Verordening 2006/1085 - Instrument voor pretoetredingssteun (IPA)

1.

Samenvatting van Wetgeving

Instrument voor pretoetredingssteun (IPA)

Het instrument voor pretoetredingssteun (IPA) biedt landen die het proces voor toetreding tot de Europese Unie (EU) zijn begonnen bijstand in de periode van 2007 tot 2013. Het heeft ten doel de doeltreffendheid en de samenhang van de steun te verbeteren door deze in één enkel raamwerk te vatten voor de versterking van de institutionele capaciteit, de economische en sociale ontwikkeling en de plattelandsontwikkeling. De pretoetredingssteun strekt tot ondersteuning van het stabilisatie- en associatieproces van kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten, met inachtneming van hun specifieke kenmerken en de processen waarin zij respectievelijk verwikkeld zijn.

BESLUIT

Verordening (EG) nr. 1085/2006 van de Raad van 17 juli 2006 tot invoering van een instrument voor pretoetredingssteun (IPA) [Zie wijzigingsbesluit(en)].

SAMENVATTING

Het instrument voor pretoetredingssteun (IPA) is het financiële instrument voor de landen die tot de Europese Unie (EU) willen toetreden en heeft betrekking op de periode 2007-2013. De steun wordt voor de potentiële kandidaat-lidstaten verleend op basis van de Europese partnerschappen en voor de kandidaat-lidstaten, met name sommige westelijke Balkanlanden en Turkije, op basis van de toetredingspartnerschappen. Als flexibel instrument biedt het IPA steun die afhangt van de vooruitgang die door de begunstigde landen is geboekt en van hun behoeften zoals die naar voren komen in de evaluaties en de strategiedocumenten van de Commissie.

Aard van het IPA

De begunstigde landen worden ingedeeld in twee categorieën, afhankelijk van hun status (kandidaat-lidstaat in het kader van het toetredingsproces of potentiële kandidaat in het kader van het stabilisatie- en associatieproces ), namelijk:

  • de kandidaat-lidstaten (bijlage 1 bij de verordening): de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Kroatië en Turkije. Montenegro en IJsland zijn sinds 1 maart 2012 ook kandidaat-lidstaten geworden.
  • de potentiële kandidaten zoals vastgesteld door de Europese Raad van Santa Maria da Feira van 20 juni 2000 (bijlage 2 bij de verordening): Albanië, Bosnië en Herzegovina, Servië, met inbegrip van Kosovo als gedefinieerd bij Resolutie 1244/1999 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

De bijlagen worden gewijzigd wanneer er een verandering optreedt in de status van de landen ingevolge een door de Raad op voorstel van de Commissie met gekwalificeerde meerderheid genomen besluit.

Bij wijze van uitzondering, en in het belang van de samenhang en de efficiëntie, kunnen andere landen profiteren van de door het IPA gefinancierde maatregelen. Voorwaarde is wel dat deze maatregelen deel uitmaken van een regionaal, grensoverschrijdend, transnationaal of wereldwijd kader en geen overlap hebben met andere programma’s in het kader van de communautaire instrumenten voor buitenlandse hulp.

Het IPA is opgezet om beter te kunnen inspelen op de behoeften van de begunstigde landen in het kader van het pretoetredingsbeleid. Het is voornamelijk gericht op ondersteuning van de institutionele opbouw en de rechtsstaat, mensenrechten, met inbegrip van fundamentele vrijheden, rechten van minderheden, gelijke kansen voor mannen en vrouwen en non-discriminatie, zowel administratieve als economische hervormingen, economische en sociale ontwikkeling, verzoening en wederopbouw, en regionale en grensoverschrijdende samenwerking.

Om een gerichte, doeltreffende en coherente actie mogelijk te maken bestaat het IPA uit vijf componenten die elk prioriteiten bevatten die afhankelijk van de behoeften van de begunstigde landen zijn vastgesteld. Twee componenten betreffen alle begunstigde landen:

  • de component steun voor de transitie en versterking van de instellingen, bedoeld om een versterking van de capaciteiten en van de instellingen te versterken;
  • de component grensoverschrijdende samenwerking met als doel de begunstigde landen te helpen op het gebied van de grensoverschrijdende samenwerking, onderling, met de EU-lidstaten, of in het kader van transnationale of interregionale acties.

