Vragen en antwoorden: Een nieuwe EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering - Hoofdinhoud

• 1. 

  Wat is de doelstelling van de nieuwe aanpassingsstrategie van de EU?

De strategie schetst een langetermijnvisie: doel is van de EU een klimaatveerkrachtige samenleving te maken die uiterlijk 2050 volledig aangepast zal zijn aan de onvermijdelijke gevolgen van de klimaatverandering. De strategie vormt een aanvulling op de ambitieuze doelstelling van de EU om tegen het midden van de eeuw klimaatneutraal te zijn en beoogt het aanpassingsvermogen van de EU en de wereld te versterken en de kwetsbaarheid voor klimaateffecten tot een minimum te beperken, in overeenstemming met de Overeenkomst van Parijs en het voorstel voor een Europese klimaatwet. De nieuwe strategie beoogt de inspanningen op alle economische en maatschappelijke gebieden op te voeren in synergie met andere beleidsmaatregelen van de Green Deal i, zoals de bescherming van de biodiversiteit en de bevordering van een duurzame landbouw. Dit zal gebeuren door het aanpassingsproces slimmer, sneller en systemischer te maken en de internationale maatregelen ter bevordering van het aanpassingsproces op te voeren. Het is bijgevolg zaak meer kennis over klimaateffecten en methoden ter verbetering van het aanpassingsvermogen te verwerven; de aanpassingsplanning en de beoordeling van klimaatrisico's te intensiveren; sneller aanpassingsmaatregelen te nemen; en de klimaatveerkracht wereldwijd te helpen versterken. In de strategie wordt de economie als geheel benaderd, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren om ervoor te zorgen dat veerkracht het resultaat is van een rechtvaardig en eerlijk proces.

• 2. 

  Waarom hebben we nu een nieuwe EU-aanpassingsstrategie nodig?

Als we vandaag een einde maakten aan alle broeikasgasemissies, zouden we de effecten van de klimaatverandering die zich nu al voordoen, toch niet meer kunnen voorkomen. De ernstige gevolgen van de COVID-19-pandemie voor onze gezondheid en ons sociaaleconomische welzijn bewijzen hoe gevaarlijk een ontoereikende voorbereiding is. De frequentie en de ernst van extreme klimaat- en weersfenomenen nemen toe. De fenomenen variëren van nooit eerder geziene bosbranden en hittegolven tot verwoestende droogteperioden, en van verwoestende orkanen in de ultraperifere regio's van de EU tot het grootschalige afsterven van bossen als gevolg van ongekende schorskeverplagen in Centraal- en Oost-Europa. De meest uiteenlopende economische activiteiten (bijvoorbeeld de landbouw, de aquacultuur, het toerisme, de koeling van energiecentrales en de binnenscheepvaart) hebben te lijden gehad onder de waterschaarste in de EU. In de EU bedragen de economische verliezen als gevolg van extreme weersomstandigheden gemiddeld al meer dan 12 miljard euro per jaar.

Hoewel de aanpassingsstrategie van de EU uit 2013 in 2018 positief is beoordeeld, moeten de aanpassingsmaatregelen worden verdiept en verruimd, onder meer om gegevens uniformer en toegankelijker te maken, de kloof bij de bescherming tegen de klimaatverandering - d.w.z. het percentage niet-verzekerde economische verliezen - te dichten en de financiering voor de aanpassing aan de klimaatverandering in de EU en wereldwijd op te schalen. Het aanpassingsvermogen van de EU moet worden versterkt in overeenstemming met de Overeenkomst van Parijs en de voorgestelde Europese klimaatwet. De strategie komt op een belangrijk moment, namelijk in de aanloop naar de COP26 in Glasgow, waar de aanpassing aan de klimaatverandering hoog op de agenda zal staan.

• 3. 

  Welke acties zijn in de EU gepland als onderdeel van de strategie?

