EU-begroting voor herstel: Vragen en antwoorden over het mechanisme voor een rechtvaardige transitie - Hoofdinhoud

Wat verandert er voor het mechanisme voor een rechtvaardige transitie?

De transitie naar klimaatneutraliteit levert voor verschillende regio's en sectoren verschillende kansen en uitdagingen op. Sommige zullen er meer onmiddellijke kansen in zien en sommige zullen met meer uitdagingen te maken krijgen dan andere. Niet allemaal zullen zij even goed in staat zijn de kosten van de aanpassing aan de klimaattransitie op te vangen. Om de kwetsbaarste regio's te helpen de sociaal-economische gevolgen van de transitie op te vangen, heeft de Commissie in januari 2020 voorgesteld 100 miljard EUR uit te trekken voor een mechanisme voor een rechtvaardige transitie, bestaande uit drie pijlers: een fonds voor een rechtvaardige transitie, een regeling voor een rechtvaardige transitie in het kader van InvestEU en een leenfaciliteit voor de overheidssector. Het mechanisme maakt deel uit van het in januari voorgestelde investeringsplan voor de Europese Green Deal i ter hoogte van 1 biljoen EUR.

In het licht van de coronacrisis is niet alleen de noodzaak van een duurzaam en groen herstel, maar ook de noodzaak om de kwetsbaarste regio's te ondersteunen nog dringender geworden. Daarom wil de Europese Commissie het mechanisme voor een rechtvaardige transitie versterken als onderdeel van haar crisisresponsmechanisme en in haar nieuwe voorstel voor de volgende EU i-begroting voor de lange termijn. De totale begroting van het Fonds voor een rechtvaardige transitie wordt verhoogd tot 40 miljard EUR en de regeling voor een rechtvaardige transitie in het kader van InvestEU wordt versterkt. De Commissie presenteert vandaag tevens haar voorstel voor een leenfaciliteit voor de overheidssector, waarmee tussen 25 en 30 miljard EUR zal worden gemobiliseerd. In totaal zal het mechanisme voor een rechtvaardige transitie minstens 150 miljard EUR aan publieke en particuliere investeringen mobiliseren.

Wat is de verhoging voor het Fonds voor een rechtvaardige transitie en waar wordt deze voor gebruikt?

Bovenop de voorgestelde 7,5 miljard EUR stelt de Commissie aanzienlijke extra financiering voor, namelijk 2,5 miljard EUR in de volgende EU-begroting voor de lange termijn en 30 miljard EUR uit NextGenerationEU. Dit brengt het totaal voor het Fonds voor een rechtvaardige transitie op 40 miljard EUR.

De financiering zal worden gebruikt om de sociaal-economische gevolgen van de groene transitie in de meest getroffen regio's te verzachten, bijvoorbeeld door de omscholing van werknemers te ondersteunen, kleine en middelgrote ondernemingen te helpen nieuwe economische kansen te creëren en de economische activiteit in het algemeen te diversifiëren, waarbij wordt geïnvesteerd in de toekomst van de meest getroffen regio's.

Toewijzingen aan het Fonds voor een rechtvaardige transitie per lidstaat

Wat verandert er voor het mechanisme voor een rechtvaardige transitie?

Zoals aangegeven in het investeringsplan voor een Europese Green Deal i, zal de regeling voor een rechtvaardige transitie in het kader van InvestEU (pijler 2 van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie) voorzien in een regeling om ten gunste van de rechtvaardigetransitieregio's extra investeringen te genereren in aanvulling op het Fonds voor een rechtvaardige transitie (pijler 1 van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie) en de leenfaciliteit voor de overheidssector (pijler 3 van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie). De InvestEU-regeling voor een rechtvaardige transitie zal worden versterkt als gevolg van de toename van de InvestEU-garantie.

In het kader van de InvestEU-regeling voor een rechtvaardige transitie is steun voor investeringen in rechtvaardigetransitieregio's mogelijk via een van de beleidsvensters van InvestEU, afhankelijk van de specifieke investeringsbehoeften die de lidstaten hebben aangegeven in hun territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie. Dergelijke steun voor economisch levensvatbare investeringen door private en publieke entiteiten in deze regio's wordt uitgevoerd via de financiële producten van InvestEU die worden voorgesteld door de uitvoerende partners van InvestEU (zoals de Europese Investeringsbank Groep of nationale stimuleringsbanken of -instellingen). Daarom zullen de investeringsrichtsnoeren van InvestEU, waarin de vereisten voor via het InvestEU-fonds gesteunde concrete acties zijn vastgelegd, een onderdeel bevatten over de InvestEU-regeling voor een rechtvaardige transitie en de uitvoeringsbepalingen daarvan.