De laatste drie componenten zijn uitsluitend bedoeld voor de kandidaat-lidstaten:

  • de component regionale ontwikkeling, gericht op ondersteuning van hun voorbereiding op de tenuitvoerlegging van het gemeenschappelijk cohesiebeleid, met name het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en het Cohesiefonds;
  • de component ontwikkeling van het menselijk potentieel, die betrekking heeft op de voorbereiding van de deelname aan het cohesiebeleid en het Europees Sociaal Fonds ;
  • de component plattelandsontwikkeling, die betrekking heeft op de voorbereiding op het gemeenschappelijk landbouwbeleid en de daaraan gekoppelde beleidsvormen en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO).

De kandidaat-lidstaten zijn aldus voorbereid op de volledige tenuitvoerlegging van het gemeenschapsacquis op het moment van de toetreding, terwijl de potentiële kandidaat-lidstaten geholpen worden om zich geleidelijk aan het acquis aan te passen. De potentiële kandidaten kunnen in het kader van de eerste component evenwel toegang krijgen tot soortgelijke maatregelen als die in de drie laatste componenten. Het verschil is voornamelijk gelegen in de wijze waarop deze maatregelen worden uitgevoerd, aangezien voor de drie componenten die voorbereiden op de tenuitvoerlegging van de structuur- en landbouwfondsen van het begunstigde land verlangd wordt dat het de communautaire fondsen op een gedecentraliseerde wijze beheert.

Beheer en tenuitvoerlegging van het IPA

Het IPA berust op een strategische meerjarenplanning, in overeenstemming met de grote beleidslijnen die in het uitbreidingspakket van de Commissie zijn vastgelegd, waarin ook een meerjarig indicatief financieel kader (MIFK) is opgenomen. Het MIFK heeft in de vorm van een tabel, waarin de door de Commissie voorgestelde toewijzingen voor de komende drie jaar zijn uitgesplitst, per begunstigde en per component, op basis van de behoeften en de administratieve en beheerscapaciteiten van het betrokken land, met inachtneming van de criteria van Kopenhagen.

De strategische planning wordt vervolgens in indicatieve documenten voor een meerjarenplanning gegoten, met het MIFK als referentiekader. Deze documenten worden voor elk begunstigd land opgesteld en omvatten de voornaamste interventiegebieden voor het land.

Wat ten slotte de actie ter plaatse betreft, worden er door de Commissie jaar- of meerjarenprogramma's (afhankelijk van hun component) vastgesteld, gebaseerd op de indicatieve planningdocumenten. Zij worden volgens drie beheerswijzen ten uitvoer gelegd: centraal beheer, gedecentraliseerd beheer of gedeeld beheer.

De hulp in het kader van het IPA kan de volgende vormen aannemen:

  • investeringen, overheidsopdrachten of subsidies;
  • administratieve samenwerking, met detachering van deskundigen uit de lidstaten;
  • participatie in communautaire programma’s en agentschappen;
  • ondersteunende maatregelen voor het tenuitvoerleggingsproces en het beheer van de programma’s;
  • begrotingssteun (die uitzonderlijk en afhankelijk van supervisie wordt toegekend).

De regels voor deelname aan de verschillende programma’s die in het kader van het IPA werden gestart, zijn betrekkelijk flexibel om de doelmatigheid van het instrument te waarborgen. Natuurlijke en rechtspersonen alsook internationale organisaties kunnen aan de procedures voor overheidsopdrachten of subsidieovereenkomsten deelnemen. Voorwaarde is wel dat deze natuurlijke personen onderdanen zijn van en dat de rechtspersonen gevestigd zijn in:

  • een lidstaat van de EU of de Europese Economische Ruimte (EER);
  • een begunstigd land van het IPA of van het Europees nabuurschaps- en partnerschapsinstrument (ENPI).