De strategie streeft drie doelstellingen na en stelt een reeks maatregelen voor om deze doelstellingen te verwezenlijken:

• - 

  Het aanpassingsproces slimmer maken - onze kennis verdiepen en de beschikbaarheid van gegevens verbeteren en tegelijkertijd de inherente onzekerheid als gevolg van de klimaatverandering onder controle brengen; meer en betere gegevens over de risico's en de verliezen als gevolg van de klimaatverandering verzamelen en Climate-ADAPT uitbouwen tot een gezaghebbend Europees platform voor kennis over het aanpassingsproces.
• - 

  Het aanpassingsproces systemischer maken - de beleidsontwikkeling op alle niveaus van bestuur, samenleving en economie en in alle sectoren ondersteunen door de aanpassingsstrategieën en -plannen te verbeteren; klimaatveerkracht in het macrofiscaal beleid integreren en natuurlijke oplossingen ter verbetering van het aanpassingsvermogen bevorderen.
• - 

  Het aanpassingsproces over de hele lijn versnellen - door de ontwikkeling en de uitrol van methoden ter verbetering van het aanpassingsvermogen te versnellen; de risico's als gevolg van de klimaatverandering beperken; de kloof bij de bescherming tegen de klimaatverandering dichten en de beschikbaarheid en duurzaamheid van zoet water waarborgen.

Tegelijkertijd zal de Commissie richtsnoeren, technische bijstand en aanzienlijke financieringsmogelijkheden blijven bieden om de lidstaten, de regio's en de lokale overheden te helpen alomvattende aanpassingsstrategieën en -maatregelen te ontwikkelen en uit te voeren. De Commissie zal de aanpassing aan de klimaatverandering ook blijven “mainstreamen” door bij beleidsmaatregelen en programma's van de EU rekening te houden met de klimaatverandering en zo de klimaatveerkracht te bevorderen.

• 4. 

  Hoe worden internationale maatregelen in de strategie geïntegreerd?

Onze ambitie op het gebied van de aanpassing aan de klimaatverandering mag niet onderdoen voor ons wereldwijd leiderschap bij de mitigatie van de klimaatverandering. In de Overeenkomst van Parijs is een wereldwijde adaptatiedoelstelling vastgesteld en wordt benadrukt dat aanpassing een belangrijke bijdrage tot duurzame ontwikkeling levert. Het aanpassingsproces is een transversaal element bij het externe optreden van de EU en de lidstaten en speelt een rol bij ontwikkelingssamenwerking, migratie, handel, landbouw en veiligheid. De EU heeft in het verleden al op alle niveaus met andere landen samengewerkt rond het thema aanpassing aan de klimaatverandering, maar de strategie integreert deze samenwerking in een samenhangend kader rond drie maatregelen:

• - 

  de steun voor de internationale klimaatveerkracht- en paraatheid vergroten, bijvoorbeeld door de ontwikkeling en de uitvoering van nationaal bepaalde bijdragen (in het kader van de Overeenkomst van Parijs) in partnerlanden te ondersteunen;
• - 

  de internationale financiering ter ondersteuning van de klimaatveerkracht opschalen, bijvoorbeeld met behulp van de EU-instrumenten voor extern optreden en het aantrekken van investeringen door de particuliere sector;
• - 

  de wereldwijde inspanningen en uitwisselingen intensiveren; leren van onze internationale partners die zich al lang in de frontlinie van de klimaatverandering bevinden en over waardevolle kennis beschikken om Europa te helpen klimaatveerkrachtiger te worden; en informatie uitwisselen (bijvoorbeeld informatie ontleend aan het Copernicus-programma).

De EU en de lidstaten hebben in 2019 hun totale steun aan derde landen voor klimaatfinanciering met 7,4 % verhoogd tot 21,9 miljard euro, waarvan 52 % is gebruikt om onze partners te helpen zich aan de klimaatverandering aan te passen. Om het tekort aan financiële middelen voor de aanpassing aan de klimaatverandering te verhelpen, wil de Commissie de middelen verhogen en grootschaligere financiering voor het aanpassingsproces mobiliseren, onder meer door een beroep te doen op innovatieve mechanismen (bijvoorbeeld het Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling) en middelen beschikbaar stellen via bilaterale kanalen en de lidstaten.

