaten.

Met de programmatische uitwerking van de 'Toekomstagenda: zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking' geeft het kabinet hier opvolging aan. Via zes concrete onderwerpen wordt gewerkt aan het verder ondersteunen van de beweging naar een toekomstbestendige gehandicaptenzorg. Dat zijn:

• - 

  complexe zorg (o.a. inzet op vroegsignalering);

• - 

  zorg en ondersteuning aan mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB);

• - 

  verbetering van de cliëntondersteuning;

• - 

  zorgtechnologie en innovatie (o.a. implementatie en opschaling technologie);

• - 

  een gerichte aanpak voor arbeidsmarkt en vakmanschap;

• - 

  mensen met een beperking die een levenslange, levensbrede onder-steuningsvraag hebben in het gemeentelijk domein (bijv. dagbesteding en/of begeleiding vanuit de Wmo).

Deze ondersteuning stelt hen in staat eigen regie te voeren en volwaardig te kunnen participeren in de samenleving. Samen met partijen wordt de toekomstagenda nader ingevuld en uitgevoerd.

Het kabinet geeft daarnaast een vervolg aan de vijf pilots gespecialiseerde cliëntondersteuning (GCO) voor de doelgroepen ZEVMB, Autisme, NAH, LVB met gedragsproblematiek en naasten. In 2023 zal worden gebouwd aan het structureel borgen van deze vorm van ondersteuning. Doelstelling daarbij is om in 2024 met een nieuwe organisatie gespecialiseerde cliëntondersteuning gebundeld aan te bieden. Daarbij is het nadrukkelijk de bedoeling om te komen tot een 'leerloop' waarin de geleerde lessen worden ingebracht bij gemeenten en bij verschillende instanties.

Palliatieve zorg en geestelijke verzorging thuis

Palliatieve zorg is erop gericht om de kwaliteit van leven te verbeteren en het lijden te voorkomen en te verlichten voor mensen die niet meer beter worden. Het is belangrijk dat problemen van fysieke, psychische, sociale en spirituele aard tijdig worden gesignaleerd en behandeld. Omdat mensen steeds langer thuis wonen kunnen palliatieve patiënten (en hun naasten) en mensen met levensvragen boven de vijftig jaar geestelijke verzorging thuis krijgen. De komende jaren zullen steeds meer mensen palliatieve zorg nodig hebben, mede vanwege de toenemende vergrijzing. In 2020 zijn er 168.677 mensen overleden waarvan ongeveer 105.810 overledenen palliatieve zorg en ondersteuning nodig hadden⁷. Dit zal steeds verder toenemen.

Van 2022 tot en met 2027 is er vanuit het coalitieakkoord in totaal € 150 miljoen beschikbaar om de kwaliteit, toegankelijkheid en financiering van de palliatieve zorg en geestelijke verzorging thuis een impuls te geven. Deze middelen worden onder andere ingezet voor het Nationaal programma Palliatieve Zorg II (NPPZ II) en een intensivering van de Regeling palliatieve terminale zorg en geestelijke verzorging thuis. Doelen van dit programma zijn maatschappelijke bewustwording over palliatieve zorg en proactieve zorg en ondersteuning. Er zal een tussentijdse evaluatie (2024) en een eindevaluatie plaatsvinden van het programma (2026). De resultaten van NPPZ II worden inzichtelijk door monitoring en effectevaluatie waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van bestaande bronnen om administratieve lasten te voorkomen. Evaluatie van de Regeling palliatieve terminale zorg en geestelijke verzorging thuis vindt elke vijf jaar plaats (2026).

Infectiepreventie in de langdurige zorg

Een van de geleerde lessen in de COVID-pandemie is dat de hygiënebevor-dering en infectiepreventie in de verpleeghuizen en gehandicaptenzorg versterkt moeten worden. Kennis hierover en gedrag zijn van groot belang bij het bestrijden van een uitbraak en het beschermen van cliënten en zorgverleners. Ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft geconcludeerd dat het in verpleeghuizen nodig is om kennis en expertise op het gebied van hygiëne en veiligheid te behouden en onderhouden. Het kabinet stelt reeds middelen ter beschikking aan Verenso, V&VN, ActiZ en «Waardigheid en Trots op locatie» voor het bevorderen van infectiepreventie en het aanbieden van kennis en ondersteuning aan verpleeghuizen. Vanaf 2023 wordt gestart om de infectiepreventie naar een hoger niveau te brengen binnen de langdurige zorg. Doelstelling is dat de langdurige zorg goed voorbereid is op (pandemische) uitbraken van infectieziekten. De aanpak is erop gericht dat instellingen op basis van de vastgestelde stand van zaken gerichte verbeterplannen opstellen en uitvoeren. Daarnaast wordt ingezet op het aanbieden van kennis, ondersteuningsproducten en opleidingen.

