Dr. W. (Willem) Drees - Hoofdinhoud

'Vadertje Drees'. Eén van de grootste twintigste-eeuwse politici, onder wiens leiding na de Bevrijding zowel de dekolonisatie als de wederopbouw plaatsvonden. Overtuigd sociaaldemocraat, maar wel zeer pragmatisch ingesteld ('niet alles kan, en zeker niet alles tegelijk'). Groeide op in Amsterdam en klom op van stenograaf, SDAP-wethouder van Den Haag en Kamerlid, tot minister en minister-president. Had als wethouder van Den Haag al voor 1940 een goede naam als bestuurder. In de oorlog enige tijd gijzelaar en centrale figuur in het politieke verzet. Bracht in 1947 als minister van Sociale Zaken de Noodwet Ouderdomsvoorziening tot stand, de voorloper van de AOW. Werd zowel daardoor, als door zijn leiderschap en soberheid een populair staatsman, ook buiten zijn eigen kring. Tien jaar premier van brede coalities waarvan PvdA en KVP de kern vormden. Had goede contacten met Beel i. Brak in de jaren '70 met zijn partij, de PvdA, uit onvrede over de koers. Sober levende en altijd eenvoudig gebleven man, die een zeer hoge leeftijd bereikte.

SDAP, PvdA
functie(s) in de periode 1933-1958: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, minister, minister-president, lid College van Vertrouwensmannen, politiek leider

• - 

  W. Drees, van 5 juli 1886 tot 8 november 1948 (tot aan hem een eredoctoraat werd verleend)
• - 

  Dr. W. Drees, vanaf 8 november 1948

• - 

  SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij), van 1 juli 1904 tot 9 februari 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), van 9 februari 1946 tot 30 juni 1971 (bedankte schriftelijk 24-05-1971)

• - 

  wethouder (van financiën en openbare werken) van 's-Gravenhage, van 1 september 1931 tot 10 september 1933
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 9 mei 1933 tot 25 juni 1945
• - 

  fractievoorzitter SDAP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 5 september 1939 tot 24 juni 1945
• - 

  voorzitter Politiek Convent, van oktober 1941 tot mei 1945 (politiek verzet in de 'illegaliteit')
• - 

  lid College van Vertrouwensmannen, van 26 augustus 1944 tot 26 mei 1945 (door de regering aangewezen college dat na de bevrijding het gezag moest waarnemen)
• - 

  minister van Sociale Zaken, van 25 juni 1945 tot 7 augustus 1948
• - 

  viceminister-president, van 1 maart 1946 tot 7 augustus 1948
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 4 juni 1946 tot 9 juli 1946
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 10 augustus 1948
• - 

  minister-president en minister van Algemene Zaken, van 7 augustus 1948 tot 22 december 1958
• - 

  minister van Uniezaken en Overzeese Rijksdelen ad interim, van 15 maart 1951 tot 31 maart 1951 (in afwachting van de komst van ir. Peters)
• - 

  minister van Financiën ad interim, van 1 juli 1952 tot 2 september 1952 (na het vertrek van P. Lieftinck)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 juli 1952 tot 2 september 1952
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 3 juli 1956 tot 3 oktober 1956

• - 

  minister van staat, van 22 december 1958 tot 14 mei 1988

• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Buchenwald, van 7 oktober 1940 tot 7 oktober 1941 (vrijgelaten in verband met maagkwaal)
• - 

  geïnterneerd gijzelaarskamp te Sint Michielsgestel, van 4 mei 1942 tot 11 mei 1942 (vrijgelaten in verband met gezondheid)

• - 

  Was vanaf 1946 als minister van Sociale Zaken tevens belast met krankzinnigenzorg (voorheen resorterend onder Binnenlandse Zaken)

• - 

  kabinetsformateur, van 27 juni 1952 tot 22 juli 1952 (poging mislukt)
• - 

  kabinetsformateur, van 29 augustus 1952 tot 1 september 1952
• - 

  kabinetsformateur, van 16 juni 1956 tot 24 juni 1956 (poging mislukt)
• - 

  kabinetsformateur, van 9 oktober 1956 tot 11 oktober 1956

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  voorzitter adviescommissie spreiding rijksinstellingen, van april 1960 tot maart 1962
• - 

  voorzitter commissie van drie inzake de Planta-affaire, van september 1960 tot april 1961 (met P. Rijkens en W.H. de Monchy)
• - 

  voorzitter adviescommissie schadevergoeding Nazi-slachtoffers, vanaf september 1961 (in het kader van het Algemeen Verdrag met de Bondsrepubliek Duitsland)
• - 

  voorzitter College van Curatoren oorlogsmuseum Overloon, van september 1961 tot mei 1968