• 5. 

  Waar vind ik meer informatie over het aanpassingsproces in Europa?

De aanpassingsstrategie wil van Climate-ADAPT het gezaghebbende Europese platform voor kennis over het aanpassingsproces maken. Bovendien wil de strategie het platform aan andere relevante kennisportalen en bronnen koppelen en het toegankelijker voor de burgers, de lokale overheden en andere belanghebbenden maken. Climate-ADAPT biedt nu al toegang tot betrouwbare informatie over de waarschijnlijke gevolgen van de klimaatverandering, de sociaaleconomische aspecten ervan en de kosten en baten van de verschillende aanpassingsopties. De verdere ontwikkeling van het platform zal besluitvormers essentiële ondersteuning bieden en beleidsmakers op EU-, nationaal, regionaal en lokaal niveau helpen met kennis van zaken maatregelen en beleid te ontwikkelen ter bevordering van de aanpassing aan de klimaatverandering.

Climate-ADAPT zal ook als host fungeren voor de nieuwe Europese waarnemingspost voor klimaat en gezondheid. De waarnemingspost zal ons bewuster maken van en meer inzicht bieden in de toenemende gezondheidsrisico's als gevolg van de klimaatverandering, zoals hittestress, gevaren voor de veiligheid en zekerheid van voedsel en water of het ontstaan en de verspreiding van besmettelijke ziekten. Dankzij de waarnemingspost zullen we niet alleen beter in staat zijn op deze risico's te anticiperen en ze tot een minimum te beperken, maar ook onze individuele en collectieve paraatheid kunnen aanscherpen.

• 6. 

  Wat moeten de lidstaten in het kader van de nieuwe strategie doen en hoe zal de vooruitgang worden gemeten?

De aanpassing aan de klimaatverandering is een proces. Er worden momenteel op EU- en internationaal niveau besprekingen gevoerd over gestandaardiseerde indicatoren om een nauwkeurig beeld van de vooruitgang te geven. De strategie wil in een omvangrijkere en beter toegankelijke toolbox voorzien, waarvan de actoren van het aanpassingsproces - zij het nationale, regionale of lokale overheden, kmo's of individuele burgers - kunnen gebruikmaken en die ze aan hun individuele behoeften kunnen aanpassen. Om alle actoren te helpen doordachte beslissingen te nemen, bevordert de strategie de uitwisseling van kennis en de beschikbaarheid van gegevens. De vereisten inzake rapportage over het aanpassingsproces waaraan de lidstaten moeten voldoen, zijn reeds vastgesteld in specifieke wetgevingsinstrumenten, zoals de verordeningen inzake de governance van de energie-unie. Ook de Europese klimaatwet zal - na de goedkeuring ervan - de EU en de lidstaten verplichtingen ter zake opleggen.

• 7. 

  Welke middelen zijn er op EU-niveau beschikbaar voor het aanpassingsproces?

Er wordt financiële steun voor het aanpassingsproces beschikbaar gesteld uit hoofde van de Europese structuur- en investeringsfondsen, het gemeenschappelijk landbouwbeleid, het LIFE-programma en de faciliteit voor herstel en veerkracht. Ook de voorgestelde “Mission on Adaptation to Climate Change” in het kader van Horizon Europa zal aanzienlijke middelen mobiliseren om Europa klimaatveerkrachtig te maken. De Commissie zal het lokale gebruik van gegevens en de lokale toepassing van digitale en slimme oplossingen ter bevordering van de aanpassing aan de klimaatverandering ondersteunen. Om lokale overheden te helpen de overstap van de planningsfase naar concrete maatregelen te maken, zal de EU bij wijze van proef een faciliteit voor beleidsondersteuning opzetten om lokale en regionale overheden bij te staan in het kader van het EU-Burgemeestersconvenant.

Meer informatie

Persbericht