Bovendien kunnen de natuurlijke en rechtspersonen van andere dan voornoemde landen eveneens deelnemen wanneer deze landen wederkerige toegang tot de buitenlandse hulp van de Gemeenschap genieten. De wederkerige toegang is gebaseerd op de status van donor van een land of een regionale groep landen en is onderworpen aan een besluit van de Commissie dat eerst na raadpleging van het IPA-comité wordt aangenomen.

Tegelijkertijd moeten de goederen en materialen die voor de tenuitvoerlegging van dergelijke contracten benodigd zijn beantwoorden aan de oorsprongsregels, d.w.z. van oorsprong uit de EU zijn of uit een land dat uit hoofde van het vorige punt in aanmerking komt. Deskundigen hoeven niet aan de nationaliteitsvoorwaarden te voldoen.

De Commissie kan evenwel in uitzonderlijke gevallen van deze regels afwijken. Maatregelen kunnen bovendien medegefinancierd worden door de EU en regionale organisaties, lidstaten of derde landen (op voorwaarde van wederkerige toegang), of gefinancierd worden door de EU en ten uitvoer gelegd via een internationale organisatie. In dat geval kunnen de natuurlijke of rechtspersonen die voor de bovengenoemde medefinanciering in aanmerking komen ook voor IPA-financiering in aanmerking komen.

Het beheer van de uit hoofde van deze verordening toegekende financieringen beantwoordt aan de algemene voorwaarden voor het beheer van communautaire fondsen, zoals bepaald in Verordening (EG, Euratom) nr. 1605/2002 , op grond waarvan de Commissie verantwoordelijk is voor de tenuitvoerlegging (beheer, follow-up, evaluatie, verslag). Het beheer moet nauwkeurig voldoen aan de regels betreffende de bescherming van de financiële belangen van de Gemeenschap. De Commissie en de Rekenkamer zijn in samenhang hiermee bevoegd auditcontroles uit te voeren bij alle contractanten en subcontractanten, op basis van documenten en ter plaatse, vooraf en achteraf.

De Commissie wordt ook bijgestaan door comités. De taak van het bij de verordening ingestelde IPA-comité is toe te zien op de algemene coördinatie en samenhang van de steun die in het kader van de verschillende componenten wordt toegekend. Voor de tenuitvoerlegging van de drie componenten regionale ontwikkeling, ontwikkeling van het menselijk potentieel en plattelandsontwikkeling wordt de Commissie evenwel bijgestaan door de comités die in het kader van elk van de Structuurfondsen zijn ingesteld.

De toepassing van het IPA is ook onderworpen aan een opschortingsclausule, die voor alle begunstigde landen geldt die in gebreke blijven bij de naleving van de beginselen van de democratie, de rechtsstaat, de rechten van de mens en de minderheden of bij de in het partnerschap opgenomen verbintenissen (toetredingspartnerschap of Europees partnerschap). De clausule is ook van toepassing op alle landen die bij het vervullen van de criteria voor toetreding of, in het geval van de Westelijke Balkanlanden, bij het hervormingsproces onvoldoende vooruitgang boeken. De Raad kan dan, op voorstel van de Commissie en na informatie van het Europees Parlement, met gekwalificeerde meerderheid de noodzakelijke maatregelen treffen.

Achtergrond

Deze verordening moet gezien worden in de context van de herziening van de buitenlandse hulp in verband met de financiële vooruitzichten voor 2007-2013, met name wat betreft de doelmatigheid en de samenhang, gelet ook op de specifieke aspecten van de pretoetredingssteun. Het IPA moet in overeenstemming zijn met de ontwikkelingshulp, maar is in eerste instantie bedoeld om de begunstigde landen voor te bereiden op een toetreding op min of meer korte termijn. Een van de voornaamste kenmerken van pretoetredingssteun is de overbruggingsfunctie ervan omdat de steun voornamelijk tot doel heeft de begunstigde landen te helpen zich voor te bereiden op de periode na de toetreding.