• - 

  voorzitter Commissie voor de Verzoekschriften (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 29 september 1938 tot september 1939
• - 

  lid Commissie van Rapporteurs inzake de Nota van den minister van Justitie betreffende de feiten en omstandigheden, op grond waarvan op 1 april 1938 aan de brigade der Koninklijke Marechaussee te Oss is gelast zich tijdelijk van opsporingsdiensten te onthouden (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van februari 1939 tot juni 1939
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1939 tot mei 1940
• - 

  voorzitter begrotingscommissie voor hoofdstuk V (Binnenlandse Zaken) 1939 (Tweede Kamer der Staten-Generaal)

• - 

  honora membro Universala Esperanto-Asocio
• - 

  erevoorzitter The International Committee for the Prevention of Alcoholism
• - 

  erevoorzitter Federatie voor Stenografie Groote, 1940

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

• - 

  Was woordvoerder sociale zaken van de SDAP-Tweede Kamerfractie. Hield zich verder onder meer bezig met gemeentefinanciën, volkshuisvesting, binnenlandse zaken en ambtenarenzaken.

• - 

  Bracht in januari 1949 - na afloop van de tweede politionele actie - een bezoek aan Nederlands-Indië voor overleg met onder meer Beel, Spoor, Sjahrir en sultan Hamid II. Dit bezoek leverde geen resultaten op. Drees was tijdens het bezoek enige tijd door ziekte uitgeschakeld.
• - 

  Na een onder zijn voorzitterschap tussen 23 augustus en 2 november 1949 in Den Haag gehouden Ronde Tafel Conferentie tussen een delegatie van de Nederlandse regering, vertegenwoordigers van de Republiek Indonesië en Federale afgevaardigden, werd op 27 december 1949 in Amsterdam en Batavia de soevereiniteit over Nederlands-Indië overgedragen aan de Nederlands-Indonesische Unie. Indonesië wordt daarbinnen een zelfstandige staat.
• - 

  Ook tussen 1949 en 1951 bleef de Indonesische kwestie, met name door de positie van Nieuw-Guinea, een belangrijke rol spelen.
• - 

  De buitenlandse politiek van de kabinetten waarin hij leiding gaf, werd gekenmerkt door trouw aan het Atlantisch Bondgenootschap, loyale steun aan de Verenigde Staten (onder andere in de Korea-oorlog) en het streven naar Europese samenwerking, uitmondend in het Verdrag van Rome (1957). Met name het Russische ingrijpen in Tsjecho-Slowakije in 1948 werden diverse maatregelen genomen ter vergroting van de binnenlandse veiligheid. Tevens werd de opbouw van de civiele verdediging (instelling BB) ter hand genomen.
• - 

  Verving verschillende malen tijdelijk collegae; onder andere die van Buitenlandse Zaken, Financiën, Oorlog en Sociale Zaken. Verdedigde in 1950 als minister van Buitenlandse Zaken a.i. in de Tweede Kamer het wetsvoorstel tot goedkeuring van een samenwerkingsverdrag met de VS op defensiegebied.

• - 

  Vaardigde op 15 oktober 1945 het Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen 1945 uit. Dit legde de basis voor de geleide loonpolitiek. De Stichting van de Arbeid kreeg hierbij een belangrijke adviesrol. Een College van Rijksbemiddelaars moet zorgen voor eenheid op het gebied van het loonbeleid. De sancties op niet-naleving van loonvoorschriften werden verscherpt, waardoor een effectievere geleide loonpolitiek kon worden gevoerd.
• - 

  Vaardigde per 1 januari 1946 de Wachtgeldregeling 1946 uit, die de rijkssubsidiëring van (vrijwillige) wachtgelduitkeringen door onderneming regelde. Instelling van wachtgeldfondsen in bedrijfstakken werd mogelijk.
• - 

  Stelde in 1947 een commissie in onder voorzitterschap van prof.dr. M.J.H. Cobbenhagen, die moest adviseren over bezitsspreiding
• - 

  Het door hem in 1947 ingediende wetsvoorstel Zweminrichtingenwet werd ingetrokken vanwege bezwaren tegen aanneming van amendementen-Stokman over gemeentelijke voorschriften voor gemengd zwemmen en over afscherming van het zwembad vanaf de openbare weg (400)
• - 