Programma Eén tegen eenzaamheid

Het programma Eén tegen eenzaamheid is in de periode 2018-2021 ex-durante geëvalueerd. Uit deze beleidsevaluatie (Kamerstukken II 2021/22, 29538, nr. 330) blijkt dat het programma effect heeft. Uit de evaluatie van het programma die in 2021 is uitgevoerd blijkt dat gemeenten en nationale partners langdurige aandacht voor het onderwerp eenzaamheid nodig vinden. Zij hechten veel waarde aan de rol van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid daarbij. De prevalentie van eenzaamheid wordt gevolgd aan de hand van de Gezondheidsmonitor. Daaruit blijkt dat in de periode van het programma de eenzaamheid onder de hele bevolking boven de 18 jaar met 3,6% is gestegen sinds 2016 (staat van VenZ: Eenzaamheid |

De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)). De grootste verklarende factor van deze stijging van eenzaamheid zijn de COVID-19 maatregelen in de periode dat de meting werd afgenomen (najaar 2020).

Het programma Eén tegen eenzaamheid wordt vanaf 2022 en verder doorgezet.

Dit gebeurt via (maatwerk)ondersteuning en advisering aan gemeenten, het aanjagen van de Nationale coalitie tegen eenzaamheid, met een publiekscampagne en ontwikkeling van kennis.

De ondersteuning van gemeenten is gericht op het versterken van het lokale netwerk (inclusief private partners), signalering en huisbezoeken. Hier zal met de middelen uit het regeerakkoord extra op ingezet worden de komende drie jaar. Daarnaast komt er in 2023 een regeling voor maatschappelijke initiatieven en gaat de Nationale Wetenschapsagenda aan de slag met kennisconsortia om de kennis over eenzaamheid en de effectiviteit van interventies, o.a. bij jongeren, te vergroten.

In 2023 zal ook de Week tegen Eenzaamheid weer plaatsvinden als onderdeel van de publiekscampagne om eenzaamheid meer bespreekbaar te maken.

Eerlijkere eigen bijdrage Wmo voor huishoudelijke hulp

Een eerlijkere eigen bijdrage is noodzakelijk om de aanzuigende werking van de huishoudelijke hulp te remmen en de (financiële) druk op Wmo-voorzieningen in brede zin te verminderen. Zo blijven zorg en ondersteuning in het kader van de Wmo beschikbaar. Deze maatregel uit het coalitieakkoord vergt een wetswijziging die momenteel wordt voorbereid. De maatregel moet ingaan op 1 januari 2025. Tot die tijd wordt de werking van het abonnementstarief gemonitord via de monitor Abonnementstarief. In 2023 worden voorbereidingen getroffen om deze maatregel in te voeren. Onder meer door een uitvoeringstoets van het CAK.

Verbeteren van het Wmo-toezicht

Een professioneel en goed functionerend toezicht is noodzakelijk om de kwaliteit van passende ondersteuning te kunnen waarborgen. De afgelopen jaren is via een werkagenda getracht het Wmo-toezicht op onderdelen te versterken. Echter, IGJ rapportages laten zien dat de versterking en professionalisering van het Wmo-toezicht niet snel genoeg gaan. Tevens laat aanvullend onderzoek van Significant zien dat er knelpunten zijn in het (goed) organiseren van het Wmo-toezicht binnen gemeenten.

Om het Wmo-toezicht sneller te verbeteren en de Wmo-toezichthouder een duidelijkere taakomschrijving mee te geven, worden in 2023 de randvoorwaarden voor de Wmo-toezichthouder geborgd in wet- en regelgeving. Daarnaast wordt onderzocht in hoeverre het wenselijk is het toezicht te organiseren op regionaal niveau.