Het IPA biedt derhalve een enkelvoudig en gestroomlijnd kader. Als zodanig zal het vanaf 1 januari 2007 de programma's voor de periode 2000-2006 vervangen, namelijk:

  • de programma’s voor kandidaat-lidstaten, namelijk Phare, SAPARD enISPA, het programma voor grensoverschrijdende samenwerking (CBC) in het kader van Phareen de financiële pretoetredingssteun voor Turkije;
  • de programma’s voor de potentiële kandidaat-lidstaten, namelijk CARDS.

REFERENTIES

 

Besluit

Datum van inwerkingtreding - vervaldatum

Uiterste datum voor omzetting in de lidstaten

Publicatieblad

Verordening (EG) nr. 1085/2006

1.8.2006 – 31.12.2013

-

PB L 210 van 31.7.2006

 

Wijzigingsbesluit(en)

Datum van inwerkingtreding

Uiterste datum voor omzetting in de lidstaten

Publicatieblad

Verordening (EU) nr. 540/2010

14.7.2010

-

PB L 158 van 24.6.2010

Verordening (EU) nr. 153/2012

01.03.2012

-

PB L 58 van 29.2.2012

GERELATEERDE BESLUITEN

TENUITVOERLEGGING VAN HET IPA

Verordening (EU) nr. 80/2010 van de Commissie van 28 januari 2010 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 718/2007 houdende uitvoeringsbepalingen van Verordening (EG) nr. 1085/2006 van de Raad tot invoering van een instrument voor pretoetredingssteun (IPA).

Deze verordening strekt tot verduidelijking van de toewijzings- en evaluatieregels voor pretoetredingssteun en tot vaststelling van gemeenschappelijke regels voor de vijf thematische componenten van het IPA. De verordening breidt ook de financieringsmogelijkheden van de component grensoverschrijdende samenwerking uit.

Verordening (EG) nr. 718/2007 van de Commissie van 12 juni 2007, houdende uitvoeringsbepalingen van Verordening (EG) nr. 1085/2006 van de Raad tot invoering van een instrument voor pretoetredingssteun (IPA) [Publicatieblad L 170 van 29.6.2007].

Besluit2007/766/EG van de Commissie van 14 november 2007 tot vaststelling van een lijst van regio’s en gebieden die in aanmerking komen voor financiering in het kader van het onderdeel grensoverschrijdende samenwerking van het instrument voor pretoetredingssteun op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking tussen lidstaten en begunstigde landen voor de periode 2007-2013 [Publicatieblad L 310 van 28.11.2007].

PROGRAMMERING

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement van 12 oktober 2011 - Instrument voor pretoetredingssteun (IPA) Herzien Indicatief financieel meerjarenkader voor 2012-2013 [COM(2011) 641 definitief - Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement van 14 oktober 2009 - Instrument voor pretoetredingssteun (IPA) - Meerjarig indicatief financieel kader voor 2011-2013 [COM(2009) 543 definitief – Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

Mededeling van de Commissie van 5 november 2008 aan de Raad en het Europees Parlement - Instrument voor pretoetredingssteun (IPA) meerjarig indicatief financieel kader voor 2010-2012 [COM(2008) 705 definitief – Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

Mededeling van de Commissie van 6 november 2007 aan de Raad en het Europees Parlement: Instrument voor pretoetredingssteun (IPA). Meerjarig indicatief financieel kader Voor 2009-2011 [COM(2007) 689 definitief - Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

Mededeling van de Commissie van 8 november 2006 aan de Raad en het Europees Parlement: Instrument voor pretoetredingssteun (IPA) meerjarig indicatief financieel kader voor 2008–2010 [COM(2006) 672 definitief – Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

VERSLAG

Verslag van de Commissie van 23 december 2009 aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité - Jaarverslag 2008 over de uitvoering van het instrument voor pretoetredingssteun (IPA) [COM(2009) 699 definitief - Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

Verslag van de Commissie van 15 december 2008 aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité - IPA-jaarverslag 2007 [COM(2008) 850 definitief – Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

Laatste wijziging: 08.11.2013

Deze samenvatting is overgenomen van EUR-Lex.

2.

Wettekst

Verordening (EG) nr. 1085/2006 van de Raad van 17 juli 2006 tot invoering van een instrument voor pretoetredingssteun (IPA)