  Diende in 1948 een ontwerp-Wet op de ondernemingsraden in. Dit wetsvoorstel werd door zijn opvolger Joekes in 1950 in het Staatsblad gebracht. (884)

• - 

  Bracht in 1947 de Wet op de Ziekenfondsraad (Stb. H 135) tot stand. Bij deze wet werd per 1 januari 1949 de Ziekenfondsraad ingesteld, die de op grond van het Ziekenfondsbesluit 1941 benoemde Commissaris verving en die toezicht ging houden op het ziekenfondswezen. De Ziekenfondsraad werd tevens adviescollege. (321)
• - 

  Bracht in 1947 samen met minister Van Boetzelaer de wet tot stand tot Goedkeuring van het Statuut van de Wereldgezondheidsorganisatie, ondertekend te New York op 22 juli 1946 (375)
• - 

  Bracht in 1947 de Noodwet-Ouderdomsvoorziening (Stb. H 155) tot stand, waardoor alle mannelijke Nederlanders, alsmede vrouwelijke ongehuwde Nederlanders, vanaf hun 65ste een ouderdomsuitkering krijgen. De wekelijkse uitkering hing af van de gemeentegrootte (gehuwden f 15,20 tot f 18,00; ongehuwden f 15,20 tot f 10,12). Eigen inkomsten mochten voor de helft worden behouden en steun van kinderen of instellingen werd niet gekort. De wet trad op 1 oktober 1947 in werking. (362)
• - 

  Bracht in 1947 de Wet plaatsing van minder-valide arbeidskrachten (Stb. H 283) tot stand. Hierdoor werden overheidsbedrijven en particuliere ondernemingen verplicht een aantal minder-validen in dienst te nemen. De verplichting gold niet voor bedrijven met minder dan twintig werknemers. Er was geen strafbepaling opgenomen om naleving van de wet af te dwingen. (444)
• - 

  Bracht in 1950 als minister van Buitenlandse Zaken a.i. samen met minister Schokking een wet tot stand tot Goedkeuring van het Verdrag tot wederzijdse hulpverlening inzake de verdediging tussen Nederland en de Verenigde Staten, ondertekend te Washington op 27 januari 1950 (1.545)

• - 

  Kreeg op 1 februari 1951 samen met Van Schaik de opdracht tot het vormen van een kabinet dat geacht mocht worden het vertrouwen van het parlement te genieten. Zij wisten overeenstemming te bereiken over zeven hoofdpunten van financieel-economisch beleid. Omdat geen overeenstemming kon worden bereikt over deelname van een minister van ARP-huize en Stikker op grond van de zetelverdeling Buitenlandse Zaken weigerde, vroegen hij en Van Schaik op 16 februari 1951 ontheffing van hun opdracht.
• - 

  Kreeg op 27 juni 1952 de opdracht tot het vormen van een kabinet dat geacht mocht worden het vertrouwen van het parlement te genieten. Streefde naar een parlementair vierpartijenkabinet. De fractievoorzitters van PvdA, KVP, ARP en CHU bereikten op 9 juli een programmatisch akkoord. Vanwege bezwaren van de ARP tegen de haar toebedeelde posten (en met name te gering geachte invloed op het financieel-economische beleid) moest hij op 23 juli ontheffing van de opdracht vragen.
• - 

  Kreeg op 29 augustus 1952 de opdracht tot vorming van een kabinet. Nadat eerder informateur Staf problemen rond de portefeuilleverdeling had opgelost, kon Drees op 1 september de formatie-opdracht aanvaarden.
• - 

  Kreeg op 16 juni 1956 de opdracht tot het vormen van een kabinet dat geacht mocht worden het vertrouwen van het parlement te genieten. Streefde naar een vijfpartijenkabinet en ontwierp daarvoor op 17 juli een ontwerp-programma. De KVP-fractie reageerde hierop een dag later met vijf eisen, die voor Drees niet aanvaardbaar waren. Na een mislukte bemiddeling door Zijlstra vroeg Drees op 24 juli ontheffing van de opdracht.
• - 

  Kreeg op 9 oktober 1956 de opdracht tot vorming van een kabinet. Op basis van de resultaten van de informatie-Burger zocht hij de kandidaten aan voor een nieuw kabinet. Op 11 oktober kon hij daarna de formatie-opdracht aanvaarden.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Was in 1952 en 1956 - als eerste - de enige lijsttrekker van de PvdA en wist twee keer zijn partij naar verkiezingswinst te leiden.
• - 