Monitoring zal in ieder geval plaatsvinden via de IGJ (wettelijke verankerde jaarlijkse rapportages over ontwikkelingen in het Wmo-toezicht). Aanvullend wordt nog bezien of een meer specifieke monitoring wenselijk

Onbeperkt meedoen / coördinatie implementatie VN-verdrag handicap

«Onbeperkt meedoen» geeft vanaf 2018 een gerichte impuls aan de uitvoering van het VN-verdrag voor mensen met een handicap (hierna: VN-verdrag handicap). Dit coördinerende programma wordt samen met maatschappelijke organisaties, bedrijven, ministeries (OCW, SZW, BZK en I&W) en gemeenten uitgevoerd. De verantwoordelijkheid voor de implementatie van het VN-verdrag handicap is structureel en vraagt dus ook in 2023 en volgende jaren verdere inspanning. Onlangs zijn - vanuit de gemaakte afspraken in het coalitieakkoord en mede op basis van de inzichten uit de evaluatie - de actielijnen voor het vervolg van de coördinatie van het VN-verdrag handicap vanuit VWS in de komende jaren vastgesteld. ⁸ Deze aanpak richt zich onder meer op het faciliteren en realiseren van belangrijke randvoorwaarden van de implementatie. Zoals kennisontwikkeling en - verspreiding rond toegankelijkheid en inclusie, communicatie en bewustwording en de inzet van ervaringsdeskundigheid. Ook richt de aanpak zich op het versneld realiseren van concrete verbeteringen op een aantal terreinen van het VN-verdrag, zoals bijvoorbeeld de overgang van

⁸ Kamerstukken II 2021/22, 24170, nr. 254 onderwijs naar werk of het organiseren van inclusie in de publieke ruimte. Deze inzet krijgt vorm via het sluiten van inclusiepacten met partijen in een stad, regio of netwerk van organisaties.

Aanpak dak- en thuisloosheid en beschermd wonen

In het coalitieakkoord zijn structureel aanvullende middelen gereserveerd voor het voorkomen van dakloosheid, de om- en afbouw van de maatschappelijke opvang en het realiseren van woonplekken met passende ondersteuning voor (dreigend) dakloze mensen. Voor de periode vanaf 2023 zal VWS een plan presenteren dat op dit moment wordt uitgewerkt en waarbij preventie van dakloosheid en 'wonen eerst' belangrijke principes zijn.^9,10 Een beperkt aantal scenario's wordt hiertoe uitgewerkt door een ambtelijke werkgroep. Uw Kamer zal geïnformeerd worden over de doordecentralisatie. In 2023 zal tevens nadruk liggen op de uitvoering van een inhoudelijke werkagenda. Belangrijke doelstellingen daarin zijn onder andere het stimuleren van regionale samenwerking, het verbeteren van de toegang tot beschermd wonen, het garanderen- of beter mogelijk maken van flexibel op- en afschaalbare ambulante begeleiding en het realiseren van voldoende woningen en woonvarianten.

Gezinnen en volwassenen beschermd

Geweld door iemand uit huiselijke kring of het netwerk van het slachtoffer heeft ernstige gevolgen voor veiligheid, welzijn en ontwikkeling van volwassenen, kinderen/jongeren en gezinnen. Gemeenten moeten zorgen voor een stelsel waarin bij onveiligheid voldoende zorg is zodat het geweld kan stoppen en duurzaam wordt opgelost. In het programma toekomstscenario wordt de komende jaren voortgebouwd op de basis die de afgelopen jaren gelegd is (Kamerstukken II 2021/22, 31839, nr. 853).

Het ministerie werkt in 2023 aan de doorontwikkeling van de aanpak van huiselijk geweld en ook kindermishandeling door te focussen op het doorbreken van de cirkel van geweld. Er wordt daarom ingezet op de plege-raanpak en het plegeraanbod van gemeenten, deskundigheidsbevordering in traumabehandeling en maatregelen tegen ouderenmishandeling. Verder wordt gewerkt aan de maatregelen rondom schadelijke praktijken die genoemd staan in het coalitieakkoord. We faciliteren het Landelijk Netwerk Veilig Thuis, de VNG en Valente om met gemeenten en aanbieders en met inzet van ervaringskennis de dienstverlening van de vrouwenopvanginstellingen en Veilig Thuis door te ontwikkelen.

De aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld (SGG en SG) krijgt in 2023 vorm in het Nationaal Actieplan SGG en SG.

De aanpak van loverboyproblematiek en mensenhandel krijgt vorm in het programma Samen tegen Mensenhandel. In het kader van verdragsverplichtingen worden er in samenhang hiermee acties ingezet om meer aandacht te vragen voor gender gerelateerd geweld, zoals intiem terreur en stalking.

⁹    Kamerstukken II 2021/22, 2022Z10948

¹⁰    Kamerstukken II 2021/22, 29325, nr. 132

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 15 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 3 (bedragen x € 1.000)