Wat is de leenfaciliteit voor de overheidssector?

Vandaag presenteren de Europese Commissie en de Europese Investeringsbank het voorstel voor de derde pijler in het kader van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie, namelijk de leenfaciliteit voor de overheidssector. De faciliteit wordt gezamenlijk uitgevoerd door de Commissie en de Europese Investeringsbank. Zij bestaat uit twee componenten: een subsidie ter hoogte van 1,5 miljard EUR uit de EU-begroting en een lening van maximaal 10 miljard EUR uit de eigen middelen van de Europese Investeringsbank. De faciliteit zal naar verwachting tot 25 à 30 miljard EUR aan publieke investeringen mobiliseren voor gebieden als energie- en vervoersinfrastructuur, stadsverwarmingsnetten, openbaar vervoer, maatregelen voor energie-efficiëntie en sociale infrastructuur, en andere projecten die de gemeenschappen in de getroffen regio's rechtstreeks ten goede kunnen komen en de sociaal-economische kosten van de transitie kunnen verminderen.

Hoe kunnen de lidstaten steun krijgen van deze leenfaciliteit?

Alle investeringen in het kader van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie, waaronder de leenfaciliteit voor de overheidssector, moeten worden uitgevoerd op basis van territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie. De lidstaten zullen bij het opstellen van hun territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie rekening houden met de analyse van de Commissie voor het Europees semester 2020 en zullen een overzicht van het transitieproces tot 2030 verschaffen. De plannen moeten stroken met de nationale energie- en klimaatplannen en met de transitie naar een klimaatneutrale economie. In de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie worden de meest getroffen gebieden vermeld die in elke lidstaat zouden moeten worden ondersteund, evenals de prioritaire beleidsgebieden voor elke regio.

Goedkeuring van de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie geeft toegang tot alle drie pijlers van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie, waaronder de derde pijler - de leenfaciliteit voor de overheidssector.

De subsidiecomponent van de faciliteit wordt direct beheerd door de Europese Commissie en de leningcomponent wordt verstrekt door de Europese Investeringsbank, overeenkomstig de regels, het beleid en de procedures van de EIB. Om de toegang tot de faciliteit zeker te stellen, zal de subsidiecomponent beschikbaar zijn voor subsidiabele projecten in de lidstaten, via nationale toewijzingen die zullen worden gereserveerd tot en met december 2024. Na deze datum vinden de oproepen plaats op EU-niveau, om ervoor te zorgen dat de faciliteit volledig wordt uitgevoerd. De faciliteit wordt van kracht na ondertekening van een administratieve overeenkomst tussen de Commissie en de EIB.

Welke regio's komen in aanmerking voor de leenfaciliteit?

Als onderdeel van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie zal de leenfaciliteit voor de overheidssector ten goede komen aan de regio's in elke lidstaat die het zwaarst getroffen worden door de transitie naar een koolstofneutrale Europese Unie, zoals vermeld in de goedgekeurde territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie.

Voor welke investeringen kan de leenfaciliteit worden gebruikt?

Alle investeringen in het kader van de leenfaciliteit voor de overheidssector moeten worden uitgevoerd op basis van territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie en moeten voldoen aan de regels, het beleid en de procedures voor het verstrekken van leningen van de Europese Investeringsbank. Om de subsidie te ontvangen, moet financiering van de Europese Investeringsbank zijn verkregen.

Projecten die in aanmerking komen zijn investeringen in de overheidssector die direct ten goede komen aan de aangewezen gebieden en regio's, op voorwaarde dat zij ertoe bijdragen dat deze gebieden en regio's in hun specifieke ontwikkelingsbehoeften in verband met de transitie kunnen voorzien, in overeenstemming met de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie.

Alleen projecten die niet voldoende eigen inkomsten genereren en niet op commerciële basis zonder de subsidiecomponent zouden worden gefinancierd, kunnen in aanmerking komen. De faciliteit kan bijvoorbeeld steun verlenen voor energie- en vervoersinfrastructuur, stadsverwarmingsnetten, maatregelen voor energie-efficiëntie, waaronder renovatie van gebouwen, en sociale infrastructuur. Deze lijst is niet volledig.

Meer informatie

De langetermijnbegroting van de EU voor 2021-2027: Voorstel van de Commissie mei 2020