  Hij bracht op 14 maart 1959 als minister van staat advies uit over de kabinetsformatie
• - 

  Bracht in 1965 samen met P.J. Oud een advies uit over de ministeriële verantwoordelijkheid voor het koninklijk huis
• - 

  Brak in 1971 met zijn partij, uit onvrede over de samenwerking met andere linkse partijen en de in zijn ogen te radicale koers van de PvdA
• - 

  Bleef ook na zijn vertrek uit de PvdA - ondanks doofheid en slechtziendheid - een actief volger van de politiek en gaf tot op hoge leeftijd van tijd tot tijd nog commentaar

• - 

  Beschikte over een fenomenaal geheugen en dossierkennis
• - 

  Ter gelegenheid van zijn honderdste verjaardag gaf de PTT een postzegel uit
• - 

  Op 4 juli 1986 vond de onthulling plaats van een gedenksteen in zijn geboortehuis aan het Haarlemmerplein in Amsterdam
• - 

  Na zijn overlijden werd op 25 mei 1988 in de Tweede Kamer een speciale herdenking aan hem gewijd, waarbij de ministers van staat, oud-bewindslieden uit de kabinetten-Drees, de oud-minister-presidenten De Jong en Biesheuvel en enkele tijdgenoten van Drees aanwezig waren
• - 

  In Den Haag werd nabij het gebouw van de Tweede Kamer een monument te zijner nagedachtenis geplaatst. Dit monument stond aanvankelijk nabij het stadhuis aan de Groenmarkt.

• - 

  Over hem doen allerlei anekdotes de ronde over zijn spreekwoordelijke zuinigheid, zoals die dat hij tijdens een bezoek van Amerikaanse inspecteurs voor de Marshall-hulp zijn gasten op mariekaakjes zou hebben getracteerd (wat voor de gasten reden zou zijn geweest om overtuigd te zijn van een zuinig financieel beleid in Nederland). Hoewel die anekdotes veelal niet op waarheid berusten, klopt het beeld van zuinigheid wel.
• - 

  Zou, nadat tijdens een receptie de dochter van de Italiaanse premier De Gasperi tegen hem had gezegd dat het zo fijn was dat er nu zes katholieke ministers van Buitenlandse Zaken kwamen in de E.E.G., geconcludeerd hebben dat het maar beter was als Nederland (in 1952) geen katholieke minister van Buitenlandse Zaken kreeg.
• - 

  Zou tijdens de lange kabinetsformatie van 1956 tegen de bezorgde koningin hebben gezegd: "Majesteit, uiteindelijk komt er altijd weer een kabinet".

• - 

  kabinetsformateur, 20 mei 1955 (bij de Huurwetcrisis; weigerde als 'rapporteur' op te treden vanwege verzet van de KVP tegen een lijmpoging)
• - 

  vicepresident Raad van State, 1955 (wees een verzoek van o.a. Beel af, omdat zijn partij hem vroeg nog één keer lijsttrekker te zijn)

• - 

  Derksen (schuilnaam als 'Vertrouwensman' tijdens de Tweede Wereldoorlog)
• - 

  Driessen (schuilnaam tijdens de Tweede Wereldoorlog)
• - 

  Oom Willem (schuilnaam tijdens de Tweede Wereldoorlog)
• - 

  "Vadertje Drees" (benaming in de volksmond)
• - 

  "De vader van de ouden van dagen" (benaming in de volksmond)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  H. Daalder, "Drees en Soestdijk - De zaak-Hoffmans en andere crises 1948-1958" (2006)
• - 

  J. Gaemers, "De rode wethouder. Willem Drees, 1886-1988. De jaren 1886-1940" (2006)
• - 

  J. Koers, "Dr. Willem Drees (1886-1988). De drie Willems, Nederland's Patriciaat en de Nederlandse identiteit", in: Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie 2009, 175-186
• - 

  H. Daalder en J. Gaemers, "Willem Drees 1948-1988. Premier en elder statesman, de jaren 1948-1988" (2014)
• - 

  J. Gaemers, "Willem Drees. Daadkracht en idealisme" (2021)
• - 

  Ned. Patriciaat, 1975

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Uitgebreide biografieën van de huidige leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn beschikbaar via parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.