Toelichting bij COM(2011)72 - Kaderprogramma van Euratom voor onderzoeks- en opleidingsactiviteiten inzake kernenergie (2012-2013)

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

1. ACHTERGROND VAN HET VOORSTEL

Motivering en doel van het voorstel



Onder het Euratomverdrag zijn onderzoeksprogramma's op nucleair gebied beperkt tot vijf jaar. De geldende wetgeving verstrijkt eind 2011. Het bij dit memorandum behorende voorstel betreft de vaststelling van een besluit van de Raad betreffende het kaderprogramma van Euratom voor 2012-2013.

Het kaderprogramma van Euratom betreft onderzoeksactiviteiten naar nucleaire energie (kernfusie en kernsplijting) en stralingsbescherming. Er wordt een algemene begroting vastgesteld voor eigen acties en acties onder contract, doelstellingen gegeven voor O&O-activiteiten en middelen bepaald om deze te ondersteunen. In de specifieke programma's worden de wetenschappelijke doelstellingen in detail vastgelegd.

Het algehele doel van het voorstel is de voortgang van door de EU gefinancierde onderzoeks- en opleidingsactiviteiten binnen de nucleaire wetenschap en technologie in de jaren 2012-2013 te garanderen, en de effectieve en efficiënte programma's waarmee de activiteiten in de lidstaten momenteel worden aangestuurd en gecoördineerd te handhaven, teneinde de toegevoegde waarde van de EU te optimaliseren.

Het kaderprogramma van Euratom is bijvoorbeeld van essentieel belang voor Europa om het investeringsrendement in ITER te optimaliseren. ITER is nu in de constructiefase en is afhankelijk van steun van het Europees onderzoek naar fusie-energie.

Daarnaast speelt door Euratom medegefinancierd onderzoek een belangrijke rol bij het vergroten van de veiligheid, grondstoffenefficiëntie en kosteneffectiviteit van kernsplijting en andere toepassingen van straling in de industrie en de geneeskunde, en een aantal onderzoeksprojecten spelen een belangrijke voortrekkersrol bij het onlangs gestarte ESNII (European Sustainable Nuclear Industrial Initiative, Europees initiatief voor duurzame kernenergie), een van de zes Europese industriële initiatieven die in 2010 zijn gestart in het kader van het Europees strategisch plan voor energietechnologie (SET-plan).

De voorstellen voor het kaderprogramma van Euratom houden duidelijk verband met de doelstellingen van de Europa 2020- en Energie 2020-strategieën. Het programma draagt bij aan het vlaggenschip Innovatie-Unie door ondersteuning van precommercieel onderzoek en het vergemakkelijken van technologieoverdracht tussen wetenschappers en het bedrijfsleven, en aan het vlaggenschip Efficiënt gebruik van hulpbronnen, doordat het de algemene duurzaamheid van kernenergie aanzienlijk vergroot. Door in al zijn activiteiten de nadruk te leggen op opleiding, de concurrentie in de huidige kernindustrie te stimuleren en een hoogwaardige technologische sector voor met name fusie-energie te creëren, zal het Euratomprogramma leiden tot groei en nieuwe banen in uiteenlopende disciplines.

De voorstellen voor het Euratomkaderprogramma geven een follow-up aan de conclusies van de Europese Raad (4 februari 2011) die is overeengekomen dat de EU en haar lidstaten investeringen in hernieuwbare energiebronnen en veilige en duurzame koolstofarme technologie zullen stimuleren, en zich zullen concentreren op het uitvoeren van de technologieprioriteiten volgens het SET-plan. Zowel kernsplijting als kernfusie worden in het SET-Plan aangewezen als energietechnologieën die Europa moet in stand houden, ontwikkelen en ontplooien om aan zijn energiedoelstellingen op korte en lange termijn te voldoen.

De voorstellen voor het Euratomkaderprogramma (2012-2013) houden rekening met het vereenvoudigingsproces, door de Commissie in 2010 gestart, waardoor het huidige en toekomstige onderzoeksprogramma aantrekkelijker en toegankelijker wordt voor de beste onderzoekers en de meest innovatieve ondernemingen. De vereenvoudigingsmaatregelen voor het Euratomkaderprogramma (2012-2013) zullen worden uitgevoerd door middel van Besluit C(2011)174 van de Commissie van 24 januari 2011.

1.2 Begroting voor kaderprogramma Euratom 2012-2013 (inclusief ITER)

De voorstellen voor het kaderprogramma van Euratom voor 2012-2013 bieden een algemeen kader voor onderzoeksactiviteiten op nucleair gebied, en een daarbij passende begroting. De ontwerpkredieten die aanvankelijk waren uitgetrokken voor het nucleair onderzoek in het kader van het meerjarig financieel kader (MFF) voor 2007-2013 zijn evenwel onvoldoende, als gevolg van een aanzienlijke kostenstijging van het ITER-project.

De kostenstijging van het ITER-project was onderwerp van een grondige beoordeling in de Mededeling van de Commissie: ITER, stand van zaken en mogelijke verdere maatregelen[1]. Als er geen besluit was genomen ten aanzien van de toename van de begroting voor ITER, zou de bijdrage van Euratom aan ITER zijn beperkt tot de kredieten die met dit doel in het MFF waren uitgetrokken, hetgeen Euratom vervolgens zou beletten zijn wettelijke verplichtingen in het kader van de ITER-overeenkomst te vervullen.

In zijn conclusies van 12 juli 2010 heeft de Raad zijn toezegging herbevestigd om zich in te zetten voor ITER, erkend dat de financiële behoeften zijn toegenomen, en een aantal richtsnoeren bepaald met het oog op kostenbeperking en -beheer. De Raad heeft een akkoord bereikt over een limiet van 6,6 miljard euro (in waarde van 2008) voor wat betreft de Europese bijdrage aan de constructiefase van ITER tot 2020. Dit is inclusief 1,4 miljard euro in de periode 2012-2013. De Raad heeft de Commissie ook een mandaat gegeven om de vaststelling van de ITER-basis te ondersteunen, hetgeen het voorstel van de Commissie tot wijziging van het meerjarig financieel kader tot gevolg had om in de aanvullende financiële behoeften van ITER te voorzien[2].

Tijdens de buitengewone ITER-Raadszitting op 28 juli 2010 is de basis vastgesteld. De steun van Euratom is ad referendum gegeven. Het Europees Parlement en de Raad dienen de door de Commissie voorgestelde wijzigingen nog goed te keuren.

Ingevolge het voorstel van de Commissie om het MFF te wijzigen, heeft de Raad in november 2010 een overeenkomst bereikt over het gebruik van de bestaande marges van de begroting van 2010 en de herschikking binnen het MFF en het zevende kaderprogramma voor onderzoek van de EU, om te voorzien in de extra behoeften van ITER voor een bedrag van 1,3 miljard euro, d.w.z. 100 miljoen euro minder dan de behoeften van 1,4 miljard euro die de Raad in zijn conclusies van 12 juli 2010 heeft erkend. De verlaging van 100 miljoen euro voor de periode 2012-2013 is niet in tegenspraak met de toezegging van de Raad voor een totale Europese bijdrage van 6,6 miljard euro voor de constructiekosten van ITER, en doet deze ook niet teniet.

In het kader van de verzoeningsprocedure voor de begroting voor 2011 en de daaraan gekoppelde discussie over het flexibiliteitsinstrument, heeft de begrotingsautoriteit geen overeenkomst gesloten over aanvullende Europese financiering voor ITER. Er dient in 2011 derhalve zo spoedig mogelijk een interne beslissing over dit onderwerp op basis van het voorstel[3] van de Commissie te worden genomen.

De Commissie stelt voor het wetgevingsproces met betrekking tot voorstellen voor het kaderprogramma van Euratom voor 2012-2013 in deze omstandigheden tegelijk uit te voeren met de lopende discussie over de begroting voor ITER en de begroting voor 2012. Een akkoord over aanvullende financiering zal een snelle vaststelling in 2011 van het onderzoeksprogramma van Euratom mogelijk maken, een beslissing die belangrijk is met het oog op het behouden van de ondersteuning van Euratom voor de exploitatie van kerninstallaties als JET en eigen acties van het GCO.

1.3 Inhoud van het kaderprogramma van Euratom voor 2012-2013

Dit kaderprogramma maakt deel uit van een wetgevingspakket met voorstellen voor besluiten voor het kaderprogramma zelf, twee specifieke programma's (voor eigen acties en acties onder contract) en de regels voor deelname. Hierin worden de wetenschappelijke en technologische doelstellingen van de onderzoeksactiviteiten gepresenteerd, en passende regels voor deelname van onderzoeksorganisaties, universiteiten en het bedrijfsleven gegeven. Onderwerp zijn de bouw van ITER, het bijbehorende fusie-energieonderzoeksprogramma, de onderzoeksactiviteiten voor kernsplijting en stralingsbescherming, en de eigen acties van het GCO op het gebied van nucleaire beveiliging en veiligheid.

Het kaderprogramma van Euratom voor 2012-2013 omvat in grote lijnen dezelfde wetenschappelijke, technische en strategische doelstellingen en maakt gebruik van dezelfde financieringssystemen als het huidige zevende kaderprogramma van Euratom (2007-2011). Het programma is evenwel in de afgelopen vijf jaar verder ontwikkeld, en er moet rekening worden gehouden met de resultaten van recent onderzoek, de nieuwe beleidscontext en het onderzoekslandschap in Europa. Ten aanzien van beleid is de belangrijkste ontwikkeling de vaststelling en goedkeuring van het SET-plan als onderdeel van een integrale benadering bij het aanpakken van toekomstige energieproblematiek.

De doelstellingen voor het kaderprogramma van Euratom voor de jaren 2012-2013 zijn in grote lijnen:

- op het gebied van onderzoek inzake fusie-energie: de ontwikkeling van de technologie voor een veilige, duurzame, milieuvriendelijke en economisch levensvatbare energiebron;

- op het gebied van kernsplijting en stralingsbescherming: verbetering van de veiligheid, grondstoffenefficiëntie en kosteneffectiviteit van kernsplijting en andere toepassingen van radioactieve straling in de industrie en de medische sector, en vergroting van de nucleaire beveiliging (nucleaire veiligheidscontrole, non-proliferatie, bestrijding van illegale handel en nucleair forensisch onderzoek).

1.

Resultaten van de raadpleging van belanghebbenden en de effectbeoordelingen



Raadpleging van belanghebbende partijen



Overeenkomstig het Euratomverdrag heeft de Commissie het Wetenschappelijk en Technisch Comité van Euratom (WTC) geraadpleegd. Het voorstel voor het kaderprogramma van Euratom is tevens gebaseerd op het resultaat van de besprekingen met de Raad betreffende ITER.

Bijeenbrengen en benutten van deskundigheid



De Commissie heeft gebruik gemaakt van diverse bronnen ter voorbereiding van het voorstel voor het kaderprogramma van Euratom, waaronder:

- tussentijdse evaluaties van Euratom KP7 uitgevoerd door onafhankelijke panels van deskundigen;

- een verslag voor de European Fusion Development Agreement (EFDA) ingevolge een ad-hocstudiegroep betreffende de toekomst van het O&O-programma inzake fusie;

- input van de raad van beheer van het GCO;

- input over de uitbreiding van Euratom KP7 en de voorbereiding van toekomstige onderzoeksprogramma's van het Wetenschappelijk en Technisch Comité van Euratom (WTC);

- rapporten zoals visiedocumenten en strategische onderzoeksagenda's opgesteld door de technologieplatforms in de nucleaire sector – het Technologieplatform voor duurzame kernenergie (SNETP)[4], het Implementing Geological Disposal Technology Platform (IGD-TP)[5] en het Multidisciplinary European Low Dose Initiative (MELODI)[6].

Effectbeoordeling



Overeenkomstig artikel 21 van de uitvoeringsvoorschriften voor het Financieel Reglement (Verordening nr. 2342/2002 van de Commissie), heeft de Commissie een evaluatie vooraf opgesteld. Aangezien dit voorstel is gericht op een voortzetting van de activiteiten van het kaderprogramma van Euratom gedurende 2012-2013 in het kader van dezelfde financiële vooruitzichten, is afgezien van het vereiste van een effectbeoordeling.

2.

Juridische elementen van het voorstel



Rechtsgrondslag



De rechtsgrondslag voor dit kaderprogramma is vastgelegd in de artikelen 1, 2, 4 en 7 van het Euratomverdrag.

3.2 Subsidiariteits- en evenredigheidsbeginsel

De toegevoegde waarde van de betrokkenheid van Euratom bij nucleair onderzoek hangt nauw samen met grensoverschrijdende effecten, schaalvoordelen en de bijdrage aan het oplossen van een falende marktwerking. Euratomprojecten op het gebied van kernsplijting, kernfusie en stralingsbescherming kunnen onderzoek mogelijk maken om de vereiste 'kritische massa' te bereiken, verkleinen de commerciële risico's en fungeren als hefboom voor private investeringen. Acties van Euratom spelen ook een kernrol in het grensoverschrijdend overbrengen van nucleaire vaardigheden en kennis, helpen excellentie in onderzoek en innovatie bevorderen via het versterken van de capaciteit, kwaliteit en EU-wijde concurrentie, en verbeteren het menselijk potentieel via opleiding, mobiliteit en loopbaanontwikkeling.

3.

Gevolgen voor de begroting



Het bij dit voorstel gevoegde “financieel memorandum bij het besluit” behandelt de gevolgen voor de begroting en de benodigde personele en administratieve middelen.